Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Przejdź do zawartości

Wyśmierzyce

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wyśmierzyce
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Kościół św. Teresy z Ávili w Wyśmierzycach
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

białobrzeski

Gmina

Wyśmierzyce

Prawa miejskie

1338-1869, 1922

Burmistrz

Małgorzata Zajączkowska

Powierzchnia

16,86[1] km²

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


874[1]
52[1] os./km²

Strefa numeracyjna

+48 48

Kod pocztowy

26-811

Tablice rejestracyjne

WBR

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Wyśmierzyce”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Wyśmierzyce”
Położenie na mapie powiatu białobrzeskiego
Mapa konturowa powiatu białobrzeskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Wyśmierzyce”
Położenie na mapie gminy Wyśmierzyce
Mapa konturowa gminy Wyśmierzyce, u góry znajduje się punkt z opisem „Wyśmierzyce”
Ziemia51°37′30″N 20°48′48″E/51,625000 20,813333
TERC (TERYT)

1401064

SIMC

0974044

Urząd miejski
ul. Mickiewicza 75
26-811 Wyśmierzyce
Strona internetowa

Wyśmierzycemiasto w województwie mazowieckim, w powiecie białobrzeskim, położone w Dolinie Białobrzeskiej na prawym brzegu Pilicy.

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Wyśmierzyce oraz parafii rzymskokatolickiej św. Teresy z Ávili.

Wyśmierzyce leżą na terenie historycznego Zapilicza należącego do Mazowsza. Miasto zostało założone w 1338 roku[2]. Było miastem duchownym[3].

W latach 1973–2017 (pomijając rok 1993 kiedy miastem stało się zaludniające się Borne Sulinowo) Wyśmierzyce były najmniejszym pod względem ludności miastem Polski; 31 grudnia 2014 liczyły 921 mieszkańców[4], a rok później 924 osoby[5]. Status najmniejszego miasta Polski utraciły 1 stycznia 2018, kiedy to status miasta odzyskała Wiślica w województwie świętokrzyskim z 503 mieszkańcami, wypierając Wyśmierzyce o 45%[6] (Natomiast od 1 stycznia 2019 roku najmniejszym miastem w Polsce jest Opatowiec liczący 330 mieszkańców). W 2024 roku Wyśmierzyce są już zaledwie czternastym najmnieszym miastem Polski.

Lokalny ośrodek rolniczo-usługowy. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 48 (Tomaszów MazowieckiKock).

Położenie

[edytuj | edytuj kod]
Przykład starej drewnianej zabudowy

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 16,84 km²[7].

Wyszemierzyce, będące własnością duchowną, położone były w drugiej połowie XVI wieku w powiecie wareckim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego[8]. W drugiej połowie XVIII wieku Wyśmierzyce leżały w województwie sandomierskim[9], w ramach którego stanowiły część ziemi radomskiej[10]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. radomskiego, zaś przed czerwcem 1975 do woj. kieleckiego.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Piramida wieku mieszkańców Wyśmierzyc w 2014 roku[11].


Populacja miasta Wyśmierzyce na przestrzeni lat 1995–2014
Źródło: Bank Danych Lokalnych[12]

Toponimia

[edytuj | edytuj kod]

Do końca XVII wieku nazwa brzmiała Wyszemierzyce, o czym świadczą zapiski z 1398 (Vyszemierzice) i 1576 (Wyssemierzyce). Nazwa ta pochodziła od imienia Wyszemir, nosiła ją osoba poświadczona przez źródła historyczne. Zmiana nazwy na obecną nastąpiła poprzez zanik nieakcentowanego -e-, i przejście grupy spółgłoskowej -szm'- w -śm'-[13].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Osada otrzymała prawa miejskie 12 grudnia 1338, które utraciła po upadku powstania styczniowego w 1869.

W 1378 powstała parafia wyśmierzycka. W 1657 wojska siedmiogrodzkie księcia Jerzego II Rakoczego zniszczyły doszczętnie Wyśmierzyce. W 1808 ówczesny zaborca austriacki sprzedał Wyśmierzyce Józefowi Teodorowi Makomaskiemu. W 1809 zostają włączone do departamentu radomskiego Księstwa Warszawskiego. 19 grudnia 1889 urodził się tam błogosławiony ks. prof. dr hab. Franciszek Rosłaniec (obecny patron miasta). Wyśmierzyce odzyskały prawa miejskie 1 lipca 1922[14].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w maju 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 900 Żydów. We wrześniu 1942 zostali wywiezieni do getta w Białobrzegach, a stamtąd do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani[15].

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
Dzwonnica przykościelna

Edukacja

[edytuj | edytuj kod]
  • Publiczna Szkoła Podstawowa
  • Publiczne przedszkole

W mieście, od 1965 roku, działa klub piłki nożnej, MKS Wyśmierzyce, grający w A klasie.

Burmistrzowie Wyśmierzyc

[edytuj | edytuj kod]
Plac Wolności
  • Marek Bielewski (1990–1998) i (2014–2018)
  • Władysław Jasiński (1998–2014)
  • Wojciech Sępioł (2018-2024)
  • Małgorzata Zajączkowska (od 2024)

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  2. Stanisław Pazyra, Geneza i rozwój miast mazowieckich, Warszawa 1959, s. 112.
  3. Polska XVI wieku, t. V Mazowsze, Warszawa 1895, s. 38.
  4. Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r. (strona 77).
  5. Miasta najmniejsze pod względem liczby ludności. stat.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-25)]..
  6. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 1427)
  7. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2009 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 20 sierpnia 2009, ISSN 1505-5507 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-20].
  8. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
  9. Janusz Woliński, Jerzy Michalski, Emanuel Rostworowski (red.): Materiały do dziejów Sejmu Czteroletniego, tom V. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1964, s. 443.
  10. Sebastian Piątkowski (red.): Z dziejów Radomia i regionu radomskiego w XVIII i XIX wieku. Radomskie Towarzystwo Naukowe, Radom 1997, s. 7.
  11. Wyśmierzyce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  12. Bank Danych Lokalnych Ostatnia aktualizacja: 2015-05-25.
  13. Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Zakład Narodowy im. Ossolińskich , 1987, s. 273. ISBN 83-04-02436-5.
  14. Dz.U. z 1922 r. nr 47, poz. 412.
  15. Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 348.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]