Janusz Dobieszewski
University of Warsaw, Institute of Philosophy, Faculty Member
- Professor of Philosophy, University of Warsaw. Main works: "Włodzimierz Sołowjow. Studium osobowości filozoficznej" (... moreProfessor of Philosophy, University of Warsaw. Main works: "Włodzimierz Sołowjow. Studium osobowości filozoficznej" ("Vladimir Solovyev. A Philosophical Personality Study", 2002), "Absolut i historia. W kręgu myśli rosyjskiej" ("Absolut and History. In the Circle of Russian Thought", 2013), "Syntezy i niuanse. Studia i szkice z filozofii rosyjskiej" ("Synthesis and Nuances. Studies and Sketches from Russian Philosophy", 2019), "Inność jako wartość. Studia i szkice z filozofii kultury i okolic" ("Otherness as a Value. Studies and Sketches in the Philosophy of Culture and the Surrounding Area", 2020); "Filozofia religii. Wykład" ("Philosophy of Religion. A Discourse", 2022). My speciality is Russian Philosophy and Philosophy of Religion.edit
The Absolute is a basic and fundamental issue for philosophy as such. I present different concepts of the Absolute (substantialism, energetism, escapism, methodologism). We can say that contemporary European philosophy “orphaned” the... more
The Absolute is a basic and fundamental issue for philosophy as such. I present different concepts of the Absolute (substantialism, energetism, escapism, methodologism). We can say that contemporary European philosophy “orphaned” the neo-Platonic tradition. Thereafter Russian philosophy developed in an intensive and turbulent as well as relatively uniform fashion, in view of the well-established Neo-Platonist context. This makes Russian philosophy not only part of a lasting universally acknowledged tradition; not only has Russian philosophy continued to develop currents of thought abandoned by modern European philosophiers, but it is also heir to a philosophical tradition of particular quality and value in the universal history of thought.
Research Interests:
I present and argue for twotheses: the first concerns the degree to which Chaadaev's thought represents a break through int he development of Russian social philosophy and the second concerns the Hegelian characterof this thinking. I also... more
I present and argue for twotheses: the first concerns the degree to which Chaadaev's thought represents a break through int he development of Russian social philosophy and the second concerns the Hegelian characterof this thinking. I also show that Chaadaev's theory ...
Research Interests:
Research Interests:
The article concerns the problem of master and slave in Hegel’s Phenomenology of Spirit, and then I compare this with the issues from Hegel, Haiti and Universal History, a highly interesting book by Susan Buck-Morss (published in 2009,... more
The article concerns the problem of master and slave in Hegel’s Phenomenology of Spirit, and then I compare this with the issues from Hegel, Haiti and Universal History, a highly interesting book by Susan Buck-Morss (published in 2009, translated into Polish in 2014).
Research Interests:
The paper is a critical review of Leszek Kołakowski’s book Horror metaphysicus. According to Kołakowski the starting-point of horror metaphysicus is the awareness of the transience, expediency, randomness and fragility of the world and... more
The paper is a critical review of Leszek Kołakowski’s book Horror metaphysicus. According to Kołakowski the starting-point of horror metaphysicus is the awareness of the transience, expediency, randomness and fragility of the world and human existence in face of the abysmal and horrifying depths of Nothingness. According to Kołakowski the inevitable urge to overcome horror metaphysicus leads to the Absolute, which can appear in two forms: God and cogito.
The present paper proposes a diversion from Kołakowski’s perspective of horror metaphysicus and instead asks whether there exists anything that justifies praise for human mortality and human relations to Nothingness, if there is anything that warrants acceptance of the existential horror looming before humankind.
The present paper proposes a diversion from Kołakowski’s perspective of horror metaphysicus and instead asks whether there exists anything that justifies praise for human mortality and human relations to Nothingness, if there is anything that warrants acceptance of the existential horror looming before humankind.
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Through the use of the concept of „the founding myth” this essay attempts to grasp the generally well-acknowledged significance of Peter Chaadaev’s figure in the history of Russian philosophy. This term serves well to perfectly capture... more
Through the use of the concept of „the founding myth” this essay attempts to grasp the generally well-acknowledged significance of Peter Chaadaev’s figure in the history of Russian philosophy. This term serves well to perfectly capture the spectacular fecundity characteristic of Chaadaev’s phenomenon, yet retaining the air of ambiguity, enigma or even uncanniness normally associated with it.
Research Interests:
Research Interests:
The Russian Revolution may be seen in three various ways: Firstly, as an event in the history of Russia, which was caused by its inherent properties and social and political attributes, particular circumstances, contradictions and... more
The Russian Revolution may be seen in three various ways:
Firstly, as an event in the history of Russia, which was caused by its inherent properties and social and political attributes, particular circumstances, contradictions and obstacles in its historical growth; secondly, as an incident of Russian history which fits into a more general pattern of revolutionary events, but which also may serve as its distinct “sample,” a lesson, a warning for the rest of the world; the Russian Revolution thus would reveal more general rules, threats and controversies of social development, thereby suggesting to other societies the necessary preventive acts which would allow them to avoid the catastrophe of revolution; thirdly, the Russian Revolution may be seen as a structural element of a wider revolutionary process, an element that may be indispensable and essential; this universal context is not seen (as previously) in terms of an independent, though analogous example of a revolutionary event, but as the decisive environment of the Russian Revolution; in this take, we speak of the socialist, proletarian (and before that, bourgeois) nature of the Russian Revolution, of the way it fulfilled Marxist theory and its vision of history (though with the necessity for Western, universal adjustment), or a cruelly and irrevocably falsified Marxist utopia.
The article is devoted to these three interpretations of the problem.
Firstly, as an event in the history of Russia, which was caused by its inherent properties and social and political attributes, particular circumstances, contradictions and obstacles in its historical growth; secondly, as an incident of Russian history which fits into a more general pattern of revolutionary events, but which also may serve as its distinct “sample,” a lesson, a warning for the rest of the world; the Russian Revolution thus would reveal more general rules, threats and controversies of social development, thereby suggesting to other societies the necessary preventive acts which would allow them to avoid the catastrophe of revolution; thirdly, the Russian Revolution may be seen as a structural element of a wider revolutionary process, an element that may be indispensable and essential; this universal context is not seen (as previously) in terms of an independent, though analogous example of a revolutionary event, but as the decisive environment of the Russian Revolution; in this take, we speak of the socialist, proletarian (and before that, bourgeois) nature of the Russian Revolution, of the way it fulfilled Marxist theory and its vision of history (though with the necessity for Western, universal adjustment), or a cruelly and irrevocably falsified Marxist utopia.
The article is devoted to these three interpretations of the problem.
Research Interests:
Аннотация. Русские мыслители использовали почти все существенные элементы философии Ницше, но существует ряд отношений между Ницше и Россией, которые остаются менее известными и менее типичными. Дело в том, что они никогда не приводили к... more
Аннотация. Русские мыслители использовали почти все существенные элементы философии Ницше, но существует ряд отношений между Ницше и Россией, которые остаются менее известными и менее типичными. Дело в том, что они никогда не приводили к таким достижениям, как у широко понимаемой русской религиозной философии, поэтому и раньше были и сейчас остаются менее популярными, но заслуживают внимания и «наблюдения». Короче говоря, речь идет о «деле Ницше» в кругу русского марксизма и о продолже нии этого дела в виде проблемы «Ницше и СССР». В последнем отношении нас будет интересовать советский период до Второй мировой войны.
Abstract. Russian thinkers used almost all the essential elements of Nietzsche’s thought, but there are also a number of relations between Nietzsche and Russia that remain less known, less typical, since they never led to such achievements as in the circle of widely understood Russian religious philosophy, which were and remain definitely less popular, but noteworthy and “observation”. In short, we are talking about the “Nietzsche affair” in the circle of Russian Marxism and the continuation of this affair in the form of the problem of “Nietzsche and the USSR”, although in this latter respect we will be interested in the Soviet period before World War II.
Abstract. Russian thinkers used almost all the essential elements of Nietzsche’s thought, but there are also a number of relations between Nietzsche and Russia that remain less known, less typical, since they never led to such achievements as in the circle of widely understood Russian religious philosophy, which were and remain definitely less popular, but noteworthy and “observation”. In short, we are talking about the “Nietzsche affair” in the circle of Russian Marxism and the continuation of this affair in the form of the problem of “Nietzsche and the USSR”, although in this latter respect we will be interested in the Soviet period before World War II.
Research Interests:
Аннотация. Статья посвящена книге о Достоевском польского писателя и журналиста Станислава Цата-Мацкевича (также премьер-министра польского правительства в изгнании, который вернулся в Польшу в 1956 году). Ее название – просто... more
Аннотация. Статья посвящена книге о Достоевском польского писателя и журналиста Станислава Цата-Мацкевича (также премьер-министра польского правительства в изгнании, который вернулся в Польшу в 1956 году). Ее название – просто «Достоевский». Она не переводилась на русский язык, хотя была замечена и имела отзывы в СССР, после того как появилась в Польше в 1957 году (первое английское издание вышло в 1947 году). Польское и английское издания книги были приняты очень благожелательно, о чем сви-
детельствуют реакции экспертов, читателей и переиздания. «Достоевский» Мацкевича и по сей день остается живой книгой: ее читают, комментируют и цитируют благодаря четкой и незамысловатой структуре, прекрасному сти-
лю и языку, удачному уравновешиванию вопросов, связанных с творчеством и жизнью Достоевского, прекрасному сочетанию описательно-объективногои субъективно-оценочного аспектов, но прежде всего, благодаря ясному и яркому главному тезису. Он состоит в том, что не было бы Федора Михайловича Достоевского без Анны Григорьевны Достоевской.
Abstract. The article is devoted to the book about Dostoevsky by the Polish writer and journalist Stanislaw Сat-Mackiewicz (also the prime minister of the Polish government in exile, who returned to Poland in 1956). The book title is “Dostoevsky”. It was not translated into Russian, although it was noticed and had reviews in the USSR after it appeared in Poland in 1957 (the first English edition was in 1947). The Polish and English editions of the book were very well received, as evidenced by the reactions of experts, readers and the reprints. To this day Maсkiewicz’s “Dostoevsky” remains a living book: it is read, commented on and quoted. This is due to its clear and uncomplicated structure, excellent style and language, a successful balancing of issues related to Dostoevsky’s work and life, an excellent combination of descriptive-objective and subjective-evaluative aspects, but above all, thanks to a clear and vivid main thesis. This main thesis is that there would not have been Dostoevsky without Anna Dostoevskaya.
детельствуют реакции экспертов, читателей и переиздания. «Достоевский» Мацкевича и по сей день остается живой книгой: ее читают, комментируют и цитируют благодаря четкой и незамысловатой структуре, прекрасному сти-
лю и языку, удачному уравновешиванию вопросов, связанных с творчеством и жизнью Достоевского, прекрасному сочетанию описательно-объективногои субъективно-оценочного аспектов, но прежде всего, благодаря ясному и яркому главному тезису. Он состоит в том, что не было бы Федора Михайловича Достоевского без Анны Григорьевны Достоевской.
Abstract. The article is devoted to the book about Dostoevsky by the Polish writer and journalist Stanislaw Сat-Mackiewicz (also the prime minister of the Polish government in exile, who returned to Poland in 1956). The book title is “Dostoevsky”. It was not translated into Russian, although it was noticed and had reviews in the USSR after it appeared in Poland in 1957 (the first English edition was in 1947). The Polish and English editions of the book were very well received, as evidenced by the reactions of experts, readers and the reprints. To this day Maсkiewicz’s “Dostoevsky” remains a living book: it is read, commented on and quoted. This is due to its clear and uncomplicated structure, excellent style and language, a successful balancing of issues related to Dostoevsky’s work and life, an excellent combination of descriptive-objective and subjective-evaluative aspects, but above all, thanks to a clear and vivid main thesis. This main thesis is that there would not have been Dostoevsky without Anna Dostoevskaya.
Research Interests:
Доклад, прочитанный на Региональном конгрессе ICCEES в Берлине, проходившем 2-4 августа 2007 г.
Research Interests:
Онлайн -лекция в Польском культурном центре в Москве 7 октября 2020 года в честь покойного проф. Анджея Валицкого. Я стараюсь вкратце представить экстраординарные достижения Анджея Валицкого, особенно те, которые касаются русской мысли,... more
Онлайн -лекция в Польском культурном центре в Москве 7 октября 2020 года в честь покойного проф. Анджея Валицкого.
Я стараюсь вкратце представить экстраординарные достижения Анджея Валицкого, особенно те, которые касаются русской мысли, показать философские идеи, которыми он руководствовался здесь, но, возможно, я также смогу очертить его особую, выдающуюся личность, а также – как результат его чувства приверженности истории и человеческому познанию – его место на карте философской и общественной мысли ХХ века или, как он чаще всего определял область своих исследований, на карте исследований по истории идей.
Я стараюсь вкратце представить экстраординарные достижения Анджея Валицкого, особенно те, которые касаются русской мысли, показать философские идеи, которыми он руководствовался здесь, но, возможно, я также смогу очертить его особую, выдающуюся личность, а также – как результат его чувства приверженности истории и человеческому познанию – его место на карте философской и общественной мысли ХХ века или, как он чаще всего определял область своих исследований, на карте исследований по истории идей.
Research Interests:
Аннотация. Статья посвящена анализу так называемой славянской идеи, ко-торая сыграла существенную роль в истории польской мысли. Фоном для нее выступали польско-российские отношения, которые определялись политиче-ским, историческим и... more
Аннотация. Статья посвящена анализу так называемой славянской идеи, ко-торая сыграла существенную роль в истории польской мысли. Фоном для нее выступали польско-российские отношения, которые определялись политиче-ским, историческим и культурным соперничеством. Последнее можно было по-нимать как борьбу за первенство в славянском мире, которая неизмеримо усили-валась решающим участием России в разделе Польши. Однако интегративность, лежавшая в основе славянской идеи, в XX веке довольно быстро подверглась разложению. Наиболее значимые славяне латинской традиции, то есть поляки, освобождались от славянских корней, оставляя их России, вытесняя ее (из-за славянства)-навсегда и фаталистически (этнографически, натуралистически, генетически)-за пределы Европы.
Ключевые слова: славянская идея, панславизм, польское славянофильство, Адам Мицкевич, Польша, Россия, славянский союз
Ссылка для цитирования: Добешевский Я. Славянство польскими глазами: pro et contra // Философические письма. Русско-европейский диалог.
Ключевые слова: славянская идея, панславизм, польское славянофильство, Адам Мицкевич, Польша, Россия, славянский союз
Ссылка для цитирования: Добешевский Я. Славянство польскими глазами: pro et contra // Философические письма. Русско-европейский диалог.
Research Interests:
Известное определение Т. Гоббса, согласно которому религия есть соединение веры и культа, впоследствии, как правило, дополнялось еще одним элементом: религиозным опытом. Мыслителями, решительно поставившими проблему религиозного... more
Известное определение Т. Гоббса, согласно которому религия есть соединение веры и культа, впоследствии, как правило, дополнялось еще одним элементом: религиозным опытом. Мыслителями, решительно поставившими проблему религиозного переживания в центр рефлексии над религией, были, прежде всего, Уильям Джеймс и Рудольф Отто. Именно их взгляды (а в особенности – Отто) в сопоставлении и противопоставлении с исследованиями религиозных переживаний, изложенных в работах Шлейермахера, Констана и Шелера, с метафизическими амбициями философии ХХ века, а также с идеями русской религиозной философии – станут объектом анализа в данной статье.
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
В статье автор утверждает, что ранние взгляды Вл. Соловьева можно характеризовать как славянофильские, но одобрительные высказывания Вл. Соловьева о славянофильстве могли касаться только классической версии славянофильства, в которой... more
В статье автор утверждает, что ранние взгляды Вл. Соловьева можно характеризовать как славянофильские, но одобрительные высказывания
Вл. Соловьева о славянофильстве могли касаться только классической версии славянофильства, в которой национальный аспект уравновешивался общечеловеческим, или универсалистским. Избегая в свою очередь сведения поставленных классическим славянофильством вопросов только к «интеллектуально-археологическим» спорам о И. Киреевском или А. Хомякове, Вл. Соловьев мог апеллировать к исключительному во всех смыслах союзнику – к Ф.М. Достоевскому, и он обращается, во-первых, к художественному творчеству Достоевского, положившему начало новому направлению в развитии искусства, а, во-вторых, к его знаменитой «Речи о Пушкине», произнесенной в 1880 году на праздновании, посвященном открытию памятника Пушкину в Москве. В конце концов, Соловьев отказался от славянофильства, но только после того, как проверил и испробовал все
шансы, которые, казалось, были со славянофильством связаны и предвестника
ми которых были Достоевский, Киреевский и Хомяков.
Вл. Соловьева о славянофильстве могли касаться только классической версии славянофильства, в которой национальный аспект уравновешивался общечеловеческим, или универсалистским. Избегая в свою очередь сведения поставленных классическим славянофильством вопросов только к «интеллектуально-археологическим» спорам о И. Киреевском или А. Хомякове, Вл. Соловьев мог апеллировать к исключительному во всех смыслах союзнику – к Ф.М. Достоевскому, и он обращается, во-первых, к художественному творчеству Достоевского, положившему начало новому направлению в развитии искусства, а, во-вторых, к его знаменитой «Речи о Пушкине», произнесенной в 1880 году на праздновании, посвященном открытию памятника Пушкину в Москве. В конце концов, Соловьев отказался от славянофильства, но только после того, как проверил и испробовал все
шансы, которые, казалось, были со славянофильством связаны и предвестника
ми которых были Достоевский, Киреевский и Хомяков.
Research Interests:
Russian Revolution may be seen in three various ways. Firstly, as an event in the history of Russia, which was caused by its inherent properties and social and political attributes, particular circumstances, contradictions and obstacles... more
Russian Revolution may be seen in three various ways. Firstly, as an event in
the history of Russia, which was caused by its inherent properties and social
and political attributes, particular circumstances, contradictions and obstacles in
its historical growth. Secondly, as an incident of Russian history which fi ts into a
more general pattern of revolutionary events, but which also may serve as its distinct
“sample”, a lesson, a warning for the rest of the world; Russian Revolution thus
would reveal more general rules, threats and controversies of social development,
thereby suggesting to other societies the necessary preventive acts which would allow
them to avoid the catastrophe of revolution. Th irdly, Russian Revolution may be
seen as a structural element of a wider revolutionary process, an element that may
be indispensable and essential; this universal context is not seen (as previously) in
terms of an independent, though analogous example of revolutionary event, but as
the decisive environment of Russian Revolution; in this take, we speak of the socialist,
proletarian (and before that, bourgeois) nature of the Russian Revolution, of the
way it fulfi lled the Marxist theory and vision of history (though with a necessity of
Western, universal adjustment), or cruelly and irrevocably falsifi ed Marxist utopia.
The article is devoted to these three interpretations of the problem.
the history of Russia, which was caused by its inherent properties and social
and political attributes, particular circumstances, contradictions and obstacles in
its historical growth. Secondly, as an incident of Russian history which fi ts into a
more general pattern of revolutionary events, but which also may serve as its distinct
“sample”, a lesson, a warning for the rest of the world; Russian Revolution thus
would reveal more general rules, threats and controversies of social development,
thereby suggesting to other societies the necessary preventive acts which would allow
them to avoid the catastrophe of revolution. Th irdly, Russian Revolution may be
seen as a structural element of a wider revolutionary process, an element that may
be indispensable and essential; this universal context is not seen (as previously) in
terms of an independent, though analogous example of revolutionary event, but as
the decisive environment of Russian Revolution; in this take, we speak of the socialist,
proletarian (and before that, bourgeois) nature of the Russian Revolution, of the
way it fulfi lled the Marxist theory and vision of history (though with a necessity of
Western, universal adjustment), or cruelly and irrevocably falsifi ed Marxist utopia.
The article is devoted to these three interpretations of the problem.
Research Interests:
Когда в конце 80-х годов ХХ века стало ясным, что существование Советского Союза подходит к концу, это осознание сопровождалось тревогой и неуверенно-стью относительно дальнейшего хода событий в политической, социальной и экономической... more
Когда в конце 80-х годов ХХ века стало ясным, что существование Советского Союза подходит к концу, это осознание сопровождалось тревогой и неуверенно-стью относительно дальнейшего хода событий в политической, социальной и экономической сферах. Но для одной области дальнейший ход дел был абсолют-но ясен. Этой областью была философия. Такая очевидность вытекала из двух фактов. Во-первых, советская монополия марксизма в философии в течение многих лет поддерживалась только через искусственное вмешательство и принуждение посредством политического давления. Было несомненно, что с исчезновением последнего вся сложная структура советского марксизма рухнет как карточный домик-без какого-либо горя и без хотя бы части трагизма. И так это и случи-лось. Во-вторых, ожидаемый крах советского марксизма никак не угрожал будуще-му русской философии, поскольку она развивалась-интенсивно, всесторонне и в мировом масштабе-в интеллектуальной традиции, которая началась уже в до-революционной России, а в Советском Союзе отрицалась или низводилась к пе-риферии, но продолжалась в среде послереволюционной эмиграции. Речь идет о явлении, называемом русским религиозно-философским ренессансом, и извест-ном также, хотя и в другом отношении, как Серебряный век. Это явление было связано в первую очередь с религиозной философией-но понятой с далеко идущей интеллектуальной и духовной свободой. Основоположниками этого те-чения в конце XIX века были Федор Достоевский и Владимир Соловьев, а пред-ставителями-очень широкий круг мыслителей, большинство из которых после Октябрьской революции оказались в эмиграции, создали там важные центры русской философии и культурной жизни и участвовали в дискуссиях с ведущими мыслителями, представляющими ключевые направления европейской филосо-фии. Было очевидно, что конец Советского Союза должен был означать быстрое и торжествующее возрождение линии русского религиозно-философского ренес-санса начала ХХ века и возвращение к послереволюционной эмигрантской фи-лософии, равно как и к достижениям философии дореволюционного периода, а
Research Interests:
The concept of a constituent myth (aitiología) concerns the Genesis and sources of signifi cant events and phenomena in the history of culture, civilization and social life, which are still remembered or at least do not cease to attract... more
The concept of a constituent myth (aitiología) concerns the Genesis and sources of signifi cant events and phenomena in the history of culture, civilization and
social life, which are still remembered or at least do not cease to attract the attention of historians. But the term is also used to describe today’s situations, almost before our eyes, if they want to give importance and depth, pointing to their origins. In the history of Russian philosophy, only Chaadaev looks in this role as eff ectively and convincingly as possible. Th e article considers the parameters proving this position.
Понятие учредительного мифа (aitiología) касается генезиса и источников существенных событий и явлений в истории культуры, цивилизации и общественной жизни, о которых помнят до сих пор или которые, по крайней мере, не перестают приковывать к себе внимание историков. Но этот термин используется и для описания сегодняшних ситуаций, происходящих почти на наших глазах, если им хотят придать важность и глубину, указав на их истоки. В истории русской философии лишь Чаадаев выглядит в этой роли максимально эффектно и убедительно. В статье рассматриваются параметры, доказываю-щие это положение.
Ключевые слова: П. Я. Чаадаев, учредительный миф, «Философические пись-ма», западничество, славянофильство.
social life, which are still remembered or at least do not cease to attract the attention of historians. But the term is also used to describe today’s situations, almost before our eyes, if they want to give importance and depth, pointing to their origins. In the history of Russian philosophy, only Chaadaev looks in this role as eff ectively and convincingly as possible. Th e article considers the parameters proving this position.
Понятие учредительного мифа (aitiología) касается генезиса и источников существенных событий и явлений в истории культуры, цивилизации и общественной жизни, о которых помнят до сих пор или которые, по крайней мере, не перестают приковывать к себе внимание историков. Но этот термин используется и для описания сегодняшних ситуаций, происходящих почти на наших глазах, если им хотят придать важность и глубину, указав на их истоки. В истории русской философии лишь Чаадаев выглядит в этой роли максимально эффектно и убедительно. В статье рассматриваются параметры, доказываю-щие это положение.
Ключевые слова: П. Я. Чаадаев, учредительный миф, «Философические пись-ма», западничество, славянофильство.
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Feuerbach jest oryginalnym i znaczącym zjawiskiem życia religijnego i filozoficznego swojej epoki. Głoszona przez niego „religia ludzkości” („religia człowieczeństwa”) to najbardziej znaczące „osiągnięcie religijne Nowożytności”, a... more
Feuerbach jest oryginalnym i znaczącym zjawiskiem życia religijnego i filozoficznego swojej epoki. Głoszona przez niego „religia ludzkości” („religia człowieczeństwa”) to najbardziej znaczące „osiągnięcie religijne Nowożytności”, a przypisywany jej ateizm trafniej byłoby, zdaniem Bułgakowa, określić jako „antropo-teizm” – pisze Janusz Dobieszewski w „Teologii Politycznej co Tydzień”.
https://teologiapolityczna.pl/janusz-dobieszewski-feuerbach-w-kregu-filozofii-rosyjskiej-2
https://teologiapolityczna.pl/janusz-dobieszewski-feuerbach-w-kregu-filozofii-rosyjskiej-2
Research Interests:
Jest to nieco rozszerzona wersja wykładu, który wygłosiłem w trakcie II Festiwalu Filozofii, który odbył się w dniach 20-26.11.2023 r. w Centrum Nauki i Kultury Młyny Rothera w Bydgoszczy, a organizatorem była Fundacja Koherencje. Wykład... more
Jest to nieco rozszerzona wersja wykładu, który wygłosiłem w trakcie II Festiwalu Filozofii, który odbył się w dniach 20-26.11.2023 r. w Centrum Nauki i Kultury Młyny Rothera w Bydgoszczy, a organizatorem była Fundacja Koherencje. Wykład dostępny jest w YouTube pod adresem: https://www.youtube.com/watch?v=RjNebdHeBx4&list=PLIh0C-5Ge_Wk28M4-SzWLGnoxWIAMtpbl&index=19
Research Interests:
The article considers the problem of the historical (cultural, national) identity of Russia as perceived by Petr Chaadayev, Vladimir Solovyov and Fyodor Dostoevsky. In all three projects we deal with clearly universal concepts. However,... more
The article considers the problem of the historical (cultural, national) identity of Russia as perceived by Petr Chaadayev, Vladimir Solovyov and Fyodor Dostoevsky. In all three projects we deal with clearly universal concepts. However, the article then states, this Russian universalist idea and the vision of Russian identity built on it also has its darker, doubtful, even dangerous side. This idea may lead to decisions, to the projection of hasty, reckless, not so much limited by the weight of hard realities, but not taking into account the realities, treating them as almost entirely plastic and yielding to the pressure of creative and efficient subjectivity. This often took the form of dubious messianism, special mission, special powers which, in the name of a salvific or even due future, do not have to take into account the rules and regulations of the current world; it resulted in such visions of happiness worthy to be coerced into, so as not to regress in its realization from enslavement and crime.
В статье рассматривается проблема исторической (культурной, национальной) идентичности России в понимании Петра Чаадаева, Владимира Соловьева и Федора Достоевского. Во всех трех проектах мы имеем дело с явно универсальными идеями. Однако далее в статье утверждается, что в этой русской универсалистской идеи и построенного на ней видения российской идентичности есть и более темная, сомнительная и даже опасная сторона. Эта идея может привести к решениям, к проецированию поспешных, опрометчивых, не столько ограниченных тяжестью жестких реалий, сколько не учитывающих реалий, трактующих их как почти сплошь пластичных и поддающихся давлению творческой и действенной субъективности. Это часто принимало форму сомнительного мессианства, избранности, особых сил, которые во имя спасительного или даже должного будущего не должны считаться с правилами и предписаниями текущего мира; это привело к таким видениям счастья, к которому принято принуждать, не избегать в его реализации от порабощения и преступления.
W artykule rozważany jest problem tożsamości historycznej (kulturowej, narodowej) Rosji w ujęciach Piotra Czaadajewa, Włodzimierza Sołowjowa oraz Fiodora Dostojewskiego. We wszystkich trzech projektach mamy do czynienia z taką refleksję nad narodowym wymiarem dziejów Rosji, która to refleksja wolna jest od perspektywy etnocentrycznej, naturalistycznej czy wręcz biologistycznej, a w rezultacie także fatalistycznej; są to koncepty otwarte, wolnościowe, wyzwalające – jak się wydaje – od stereotypów, przesadów, uprzedzeń, koncepty kreatywistyczne i aktywistyczne, afirmatywne wobec zdolności i postulatu przekraczania granic, otwarcia na inność, koncepty wyraźnie uniwersalistyczne.
Jednak – stwierdza się następnie w artykule – owa rosyjska idea uniwersalistyczna i na niej budowana wizja rosyjskiej tożsamości ma również swoją stronę ciemniejszą, wątpliwą, nawet niebezpieczną. Idea ta może bowiem prowadzić do rozstrzygnięć, do projekcji pochopnych, lekkomyślnych, nie tyle nie ograniczonych ciężarem twardych realiów, co nie liczących się z realiami, traktujących je jako niemal całkowicie plastyczne i poddające się presji twórczej, sprawczej podmiotowości. Przybierało to nierzadko postać wątpliwego mesjanizmu, wybraństwa, szczególnych uprawnień, które w imię zbawczej czy choćby należnej przyszłości nie muszą się liczyć z regułami i prawidłami świata dotychczasowego; skutkowało takimi wizjami szczęścia, które godne jest tego, by do niego przymuszać, by nie cofać się w jego urzeczywistnieniu przed zniewalaniem i zbrodnią. Nie chciano czy wręcz nie potrafiono zaakceptować powolności, wielokierunkowości i wielosposobności osiągania przez ludzi swych celów, różnorodności i alternatywności ludzkich ocen i wyznawanych wartości. I rzecz w tym, że zagrożenia, które są tu identyfikowane mogą i potrafią wyrastać nawet z najświetniejszych, najbardziej otwartych, najbardziej wolnościowych ujęć rosyjskości, czyli tych w wydaniu Czaadajewa, Sołowjowa i Dostojewskiego.
В статье рассматривается проблема исторической (культурной, национальной) идентичности России в понимании Петра Чаадаева, Владимира Соловьева и Федора Достоевского. Во всех трех проектах мы имеем дело с явно универсальными идеями. Однако далее в статье утверждается, что в этой русской универсалистской идеи и построенного на ней видения российской идентичности есть и более темная, сомнительная и даже опасная сторона. Эта идея может привести к решениям, к проецированию поспешных, опрометчивых, не столько ограниченных тяжестью жестких реалий, сколько не учитывающих реалий, трактующих их как почти сплошь пластичных и поддающихся давлению творческой и действенной субъективности. Это часто принимало форму сомнительного мессианства, избранности, особых сил, которые во имя спасительного или даже должного будущего не должны считаться с правилами и предписаниями текущего мира; это привело к таким видениям счастья, к которому принято принуждать, не избегать в его реализации от порабощения и преступления.
W artykule rozważany jest problem tożsamości historycznej (kulturowej, narodowej) Rosji w ujęciach Piotra Czaadajewa, Włodzimierza Sołowjowa oraz Fiodora Dostojewskiego. We wszystkich trzech projektach mamy do czynienia z taką refleksję nad narodowym wymiarem dziejów Rosji, która to refleksja wolna jest od perspektywy etnocentrycznej, naturalistycznej czy wręcz biologistycznej, a w rezultacie także fatalistycznej; są to koncepty otwarte, wolnościowe, wyzwalające – jak się wydaje – od stereotypów, przesadów, uprzedzeń, koncepty kreatywistyczne i aktywistyczne, afirmatywne wobec zdolności i postulatu przekraczania granic, otwarcia na inność, koncepty wyraźnie uniwersalistyczne.
Jednak – stwierdza się następnie w artykule – owa rosyjska idea uniwersalistyczna i na niej budowana wizja rosyjskiej tożsamości ma również swoją stronę ciemniejszą, wątpliwą, nawet niebezpieczną. Idea ta może bowiem prowadzić do rozstrzygnięć, do projekcji pochopnych, lekkomyślnych, nie tyle nie ograniczonych ciężarem twardych realiów, co nie liczących się z realiami, traktujących je jako niemal całkowicie plastyczne i poddające się presji twórczej, sprawczej podmiotowości. Przybierało to nierzadko postać wątpliwego mesjanizmu, wybraństwa, szczególnych uprawnień, które w imię zbawczej czy choćby należnej przyszłości nie muszą się liczyć z regułami i prawidłami świata dotychczasowego; skutkowało takimi wizjami szczęścia, które godne jest tego, by do niego przymuszać, by nie cofać się w jego urzeczywistnieniu przed zniewalaniem i zbrodnią. Nie chciano czy wręcz nie potrafiono zaakceptować powolności, wielokierunkowości i wielosposobności osiągania przez ludzi swych celów, różnorodności i alternatywności ludzkich ocen i wyznawanych wartości. I rzecz w tym, że zagrożenia, które są tu identyfikowane mogą i potrafią wyrastać nawet z najświetniejszych, najbardziej otwartych, najbardziej wolnościowych ujęć rosyjskości, czyli tych w wydaniu Czaadajewa, Sołowjowa i Dostojewskiego.
Research Interests:
Research Interests:
Der Artikel unternimmt den Versuch, die Beziehungen zwischen der Religion und der Philosophie zu bestimmen, mit besonderer Berucksichtigung der gegenseitigen Beeinflussung: wo die Religion die Metaphysik der Philosophie motiviert, und die... more
Der Artikel unternimmt den Versuch, die Beziehungen zwischen der Religion und der Philosophie zu bestimmen, mit besonderer Berucksichtigung der gegenseitigen Beeinflussung: wo die Religion die Metaphysik der Philosophie motiviert, und die Philosophie die Religion vor dem Fanatismus schutzt. Diese Uberlegungen werden von der Reflexion uber die einseitige Bindung der Religion an den politischen Konservatismus und von einer knappen Bestandsaufnahme uber postsakulare Stromungen in der Religionsbetrachtung im 20. Jahrhundert begleitet.
Research Interests:
Artykuł jest próbą określenia relacji między religią a filozofią, ze szczególnym uwzględnieniem ich wzajemnie inspirującego związku – gdy religia motywuje metafizyczność filozofii, a filozofia chroni religię przed fanatyzmem. Towarzyszy... more
Artykuł jest próbą określenia relacji między religią a filozofią, ze szczególnym uwzględnieniem ich wzajemnie inspirującego związku – gdy religia motywuje metafizyczność filozofii, a filozofia chroni religię przed fanatyzmem. Towarzyszy temu refleksja nad jednostronnym wiązaniem religii z konserwatyzmem politycznym oraz krótkie zdanie sprawy z tendencji postsekularnej w dwudziestowiecznym spojrzeniu na religię.
Research Interests:
Research Interests:
Summary (Ancient Philosophy and the Question of Horror Philosophicus): The article is dedicated to professor Mieczysław Boczar. It concerns the issues of nothingness and philosophical horror (religious, metaphysical), as well as... more
Summary
(Ancient Philosophy and the Question of Horror Philosophicus):
The article is dedicated to professor Mieczysław Boczar. It concerns the issues of nothingness and philosophical horror (religious, metaphysical), as well as relating these issues to the thoughts of Skeptics and Stoics, especially to the philosophy of Plotinus. Ancient philosophy – especially in its early and classical period – was able to successfully avoid the threat of horror due to its cognitive optimism, the dominance of the concept of nature (along with such related concepts as: cosmos, necessity, fate), and beliefs about the eternity of existence. Even the Hellenistic philosophy of life, although it grew out of a crisis situation, its subject was not that crisis, but overcoming, bypassing, and most precisely – reducing this crisis. It is only the philosophy of Plotinus that, at least to some extent, opens up to the problems of horror and nothingness. The crisis, the rupture of the world is not overcome here in some vision of a permanent, substantial being, but developed into nothingness, or more precisely: into a concept containing a moment of nothingness (or non-being).
Streszczenie
Artykuł dedykowany jest profesorowi Mieczysławowi Boczarowi. Dotyczy problematyki nicości i horroru filozoficznego (religijnego, metafizycznego) oraz odniesienia tej problematyki do myśli sceptyków i stoików, a zwłaszcza do filozofii Plotyna. Filozofia starożytna – szczególnie w swym wczesnym i klasycznym okresie – skutecznie potrafiła ominąć zagrożenie horrorem za sprawą jej optymizmu poznawczego, dominacji pojęcia natury (wraz z takimi bliskimi pojęciami jak: kosmos, konieczność, los), przekonania o odwieczności istnienia. Również hellenistyczna filozofia życia, choć wyrastała z sytuacji kryzysu, to jej przedmiotem był nie ów kryzys, ale kryzysu przezwyciężenie, ominięcie, a mówiąc najdokładniej – zredukowanie. To dopiero filozofia Plotyna w pewnej przynajmniej mierze otwiera się na problematykę horroru i nicości. Kryzys, pęknięcie świata nie było tu przezwyciężane w jakiejś wizji trwałego, substancjalnego bytu, ale rozwinięte w nicość, a dokładniej: w pojęcie zawierające moment nicości (czy nie-bytu).
(Ancient Philosophy and the Question of Horror Philosophicus):
The article is dedicated to professor Mieczysław Boczar. It concerns the issues of nothingness and philosophical horror (religious, metaphysical), as well as relating these issues to the thoughts of Skeptics and Stoics, especially to the philosophy of Plotinus. Ancient philosophy – especially in its early and classical period – was able to successfully avoid the threat of horror due to its cognitive optimism, the dominance of the concept of nature (along with such related concepts as: cosmos, necessity, fate), and beliefs about the eternity of existence. Even the Hellenistic philosophy of life, although it grew out of a crisis situation, its subject was not that crisis, but overcoming, bypassing, and most precisely – reducing this crisis. It is only the philosophy of Plotinus that, at least to some extent, opens up to the problems of horror and nothingness. The crisis, the rupture of the world is not overcome here in some vision of a permanent, substantial being, but developed into nothingness, or more precisely: into a concept containing a moment of nothingness (or non-being).
Streszczenie
Artykuł dedykowany jest profesorowi Mieczysławowi Boczarowi. Dotyczy problematyki nicości i horroru filozoficznego (religijnego, metafizycznego) oraz odniesienia tej problematyki do myśli sceptyków i stoików, a zwłaszcza do filozofii Plotyna. Filozofia starożytna – szczególnie w swym wczesnym i klasycznym okresie – skutecznie potrafiła ominąć zagrożenie horrorem za sprawą jej optymizmu poznawczego, dominacji pojęcia natury (wraz z takimi bliskimi pojęciami jak: kosmos, konieczność, los), przekonania o odwieczności istnienia. Również hellenistyczna filozofia życia, choć wyrastała z sytuacji kryzysu, to jej przedmiotem był nie ów kryzys, ale kryzysu przezwyciężenie, ominięcie, a mówiąc najdokładniej – zredukowanie. To dopiero filozofia Plotyna w pewnej przynajmniej mierze otwiera się na problematykę horroru i nicości. Kryzys, pęknięcie świata nie było tu przezwyciężane w jakiejś wizji trwałego, substancjalnego bytu, ale rozwinięte w nicość, a dokładniej: w pojęcie zawierające moment nicości (czy nie-bytu).
Research Interests:
Research Interests:
Istotą filozofii rosyjskiej wydaje się koncentracja na kwestii Absolutu; Absolutu rozumianego bardzo różnorodnie, ale zawsze ujmowanego na sposób dynamiczny. Wczesnoantycznym modelem takiej wizji Absolutu była filozofia Heraklita,... more
Istotą filozofii rosyjskiej wydaje się koncentracja na kwestii Absolutu; Absolutu rozumianego bardzo różnorodnie, ale zawsze ujmowanego na sposób dynamiczny. Wczesnoantycznym modelem takiej wizji Absolutu była filozofia Heraklita, późnoantycznym – Plotyna; następnie ten sposób pojmowania Absolutu pojawiał się w różnych miejscach rozwoju filozofii europejskiej (Pseudo-Dionizy, Eriugena, późnośredniowieczni mistycy niemieccy, Mikołaj z Kuzy, Jakob Boehme,) osiągając patetyczną, a zarazem subtelną dojrzałość w systemach i „postsystemach” Hegla oraz Schellinga, z którymi powszechnie wiąże się – jako z inspiracjami – dzieje filozofii rosyjskiej. Filozofia rosyjska byłaby więc kontynuacją i podtrzymywaniem pewnej nieco osieroconej na Zachodzie tradycji myślowej, traktowanej niekiedy jako archaiczna i niemal wstydliwa („metafizyczna”, mistyczna), a przecież zarówno w wymiarze czysto akademicko-filozoficznym, jak i jako formuła uspołecznienia, wyrażającej pewien nurt europejskości. Takiej europejskości, która znalazła zapewne najadekwatniejszy wyraz w kulturze europejskiego Wschodu jako właśnie europejskiego Wschodu. Najtrafniejszą ogólną formułą tego typu filozofowania (i odkrywania „społeczności” człowieka) byłoby pojęcia Bogoczłowieczeństwa, wskazujące tyleż na bosko-absolutystyczny horyzont pojmowania człowieka, co na nieusuwalną jednostkową człowieka wolność (wręcz samowolę) oraz nieusuwalnie społeczny charakter wiązania owej samowolnej wolności z Absolutem. Szczególnie interesującym ujęciem jednostkowej wolności człowieka byłaby (jak to ujmował Sołowjow) dyspozycja „prorocza” każdej jednostki, zaś uspołecznionego odniesienia do Absolutu – dość powszechna w myśli rosyjskiej kategoria sobornosti. Obydwie te kwestie zbliżają nas zarazem zdumiewająco blisko do najnowocześniejszych, „zachodnich”, ujęć ludzkiej podmiotowości, obywatelskości, wspólnotowości (czy komunikacji).
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
In this article, I am trying to enquire briefly into a certain issue that was, in a way, the hallmark of Andrzej Walicki’s worldview. The issue concerns his interpretation of freedom, and above all, his preference for negative freedom... more
In this article, I am trying to enquire briefly into a certain issue that was, in a way, the hallmark of Andrzej Walicki’s worldview. The issue concerns his interpretation of freedom, and above all, his preference for negative freedom („freedom from”), which epitomized liberalism, against the concept of positive freedom („freedom to”), which for Walicki was a systemic and pernicious encumbrance in Marxism. However, in his later works, Walicki nuanced his opinions and paid more attention to the weaknesses of liberalism arising from its inability to absorb some aspects of positive freedom associated with contemporary ideas inspired by Marxism.
W artykule próbuję przyjrzeć się krótko kwestii, która była niejako znakiem rozpoznawczym światopoglądu Andrzeja Walickiego. Rzecz dotyczy kwestii wolności,
a przede wszystkim właściwego dla liberalizmu preferowania wolności negatywnej („wolności od”) i krytycznego zarazem odniesienia do wolności pozytywnej („wolności do”), z którego to punktu widzenia dokonywał Walicki systemowej i radykalnie krytycznej oceny marksizmu. Jednak w dalszej twórczości Walicki niuansował swoje stanowisko, zwracając uwagę na negatywne trendy związane
z rozumieniem liberalizmu oraz na współgranie z tendencjami współczesności wiązanej z marksizmem idei wolności pozytywnej.
W artykule próbuję przyjrzeć się krótko kwestii, która była niejako znakiem rozpoznawczym światopoglądu Andrzeja Walickiego. Rzecz dotyczy kwestii wolności,
a przede wszystkim właściwego dla liberalizmu preferowania wolności negatywnej („wolności od”) i krytycznego zarazem odniesienia do wolności pozytywnej („wolności do”), z którego to punktu widzenia dokonywał Walicki systemowej i radykalnie krytycznej oceny marksizmu. Jednak w dalszej twórczości Walicki niuansował swoje stanowisko, zwracając uwagę na negatywne trendy związane
z rozumieniem liberalizmu oraz na współgranie z tendencjami współczesności wiązanej z marksizmem idei wolności pozytywnej.
Research Interests:
Rewolucję rosyjską można rozpatrywać na trzy różne sposoby: Po pierwsze, jako wydarzenie historii Rosji, wydarzenie wewnętrzne, „własne”, wynikające z takich a nie innych procesów społecznych i politycznych w dziejach Rosji, ze... more
Rewolucję rosyjską można rozpatrywać na trzy różne sposoby:
Po pierwsze, jako wydarzenie historii Rosji, wydarzenie wewnętrzne, „własne”, wynikające z takich a nie innych procesów społecznych i politycznych w dziejach Rosji, ze specyficznych okoliczności, sprzeczności oraz barier jej rozwoju historycznego; po drugie, jako takie wydarzenie historii Rosji, które wpisuje się w pewien ogólniejszy typ rewolucyjności, ale które też stanowi szczególnie wyrazistą „próbkę”, nauczkę, przestrogę dla pozostałego świata; rewolucja rosyjska ujawnia tu pewne ogólniejsze prawidła, zagrożenia i sprzeczności rozwoju społecznego, które wskazują innym społeczeństwom niezbędne działania, chroniące przed rewolucyjną katastrofą; po trzecie, rewolucja rosyjska jest strukturalnym elementem szerszego procesu rewolucyjnego, elementem może nawet koniecznym i nieusuwalnym; ów kontekst uniwersalny nie jest tu – jak poprzednio – niezależnym, choć analogicznym wzorcem rewolucyjności, ale właściwym i decydującym środowiskiem rewolucji rosyjskiej; to w tym ujęciu i w tej perspektywie mówimy o socjalistycznym, proletariackim (a chwilę wcześniej burżuazyjnym) charakterze rewolucji rosyjskiej, o urzeczywistnianiu przez nią (choć pod warunkiem zachodniego, uniwersalnego dopełnienia) marksistowskiej teorii i wizji historii lub o okrutnym i rozstrzygającym falsyfikowaniu przez nią marksistowskiej utopii.
Artykuł poświęcony jest tym trzem interpretacjom problemu.
Po pierwsze, jako wydarzenie historii Rosji, wydarzenie wewnętrzne, „własne”, wynikające z takich a nie innych procesów społecznych i politycznych w dziejach Rosji, ze specyficznych okoliczności, sprzeczności oraz barier jej rozwoju historycznego; po drugie, jako takie wydarzenie historii Rosji, które wpisuje się w pewien ogólniejszy typ rewolucyjności, ale które też stanowi szczególnie wyrazistą „próbkę”, nauczkę, przestrogę dla pozostałego świata; rewolucja rosyjska ujawnia tu pewne ogólniejsze prawidła, zagrożenia i sprzeczności rozwoju społecznego, które wskazują innym społeczeństwom niezbędne działania, chroniące przed rewolucyjną katastrofą; po trzecie, rewolucja rosyjska jest strukturalnym elementem szerszego procesu rewolucyjnego, elementem może nawet koniecznym i nieusuwalnym; ów kontekst uniwersalny nie jest tu – jak poprzednio – niezależnym, choć analogicznym wzorcem rewolucyjności, ale właściwym i decydującym środowiskiem rewolucji rosyjskiej; to w tym ujęciu i w tej perspektywie mówimy o socjalistycznym, proletariackim (a chwilę wcześniej burżuazyjnym) charakterze rewolucji rosyjskiej, o urzeczywistnianiu przez nią (choć pod warunkiem zachodniego, uniwersalnego dopełnienia) marksistowskiej teorii i wizji historii lub o okrutnym i rozstrzygającym falsyfikowaniu przez nią marksistowskiej utopii.
Artykuł poświęcony jest tym trzem interpretacjom problemu.
Research Interests:
20 sierpnia 2020 roku zmarł w wieku dziewięćdziesięciu lat Andrzej Walicki. Był jedną z najważniejszych i najwybitniejszych postaci polskiego życia intelektualnego II połowy XX wieku i początku wieku XXI. Rangę jego badań naukowych, ich... more
20 sierpnia 2020 roku zmarł w wieku dziewięćdziesięciu lat Andrzej Walicki. Był jedną z najważniejszych i najwybitniejszych postaci polskiego życia intelektualnego II połowy XX wieku i początku wieku XXI. Rangę jego badań naukowych, ich zakres, wpływ na kolejne pokolenia badaczy, stałą obecność w nauce światowej, objętość dorobku, ciężar intelektualny każdej kolejnej publikacji, znakomitą ich polszczyznę,
wreszcie obecność i udział w polskich debatach publicznych najwłaściwiej byłoby zapewne zestawiać z dorobkiem i pozycją Leszka Kołakowskiego, z którym zresztą współtworzył w latach sześćdziesiątych (wraz z Bronisławem Baczką, Jerzym Szackim i innymi badaczami) świetną warszawską szkołę historyków idei. Znakomite książki tych autorów z tamtych lat do dziś zachowują swe walory, a dzieło Walickiego
"W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa", z roku 1964, jest stale żywym i orientującym punktem odniesienia dyskusji i badań nad rosyjską myślą filozoficzną i społeczną.
wreszcie obecność i udział w polskich debatach publicznych najwłaściwiej byłoby zapewne zestawiać z dorobkiem i pozycją Leszka Kołakowskiego, z którym zresztą współtworzył w latach sześćdziesiątych (wraz z Bronisławem Baczką, Jerzym Szackim i innymi badaczami) świetną warszawską szkołę historyków idei. Znakomite książki tych autorów z tamtych lat do dziś zachowują swe walory, a dzieło Walickiego
"W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa", z roku 1964, jest stale żywym i orientującym punktem odniesienia dyskusji i badań nad rosyjską myślą filozoficzną i społeczną.
Research Interests:
Tekst powstał na marginesie książki Zdzisława Ambroziaka "Swoje wiem i piszę. Felietony" (Warszawa 2005) i jest swego rodzaju hołdem dla autora.
Research Interests:
Tekst o twórczości Wieniedikta Jerofiejewa, a zwłaszcza o słynnym poemacie "Moskwa-Pietuszki"
Research Interests:
Wspomnienie ku czci zmarłego 20 sierpnia 2020 roku profesora Andrzeja Walickiego.
Research Interests:
"A Few Remarks on My Philosophical Issues with Nothingness". In most cases in philosophical theories, Nothingness is omitted, pushed back, shifted, or mystified into some form of being, usually a being of superior quality, and thus in a... more
"A Few Remarks on My Philosophical Issues with Nothingness".
In most cases in philosophical theories, Nothingness is omitted, pushed back, shifted, or mystified into some form of being, usually a being of superior quality, and thus in a particularly clever, perfidious way that is “liquidating” for Nothingness and accomplished under the slogan or under a cover of Nothingness. On the other hand, will we find in the history of philosophy an approach to Nothingness that would not reduce it to a more or less subtle being and would therefore not in fact deny it and lose it? Does Nothingness appear somewhere directly, fully, not as a pseudonym for something hidden behind it and without protective colors, hiding its completely different, ontic nature or essence? And what are the conditions for such an occurrence? This is the topic of the article.
W większości przypadków Nicość jest w teoriach filozoficznych omijana, spychana, przesuwana czy mistyfikowana w jakąś postać bytu, i to zazwyczaj bytu o nadrzędnej jakości, a więc w sposób szczególnie sprytny, perfidny, dla Nicości „likwidacyjny”, a dokonujący się pod hasłem czy pod przykrywką Nicości. Czy natomiast znajdziemy w dziejach filozofii takie ujęcie Nicości, które nie byłoby redukowaniem jej do mniej czy bardziej subtelnej bytowości, a więc nie byłoby w istocie jej negowaniem i zatracaniem; czy gdzieś Nicość występuje wprost, w pełni, nie jako pseudonim czegoś za nią skrywanego i bez barw ochronnych, ukrywających jej zupełnie odmienną, bo bytową naturę czy istotę; i jakie są warunki takiego jej wystąpienia? Oto tematyka artykułu.
In most cases in philosophical theories, Nothingness is omitted, pushed back, shifted, or mystified into some form of being, usually a being of superior quality, and thus in a particularly clever, perfidious way that is “liquidating” for Nothingness and accomplished under the slogan or under a cover of Nothingness. On the other hand, will we find in the history of philosophy an approach to Nothingness that would not reduce it to a more or less subtle being and would therefore not in fact deny it and lose it? Does Nothingness appear somewhere directly, fully, not as a pseudonym for something hidden behind it and without protective colors, hiding its completely different, ontic nature or essence? And what are the conditions for such an occurrence? This is the topic of the article.
W większości przypadków Nicość jest w teoriach filozoficznych omijana, spychana, przesuwana czy mistyfikowana w jakąś postać bytu, i to zazwyczaj bytu o nadrzędnej jakości, a więc w sposób szczególnie sprytny, perfidny, dla Nicości „likwidacyjny”, a dokonujący się pod hasłem czy pod przykrywką Nicości. Czy natomiast znajdziemy w dziejach filozofii takie ujęcie Nicości, które nie byłoby redukowaniem jej do mniej czy bardziej subtelnej bytowości, a więc nie byłoby w istocie jej negowaniem i zatracaniem; czy gdzieś Nicość występuje wprost, w pełni, nie jako pseudonim czegoś za nią skrywanego i bez barw ochronnych, ukrywających jej zupełnie odmienną, bo bytową naturę czy istotę; i jakie są warunki takiego jej wystąpienia? Oto tematyka artykułu.
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
The article is an attempt at orderly reflection on the history of Russian philosophy, and especially the special place in it of Vladimir Soloviev. Soloviev's role is defined as being the perpetrator, as the cause of Russian philosophy. It... more
The article is an attempt at orderly reflection on the history of Russian philosophy, and especially the special place in it of Vladimir Soloviev. Soloviev's role is defined as being the perpetrator, as the cause of Russian philosophy. It is juxtaposed with Piotr Chaadayev's place in the history of Russian philosophy, which was described as the founding myth. Being a perpetrator is creating a strong and deep ground for Russian philosophy and, subsequently, paving its paths for further development, willingly undertaken by Russian philosophers of the 20th century.
Artykuł jest próbą porządkującej refleksji nad dziejami filozofii rosyjskiej, a zwłaszcza szczególnego w niej miejsca Włodzimierza Sołowjowa. Rola Sołowjowa zostaje określona jako bycie sprawcą, jako sprawienie filozofii rosyjskiej. Zostaje ona zestawiona z miejscem Piotra Czaadajewa w dziejach filozofii rosyjskiej, którą określono jako mit założycielski. Bycie sprawcą to stworzenie mocnego i głębokiego gruntu filozofii rosyjskiej oraz, następnie, wytyczenie jej szlaków dalszego rozwoju, chętnie podejmowanych przez rosyjskich filozofów XX wieku.
Artykuł jest próbą porządkującej refleksji nad dziejami filozofii rosyjskiej, a zwłaszcza szczególnego w niej miejsca Włodzimierza Sołowjowa. Rola Sołowjowa zostaje określona jako bycie sprawcą, jako sprawienie filozofii rosyjskiej. Zostaje ona zestawiona z miejscem Piotra Czaadajewa w dziejach filozofii rosyjskiej, którą określono jako mit założycielski. Bycie sprawcą to stworzenie mocnego i głębokiego gruntu filozofii rosyjskiej oraz, następnie, wytyczenie jej szlaków dalszego rozwoju, chętnie podejmowanych przez rosyjskich filozofów XX wieku.
Research Interests:
Research Interests:
Bycie w podróży to może najpowszechniejszy fakt naszego istnienia, fakt tak znamienny, symptomatyczny i istotny, że nietrudno ująć go jako wręcz symboliczny wyraz naszej natury czy metafizycznej kondycji. Nie tylko więc podróżujemy, ale... more
Bycie w podróży to może najpowszechniejszy fakt naszego istnienia, fakt tak znamienny, symptomatyczny i istotny, że nietrudno ująć go jako wręcz symboliczny wyraz naszej natury czy metafizycznej kondycji. Nie tylko więc podróżujemy, ale nasze życie jako całość jest podróżą, co francuski filozof Gabriel Marcel ujął w sugestywnej i szeroko akceptowanej łacińskiej formule homo viator. W artykule przyglądam się najpierw sensom wkładanym w pojęcie „podróż”, by następnie wskazać i uzasadnić, że szerszą i efektywniejszą – zwłaszcza w kontekście symbolicznego wyrażania natury człowieka – byłaby jednak kategoria „wędrówki”.
Research Interests:
Potrzeba podróżowania i sztuka podróży wiąże się z całą gamą możliwych wartości i celów w niej osiąganych; przejawia się w różnych sposobach ludzkiego działania, jak i ludzkiej świadomości (intencjonalności), i to ewentualnie poprzez... more
Potrzeba podróżowania i sztuka podróży wiąże się z całą gamą możliwych wartości i celów w niej osiąganych; przejawia się w różnych sposobach ludzkiego działania, jak i ludzkiej świadomości (intencjonalności), i to ewentualnie poprzez ukazanie i opis tej różnorodności, tego bogactwa podróżowania i zamysłów podróżowania, można próbować dochodzić jakiejś ogólniejszej istoty podróży jako takiej, jakiegoś sensu podróżowania. Taka zaś metoda podejścia do badanego zjawiska wiąże się z najbardziej może wpływowym i owocnym kierunkiem XX-wiecznej filozofii – z fenomenologią. Fenomenologia na przykład religii, kultury czy percepcji polega na ukazywaniu całej wielostronności analizowanej dziedziny i na próbie dochodzenia do dziedziny tej aspektów kluczowych, centralnych, do jakiejś idei owej dziedziny, ale w taki sposób, by nie gubić, nie redukować całego bogactwa i różnorodności jej przejawiania się w historii, w życiu społecznym, w codzienności (w Lebenswelt, jak to określają fenomenologowie).
Artykuł jest próbą wstępnego zmierzenia się z takim podejściem w odniesieniu do podróży.
Artykuł jest próbą wstępnego zmierzenia się z takim podejściem w odniesieniu do podróży.
Research Interests:
Artykuł jest prezentacją uniwersalizmu i izolacjonizmu jako dwóch stanowisk w filozoficznych ujęciach historii; autor próbuje również określić konsekwencje obydwu stanowisk dla rozumienia turystyki jako zjawiska współczesnej kultury i... more
Artykuł jest prezentacją uniwersalizmu i izolacjonizmu jako dwóch stanowisk w filozoficznych ujęciach historii; autor próbuje również określić konsekwencje obydwu stanowisk dla rozumienia turystyki jako zjawiska współczesnej kultury i życia społecznego. Najpierw zaprezentowane zostały krótko najważniejsze poglądy uniwersalistyczne (św. Augustyn, Joachim z Fiore, Vico, filozofie Oświecenia, Hegla, liberalizmu), następnie główne punkty argumentacji antyuniwersalistycznej, punkty wyjścia stanowiska izolacjonistycznego, a w końcu poglądy najważniejszych myślicieli, którzy mogą być zaliczenie do tego ostatniego nurtu: N. Danilewskiego, O. Spenglera oraz S. Huntingtona, autora słynnego Zderzenia cywilizacji. Choć autor artykułu opowiada się w sumie za opcją uniwersalistyczną, to wskazuje również wady i ograniczenia tego poglądu, a także wartościowe teoretycznie i faktograficznie aspekty izolacjonizmu, bez przemyślenia których współczesny uniwersalizm musi pozostać stanowiskiem anachronicznym, ograniczonym, abstrakcyjnym, nieinspirującym intelektualnie i moralnie.
Research Interests:
Artykuł jest próbą wskazania i scharakteryzowania podstaw i przesłanek turystyki jako współczesnego fenomenu społecznego. Są to, po pierwsze, przesłanki o charakterze ekonomiczno-politycznym, po drugie – etyczno-kulturowym, wreszcie po... more
Artykuł jest próbą wskazania i scharakteryzowania podstaw i przesłanek turystyki jako współczesnego fenomenu społecznego. Są to, po pierwsze, przesłanki o charakterze ekonomiczno-politycznym, po drugie – etyczno-kulturowym, wreszcie po trzecie, i tym poświecone jest najwięcej miejsca, filozoficzno-antropologicznym. Filozoficznych przesłanek turystyki autor doszukuje się w dwóch dosyć różnych, dość odległych w czasie, a nawet niekiedy przeciwstawianych sobie tradycjach czy formacjach filozoficznych: klasycznej filozofii niemieckiej, z jej nastawieniem na podmiotowe, wolnościowe, subiektywne i intersubiektywne ujęcie świata, oraz w filozofii dialogu, z jej wizją spotkania, dialogu oraz pochwały inności jako konstytutywnych dla rozumienia człowieka. Turystyka wyrasta właśnie z otwarcia na spotkanie, dialog, z akceptacji inności, i to inności zasadniczej, której nie da się wtłoczyć w to, co już znane, oswojone, swoje, normalne; inność, na spotkanie której wyrusza turysta, ma w sobie pewną tajemniczość, niepewność, nierozpoznawalność, a nawet ryzyko, ale też wyposażona jest w jakieś wartości, które warte są trudów, a bez tych trudów zapewne są nieosiągalne. Afirmatywny stosunek do inności pozwala wręcz określić turystykę – aczkolwiek chodzi tu o istotę, o sam sens turystyki, nie zawsze urzeczywistniany w świecie realnym – jako święto inności.
Research Interests:
Research Interests:
"Diversity of Pantheism". This article presents the consequences of the diversity of positions called pantheism and the different moments of this complex concept. It is pointed out that on the one hand they can confuse, on the other hand... more
"Diversity of Pantheism". This article presents the consequences of the diversity of positions called pantheism and the different moments of this complex concept. It is pointed out that on the one hand they can confuse, on the other hand they testify to the huge problematic, intellectual, spiritual (religious) wealth associated with this concept. Pantheism is shown here as a view full of internal content and inspirational tensions, contrasted with the poorer and one-sided rather: atheism and theism (or
at least tend to impoverish and unify, stronger than pantheism). Among the conclusions, a thesis was proposed, according to which pantheism would operate between atheism and theism, somehow exceeding them – from his point of view – dogmatic „rigidity” and simplifying uniqueness and one-sidedness. Pantheism is also presented as an expression of the belief that the world (in its temporality, naturalness) is not enough for itself, but that also God is not enough (in its „exit”, essence, static, in its nature) for the fullness of its divinity.
W artykule zaprezentowano konsekwencje różnorodności stanowisk określanych mianem panteizmu oraz różnych momentów tego złożonego pojęcia. Wskazuje się, że z jednej strony mogą one wprawiać w zakłopotanie i dezorientację, z drugiej zaś zaświadczają one o ogromnym bogactwie problemowym, intelektualnym, duchowym (religijnym) związanym z tym pojęciem. Panteizm ukazano tu jako pogląd pełen wewnętrznych treści i inspirujących napięć, przeciwstawiany uboższym i jednostronnym raczej: ateizmowi i teizmowi (a w każdym razie mającym tendencję do zubażania i ujednostronniania się, tendencję silniejszą niż panteizm). Wśród konkluzji zaproponowano tezę, według której panteizm działby się między ateizmem a teizmem, niejako przekraczałby ich – z jego punktu widzenia – dogmatyczną „sztywność” oraz upraszczającą jednoznaczność i jednostronność. Prezentuje się też panteizm jako wyraz przekonania, że świat (w swej doczesności, naturalności) nie wystarcza sobie, ale że i Bóg nie wystarcza sobie (w swej „wyjściowości”, istotowości, statyczności, w swej naturze) dla pełni swej boskości. W tym kontekście za rozczarowujące uznaje się stwierdzenie w sprawie panteizmu wyrażone przez autorów słynnego "Małego słownika teologicznego".
at least tend to impoverish and unify, stronger than pantheism). Among the conclusions, a thesis was proposed, according to which pantheism would operate between atheism and theism, somehow exceeding them – from his point of view – dogmatic „rigidity” and simplifying uniqueness and one-sidedness. Pantheism is also presented as an expression of the belief that the world (in its temporality, naturalness) is not enough for itself, but that also God is not enough (in its „exit”, essence, static, in its nature) for the fullness of its divinity.
W artykule zaprezentowano konsekwencje różnorodności stanowisk określanych mianem panteizmu oraz różnych momentów tego złożonego pojęcia. Wskazuje się, że z jednej strony mogą one wprawiać w zakłopotanie i dezorientację, z drugiej zaś zaświadczają one o ogromnym bogactwie problemowym, intelektualnym, duchowym (religijnym) związanym z tym pojęciem. Panteizm ukazano tu jako pogląd pełen wewnętrznych treści i inspirujących napięć, przeciwstawiany uboższym i jednostronnym raczej: ateizmowi i teizmowi (a w każdym razie mającym tendencję do zubażania i ujednostronniania się, tendencję silniejszą niż panteizm). Wśród konkluzji zaproponowano tezę, według której panteizm działby się między ateizmem a teizmem, niejako przekraczałby ich – z jego punktu widzenia – dogmatyczną „sztywność” oraz upraszczającą jednoznaczność i jednostronność. Prezentuje się też panteizm jako wyraz przekonania, że świat (w swej doczesności, naturalności) nie wystarcza sobie, ale że i Bóg nie wystarcza sobie (w swej „wyjściowości”, istotowości, statyczności, w swej naturze) dla pełni swej boskości. W tym kontekście za rozczarowujące uznaje się stwierdzenie w sprawie panteizmu wyrażone przez autorów słynnego "Małego słownika teologicznego".
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
W obrazie Sołowjowa i jego filozofii w obszernej pracy Aleksego Łosiewa "Włodzimierz Sołowjow i jego czasy" znamionami geniuszu Sołowjowa są szerokość, pełnia teoretyczno-duchowa, współmierność z kulturą i filozofią światową, a także... more
W obrazie Sołowjowa i jego filozofii w obszernej pracy Aleksego Łosiewa
"Włodzimierz Sołowjow i jego czasy" znamionami geniuszu Sołowjowa są szerokość,
pełnia teoretyczno-duchowa, współmierność z kulturą i filozofią światową,
a także jasność i przejrzystość wywodu oraz intelektualny profesjonalizm.
O jakości, głębi, także profetycznej mocy myśli Sołowjowa świadczą nade
wszystko wyraźne, bez trudu identyfikowalne związki z powszechnymi dziejami
filozofii oraz wieloaspektowe oddziaływanie i dialogowanie z jej tendencjami
najnowszymi (rosyjskimi i europejskimi).
"Włodzimierz Sołowjow i jego czasy" znamionami geniuszu Sołowjowa są szerokość,
pełnia teoretyczno-duchowa, współmierność z kulturą i filozofią światową,
a także jasność i przejrzystość wywodu oraz intelektualny profesjonalizm.
O jakości, głębi, także profetycznej mocy myśli Sołowjowa świadczą nade
wszystko wyraźne, bez trudu identyfikowalne związki z powszechnymi dziejami
filozofii oraz wieloaspektowe oddziaływanie i dialogowanie z jej tendencjami
najnowszymi (rosyjskimi i europejskimi).
Research Interests:
Research Interests:
Zamysłem artykułu jest próba pokazania filozoficznego wymiaru problematyki sofiologicznej. Można bowiem mówić również właśnie o takiej – krytycznej, racjonalistycznej (choć racjonalistycznej dialektycznie), przedchrześcijańskiej,... more
Zamysłem artykułu jest próba pokazania filozoficznego wymiaru problematyki sofiologicznej. Można bowiem mówić również właśnie o takiej – krytycznej, racjonalistycznej (choć racjonalistycznej dialektycznie), przedchrześcijańskiej, pozachrześcijańskiej, wreszcie pozakonfesjonalnej i nieortodoksyjnej – wizji Sofii Mądrości Bożej i odpowiadającej jej filozoficznej sofiologii. Wizja ta nie musi być bynajmniej sprzeczna z chrześcijańską wizją świata, i to nawet w kształcie rygorystycznie ortodoksyjnym, ale też ortodoksyjna prawowierność nie jest inspiracją lub czynnikiem dyscyplinującym dla nadrzędnej tu wolności, wręcz samowoli, myślenia filozoficznego. Mówiąc najogólniej, chodzi w sofiologii filozoficznej o ugruntowanie nieredukowalnej (choć zarazem względnej wobec Absolutu) autonomii, wolności świata, a zarazem o pokazanie perspektywy jego (właśnie jako świata autonomicznego i wolnego, łącznie z wolnością do zła) przebóstwienia. Taki punkt widzenia łączy się zawsze z dynamiczną, stale też zagrożoną panteizmem, koncepcją Absolutu. Historyczno-filozoficznym materiałem analiz są koncepcje Izaaka Lurii, Friedricha Schellinga, a przed wszystkim Włodzimierza Sołowjowa.
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
The main subject of Marek Siemek’s philosophical research was classical German philosophy. I attempt to briefly examine two of Siemek’s closely related interest, one in Marx, the other in Marxism. In both cases I find his approach... more
The main subject of Marek Siemek’s philosophical research was classical German philosophy. I attempt to briefly examine two of Siemek’s closely related interest, one in Marx, the other in Marxism. In both cases I find his approach penetrating and critical. Moreover, it seems to me to have been so designed as to confront abstract theories with modern social existence. As a result of that confrontation Siemek came to believe that Hegel’s philosophy satisfied the requirements of philosophical modernity more adequately than either that of Marx’s or of the Marxists.
Głównym przedmiotem badań filozoficznych Marka Siemka była klasyczna
filozofia niemiecka. Zamysłem niniejszego tekstu jest próba krótkiego przyjrzenia
się blisko z tym związanemu zainteresowaniu Siemka Marksem i obrazowi
marksizmu, który znajdujemy u Siemka. Choć jest to obraz pozytywny
i głęboki – jako filozofii krytycznej, nowoczesnej, filozofii bytu społecznego
– to jednak w ostatecznym rachunku trafniej te wymogi filozoficznej nowoczesności
spełnia u Siemka filozofia Hegla.
Głównym przedmiotem badań filozoficznych Marka Siemka była klasyczna
filozofia niemiecka. Zamysłem niniejszego tekstu jest próba krótkiego przyjrzenia
się blisko z tym związanemu zainteresowaniu Siemka Marksem i obrazowi
marksizmu, który znajdujemy u Siemka. Choć jest to obraz pozytywny
i głęboki – jako filozofii krytycznej, nowoczesnej, filozofii bytu społecznego
– to jednak w ostatecznym rachunku trafniej te wymogi filozoficznej nowoczesności
spełnia u Siemka filozofia Hegla.
Research Interests:
Author tries to interpret Bakhtin’s thought as a certain philosophical proposal, behind the canon of numbering him among representatives of philosophy of dialogue. This proposal, however interesting, has probably not been noticed so far,... more
Author tries to interpret Bakhtin’s thought as a certain philosophical proposal, behind the canon of numbering him among representatives of philosophy of dialogue. This proposal, however interesting, has probably not been noticed so far, what proves inspirational power of Bakhtin’s works. The key term in his "Rabelais and his world" is the “grotesque realism”. Although, Bakhtin puts this term initially in the context of historical and poetical peculiarity of Rabelais’ work, we can clearly see Russian philosopher growing tendency towards explicating grotesque realism as a general philosophical approach, as an original formula of philosophical materialism. The author, making use of this situation, brings into his article the concept of “grotesque materialism”, as a Bakhtin’s philosophical proposal, characterized by peculiar and original – in the light of whole philosophical materialism tradition – understanding the substance as a indivisible unity of what is eternal, social (cultural) and physical, as a whole which does not allow isolation and alienation of its elements, as a vivid power which grows, creates and revives, as an issue perceived positively and affirmatively.
Автор интерпретирует творчество Бахтина как в некотором роде философское предложение, выходя при этом за правило видеть Бахтина как представителя философии диалога. Этого предложения до сих пор пожалуй не замечается, оно совсем интересное, и во всяком случае доказывает инспирационной силы сочинений Бахтина. Центральным термином "Творчества Франсуа Рабле" является „гротескный реализм”. И хотя Бахтин помещает его сначала в контексте исторической поэтики и литературного содержания произведения Рабле, то вместе с этом легко увидеть – всё больше нарастающее – понимание гротескного реализма как мировоззрения, как своеобразной формы философского материализма. Автор статьи, используя это, вводит термин „гротескный материализм” как именно некоторое философское предложение Бахтина, в котором мы находим особенное, оригинальное – по сравнению со всей традицией философского материализма – понимание материи как целостного, неразрывного единсва того, что космическое, общественное (культурное) и чуственное, как целого не позволяющего на обособление своих элементов, как силы живой, растующей, рождающей, воскресающей; воспринимающей положительно и афирмативно.
Autor stara się zinterpretować myśl Bachtina jako pewną propozycję filozoficzną, wychodząc przy tym poza kanon zaliczania rosyjskiego myśliciela do filozofii dialogu. Byłaby to propozycja niezbyt chyba dotychczas dostrzegana, dosyć interesująca, a w każdym razie dowodząca inspiracyjnej mocy prac Bachtina. I tak kluczowym terminem w Bachtinowskiej "Twórczości Franciszka Rabelais’go" jest „realizm groteskowy”. Choć pojęcie „realizm groteskowy” umieszcza Bachtin wyjściowo w kontekście poetyki historycznej oraz literackiej swoistości dzieła Rabelais’go, to zarazem wyraźnie obecne jest w pracy rosyjskiego myśliciela – i to w sposób narastający – objaśnianie realizmu groteskowego jako stanowiska światopoglądowego, jako w istocie pewnej oryginalnej formuły materializmu filozoficznego.
Autor artykułu, wykorzystując tę sytuację, wprowadza określenie „materializm groteskowy” jako właśnie pewną propozycję filozoficzną Bachtina, charakteryzującą się swoistym i oryginalnym – na tle całej tradycji materializmu filozoficznego – rozumieniem materii jako całościowej, nierozerwalnej jedności tego, co kosmiczne, społeczne (kulturowe) i cielesne, jako całości nie dopuszczającej do izolacji i wyobcowania swych elementów, jako siły żywej, rosnącej, rodzącej i wskrzeszającej, postrzeganej pozytywnie i afirmatywnie.
Автор интерпретирует творчество Бахтина как в некотором роде философское предложение, выходя при этом за правило видеть Бахтина как представителя философии диалога. Этого предложения до сих пор пожалуй не замечается, оно совсем интересное, и во всяком случае доказывает инспирационной силы сочинений Бахтина. Центральным термином "Творчества Франсуа Рабле" является „гротескный реализм”. И хотя Бахтин помещает его сначала в контексте исторической поэтики и литературного содержания произведения Рабле, то вместе с этом легко увидеть – всё больше нарастающее – понимание гротескного реализма как мировоззрения, как своеобразной формы философского материализма. Автор статьи, используя это, вводит термин „гротескный материализм” как именно некоторое философское предложение Бахтина, в котором мы находим особенное, оригинальное – по сравнению со всей традицией философского материализма – понимание материи как целостного, неразрывного единсва того, что космическое, общественное (культурное) и чуственное, как целого не позволяющего на обособление своих элементов, как силы живой, растующей, рождающей, воскресающей; воспринимающей положительно и афирмативно.
Autor stara się zinterpretować myśl Bachtina jako pewną propozycję filozoficzną, wychodząc przy tym poza kanon zaliczania rosyjskiego myśliciela do filozofii dialogu. Byłaby to propozycja niezbyt chyba dotychczas dostrzegana, dosyć interesująca, a w każdym razie dowodząca inspiracyjnej mocy prac Bachtina. I tak kluczowym terminem w Bachtinowskiej "Twórczości Franciszka Rabelais’go" jest „realizm groteskowy”. Choć pojęcie „realizm groteskowy” umieszcza Bachtin wyjściowo w kontekście poetyki historycznej oraz literackiej swoistości dzieła Rabelais’go, to zarazem wyraźnie obecne jest w pracy rosyjskiego myśliciela – i to w sposób narastający – objaśnianie realizmu groteskowego jako stanowiska światopoglądowego, jako w istocie pewnej oryginalnej formuły materializmu filozoficznego.
Autor artykułu, wykorzystując tę sytuację, wprowadza określenie „materializm groteskowy” jako właśnie pewną propozycję filozoficzną Bachtina, charakteryzującą się swoistym i oryginalnym – na tle całej tradycji materializmu filozoficznego – rozumieniem materii jako całościowej, nierozerwalnej jedności tego, co kosmiczne, społeczne (kulturowe) i cielesne, jako całości nie dopuszczającej do izolacji i wyobcowania swych elementów, jako siły żywej, rosnącej, rodzącej i wskrzeszającej, postrzeganej pozytywnie i afirmatywnie.
Research Interests:
Research Interests:
One of the main philosophical and theological problem is argument of existence of God, particularly ontological argument. Even today it is discussed by philosophers and it is not decided is this argument seriously and convincing or not.... more
One of the main philosophical and theological problem is argument of existence of God, particularly ontological argument. Even today it is discussed by philosophers and it is not decided is this argument seriously and convincing or not. The most important persons, who weight consequences of ontological argument were Descartes, Kant, Hegel. In XX century maybe most interesting concept in this subject is Semen Frank’s view. It continue Hegel’s formulation and all philosophy of Neo-Platonism.
Jednym z klasycznych problemów filozofii europejskiej są dowody na istnienie Boga, a zwłaszcza dowód ontologiczny. Do dziś wzbudza on dyskusje czy wręcz debaty filozoficzne, w których z jednej strony głosi się jego błędność, pozorność, nawet absurdalność, ale też z drugiej strony wskazuje się na jego wyjątkową moc intelektualną i zawodność wszelkich prób pospiesznego jego dyskredytowania. Jednym z najważniejszych – i to w wymiarze filozofii powszechnej – uczestników tych debat był wybitny rosyjski filozof Siemion Frank. Artykuł prezentuje w skrócie treść dowodu oraz najważniejsze etapy dyskusji wokół niego (Gaunilon, Kant, Hegel), a następnie omawia pogląd Franka, zdaniem którego wiedza o istnieniu Boga jest samooczywistą żywą wiedzą, w przeciwieństwie do wiedzy abstrakcyjnej, przedmiotowej; idea Boga w naszej świadomości jest nie tyle „naszą” ideą Boga, ale obecnością, przebywaniem samego Boga w naszej świadomości.
Jednym z klasycznych problemów filozofii europejskiej są dowody na istnienie Boga, a zwłaszcza dowód ontologiczny. Do dziś wzbudza on dyskusje czy wręcz debaty filozoficzne, w których z jednej strony głosi się jego błędność, pozorność, nawet absurdalność, ale też z drugiej strony wskazuje się na jego wyjątkową moc intelektualną i zawodność wszelkich prób pospiesznego jego dyskredytowania. Jednym z najważniejszych – i to w wymiarze filozofii powszechnej – uczestników tych debat był wybitny rosyjski filozof Siemion Frank. Artykuł prezentuje w skrócie treść dowodu oraz najważniejsze etapy dyskusji wokół niego (Gaunilon, Kant, Hegel), a następnie omawia pogląd Franka, zdaniem którego wiedza o istnieniu Boga jest samooczywistą żywą wiedzą, w przeciwieństwie do wiedzy abstrakcyjnej, przedmiotowej; idea Boga w naszej świadomości jest nie tyle „naszą” ideą Boga, ale obecnością, przebywaniem samego Boga w naszej świadomości.
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
In this article I try to show that the thought of Nietzsche and Russian thought had and have often "common interests", certainly a common source, revolve around the same issues are involved in similar situations theoretical and... more
In this article I try to show that the thought of Nietzsche and Russian thought had and have often "common interests", certainly a common source, revolve around the same issues are involved in similar situations theoretical and historical. I discuss in this context Nietzsche's statements about Russia and Russian culture, then the views of K. Leontiev and V. Rozanov (each of them was called "Russian Nietzsche") and the assessment of Nietzsche's philosophy, carried out by Soviet Marxists in the 20s and 30s of XX century.
W artykule staram się pokazać, że myśl Nietzschego i myśl rosyjska miały i mają częstokroć „wspólne interesy”, na pewno wspólne źródła, koncentrują się wokół tych samych zagadnień, uwikłane są w podobne sytuacje teoretyczne-historyczne. Omawiam w tym kontekście wypowiedzi Nietzschego o Rosji i kulturze rosyjskiej, a następnie poglądy K. Leontjewa i W. Rozanowa (każdy z nich nazywany był „rosyjskim Nietzschem”) oraz oceny filozofii Nietzschego, dokonywane przez radzieckich marksistów w latach 20. i 30. XX wieku.
W artykule staram się pokazać, że myśl Nietzschego i myśl rosyjska miały i mają częstokroć „wspólne interesy”, na pewno wspólne źródła, koncentrują się wokół tych samych zagadnień, uwikłane są w podobne sytuacje teoretyczne-historyczne. Omawiam w tym kontekście wypowiedzi Nietzschego o Rosji i kulturze rosyjskiej, a następnie poglądy K. Leontjewa i W. Rozanowa (każdy z nich nazywany był „rosyjskim Nietzschem”) oraz oceny filozofii Nietzschego, dokonywane przez radzieckich marksistów w latach 20. i 30. XX wieku.
Research Interests:
Research Interests:
O książce: Sławomir Mazurek, "Filantrop czyli nieprzyjaciel i inne szkice o rosyjskim renesansie religijno-filozoficznym", Warszawa 2004
Research Interests:
O książce: M. Broda, J. Kurczak, P. Waingertner, "Komunizm w Rosji i jego polskie interpretacje", Łódź 2006
Research Interests:
O książce: "Obraz Rosji w literaturze polskiej XX wieku", red. A. Jerzyna, Z. Kopeć i W. Jaworski, Poznań 2014
Research Interests:
O książce: Alain De Botton, "Sztuka podróżowania", przeł. H. Pustuła, Warszawa 2010
Research Interests:
O książce: Abraham J. Heschel, "Kim jest człowiek?", przeł. K. Wojtkowska, Łódź-Warszawa 2014
Research Interests:
O książce: Czesław Miłosz, "Rosja. Widzenie transoceaniczne", t. II ("Mosty napowietrzne"), Warszawa 2011
Research Interests:
O książce: Richard Pipes, "Rosja bolszewików", tłum. W. Jeżewski, Warszawa 2005
Research Interests:
O książce: Andrzej Lazari, "«Ostatni romantyk». Apollon Grigorjew (Zarys monografii światopoglądu)", Katowice 1996
Research Interests:
O książce: Andrzej Walicki, "Rosja, katolicyzm a sprawa polska", Warszawa 2002
Research Interests:
O książce: Włodzimierz Sołowjow, "Sens miłości", przeł. H. Paprocki, Kęty 2002
Research Interests:
O książce: Włodzimierz Rydzewski, "Dylematy rosyjskiej idei. Artykuły, szkice, recenzje", wybór pism pod redakcją Leszka Augustyna i Michała Bohuna, Kraków 2015
Research Interests:
O książce: Tomasz Herbich, "Pragnienie Królestwa. August Cieszkowski, Mikołaj Bierdiajew i dwa oblicza mesjanizmu", Warszawa 2018
Research Interests:
O książce: Sławomir Mazurek, "Wątki katastroficzne w myśli rosyjskiej i polskiej 1917-1950", Wrocław 1997
Research Interests:
O książce: Edith Stein, "Byt skończony a byt wieczny", przeł. I. J. Adamska, Poznań 1995
Research Interests:
O książce: Leszek Augustyn, "Myślenie z wnętrza objawienia. Studium filozofii Siemiona L. Franka", Kraków 2003
Research Interests:
O książce: Stanisława Jankowicz, "Filozofia społeczna Borysa Cziczerina", Kraków 2002
Research Interests:
O książce: Andrzej Walicki, "Zarys myśli rosyjskiej. Od Oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego", Kraków 2005)
Research Interests:
O książce: Richard Pipes, "Piotr Struwe", t. I ("Liberał na lewicy, 1870-1905"), t. II ("Liberał na prawicy, 1905-1944"), przeł. S. Szymański, Warszawa 2016
Research Interests:
O książce: "Nad przepaściami wiary. Z ks. Wacławem Hryniewiczem rozmawiają E. Adamiak i J. Majewski", Kraków 2001
Research Interests:
O książce: Helena Eilstein, "Biblia w ręku ateisty", Warszawa 2006
Research Interests:
O książce: Michał Bohun, "Kontrrewolucja i pesymizm. Filozofia społeczna Konstantina Leontjewa" Kraków 2000
Research Interests:
O książce: Elżbieta Mikiciuk, "«Chrystus w grobie» i rzeczywistość Anastasis. Rozważania nad «Idiotą» Fiodora Dostojewskiego", Gdańsk 2003
Research Interests:
Nie jest to tekst naukowy i nawet nie jest około-naukowy, ale wspomnieniowo-dokumentacyjny, to znaczy, dokumentujący poprzez wspomnienia. A rzecz dotyczy fantastycznego miasta, z którego pochodzę, czyli Olsztyna, a w jeszcze większej... more
Nie jest to tekst naukowy i nawet nie jest około-naukowy, ale wspomnieniowo-dokumentacyjny, to znaczy, dokumentujący poprzez wspomnienia. A rzecz dotyczy fantastycznego miasta, z którego pochodzę, czyli Olsztyna, a w jeszcze większej mierze osiedla, na którym mieszkałem oraz szkoły, od której rozpocząłem edukację.
W roku 2001 na forum dyskusyjnym "Gazety Wyborczej"' powstał wątek, poświęcony właśnie Szkole nr 7 w Olsztynie, do którego szybko dołączyły dziesiątki osób wspominających, dyskutujących i czytających. Wątek funkcjonował wiele lat i właściwiej istnieje do dzisiaj, ale jego "gwiezdny czas" to lata 2001 -2008. Później miało miejsce pewne zmęczenie materiału, wyczerpanie treści naszych pamięci, a także niekorzystne zmiany w organizacji forum "Gazety", nie sprzyjające dalszemu rozwojowi przedsięwzięcia.
Materiał tych wieloletnich debat i wspomnień zebrałem, uporządkowałem, opracowałem i "zalfabetyzowałem", i w ten sposób powstała niniejsza Encyklopedia o Szkole 7, o Jeziorze Długim, o Alei Przyjaciół z okolicami i o całym Olsztynie w bliskim horyzoncie. Najwięcej wspomnień związanych jest z latami 60-tymi, 70-tymi i 80-tymi XX wieku. Encyklopedia podzielona jest na: a) Spis nicków (i objaśnień nicków) osób uczestniczących w wątku, b) Część główną, czyli hasła merytoryczne, c) Alfabetyczny spis haseł.
Nie wykluczam uzupełnień Encyklopedii.
W roku 2001 na forum dyskusyjnym "Gazety Wyborczej"' powstał wątek, poświęcony właśnie Szkole nr 7 w Olsztynie, do którego szybko dołączyły dziesiątki osób wspominających, dyskutujących i czytających. Wątek funkcjonował wiele lat i właściwiej istnieje do dzisiaj, ale jego "gwiezdny czas" to lata 2001 -2008. Później miało miejsce pewne zmęczenie materiału, wyczerpanie treści naszych pamięci, a także niekorzystne zmiany w organizacji forum "Gazety", nie sprzyjające dalszemu rozwojowi przedsięwzięcia.
Materiał tych wieloletnich debat i wspomnień zebrałem, uporządkowałem, opracowałem i "zalfabetyzowałem", i w ten sposób powstała niniejsza Encyklopedia o Szkole 7, o Jeziorze Długim, o Alei Przyjaciół z okolicami i o całym Olsztynie w bliskim horyzoncie. Najwięcej wspomnień związanych jest z latami 60-tymi, 70-tymi i 80-tymi XX wieku. Encyklopedia podzielona jest na: a) Spis nicków (i objaśnień nicków) osób uczestniczących w wątku, b) Część główną, czyli hasła merytoryczne, c) Alfabetyczny spis haseł.
Nie wykluczam uzupełnień Encyklopedii.