Karamanlı Türkmenleri Moğol baskısıyla Aral gölünün doğusundaki ana yurtlarını terk ederek önce Azerbaycan’ın Şirvan eyaletinde bir süre kalıp bazı mensuplarını burada bıraktıktan sonra günümüzde Taşeli olarak adlandırılan coğrafi bölgeye...
moreKaramanlı Türkmenleri Moğol baskısıyla Aral gölünün doğusundaki ana yurtlarını terk ederek önce Azerbaycan’ın Şirvan eyaletinde bir süre kalıp bazı mensuplarını burada bıraktıktan sonra günümüzde Taşeli olarak adlandırılan coğrafi bölgeye bilhassa Ermenek ve Mut yörelerine göç etmişlerdir. Karamanlı Türkmenleri, XIII. asrın ilk çeyreği I. Alaeddin Keykubad zamanında Taşeli’nde konar-göçer bir topluluk şeklinde örgütlenmişlerdir. Taşeli’ye yerleşen Karamanoğulları beyliğinin başında görülen ilk siyasi şahsiyet, Nure Sofî olarak zikredilen Nureddin b. Sadeddin Bey’dir. Karamanlı Türkmenlerin kökeni hakkında kaynaklarda farklı rivayetlerin aktarılması tarihçilerin muhtelif yorumlarda bulunmasına sebep olsa da araştırmacıların çoğunluğu Yazıcızade Ali’nin Tevarih-i Al-i Selçuk adlı eserindeki kayıtlara atıfta bulunarak Nure Sofî’nin 24 Oğuz boyundan Avşar boyuna mensup olduğunu zikreder. Nure Sofî babası Sadeddin Bey ile Anadolu’ya göç ederek önce Sivas bölgesine yerleşmiş, daha sonra kendisine tabi Karamanlı Türkmenler ile I. Alaeddin Keykubad tarafından yurt olarak verilen Ereğli, Ermenek, Mut ve Silifke bölgesinde hâkimiyet kurmuştur. Nureddin Bey’in “Sofî veya Sûfî’’ lakabını almasında Baba İlyas Horasani’ye intisabı ile siyasi hayattan uzaklaşarak yönetimi oğluna bırakıp Babailere bağlı bir derviş gibi münzevi hayatı tercih etmesinin rolü büyüktür. Onun bu harekete katılması zaten üzerinde bulunan siyasi kimliğine dini bir kuvvet eklemiş ve göçebe Türkmenler arasında siyasi ve manevi nüfuzunu güçlendirmiştir. Ancak Babai isyanına katılan Nure Sofî, Selçuklu kuvvetlerinin isyancıları şiddetle bozguna uğratmasından dolayı buradan Baba İlyas’ın oğlu Muhlis Paşa ile beraber kaçarak Ermenek yöresine, ailesinin ve oymak halkının yanına gelmiş, burada ölünceye değin münzevi bir hayat yaşamıştır. Karaman, Zeynü’l Hac ve Bunsuz adında üç veya dört oğula sahip olan Nure Sofî’nin ölüm zamanı bilinmemekle birlikte günümüzde kalıntıları hala görülebilen mezarı Mut ilçesine bağlı Değirmenlik yaylasındadır. Bu bildiride Nure Sofî ve ailesinin kökeni, siyasi ve menkıbevi kişiliği, Ermenek ve Mut yöresine gelişleri, Baba İlyas Horasani’ye bağlanması ve isyan sonrasındaki hayatı, ölümü ve öldüğü yer ile ilgili değerlendirmelerde bulunulacaktır.
Karamanli Turks that left their motherlands in the east of the Aral Sea due to the Mongol pressure firstly lived in Sirvan for a short period of time, a province of Azerbaijan region and later migrated to Ermenek and Mut territory in particular, a part of a greater region called Taseli. Karamanids were organized in a semi-nomadic way of life in Taseli during the reign of Aladdin Keykubad I in the first quarter of the 13th century. First political figure of Karamanids settled to Taşeli was Nureddin b. Sadeddin Beg who was called Nure Sofi. Although, there are different data in sources that caused various comments by historians over the origin of Karamanli Turkmens, majority of researchers citing to the work of Yazicizade Ali, Tevarih-i Al-i Selçuk, claims that Karamanids were related to Afshar tribe, one of twenty four Oghuz tribes. Nure Sofi who was migrated to Anatolia with his father Sadeddin Beg was settled firstly in Sivas. After that, he moved to the regions of Eregli, Ermenek, Mut and Silifke donated to himself by Aladdin Keykubad I with Karamanli Turkmens that was under his authority. Nureddin Bey's preference for his nickname as “Sofî or Sufi’ was mostly associated with the role of his ascetic life as a dervish loyal to the Babais after he was attached to the father İlyas Horasani and left the administration to his son. His attachment to this movement was further strengthened his political identity through a religious side and boosted his political and spiritual influence among nomad Turkmens. However, Nure Sofî, who participated in the Babai rebellion, escaped with Muhlis Paşa, the son of Baba İlyas, because of the Seljuk forces' violent repression of the rebels and came to the Ermenek region along with his family and the people of the tribe, and lived a reclusive life until his death. Nure Sofi’s death time who had three or four sons called Karaman, Zeynül Hac and Bunsuz is not known but his tomb that is visible today is Degirmenlik plateau of district of Mut. This study aims at evaluating the origin of Nure Sofî and his family, his political and moral personality, his arrival to the region of Ermenek and Mut, his attachment to Baba Ilyas Horasani and his life after his rebellion, his death and the place where he died.