Konut

Mardin geleneksel mimarisi, Türkiye sınırları içerisinde, türüne az rastlanır örnekler sergilemektedir. Bu durumun sebebi, hem Mardin’in coğrafik konumudur, hem de Mardin’in topografik yapısıdır. Bir dağın eteğine, tepedeki kaleden vadideki anayola kadar, doğu-batı sınırları arasında konuşlanmış olan konutlar dizisi, her parselde ayrı örneklemler sunmaktadır. Bu kentte konut üretimi, artzamanlı bir süreçte, ihtiyaç ve imkan dahilinde eklemlenerek türemektedir. Konutlarda, alanın ve yönelmenin el verdiği noktada konutun avlusu, topografyanın da imkan verdiği noktada konutun girişinin belirlendiği bir tasarım süreci mevcuttur.  Güncel halinde, kentte konut ekleyecek bir parsel bulunmadığı gibi, bir konutun yıkılması da söz konusu değildir. Girift yapının içerisinden bir konutun çıkartılması, o konuta dayalı komşu konutlar ve ona yaslı üst kottaki yapılar etkilenecektir. Şu halde yüzyıl öncesinden tasarımı son noktasına ulaşmış olan bu kent, güncel kullanımda ancak konut içerisindeki değişimlere müsaade etmektedir.

Modern şehirler, sosyal izolasyon, nüfus artışı, konut kıtlığı ve iklim değişikliğinden etkilenen kaynak dağılımı konusunda artan zorluklarla karşı karşıya kalmaktadır.(Bourne,2010) Büyümeyi yönetmek, trafiği azaltmak, sürdürülebilir kalkınma oluşturmak ve kaynakları ve olanakları paylaşmak bugün karşı karşıya olduğumuz zorluklardır. Bu zorluklar içerisinde, bireyin değişim yapmasının önemi, bireyin yaşam tarzı üzerindeki kontrolünü geri kazanması gereğinden gelir. Pek çok insan şu anda yaşamları üzerindeki kontrolünü geri almak için yeni yollar aramaktadır. Toplulukların güçlendirilmesi, toplu olarak hareket eden bireylerin kendi koşullarını anlamalarını ve bu süreçte yaşamları üzerinde kontrol almalarını sağlayan araçlardır ".(Meltzer 2005) Bu çalışmada planlama, topluluk oluşturma, yönetime katılma gibi temel özellikleri köklerinde barındıran ortak konut (co-housing) modeli tartışılmakta, İstanbul'da yaşayan 25-40 yaş arası genç profesyoneller için alternatif yaşam biçimi olabilir mi sorusuna yanıt aranmaktadır. Konuya ilişkin diğer sorular; günümüzde kentlerde genç profesyoneller gündelik yaşamlarını kendi istedikleri biçimde oluşturabiliyorlar mı? Semt ve evlerini, komşularını seçebiliyorlar mı? Şeklinde sıralanmaktadır. Bu amaçla çalışmada önce ortak konut modeli tanımlanmakta, dünyadaki örnekleri literatür üzerinden incelenmekte, olumlu-olumsuz yanları tartışılmaktadır. Daha sonra İstanbul'da 25-40 yaşları arasında meslek sahibi bireylerle görüşmeler yapılarak bu konudaki görüşleri sorulmakta, modelin İstanbul koşulları için uygun olup olmadığı araştırılmaktadır. TANIM VE TARİHÇE Yaklaşık 2400 yıl önce, Yunan filozof Platon 'Republic' eserinde, her şeyin toplu olarak organize edildiği bir topluluk tanımlamıştır. 1506 yılında İngiliz Thomas Moore 'Utopia' adlı kitabında ideal topluluğu yemek salonu ve çeşitli ortak eğlence alanlarının bulunduğu mekânlarda yaşayan insanların gruplaştığı yer olarak tanımlamıştır. Ortak konut kavramı yeni bir yaklaşım değildir, ütopyacı, feminist, endüstri devrimi öncesi batı toplumlarına kadar kökleri uzanmaktadır. Bu harekette küçük topluluklar kaynakları, mülkleri ve sosyal yaşamı paylaşarak hayatlarını sürdürmektedir.(Lietaert,2009) Ortak konut hareketinin temelleri ilk olarak 1960'lı yıllarda Danimarka'da atılmıştır. Eşzamanlı olarak Hollanda ve İsveç'te de yerleşik bir konut modeli haline gelmiştir. ''Birlikte yaşamak'' anlamına gelen Danca 'bofaellskaber' kelimesinden türetilen co-housing terimi 1988 yılında ilk kez Danimarka'da yaşayan mimarlar Kathryn McCamant ve Charles Durret tarafından 'Cohousing: A Contemporary Approach to Housing Ourselves' kitabında tanımlanmıştır. Ortak konut modelinde kullanıcılar kendi evlerine sahip olmakla beraber (kiralanan modeller de mevcuttur) topluluk faaliyetlerinin gerçekleştiği ortak alanlar veya ortak evlerin mülkiyetinde de paya sahiptir. Kullanıcıların bu harekette tüm aşamalara (planlama, yönetim, vb.) katılımı teşvik edilmekle birlikte katılım oranı tamamen isteğe bağlıdır. Kullanıcıların ayrı gelir kaynağı hane halkı özerkliğine ve topluluk içindeki 'özel'in korunmasına izin verir. Avrupa örnekleri, ortak konutlarda yaşamanın birçok yararına işaret eder-güvenlik, arkadaşlık, görev paylaşımı ve çocuklar için iyi bir ortam gibi.(Fromm, Dorit,1991) Co-Housing terimi 'collabrative housing' teriminin kısaltmasıdır. Aynı zamanda eko-köy, Topluluk Arazi Güvenceleri (CLT), Komünler ve Kentsel kooperatifler şeklinde tanımlanan toplulukların da içinde bulunduğu kapsayıcı bir terimdir. Mazo (1990) çeşitli amaçlarla birleşen toplulukları, kapıların kilitlenmesi gerekmeyen, komşularla olan ilişkilerin bir norm oluşturduğu, farklı yaş gruplarının yaşadığı, herkesin görevinin olduğu, insanların bireysel çıkarlarından daha fazlasını yapmak için çaba gösterdikleri bir ortam olarak tanımlamaktadır. Kasıtlı/bilinçli topluluklar bir topluluk içinde birlik oluşturmayı, inşa etmeyi ve yaşamayı amaçlayan kasıtlı/bilinçli olarak örgütlenen bir grup insanı ifade etmektedir. McCamant ve Durret (McCamant, Kathryn & Durrett, 1997) tarafından tanımlandığı şekilde ortak konuta atfedilen özellikler: katılımcı süreç, kasıtlı/bilinçli mahalle tasarımı, ortak tesisler, insan etkileşiminin teşviki şeklinde sıralanmaktadır. Bu ilkeler ortak konuta özgü olmayıp kasıtlı/bilinçli olarak bir araya gelen tüm topluluklarda da görülebilir. Ortak konutu diğer kasıtlı/bilinçli bir araya gelmiş topluluklardan ayıran temel üç özellik: hiyerarşik olmayan yapı, ortak kaynakların mülkiyeti ve ayrı hane gelirleridir. Ortak konutları ile geleneksel konut yerleşmelerinden ayırmak için aşağıdaki altı temel ilke kullanılmaktadır.

Tarih boyunca mevcut yaşamı eleştiren ve çağın koşulları bağlamında kendi çözüm önerilerini üreten mimarlık; yalnızca şimdi ’ye değil geleceğe yönelik de bir vizyon sunma rolünü üstlenmiştir. Toplumun ideal fiziksel mekânını üretmeyi ilke edinen disiplinin bilgi alanı toplumsal, ekonomik, çevresel sorunlar ve bilimsel gelişmeler neticesinde sürekli olarak değişmiş dolayısı ile önermelerin temsiliyet biçimleri de dönüşüme uğramıştır. Nitekim, toplum için iyi yaşam olanaklarının keşfinin amaçlandığı ütopik önermelerde konut kavramı içeriklerinin de farklı tarihsel dönemlerde değiştiği gözlenmektedir. Modernleşme öncesi süreçte üretilen ütopyalarda konut sosyal bir problem olarak ele alınırken günümüz koşullarında sosyo-ekonomik ve çevresel boyutları ile disiplinlerarası bir problem haline gelmiştir. Kentsel alanları, toplumsal yaşamı ve doğa ile ilişkisini örgütleyen fiziksel çevreler olarak öngören Bahçeşehir modelindeki parametreler artık değişmiştir. Bilimsel alanda gerçekleşen değişimler neticesinde doğanın kendi başına bir değer olmasının ötesinde mimarlıkta bir tasarım yolu olarak kullanılmaya başlanması ve ütopik önermelerin bu bağlamda ortaya konulması dikkat çekici olmuştur. Bu bağlamda çalışma; mimarlığın çağın bilgi alanından yararlanarak geleceğe yönelik çözüm arayışları gerçekleştirmesini önemsemektedir. Çalışmanın amacı; geleceğin konut ütopyalarını, yaşamın sürdürülebilirliğini önceleyen disiplinler arası önermelerin mimari temsilleri üzerinden tartışmaktır. Tartışma kapsamında, endüstrileşme ile birlikte mimarlık alanına dâhil olan ütopyaların dönemin bilgi alanı neticesinde çağdaş ütopik önermelere değin geçirdiği değişim incelenmiştir. Modern Mimarlık döneminden günümüze değin üretilen önermelerden dönemin bilgi alanını yansıtan etkin örnekler seçilerek bir analiz föyü oluşturulmuştur. Önermelerin temsil biçimlerinin değişimi üzerinden tasarım süreci, araçları ve tasarımcı rollerine yönelik değerlendirmeler gerçekleştirilmiştir. Ütopik barınma tasarılarının günümüzde aldığı biçim neticesinde teknolojik ve bilimsel gelişmelerin mimarlık disiplini özelinde etkinliğinin tartışmaya açık hale geldiği görülmüştür.

Çalışmamızın daha iyi anlaşılabilmesi için makalemize, yabancı ve mülkiyet gibi bir kısım kavramların ne olduklarını anlatmaya çalışarak başlayacağız. Kavramların tanımlarını yaptıktan sonra Türkiye’de yabancıların taşınmaz edinme haklarını, cumhuriyet öncesi dönemden başlayarak 6302 Sayılı Kanun’un çıkış tarihine kadar kısaca inceleyeceğiz. Daha sonra 6302 Sayılı Kanun ile beraber gelen ve halen kullanılmaya devam eden düzenlemeyi daha ayrıntılı olarak ele alıp, yeni gelen kanundan sonra nasıl değişiklikler olduğunu istatiksel verilerle göz önüne koymaya çalışacağız. Bu sayede seçtiğimiz bazı ülkelerdeki yabancıların taşınmaz edinme haklarını anlatırken, bizdeki yasal düzenlemeyle daha kolay kıyaslanabilmesini sağlamayabileceğiz. Son olarak 6302 sayılı yasayla gelen değişikliklerin olumlu ve olumsuz yönlerini ortaya koyarak çalışmamızı sonlandıracağız.

Down the centuries human beings produced local architectural patterns in compatibility with their lifestyles by taking into account the socio-cultural structures, environmental factor (climate, vegetation, geographical position etc.) and local materials. Architecture is a trace of culture and history representing the past of the humanity. Local houses are the elements providing the possibility to sustain the local socio-economic structure and history. These houses are the buildings organized by public with original plan typologies and constructions systems on the basis of respect to nature and human being. That's why vernacular architecture plays the lodestar role towards the future. In the rural areas the local houses were built by owners in a modest way by using local materials in compatibility with cultural and socio-economic structures. In the regions undergoing evolution and transformation, the local and regional housing entities are being diminished as time passes. The houses started to lose their original architectural values and their interior space elements. The local houses are being replaced with monotone buildings distant from the socio-cultural texture of the locality. In order to ensure the continuity of the common consciousness of the society the local elements should be documented, protected and sustained. Within the context of those problems a place under the threat of extinction of the local housing characteristics was chosen for the study. The subject of this study is the Inner Castle Houses in the Quarter Sığacık of the Seferihisar District. In the Sığacık Inner Castle area a street facade sanitization project was applied after the Cittaslow title was granted to Seferihisar and activities to modify the functions of the houses were started. This thesis aims to review out those activities by revealing the sustainability of the social and cultural texture of the Inner Castle area and the compatibility with interior structures of the local houses. This study tries to determine the relation between the socio-cultural and local texture of Inner Castle settlement and the design of the interior spaces of the local houses. Another purpose of the thesis is to find out the local architecture features and the interior space elements of the houses of Sığacık Inner Castle area and to make contribution to the activities trying to ensure the cultural sustainability of the houses. The analysis of the selected houses and evaluations of the findings enabled to understand the interior spaces of houses better. It is expected that obtained results provide some support to the sustainability of the cultural elements which making the buildings meaningful. Thus, it is targeted to make some contribution to the accumulation of the long past which is needed to shape the future.

Key Words: local houses, architectural and cultural heritage, cultural sustainability, interior space, Seferihisar - Sığacık Inner Castle

Farklı coğrafyalarda, dar gelirlilerin yaşadığı konut sorununun çözümüne yönelik olarak, mimari tasarımda “kullanıcı katılımı” yaklaşımının uygulandığı örnekler incelendiğinde; gerek sağlıklı ve nitelikli konut alanlarının oluşumu, gerekse insanların yaşadıkları çevreyi sahiplenmeleri anlamında mimari tasarımda “kullanıcı katılımı” yaklaşımı ile olumlu sonuçlara ulaşıldığı görülmüştür.

Mimarlıktaki bina tipolojilerden yalnızca biri olarak anıldığı zamanda dahi " konut " , geniş bir bilgi ve pratik alanı olarak gözükmektedir. Dahası, konut kullanıcısı insanın varlığı ile mimari bağlamda daha yüksek anlamlar taşıdığı, " ev " halini almaya başlar. Ev mekânına ilişkin olarak çok anlamlılık bir önermedir ve bu önermeyi ifade edebilmek adına bu bildiri içerisinde art yapısalcı bir yöntem izlenecektir. Böylece başta " iç " ve " dış " kavramları olmak üzere, özne-nesne, zamansal olan-olmayan tanımlar gibi karşıtlıklar içeren tanımlar aracılığıyla, ev mekânı ve sınırlarının anlamları irdelenecektir. İnceleme alt bölümlerin başlangıçlarındaki edebiyat alanından alıntılar ve bölümler içerisinde bahsedilen sinema örnekleri üzerinden geliştirilecektir.

Anahtar Kelimeler: ev mekânı, iç-dış, sınırlar, görme-görülme, çevre psikolojisi.

This thesis focuses on the architectural production of Red Vienna in 1920s to examine the bourgeois conception of social housing program in a governmental socialist understanding
of housing. Having a structural transformation through the First World War, Vienna became the enclave of Socialist Democrat Party and thereafter underwent radical housing and cultural transformative programs. Within these programs, it was intended to give the working-class the accurate social position by means of provided accessibility to their own private and public spheres.

Among a wide range of housing examples built during the governance of the party, Karl Marx Hof, one of the largest projects, has been chosen to examine the reflections of bourgeois conception of culture. Based on the contradictory discourse and practices in political, architectural and cultural realms, the aim of the research is to redefine the privacy of the dwellings and the public qualities of the common spaces and thereafter to situate the proletarian housing in relation to bourgeois spatial values within the history of domestic space in Vienna.

Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Tarihi Anabilim Dalı, iki yılda bir, belirli temalara odaklanan lisansüstü araştırmaları sempozyumları düzenlemektedir. Sırasıyla Osmanlı, Cumhuriyet ve Eski Çağ dönemlerini ele alan sempozyum dizisi, Cinsiyet/Cinsellik, Kimlik/Aidiyet, Hamilik ve Kent temaları altında devam etmiştir. 12-13 Aralık 2013 tarihinde düzenlenmiş olan sekizinci toplantı, Evsellik, Ev ve Barınma teması ile gerçekleştirilmiştir.
Bu toplantıda sunulan bildirilerde mekanları, zamanları ve insanları; evsellik, aile, cinsiyet, mahremiyet, barınma, konut, ev kültürü kavramları ve kamusallık/mahremiyet, hane/aile, ev/yuva, iş/ev temaları üzerinden irdeleyen güncel araştırmalar sunuldu ve bu çalışmaların mimarlık tarihi alanında ürettiği yeni bilgi tartışıldı.

Günümüzde artan kentleşmeyle birlikte yoğunlaşan yapılaşma, birçok açıdan kentlinin yaşama şeklini ve davranışlarını etkileyen aynı zamanda kentliyi yaşadığı yere ve çevreye yabancılaştıran bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Kentliyi kentliden uzaklaştıran bu sorun, yalnızlığın bir nedeni, yapay çevrenin ise bir sonucu olarak değerlendirilmektedir. Bu noktada kentlinin yaşam alanı olan konut, sayısal ağırlığıyla birlikte kent dokusu üzerinde söz sahibi olan bu yüzden kentleşmeden doğrudan etkilenen, kent ile bağlantılı kritik bir mesele olarak düşünülmektedir. Dolayısıyla hem kullanıcı hayatında hem de kent üzerinde bir iyileştirme adımı olarak konut ve konut çevresinde bir düzenleme ön gören bu çalışmanın özü, zayıflayan kullanıcı-konut-çevre ilişkisine odaklanmakta, çevre kavramını ise hem fiziksel hem de sosyal temellerle tartışmaktadır. Fiziksel mekanı ve sosyal değerleri mahalle ve komşuluk üzerinde sorgulayan çalışma, pratikte yaşanan sorunları, bu sorunlar üzerinde kullanıcının “etken” veya “edilgen” rollerini incelemekte ve tasarımda kullanıcı katılımının önemine dikkat çekmektedir. Bu bağlamda gelişmiş ülkelerde hızla yayılan, uluslararası literatürde gün geçtikçe daha fazla yer kaplarken ulusal literatürde oldukça az rastlanan katılımcı temelli bir topluluk modeli olarak “paylaşımlı yaşam konutları (cohousing)” incelenmektedir. Bu topluluğun yerleşim pratiğine özellikle çevresel ve fiziksel tutumuna odaklanan çalışma, aynı zamanda altı farklı yerleşim yeri üzerinden fizikselliğin sosyal yapıya etkisini, kentsel problemlere karşı tutumunu sorgulamaktadır. Sonuç olarak çalışma paylaşımlı yaşam konutlarında fiziksel mekanın ve sosyal yapının birbirlerini karşılıklı etkilediğini, ancak temelde bu etkinin katılımcı tasarım yaklaşımı ile desteklendiğini kısacası katılımcı tasarımın topluluk oluşumunda kritik bir etken olduğunu savunmaktadır.

Oldukça eski bir yerleşime sahip olan Karaman İli’nin İlçesi olan Ermenek, denizden 1200-
1350 m. yükseklikte kurulmuş olup Dağlık Kilikya kentleri arasında önemli bir yere sahiptir.
Dik yamaçları ve derin vadileri ile oldukça zorlu bir coğrafyaya sahip olmasına rağmen Orta
Dağlık Kilikya yol güzergâhında olması ve su kaynakları bakımından zengin olması sebebiyle
her dönemde yerleşim görmüştür. Bir kenti oluşturan en küçük birim olan ve kavram olarak
komşuluk ilişkilerinin kurulduğu en küçük sosyal yapı olan mahalleler, yapılar arasındaki
ulaşımı sağlayan ve yapıları birbirine bağlayan sokaklar Karaman’ın Ermenek İlçesinde
oldukça özgün bir karakter sergilemektedir. Engebeli arazi üzerine kurulan ilçede coğrafyaya
uygun bir mimari ve sokak dokusu görülmektedir. Zorlu ve eğimli bir arazide planlanan
kentte yapılar arasında sokak boşlukları dışında başka bir boşluk bırakılmamış ve oldukça
organik bağ çerçevesinde inşa edilmiştir. Bu bağ özellikle altından sokağın geçmesine imkân
tanıyan ve halk arasında “örtme” denilen evlerin altındaki mekânsal boşluklarla daha da
güçlendirilmiştir. Evlerin düşeydeki bütünleşmesine zeminde sokakta yapılan bu müdahale
hem kamusal hem de yarı özel alanlar oluşturmaktadır. Örtmeler yazın güneşin etkilerinden
kışın yağmur etkilerinden korumasıyla ilçe sokaklarının kamusal bir mekân zenginliğidir. Bu
çalışmanın kapsamı Ermenek İlçesinde geleneksel sokak dokusu üzerinden mekânsal
kurgunun nasıl olduğunu anlamak olacaktır. Sokak dokusunun bir parçası olan çeşmeler,
yapıların sokağa açılan yüzü olan kapılar ve örtmeler bu çalışma kapsamında
değerlendirilmiştir. Ayrıca sokakta yer alan yapıların sivil, dini, ticari yapılar olmasının sokak
dokusuna mekânsal etkileri tartışılacaktır. İlçede yapılan arazi çalışmaları ve sözlü görüşmeler
ardından literatür taramalarıyla benzer yerleşimler incelenerek sokak dokusunun Ermenek
geleneksel mimari biçimlenişini nasıl etkilediği değerlendirilmiştir. Oldukça eğimli bir arazi
üzerinde yerel malzemeler kullanılarak, birbirinin ışığını ve güneşini engellemeyecek şekilde
inşa edilen Ermenek geleneksel mimarisi coğrafyaya uygun sürdürülebilir malzemelerle
oluşturulmuş geleneksel yapılardır. Bu geleneksel doku günümüzde yok olmaya yüz
tutmuştur. Tüm dokunun korunarak gelecek kuşaklara aktarılması için yerel yönetim ve yöre
halkı birlikte çalışmalıdır.

Özet
Osmanlı İmparatorluğu’nda, Levantenlerin önemli yerleşim merkezlerinin başında İzmir gelir. Kentin sosyal ve ticaret hayatında önemli rol oynayan Levantenlerin, bu merkezde ortaya koydukları köşk türü konutlar ise özel bir önem taşımaktadır. Gerek plan tasarımları gerekse mimari özellikleriyle kökleri Türkiye sınırları dışına uzanan bir mimari anlayışın ürünleri olarak dikkati çeken bu yapıların çoğunluğu 19. yüzyıl sonlarından 20. yüzyıl başlarına kadar uzanan dar bir zaman dilimi içinde inşa edilmiştir.
İzmir'in bir uzantısı konumunda olan Bornova, Levantenler için genellikle sayfiye evlerinin bulunduğu bir banliyö olarak kabul edilse de, demiryolunun gelmesinden önce de okul kilise gibi mevcut kurumlarıyla devamlı oturdukları bir yerleşim merkezi idi. Ancak, Bornova'nın kentsel gelişiminde önemli bir dönüm noktası olan ve 1865 yılında hizmete giren İzmir-Kasaba (Turgutlu) demiryolu hattı, kuşkusuz Bornova’da oturan Levanten sayısında gözle görülür bir artış sağlamıştır. Demiryolu bağlantısından sonra istasyon ve civarı önem kazanarak gelişmeye başlamış ve Bornova'nın tercih edilen semti durumuna gelmiştir.
Bu makalede tanıtacağımız iki yapı da, tren istasyonunu merkeze bağlayan cadde üzerinde bulunmaktadır. Levantenlerin Bornova'daki önemli miraslarından olan biri Amerikalı Davy, diğeri ise Avusturyalı De Cramer Ailesi tarafından yaptırıldığı söylenen iki konut, mimari ve süsleme özellikleri açısından, kendi içlerinde benzer özellikler taşıdıkları için, birlikte ele alınarak tanıtılmaları amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler:İzmir, Bornova, Levanten, Konut, Amerikalı Davy Evi, De Cramer Evi

20. yüzyılın başlangıcından itibaren popüler olmaya başlayan ev kavramı, domestik hayatın merkezi olduğu için de pek çok mimarı, tasarımcıyı ve kuramcıyı etkilemiş, ev vurgulu pek çok yaklaşım geliştirilmiştir. Bu çalışmada ise Behçet Necatigil'in "Evin Hâlleri" isimli şiirinden yola çıkılmış ve ev ve insan arasındaki ilişki biçimleri, şiirin yarattığı serbest çağrışım(lar) üzerinden incelenmektedir. Şiirin çıkarımları olan ilişki biçimleri ise modern dünyada sürekli mobil olma ihtiyacımıza referans veren bir seyahat fikriyle özdeşleştirilir. Bu seyahat sırasında, insan, evin beş hâli ele alınır; yalın hâli,-de hâli,-i hâli,-e hâli,-den hâli. Yazı boyunca varlığını sürdüren serbest çağrışımlar üzerinden şekillenen kuramsal çerçeve, evin dönüşümünü, evin yuva olabilirliğini, evin içinde gizli kalanı, evin nesneleşmesini, evin hâlâ ev olup olamayacağını tartışır.

Komşuluk, sosyal etkileşimin farklı boyutlarıyla yoğun bir şekilde yaşandığı toplumsal bir olgudur. Bu olgu, sosyal bilimlerin pek çoğunun inceleme alanına girmesine rağmen, daha çok sosyolojiyi ilgilendiren boyutlara sahiptir. Bu toplumsal gerçekliğe karşın, komşuluk Türkiye'de, sosyologlardan gerekli düzeyde ilgi görmemiştir. Bunun en önemli nedenlerinden biri, Türkiye'deki sosyoloji anlayışının, Batı'nın etkisinde olmasıdır.

Geleneksel komşuluk ilişki biçimlerinin izleri, modern Batı toplumlarında büyük oranda kaybolmaya yüz tutmuş olmasından dolayı, komşuluk konusu, Batı sosyolojisinde göz ardı edilmiştir. Buna karşılık, geleneksel komşuluk ilişkilerinin, Türkiye'de hâlâ canlı bir şekilde varlığını sürdürdüğü gözlenmektedir.

Komşuluğun ele alındığı bu eser, sözü edilen alandaki boşluğu doldurmak amacına yönelik olarak hazırlanmıştır. Eser, TÜBİTAK tarafından desteklenen bir proje çalışmasının sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

Bir yönüyle; akademisyenlerin, bağımsız araştırmacıların ve sosyal bilimlerin farklı alanlarında öğrenim gören öğrencilerin istifade edebilecekleri veriler içermektedir. Bunun yanında, bir “araştırma projesi örneği” olarak da araştırmacıların ilgisini çekebilecek özelliklere sahiptir.

Tarihi bir esere etki, insanla  başlar. İnsanın en çok etkidiği yapı türü ise, aktif olarak kullandığı yaşam üniteleridir. Bilirkişiler tarafından bir dizi yapının mimari açıdan tarihi eser olarak kaydedilmesi, o yapıların özgünlüğüne ve bütünlüğüne bağlıdır. Bu makalede, tespit ve tescil edilen bu yapılarda değişimi oldukça kısıtlı tutan yasalar çerçevesinde, günlük yaşamlarını sürdürenlerin konutları incelenecektir. Bu kapsamı bize veren Mardin ili araştırma kapsamında seçilmiştir.
Tarihi eserde yaşadığının bilincinde olan bir yerli halkın, konutlarını turizme teslim etmeden, yapısal ihtiyaçlarını gidererek güncel kullanım sağlamaktadır. Makalenin sonuç bölümünde ise, yapının özgünlüğünün bozulmaması hususunu belirten yasalarla, kullandıkça yaşamaya devam eden yapılara değinilecektir.

Öz 19. Yüzyıl sonu Kayseri sancağındaki bütün demografik hareketlilik arasında en fazla gerisinde iz bırakan, Rum Ortodoksların göçleridir. Onlar için göç o kadar önemliydi ki, yaşamlarını sadece birçok açıdan etkilemekle kalmayıp onlar için bir nevi modus vivendi haline gelmiştir. Araştırdığımız dönemde kitlesel göçlerin sonucu olarak mimari açıdan Rumlara ait sivil konutların dış cephelerinde Batı etkisi gözlemlense de, bu hareketliliğinin etkisini anlamamızı sağlayacak olan, ithal veya Avrupa tarzı ev araç gereç kullanımını saptayamıyoruz. Nüansları bir kenara bırakırsak, Kayseri Rumları Müslüman ve Ermeni komşuları ile birlikte benzeri ev eşyaları kullanma eğilimi göstermişlerdir. Bu nedenle bu makale, süre gelen göçlerin yerli Rumların hayatlarını ev eşyası tercihleri açısından ne derecede farklılaştırdığını göstermeyi amaçlamaktadır. Ağırlıklı olarak Osmanlı şeriye sicilleri ve salnameleri, Rum sözlü tarih arşivi, Amerikan misyonerlerine ait mektup ve raporlar ve Avrupalı gezginlere ait kitaplar kullanılan bu çalışmanın sonucunda, 19. Yüzyılın son yıllarına doğru birden fazla faktörün Kayserili Rumların ev eşyası tercihlerine şekil verdiğini göreceğiz. Abstract Dwelling and Migration: Greek Orthodox

Giriş Tarih boyunca görülen göç olgusu, çeşitli insan topluluklarının atalarından miras kalan yurtlarını bırakıp farklı coğrafyalara yerleşmesine neden olmuştur. Bu yer değiştirme sırasında yaşanan acılar, ölümler, ayrılıklar ve yeni yerleşim yerlerine iskân sırasında yaşanan problemler elbette ki, göçmen gruplarının, daha önce alışageldikleri yaşamlarına kavuşmaları için uzun yıllar geçmesine neden olmuştur. Yaşam şartları olarak, zaman içerisinde telafi edilebilen fiziki imkânlara kavuşulsa da, yaşanan acıların ve bıraktıkları ata yurduna olan özlemin telafisi mümkün olmamıştır.

Mekan ile beden arasında metaforik bir ilişki kurmak mümkündür. Ancak bu ilişki kurulurken beden ile ruhu bir arada tutan bağa da dikkat edilmesi gerekir. Çünkü bu bağ kopmaz nitelik taşır.
Ruh (veya bilimsel terim karşılığı olan tin), söylencelerde elle tutulmayan ve çoğu zaman gözle de görülmeyen bir sis şeklinde tasvir edilir. Bu sis, bedenin içine girer, onun şeklini alıp "ete ve kemiğe can verir". Benzer biçimde yine söylencelerde, insanın kişilik özelliklerini ve/veya bireyin psikolojik dünyasını yansıtan pek çok olay için özne görevini ruhun üstlendiği görülmektedir. Dolayısıyla “ruhsuz kalmış bir beden, ölü bir bedendir” önermesi, en azından edebiyatta anlamsız değildir.
Bu noktada mekan-beden metaforunun temel problemi kendiliğinden belirmektedir: Mekanı tamamlayacak, farklı bir anlatımla “ona can verecek” bir tinin tanımlanmasına ihtiyaç vardır. Hangi olgu ve/veya kavram, edebiyatın ruhla ilintili betimlemelerine uygunluk arz ederek mekanın içine dolabilir? Ya da, mekan açısından tin nedir, nerededir?
Burada ‘kültür’ yanıtı diğer tüm olasılıklara nazaran öne çıkan, baskın durumdaki seçenek konumundadır. Nedeni ise kültürün çeşitli tariflerinde saklıdır. Öyle ki bu tarifler sayesinde  mekana yönelik algı, sınırları belirlenmiş bir hacimden ibaret kalmaktan kurtulur ve güçlenir. Onu oluşturan malzemeler, örneğin toprak, taş ya da ahşap, artık sadece toprak taş ya da ahşap değildir; sıcaklık, güven, uyum gibi pek çok duyguyu mekana, mekandan da insana katan malzemeler olma vasfını da kazanmışlardır. Böylece ruhun bedene klavuzluk etmesine eşdeğer bir bağ ve ilişki, kültür ile mekan arasında kurulmuş olur.
Bu ilişkiyi kavramanın mimarlığın uygulayıcı ve öğrencileri açısından önemi yadsınamaz. Ne var ki burada konunun sadece kavramsal düzeydeki tanımlarla ele alınması yeterli olmayacaktır. Tarihte olayların neden-sonuç dizini üzerinden ilerleyişi veya farklı topluluklar arasında gerçekleşen ekonomik-politik ilişkilerin, kültürel üstyapıyı dönüşüme uğratma potansiyeli taşıması gibi, hem değiştiren hem de değişen dinamik faktörler mevcuttur. Bunun sonucu olarak her tarihsel dönemde, toplumların kültürel yapılarında farklılaşmalar gelişmektedir. Örneğin kerpiç evler, geçmişin kentsoylu yaşam tarzı açısından yoksulluğun simgesi iken, bugün aynı evlere, aynı kentsoylu yaşam, (sürdürülebilir mimarlığın konuları arasında sayılmalarından ötürü) ilgi göstermektedir. Dolayısıyla mekan-kültür bağının kavramsal düzey ve yanı sıra tarihsel gelişim bağlamlarında ele alınması gerekmektedir. Geçmişten bugüne mimari biçimin ve yapı malzemelerinin kıvrımlarına saklanarak gelen belleğin keşfi, mimarlıkta tipoloji şablonlarına kültür kategorisinin eklenmesini sağlar. Ancak daha misi mimara, yaptığı tasarımının gerek birey gerekse toplum bazında hayata bir müdahale olduğunu hatırlatır. 
Bu çalışma, ana konusu kültürel üstyapı dinamiklerinin toplumların mekan algılarında ve/veya mekanın fiziksel yapısında gerçekleştirdiği etki ve değişimlerin tarihini açıklamak olan asıl araştırmaya bir ön-model oluşturmak amacıyla hazırlanmıştır. Çalışma kapsamına alınan tarihsel kesit, insan üretimi ilk konut tiplerinin tarihlendiği üst paleolitik ve ön-neolitiğin dönemleridir. Belirtilen zaman aralığında inşa edilen konutlardan günümüze ulaşanlar sayıca azdır. Ayrıca bu dönemlerde yaşamış insan toplulukları arasındaki etkileşimler, göçebe yaşam tarzından ötürü geniş bir coğrafyaya dağılmış haldedir. Her iki nedenden dolayı, ana araştırmanın Avrasya’nın büyük bölümü ile Kuzey Afrika’nın bir kısmını içerecek genişlikte tutulması zorunluluğu söz konusudur. Ön-model için ise merkezini Anadolu’nun, çeperini Trakya, Kafkaslar ve Bereketli Hilal’in tuttuğu coğrafi kesit belirlenmiştir.
Çalışma boyunca ele alınan tüm mimari örnekler için, yapım tekniği, malzeme tercihleri ve diğer niteliklerin, sosyal ve ekonomik koşullar uyarınca belirlendiği temel prensibinden hareket edilmektedir. Belirtilen dönemlerde yaşamış insan topluluklarının düşünsel yapıları, sosyal düzenleri ve ekonomik koşullarına ait veriler bu nedenle, incelemenin ana ekseninde yer almaktadır. Doğal olarak antropoloji ve sosyoloji başta olmak üzere sosyal bilim dallarından sıklıkla faydalanılmıştır. "İlkel" mekana dolan öncü kültür öğeleri (ateş, gömü, venüs heykelcikleri, duvar resimleri vb) vasıtasıyla konutun formuna ve kullanılan malzemeye katılan gizil anlamların sosyal bilimlerin rehberliğinde açığa çıkartılabileceği düşünülmektedir. Mimari öğelerin bünyesinde bulunan kültürel simge ve/ veya imgelerin farklı dönemlerde sahip oldukları anlamlar, çalışmada ayrıca kıyaslanmaktadır. Bu yöntemle kültür-mekan bağının evrimsel, sürekli ve belirli dönemlerde ani değişim gösteren gelişimine dair izlerin netleştirilmesi ve temel hipotezin ortaya konması hedeflenmektir.
Ahşap neden sıcak bir malzemedir? Ya da taş duvarlar imgelerde derin bir mazi iken, kerpiç neden değildir? ‘Ocağına düşmek’ deyimi ile ateşin ev içindeki yeri arasında bir nesnel bir bağ var mıdır? Cevapları mimarinin ilk örneklerinde saklı olan benzeri sorular arttırılabilir. Bulunan her bir cevap geçmişin, farklı bir kimlikte de olsa bugünde yaşamayı sürdürdüğünü açığa çıkaracaktır

ÇARLIK RUSYA’SI DEVRİ ŞEKİ (AZERBAYCAN) TARİHİ KENT DOKUSUNDA OLUŞAN DEĞİŞİM VE GELİŞEN KONUT TİPLERİNDE SÜRDÜRÜLEN GELENEKSEL UNSURLAR
TRADITIONAL ELEMENTS MAINTAINED IN HOUSING TYPES DEVELOPED AND CHANGE OCCURRING IN HISTORICAL CITY TEXTURE, SHEKI (AZERBAIJAN) DURING TSARIST RUSSIA

XIX. yüzyılın ortalarına doğru Azerbaycan Hanlıklarına son vererek siyasi iktidarı ele geçiren Çar İmparatorluğu, ülkenin önemli kent merkezlerinde Rus etkili yeni bir imar faaliyeti başlattı. Kuzeybatı kentlerinden Şeki’nin ister Hanlıklar devrinde kurulan kent kalesi içerisinde, isterse de kale dış surunu da aşarak yeni belirlenen cadde ve sokak dokusunda, o döneme kadar Türk-İslam gelenekleri gözetilerek inşa edilen kapalı mekan kuruluşlu evlerinden farklı olarak çok katlı, yüksek tavanlı ve dışarıya balkon ve büyük ölçekli bir dizi pencerelerle açılan anıtsal nitelikli konutlar yapılmağa başlandı. Kent çehresinin yeni görünüm kazandığı bu dönem, kent dokusu başta kamu yapıları olmak üzere, çeşitli konsey/ofis binaları, resmi konukevleri ve şahıs mülkiyetinde çok sayıda diğer sivil yapı türlerinin cadde ve sokaklarla bütünleşen zengin örnekleri ile donatıldı. Merkezi belirleyen noktalarda, kimi zaman karşılıklı sıralanan söz konusu yapılar, sergiledikleri ortak özelliklerle, Çarlık İmparatorluğunun hükmettiği tüm ülke genelinde olduğu gibi Güney Kafkasya’ya uzanan çizgi boyunca, hatta Anadolu’ya kadar Kars ve çevresine yayılan gelişim seyri sunar.
Baltik etkili Rus mimari anlayışın hakim olduğu bu dönem kent yapılarından konut tasarımlarında ayrıca geleneksel Türk Evinin plan ve yapı elemanlarına da yer verilmiştir. Özellikle iç mekanda kurgulanan aynalı sobaları (buharılar) ülkede özgün örnekleri ile korumayı başaran kent konutlarının vitraylı ön cephe kuruluşları bakımından Azerbaycan Hanlıklarından kalma Tebriz sivil yapılarına yakınlığı, söz konusu dönem konut mimarisinin kaydedilmesi gereken belirgin özelliklerindendir.
Ülkenin başlıca ipek merkezi olarak üretimin yaygınlaştığı bu devirde, aynı zamanda ipek üretim atölyesi olarak faaliyet gösteren evlerin ipek kozaları yetiştirilen yüksek çatıları da, yine konut mimarisine yansıyan farklılık olarak sosyal örüntüye ilişkin ayrıntılar içermektedir. Dolayısıyla değişimin etkisi ile toplum kesiminin yeni benimsediği tarzda bir konut olgusunun meydana geldiği Çarlık dönemi Şeki kent dokusunda, eklektik özellikler sunan özgün bir konut yapısının ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Bu bağlamda çalışmamız, kent dokusunun Çarlık devrindeki oluşum ve gelişimi içerisinde konutların yeri ve geleneksel unsurların söz konusu dönem konutlarındaki mekansal dağılımları ekseninde kurgulanmıştır. Konut mimarisinin genel karakterinden bahsedilerek, kültürün mekana yansıttığı fiziksel biçimlenmelere yönelik nitelikler tespit edilirken, konutların plan şemaları, tip gelişimi, strüktürel durumları gibi teknik/teorik özellikler, çalışma kapsamında genel olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca, konut ve ev kavramlarının terminolojik farklılıklarına bakılmaksızın, cümlede içerdikleri en yakın anlamlar itibariyle her ikisine de metin içerisinde yer verilerek, farklı bir çalışmanın konusu olacak kadar tartışmalı boyut içeren tarihlendirme sorununa da girilmemiştir.

AZİZSOY, A., “Çarlık Rusya’sı Dönemi Azerbaycan Kentlerinde Mimari Çevre Oluşumu ve Anıtsal Yapı Mirası”, XX. Uluslararası Ortaçağ Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 2-5 Kasım 2016, Sakarya Üniversitesi, s.