Osmanlı Yahudileri

Öz II. Meşrutiyet, Türkiye'de idarenin tarihsel gelişimi bağlamında önemli ilklere ev sahipliği yapmıştır. Anarşinin sınırlarını zorlayan bir özgürlük ortamında filizlenen parlamenter çoğulculuk bu ilklerin başında gelmektedir. Farklı dini ve etnik kökene sahip insanlar mebus olmaya hak kazanarak Osmanlı Meclisi'nde bir araya gelmişler ve devlet idaresinde söz sahibi olmuşlardır. Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan itibaren Anadolu'da varlıklarını sürdüren Museviler de mecliste temsil edilmiştir. Osmanlı Devleti'nin son döneminde İzmir ve Selanik milletvekilliği yapan Nesim Masliyah, hem İttihat ve Terakki'nin hem de Musevi cemaatinin önde gelen şahsiyetlerinden biridir. Asıl mesleği avukatlık olan Masliyah, basın faaliyetlerinde bulunmuş ve çeşitli gazetelerde yazılar yazmıştır. Cumhuriyet döneminde avukatlık mesleğini sürdürmüş; aldığı önemli davalarla adından söz ettirmiştir. Bu makalede, Nesim Masliyah'ın biyografisine, siyasal düşünce dünyasına ve meclisteki faaliyetlerine yer verilmeye çalışılmıştır. Abstract A Jewish Member in the Ottoman Chamber of Deputy: Nesim Masliyah Second Constitutional Era hosted significant breakthroughs due to the historical development of administration in Turkey. Parliament pluralism, forcing the boundaries of anarchy, came up in an era of freedom is at the top of this policy. People of different ethnic backgrounds and religion had the right to become a member of the Ottoman Chamber of Deputy and were closely involved with decisions in the state administration. Since the establishment of the Ottoman Empire, the Jews, sustaining their presence in Anatolia, were also represented in the Chamber of Deputy. In the last period of the Ottoman Empire, Nesim who was the Member of Parliament representing İzmir and Selonica is one of the leading characters both in The Union and Progress and the Jews Community. His main profession solicitorship, Nesim organised activities in the press and wrote articles in various newspapers. During the Republican period he sustained his profession as a lawyer and made a name for himself in the cases he took. In this paper, the biography of Nesim Masliyah, his point of view in politics and his activities in the parliament were evaluated.

Osmanlı Devleti'nde hoşgörü ve özgürlük, devletin gücüyle doğru orantılı olmuştur. Devlet güçlendikçe, azınlıklar maddi ve manevi olarak özgürleşmişlerdir. Bu durum Batı medeniyetinin paratikleriyle tam bir zıtlık teşkil eder. Son birkaç yüzyıldır ulusların birbirlerine ördükleri sınır duvarlarının yıkımı küreselleşme süreciyle beraber başlamış, farklı kültürler bu sınırlardan birbirlerine doğru taşınca 'bir arada yaşama zorunluluğu' yeniden ortaya çıkmıştır. Bu zorunluluğun ortaya çıkmasının ardından 'nasıl' sorusu sorulmuş ve diğer kültürlere göre teknik üstünlüğe sahip olan Batı, farklı kültürlerin barış içinde bir arada yaşayamayacağı tezinden hareketle bir arada yaşamanın ancak diğer medeniyetlerin Batı'nın ayak izlerini takip etmesi ve Batı değerlerini benimsemeleriyle mümkün olacağını iddia etmiştir. Bu süreçte çoğu toplum Batı'nın dayatmasıyla kendi kendini ötekileştirerek Batı değerleri çerçevesinde tek-tipleşirken, bazıları da Batı karşısında varlık mücadelesine girişmiş ve Batı'nın düşmanlığını üzerine çekmiştir. Son yıllarda Batı'nın tek doğru ve evrensel medeniyet olduğu düşüncesi aleyhinde birçok gelişme yaşanmıştır. Batı dışındaki medeniyetlerin, özellikle İslam medeniyetinin Batı'nın potasında erimeyi reddetmesi ve verdiği varlık mücadelesi, yeni bir analiz seviyesi olarak ulus-devletin ötesinde medeniyetler arası ilişkiler bağlamında bir tartışmayı gündeme taşımıştır. Farklı kültürlere sahip farklı medeniyetlerin barış içinde bir arada yaşayabilmeleri mümkün müdür? Bu bağlamda Samuel Huntington ve Francis

Şer’iye Sicili’nin tarihi II. Osman’ın (1618-1622) saltanatının sonlarına, I. Mustafa’nın ikinci Saltanat dönemine (1622-23) ve IV. Murat’ın (1623-1640) Saltanatının ilk günlerine rastlamaktadır. 
Şer’iye Sicili’ne Manastır Şer’i Mahkemesi’ne gelen davalarla ilgili tutulan tutanaklar ve İstanbul’dan (veya Edirne gibi diğer merkezlerden) Manastır Kadılığı’na gönderilen ferman, berat ve hüccetlerin birer suretleri kaydedilmiştir. Şer’i Mahkemenin görev alanı ve bakmakla yükümlü olduğu dava ve müracaat konuları, günümüzdeki mahkemelere oranla çok daha geniştir. Bundan dolayı, ele aldığımız Şer’iye Sicili’nde anlaşmazlıkların çözülmesi, herhangi bir olaydan dolayı meydana gelen kavga, hırsızlık vb. istenmeyen olaylara bakılması ve ceza gerektiren olaylarda cezanın tespit edilmesinin yanı sıra yine herhangi bir konu üzerinde verilen kararın onaylanarak resmileştirilmesiyle ilgili kayıtlar da bulunmaktadır.
Her türlü satışlar, boşanmalar, miras taksîmatı, vakıf gelirleri veya mütevellileri, köle azadı, vergilerin tahsili, hibe vb. konular Şer’i Mahkemede onaylanarak resmi kayıtlara geçirilmiştir.
İncelediğimiz Şer’iye Sicilinde ağırlıklı olarak iktisadi faaliyetlerin onaylanmasına dair kayıtlar bulunmaktadır. Bunlar, mülk satışları, para veya mal alacak-verecekleri vb. anlaşmazlıklardır. Satışların bir kısmı mülk statüsünde olan menzil (ev ve çevresindeki bahçe, ağaçlar, kuyu vb.den oluşan arazi parçası) satışları oluşturmaktadır. Bağ, çiftlik, Bahçe, değirmen ve dükkan satışları da mülk satışlarını takip etmektedir. Tarlaların  devir edilmesine dair kayıtlar mülk satışlarına göre çok azdır. Ayrıca sicilimizde Osmanlı Devleti Toprak Yönetimi ile ilgili bilgiler de bulunmaktadır. Tımar, zeamet ve haslarla ilgili kayıtlar bize önemli bilgiler sunmaktadır.
Şer’iye Sicilimizin içerisinde aile ile ilgili konular da vardır. Bu konular; boşanmaların onaylanması, kassam tarafından tespit edilen ve varisler arasında paylaştırılan terekelerin kaydedilmesi, varislerin hisselerini teslim aldıkları ibraz etmeleri, yetim kalmış veya bakacak kimsesi olmayan çocuklara vasi tespiti ve nafaka bağlanması gibi aileyi ilgilendiren hukuki meselelerdir.
Vergilerin tahsîli ile ilgili anlaşmazlıklara veya usulsüzlük iddialarına dair davaların da Şer’i Mahkemenin görevi dahilinde olduğu görülmektedir. Bu gibi davalara ait kayıtlardan vergi muafiyeti, vergilerin miktarı, vergilerin tahsîli ile ilgili anlaşmazlıklar ve bu anlaşmazlıkların kimler arasında olduğuna dair bilgiler elde edebiliyoruz. Vergilerin tahsili ile ilgili kayıtlar Osmanlı Devleti’nin vergi sistemi ile ilgili bilgileri de ulaştırmaktadır. 
Osmanlı Devleti’nde vakıfların oluşturulması ve işletilmesinin de şer’i mahkemenin izni ve denetimi ile gerçekleştirildiği görülür. Bu vesile ile incelediğimiz Şer’iye Sicilinde, Manastırda kurulmuş olan bazı vakıflar, bu vakıfların teşkili, işleyişi, vakıflara mütevellî tayini vakıflara ait dükkan, mahalle, köylerin de kayıtları bulunmaktadır.
Manastırdaki papazlarla ilgili davalara bakmak Şer’i Mahkemenin görevleri arasında bulunmaktadır. Sicilimizde papazların görevlendirilmesi, güvenliklerinin sağlanmasıyla ilgili kayıtlara rastlamak mümkündür. Şer’i hukuka karşı sorumlu oldukları için Gayrimüslimler de bütün konularda şer’i mahkemeye başvurabilmekte idiler.
Kayıtların bir kısmını ise cinayet, gasp, iftira, hızsızlık, fuhuş, diğer bir insana rahatsızlık verme, başka birisinin malına zarar verme gibi adi suçlar oluşturmaktadır.
Şer‘îye Sicili’ne kaydolunmuş olan ferman, berat , hüccet vb. suretler de idari teşkilat hakkında bize önemli bilgiler vermektedir. Askerî (idarî) teşkilatta yer alan görevlilerin isimlerini, görev sürelerini, bu görevlere nasıl atandıklarını ve bu görevlilerle ilgili sorunları ferman, berat ve hüccet suretlerinden öğrenebilmek mümkün olabilmektedir. Bunlara ek olarak,Gayrimüslimlerin nasıl bir kılık kıyafetle dolaşacaklarının düzenlenmesi, tütün ekiminin-içiminin-satışının yasaklanması,Yeniçeri ocağına oğlan toplanması, eşkıyalık hareketleri ve asayişsizliğe karşı alınan tedbirler, bir ölüm olayının araştırılması, köle azadı, fazla vergi alınması üzerine halkın şikayette bulunması,tımar-zeamet-iltizam tevcihi, imam-müezzin-mütevelli görevlendirilmeleriyle ilgili kayıtlar da bulunmaktadır. 
İki Numaralı Manastır Şer’iye Sicili’nin ilk ve son sayfası okunaksızdır.
Sicilimizde Manastır Şer‘i Mahkemesi’nin, şer‘i ve örfi hukuku titiz bir şekilde uyguladığı görülmektedir. Ayrıca Şer‘i Mahkeme’ye intikal eden davaların sonunda şiddet içeren hüküm verilmemiş, taraflar arasında anlaşmanın sağlanmasına ve tarafların mağdur kalmamasına özen gösterilmiştir.
Seferlere katılmama, görevi ihmal etme gibi yükümlülüklerini yerine getirmeyenlerin imtiyazlarını kaybettikleri görülmektedir. Çeşitli vesilelerle kişilerin haklarına müdahalede bulunanların merkezi yada yerel idarece engellendiğini tespit edebiliyoruz. Devlet görevlilerinin ya da diğer şahısların sosyal ve ekonomik durumlarına kısmen değinilmektedir.
Ayrı yerlerde yaşayan Müslüman ya da Gayrimüslimin; öşür, cizye, agnam gibi vergileri ödemekle mükellef olduklarını, bazen vergilerin ağır gelmesinden dolayı halkın şikayette bulunabildiğini, halkın bir kesiminin vergiden muaf tutulduğunu, farklı vergilerin toplanmasını, devrin vergi memurlarının tayin edilmesini, görevlilerin ihmalkarlıklarını, vergi türlerini, bunların değerlerini, toplandıkları zamanı ve toplanmasına son verildiği zamanı tespit edilebiliyoruz. 
İdarenin ve toplumsal düzenin sağlanabilmesi için haramilerin faaliyetlerinin engellenmesi doğrultusunda bazı düzenlemeler yapıldığı, halkın da yardımıyla suçluların yakalandıkları görülmektedir. Özellikle Gayrimüslimlerin, huzurlarının kaçmaması, bazı baskılara maruz olmamak için suçluyu yakalayıp teslim ettiklerini tespit etmek mümkündür. Hırsızlık, fuhuş, yaralama, cinayet gibi suçları işleyenlerin, gerekli araştırmalar yapıldıktan ve şahitler dinlendikten sonra yargılandıkları görülmektedir. 
Şer‘i Mahkeme’de; mülk alımı-satımı, alacak-verecek, miras, vasi tayin etme gibi konuların görülmesi yada kaydedilmesi, bize sosyal ve ekonomik hayat  için önemli bilgiler vermektedir. İnsanların mesleklerine, imal ettikleri mallara, bu malların satıldıkları yerlere kısmen de olsa işaret edilmektedir.
Kayıtlardaki fermanlar, beratlar ve sair belgeler doğrultusunda idari, ekonomik, zirai, dini, toplumsal birtakım veriler tespit edilmektedir. müderris, vakıf görevlisi, vergi memurlarının tayin edilmesi, Yeniçeri ocağına oğlan alınması, asayişin düzenlenmesi, Müslüman olmayan ahalinin din değiştirmesi, ölen kimselerin çocuklarına vasi tayin edilmesi, vakf edilen mallar ve vakıflar hakkında bilgi edinilebilmesi ile imparatorluğun genel yapılanmasını anlayabilmek mümkündür.
Vakıfların teşekkülünün ve faaliyetinin  Manastır Kadısı’nın, dolayısıyla merkezi idarenin denetiminde gerçekleştiği, vakıfların toplumsal açıdan önemli olduğu görülmektedir. Vakıfların şahıslara borç vermesi, okul, cami, konaklama imkanı sunması gibi. 
Manastır Şer‘iye sicilinin,  XVII. yüzyıl başlarındaki aile yapısı ile ilgili  bilgiler de verdiği, boşanmalarda erkeğin kadını yada kadının erkeği boşaması şeklinde olduğu, kadının mihir ve nafaka gibi haklarından  vazgeçebildiği, muhallefat kayıtlarından  erkeklerin birden fazla  eşle evlenmesinin  pek yaygın olmadığı , mihrin evliliklerde kadın için  bir tür  güvence oluşturduğu, yetimlere vasi tayin edildiği gibi uygulamalar görülmektedir.
İncelediğimiz sicilden XVII. Yüzyılın başlarında Manastır’daki iktisadi hayat ile ilgili bilgilere de ulaşabilmek mümkündür. Müslümanlar ile Gayrimüslimler arasında satışların, borçlanmanın gerçekleştiği, kadınların da borçlanabildikleri ve satış yapabildikleri görülmektedir.
Kayıtlardan mahkemeye bildirilmek suretiyle kölelerin azat edildiği anlaşılmakta ve kölelerin ırkıyetinin de belirtildiği görülmektedir.
Sonuç olarak sicilin tutulduğu dönemde, halkın genel olarak uyum içerisinde olduğunu ve bazı olumsuzluklara rağmen merkezi idarenin genelde duruma hakim olduğunu söyleyebiliriz.

Öz
Osmanlı İmparatorluğu’nu şekillendiren belirleyici unsurlardan biri, millet sistemidir. Sistem içinde yer alan her cemaat kendine has dini ve kültürel özelliklerini koruma serbestliğine sahipti ve böylelikle her bir cemaat, Osmanlı kültürel zenginliğine katkı sağladı. Bu cemaatlerden biri de Yahudi cemaatiydi. Cemaatin erkekleri kadar kadınları da Osmanlı toplumsal yaşamında aktif rol oynadı. Özellikle Osmanlı kadınları arasında gelişimini ileri bir düzeye taşıma fırsatını yakalayan da Yahudi kadınları oldu. Bu ilerlemeyi, 16. ve 19. yüzyıl sürecinin öne çıkan isimleri ya da olayları gözler önüne sermektedir. Dolasıyla bu makale genel hatlarıyla evde eş ve anne; haremde kira; pazarda tüccar; şıklığıyla Kamondo ya da fabrikada çeyizi için çalışmak zorunda kalan tütüncü kız yani işçi olan Yahudi kadınlarının Osmanlı sosyoekonomik yaşamındaki yeri ve gelişimini ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Anahtar Kelimeler: Yahudi Kadını, Osmanlı Kadını, Osmanlı Yahudileri, Sefarad Kadını.
Abstract
One of the defining characteristics that shaped Ottoman Empire was its millet system. Any community that was in this system had the freedom to maintain its religious and cultural characteristics and therefore; each community made a contribution to the richness of Ottoman culture. One of these communities was Jewish community. The women, as well as men, of this community played an active role in Ottoman social life. Among all Ottoman women, it was Jewish women who had the most opportunity to improve their status. This development is clearly visible by the prominent figures and events of 16th and 19th century. Therefore, the objective of this study is to determine the status and development of Jewish women, who in general were wives and mothers in their home, kiera (kira) in harem, saleswoman in markets, who could match Kamondo with their beauty and had to work in factories in order to earn their dowries, in Ottoman socio-economical life.
Keywords:  Jewish woman, Ottoman woman, Ottoman Jews, Sephardic woman.

Özet
Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılın sonlarından itibaren kurulmaya başlayan spor kulüpleri,
1909 yılında Cemiyetler Kanunu ile birlikte resmiyet kazandı. Daha çok gayrimüslimler
tarafından kurulan kulüpler, etnik milliyetçilik ekseninde şekillendiler. Kurulan bu
kulüplerden biri de Maccabi Jimnastik Cemiyeti idi. Cemiyet, Avrupa’da gelişen
antisemitizm düşüncesine karşı Filistin’de ulusal bir Yahudi devleti kurma fikrini
benimseyen Siyonizm’in önemli destekçilerinden oldu. “Diaspora Yahudisi”nden hem
fiziksel görünüş hem de değer yargıları bakımından farklı “yeni bir Yahudi” oluşturmayı
hedefleyen Cemiyet, bu düşüncesini gerçekleştirmek için spor faaliyetlerini seçti.
Milliyetçilik fikrinin gelişmesine paralel olarak ortak bir dil, tarih ve kültür oluşturmak
isteyen Cemiyet, ilk faaliyetlerine İstanbul’da başladı. Kısa sürede dünyanın pek çok
yerinde şubeler açan Cemiyet, Osmanlı coğrafyasındaki genişlemesine de devam etti.
Bu çalışmanın amacı, ulus-kimlik oluşumunda önemli bir yere sahip olan sporun, Siyonist
düşüncelerle örtüşen çizgideki faaliyetleri bağlamında kurulan Maccabi Jimnastik
Cemiyetinin İstanbul’daki faaliyetleri hakkında bilgi vermektir. Bu doğrultuda çalışmada,
konuyla ilgili arşiv kayıtları ile yerli ve yabancı kaynaklar gözden geçirilerek Maccabi
Jimnastik Cemiyetinin amacı, kuruluşu, teşkilatlanması ve çalışmaları hakkında
değerlendirilmelerde bulunulmuştur.

This research based on the life and ideas of Alexander Israel Helphand, better known by pseudonym as Parvus. Parvus is one of the most extraordinary figures as an eminent socialist thinker, activist and merchant in 20th century. He played different roles, which is seen incompatible with each other at the first glance, especially when we consider part of his life in Istanbul, interacted intellectual, political and business life of some countries such as Germany, Russia, Turkey and Bulgaria. The approaches and experiences of Parvus could be examined different epochs according to different countries‘ special situations throughout his life. I characterized to Parvus as a four different personalities on the brink of pointing out his all differences of approach and experience in various countries.
The first character of Parvus is Israel-Helphand, who was born as a son of Jewish family in Russia. He, as a sufferer of pogroms, was filled with revolutionary ideas which are influenced by romanticism. He will keep feeling of revenge against Tsarist Russia forever. Even though this emotional heritance comes from his childhood, he takes over to destroy Tsarist Russia as a personal task in his all life.
The name of Helphand-Parvus characterizes the second personality. Helphand-Parvus had education abroad where he became openly a Marxist. He moved Germany, joined SPD, and was considered to be one of the leading theoretician of Marxist ideology. He played an active part in the Petersburg Soviet of 1905.
The third character of Parvus is Parvus Efendi, who was the first eminent European socialist to sojourn in Turkey. However Parvus reflected on the survival of Ottoman Empire contradictory of Marxist thought at that time and very harshly criticized complicated imperialistic attack of colonizer European countries. His point of view could be described as a typical patriotic Turkish intellectual attitude.
The last character of Parvus is Alexander-Parvus, who consider himself as a hacker of imperialist knot in Turkey just like Alexander the Great who hacked Gordian knot apart with his sword. After the First World War outbreak, Alexander-Parvus turn back to Europe with a great plan to destroy Tsarist Russia which is side of The Entente Powers during the war. According to Parvus‘ plan the German army, Russian workers, socialists and various minorities in Russia had the same enemy: Tsarist Russian autocracy. Parvus worked with German diplomats to unite the enemies of Tsarist Russia under a one flag and received money from Germany to promote revolution in Russia, was the financier of Bolshevik revolution.
Behind of Parvus‘ all characters could be found the tragedy of Judaist emancipation.
// Yirminci yüzyılın en önemli sosyalist düşünür ve eylemcilerinden biri olarak Parvus
ilk bakışta bağdaşmaz bir ayrım taşıdığı izlenimini oluşturan farklılıkla Rusya Almanya ve
Türkiye‘de sıra dışı roller üstlenmiştir. Parvus‘un bu tutum çeşitliliğindeki ayrıcı vasıflarına
işaret etmek üzere onu dört farklı isim altında karakterize edilebilen bir kişi olarak ele
alıyoruz. Bu karakterlerden ilki bir Rus Yahudi ailesinin oğlu olarak Rusya‘da dünyaya gelen Israel-Helphand, bir pogrom mağduru olarak romantik isyankâr ve yöntemsiz bir devrimcidir. İkinci karakter, yurt dışına çıkarak eğitim alan ve orada devrimciliğinin arkasındaki isyankâr duygularını Marksçı ideolojiyle yönteme kavuşturan Alman sosyal demokrasisinin teorisyenlerinden Marksçı-devrimci Helphand-Parvus. Çarlıkla çocukluğundan devraldığı kişisel soruna bir Alman sosyal demokratı olarak ta yüz çevirmeyen Helphand-Parvus, Troçki‘nin sürekli devrim olarak teorileştireceği düşüncenin temel yapıtaşlarını ortaya koyarak 1905 Rus devriminde etkin görev alır. Sonu sürgünle biten bu maceradan sonra döndüğü Almanya‘da sosyalizmin geleceği üzerine kafa patlatırken, devrimin ancak bir dünya savaşıyla geleceği kehanetinde bulunur. Düşünceleriyle tepkileri üzerine çeken Helphand-Parvus, doğudan gelen devrim haberine daha fazla kayıtsız kalmayarak inceleme yapmak üzere 1910‘da Türkiye yolunu tutar. İstanbul‘a yerleşip zaman içinde, sömürgeciliğin açık hedefi olan Osmanlı‘nın bekasını sorun edinen Osmanlı-Türk aydın tavrını ortaya koyar. Böylece üçüncü karakter karşımıza çıkıyor; Parvus Efendi. Kendisini dünya vatandaşı hisseden bir toplumcu olarak, toplumculuğun önüne koyduğu yerel ödevleri gerçekleştirirken çok eski amacı olan sermayedarlığa önemli bir adım atmıştır. Hercai bir Toplumcu ve sermayedar olarak beklediği dünya savaşının patlak vermesiyle devrimi gerçekleştirmek üzere Çarlığın sonunu hazırlayacak detaylı bir plan üzerinde Alman diplomatlarıyla anlaşıp Çarlık karşıtı güçleri tek yumruk altında toplamaya koşulan son karakter Alexander-Parvus, Bolşevik devriminin finansörlerindendir. Parvus kişiliğinin, yaşantısında seçikçe ayrımlanabilen dört karakterle, benliğini farklı biçimlerde konumlandırmasının ardında Yahudi kurtuluşunu/özgürleşmesini sorun edinen bir düşünürün bağdaştırmacılığı ve kimlik krizi kendisini açıkça göstermektedir

Yahudilerin tarihi, her araştırmacı açısından, ilgi çekici olmuştur. Bunun altında, birçok ülkeye dağılmaları, çeşitli baskılar görmeleri ve gittikleri yerlerde daima önemli bir konuma gelmeleri gibi çeşitli nedenler yatmaktadır. Biz de bu çalışmamızda Bulgaristan’daki Yahudilerin tarihini ele alacağız. Ne yazık ki ülkemizde bu konuda birkaç çalışmadan başka yapılan araştırma bulunmamaktadır. Çalışmamızın boyutu dolayısı ile gerekli yerlerde örnekler verilerek çok fazla detaya girilmeyecektir.
  İlk bölümde, Yahudilerin, Bulgaristan topraklarına ilk yerleşiminden başlanarak, Osmanlı’nın bölgeyi fethettiği zamana kadar olan dönem ele alınacaktır. İkinci bölümde, Osmanlı egemenliği altında, Bulgaristan’daki Yahudilerin durumu ve yaşanan tarihi süreç aktarılacaktır. Sonraki bölümde, ikisi de birer dönüm noktası olan, 93 Harbi’nden, 2. Dünya Savaşı yıllarına kadar Yahudilerin, Bulgaristan topraklarındaki yaşamı ile ilgili bilgiler verilecektir. Son bölümde ise 2.Dünya Savaşı yıllarında Yahudilerin durumlarına dair bir tasvir çizilecektir. Her bölüm okuyucu tarafından dikkatle ele alındığında, zihninde Bulgaristan’daki Yahudilerin, tarihi ve yaşadıkları süreçler hakkında genel bir çerçeve oluşacaktır.

Wherever Jews live, they have been organized into a community
structure. As we have discussed here, Jews have a very long history in Anatolia.
The structure of the said congregation has gone towards institutionalization
over time. The institutionalization process coincided with the Ottoman period.
It has also gained an official identity during this period. The Jewish community,
which was organized under the name of the Rabbinnate or Rabbinical
Institution, lost its legal basis with the establishment of the Republic. The chief
rabbi of the institution has also begun to perform his duties as a spiritual leader.
In this study, the process of historical development and functions of the
Rabbinical institution/Foundation and its subordinate institutions before and
after the Republic was explained. In addition, it has been tried to take an
objective view of the lives of the people connected to the Rabbinical institution
during this time. Thus, it is aimed to reveal the structural change that the
Rabbinical institution has undergone after the Republic.
Keywords: Jewishs, Jewish Community, Rabbi, Chief Rabbinate, Turkish
Jewry.

Bir senelik olayları göstermek üzere hazırlanan eserler olan salnameler, sene anlamına gelen “sal” ile mektup, kitap anlamındaki “name” kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur. İbrahim Halet Bey tarafından “Fihrist-i Vilayet-i Haleb” adlı eserin yayınlanması ile başlayan “Vilayet Salnamesi” geleneğiyle hazırlanan salnameler, ilgili vilayetin tarihçesi, coğrafi yapısı, demografik durumu, yönetim birimleri, sosyo-ekonomik yapısı, eğitim faaliyetleri, hastane, kütüphane, cami vb. sosyal yapılarına dair bilgiler içermektedir. Vilayet salnamelerinin yanı sıra bir kentin teşkilat yapısı, siyasi ve iktisadi hayatı hakkında bilgi veren Ticaret Salnameleri de bu yıllıklar içerisinde önemli bir yer tutmaktadır. Bu kayıtlar, içerdiği bilgiler ve sayfaların arasına serpiştirilen şirket ilanları, fotoğraf ve haritalar ile, ilgili dönemin ekonomik, sosyal ve kültürel yaşamına ışık tutmaktadır. Bu bağlamda çalışmamızda orijinal kayıtlar çerçevesinde Manisa ilinin sosyo-ekonomik durumuna dair değerlendirmelerde bulunulacaktır. Bu kayıtlarda, ilgili yıllarda gerek Türkiye’ye iş veya ziyaret amacı ile gelen yabancılar gerekse de Türk tüccar veya ziyaretçiler için Manisa’da yer alan banka, otel, lokanta gibi muhtelif iş yerlerinin yanı sıra, hastane ve eczane gibi sağlık kurumları, mektep ve mabetler yine hırdavat, kereste, manifatura, mensucat, ulaştırma ve değirmencilik gibi sektörlerde öne çıkmış esnaf ve tüccarların isim ve adresleri hakkında ayrıntılı bilgi verilmektedir. Bu kayıtlardan yola çıkarak Manisa’nın çevre şehirlere olan konumu, sosyo-kültürel hayatı, nüfusu, üretim faaliyetleri, ticaret türleri, ticareti uhdesine alan Müslim ve gayri Müslim esnaf vb. konular hakkında bir değerlendirme yapmak mümkün olacaktır. Bu kayıtlardan Manisa’daki esnaflardan bazılarının Girit Adası ve bazı Balkan şehirlerinden Manisa’ya göç ettikleri anlaşılmaktadır. Göç edilen bu yerler; Girit Adası, Üsküp, Filibe, Pirizren, Piriştine, Nevrekop, Bosna, Siroz, Selanik, Radovişte, Koçene (Koçana) ve Drama kentleridir. Cumhuriyetin kuruluş yıllarında Manisalı esnaflar arasında azda olsa Yahudi cemaatine mensup esnaflarında bulunduğu görülmektedir.

The salname, which are prepared to show the events of a year, are formed by the combination of the words "sal" and letter, meaning "name" in the sense of year. The history of the province, geographical structure, demographic situation, administrative units, socio-economic structure, educational activities, hospitals, libraries, which are prepared with the tradition of "Province of Yearbook" started with the publication of the work "Fihrist of Province Haleb" by Ibrahim Halet Bey, Mosque and so on Social structures. In addition to the provincial settlements, the Commerce Yearbook, which gives information about the organizational structure, political and economic life of a city, also plays an important role in these years. These records shed light on the economic, social and cultural life of the period concerned with the information they contain and the company advertisements, photos and maps that are scattered among the pages. In this context, we will evaluate the socio-economic status of Manisa province in the framework of the findings of the original records. Apart from various business places such as banks, hotels and restaurants in Manisa as well as health institutions such as hospitals and pharmacies, schools and temples detailed information is given about the names and addresses of tradesmen and traders who have been prominent in sectors such as hardware, timber, textiles, transportation and milling. From these records, we can see that the location of Manisa to surrounding cities, socio-cultural life, population, production activities, types of trade, Muslim and non-Muslim artisans etc. It is understood from these records that some of the shopkeepers in Manisa have migrated to Manisa from Crete Island and some Balkan cities. These migrated places; Crete Island, Skopje, Plovdiv, Prizren, Pristina, Nevrekop, Bosnia, Siroz, Thessaloniki, Radovishte, Kocana and Drama cities. During the foundation years of the Republic of Turkey,  it appears to be a small amount of Jewish trades among the Manisian trades.

Les Temps Modernes dergisinde yayinlanmis olup Sirin Tekeli ve Saadet özen tarafindan çevrilen bu makale kadinin Osmanli kentinte (Istanbul) mesru olarak var olabilecegi yerlerin, sekillerin, durumlarin, kiyafetinin devlet tarafindan ve fermanlar araciligiyla denetlenmesini anlatir. Kadin bedeninin devletin niteligini (teokratik, musluman ya da cumhuriyet, laik) yansitan bir ekran olarak algilanmasini gostermeye çalisir. Bu makalede kentin devletin gozunde etnik/dinsel gruplar arasi hierarsileri sergileyen bir sahne olarak algilanmasini, bunun anlamini arastirir.

ABSTRACT
Tekinalp is an intellectual of Jewish origin, who lived in the period of
transition from empire to nation state with radical social, economic
and political changes. Tekinalp was, for a certain period of time,
a fervid advocate of the Ottomanism ideal, which envisaged the
Ottomanization of Jews and their adaptation to the society they lived
in. Tekinalp also expressed his opinions on such modern ideologies as
Zionism and socialism on various platforms. In the political arena of the
period, Tekinalp took an explicit position as an antagonist of socialism.
Nevertheless, a significant proportion of the Jewish intellectuals living in
Europe at that time gathered around socialism and it was to such extent
that the most prominent socialist theoreticians stood out among Jewish
intellectuals. In this paper, Tekinalp’s negative stance against socialism
was outlined and the underlying reasons for the dissenting between European Jewish intellectuals and Tekinalp, an Ottoman Jew, during the early 20th century were discussed. In this context, such discussion hopefully aims to introduce an unassuming contribution to the
understanding of the relation between Judaism and socialism.

Bu makale İstanbul hahambaşılık müessesesiyle ilgilidir. Önce, Yahudilerin Osmanlı gayrımüslimleri idare sistemi içerisindeki durumları ele alınmıştır. Ardından Hahambaşılığın oluşumu ve idari yapısına yer verilmiştir. Osmanlı Yahudilerinin dini durumlarını genel hatlarıyla takip etmeyi kolaylaştırma amacıyla Osmanlı resmi yayın organı olan devlet salnamelerindeki durumlarına dair tüm veriler ortaya konmuştur.

Tekin Alp is one of the most important figures of Jewish modernization in Turkey. During the process of transformation from the Empire to the nation-state in which social, economic and political structures underwent a radical change, he argued that the Turkish Jews must come out of their community life, open up to the world and adapt to the new period. With regard to the issue of adaptation, Tekin Alp suggested to the Jews that they should be ‘Turkified’. His ideas have been either praised or harshly criticized since then. This article brings up for discussion the motives of Tekin Alp for his support to the Turkification of Jews ‘while’ he was a Jew himself and examines his ideas in historical and sociological context.

Tekin Alp, Türkiye’de Yahudi modernleşmesinin en önemli figürlerinden birisidir. Toplumsal, ekonomik ve siyasal açıdan köklü dönüşümlerin yaşandığı İmparatorluktan ulus devlete geçiş sürecinde, Türkiye Yahudilerinin cemaat yaşantısından çıkıp dış dünyaya açılmaları ve yeni döneme uyum sağlamaları gerektiğini savunmuştur. Yahudilerin uyumunun ‘Türkleştirilmeleri’ ile mümkün olacağını iddia eden Tekin Alp, bu düşünceleri sebebiyle ya övülmüş ya da eleştirilmiştir. Bu makalede, Tekin Alp’in bir Yahudi olmasına ‘rağmen’ Türkleştirmeyi savunmasının nedenleri tartışmaya açılmakta ve bu çerçevede Tekin Alp’in düşünceleri tarihsel ve sosyolojik bir değerlendirmeye tabi tutulmaktadır.