Politik Ekoloji

In this article I try to expose i) the significance for capital of the disposal of excessive waste production which is not only intrinsic to capitalist production but also a challange for capitalism itself; ii) whether waste has a value or not; and iii) the role of the working class in general and the recycling workers in particular in value production. Even though there is a voluminous literature on garbage and/or solid waste, a large part of this literature focuses on waste management and national development theories. There have been few studies about the commodity analysis of garbage and/or formal or informal labourers creating value. Some of the existing ones focus especially on the health problems of workers in this sector.
The unstable structure of informal sectors and the lack of reliable waste statistics in developing countries are two of the difficulties that hinder the study. The recycling statistics of waste in undeveloped or developing countries are either inadequate or unattainable. In countries like Turkey, it is almost impossible to track the fate of garbage after a certain stage. Although academic concerns about recycling workers have begun to emerge recently and a series of studies about these issues were published, there still are shortcomings in these studies concerning the exploitation of labour and the accumulation of capital.
In this study, which is based on Marxist value theory of labour, I unfortunately could not include the fieldwork which the issue requires because of the shortcomings mentioned above. Therefore, in my literature survey, I tried to investigate comparative studies.

Keywords: garbage, solid waste, value, surplus value, recycling, recycling workers.

1970’lerde sanayileşmenin ekolojik bir kriz yaratacağı ve bu kriz karşısında çözümler üretebilmek adına bir ekolojik bilinç oluşturulması fikri düşünülmeye başlanmıştı. O yıllardan günümüze kadar üretilen çözümler kısa vadeli ve “yerel” ölçekli çözümlerdi. Bütüncül bir yaklaşım olmadan üretilen bu kısa vadeli çözümler, bütün dünyayı etkileyecek olan ekolojik krizleri engelleyemedi. Biyosfer üzerindeki tahribatların istatistiklerinde bunu görmek mümkündür.
Ekolojik tartışmalar, insan-doğa ilişkisi temelinde yürütülmektedir. Bu çalışmada temel alınacak ilişki ise insan-doğa ilişkisindeki karşılıklı tamamlayıcılık ve uyumluluk esasıdır. İnsanın doğadaki diğer varlıklardan üstün olmadığı ve doğa üzerinde tahakküm ve hiyerarşi ilişkisinin kurulamayacağı, doğayı tahrip etmeden onunla uyumlu bir şekilde yaşanılabileceği çalışmanın temel hareket noktasıdır. Ekolojik tahribatın sorumluları olarak biz insanların belli bir bilinç edinmesi gereksinimi tartışılmaz bir gerçekliktir. Dolayısıyla siyasal kararların yurttaşlar ve devlet tarafından alındığı demokrasilerde, ekolojik tahribatın önüne geçebilmek için önlemler alınmalıdır. Bu önlemlerin arasında önerilen “ekolojik yurttaşlık” fikri bu çalışmanın esas konusudur.
Ekolojik yurttaşlık fikri, ödevlerden çok haklar üzerinde şekillenmeye çalışan, topluma ve doğaya karşı sorumlulukları içeren ve yurttaşlık bilinci ile ekoloji bilincini eklemleyen bir fikirdir. Ekolojik krizin geri dönülemeyecek olan tahribatını önleyebilmemiz için elimizde birçok olanağın olduğunu savunan literatür, bunun için hükümet teşviklerine ihtiyaç duyulduğunu ve siyasal katılımın artırılması ile yeni düzenlemeler yapılması gerekliliği üzerinde durmaktadır. Buradan hareketle, yeni bir yurttaşlık tanımı ile oluşacak bir ekolojik bilinç sayesinde ekolojik krizin şiddeti azalabilecektir. Yurttaşlık literatüründe ekolojik sorunlarla ilgili pek çok çalışma mevcuttur. Bu tezde literatürdeki ‘ekolojik yurttaşlık’ tartışmaları literatür incelemesi yöntemi ile karşılaştırmalı bir biçimde ele alınacaktır.

ÖZ Politika ve ekoloji kavramlarının sentezinden oluşan politik ekoloji, araştırma ve incelenmelerinde bu iki bilim dalının yöntemlerinden yararlanmaktadır. Kuramsal geçmişi oldukça yeni olan politik ekoloji, giderek önemli bir kavram olmaya başlamıştır. Günümüzde fazlaca yaşanan antropojenik çevre sorunlarına siyasi zemin arama ihtiyacı, politik ekolojiyi yakın geçmişte sürekli olarak gündemde tutmaya yetmiştir. İnterdisipliner yapısı nedeniyle coğrafya, tarih, siyaset, sosyoloji, antropoloji, ekonomi ve çevre gibi geniş bir alanda çalışma imkânı bulmuştur. Politik ekoloji, kabaca doğal ortam-insan etkileşiminden doğan çevre sorunlarının siyasallaştırması olarak tanımlanabilir. Doğal ortam ile insan arasındaki etkileşimleri ele alan coğrafya bilimi, çağın gerekliliklerini karşılamak açısından politik ekoloji konusunda da bilimsel bilgi üretmek yükümlülüğündedir. Çalışmanın amacı, söz konusu bilimsel bilgiyi üretmeye yönelik temel oluşturacak literatürü coğrafya bilimi açısından değerlendirmektir. Bu amaçla mekânın kullanımı konusunda üretilen ve uygulanan politikaları ele alan; kavramsal, kuramsal ve uygulamalı çalışmalar taranmıştır. Ulusal ve uluslararası pek çok yayın, bu kapsamda ele alınmış ve çalışmanın veri tabanı oluşturulmuştur. İncelenen literatür, politik ekoloji konusunun coğrafyacılar tarafından yeterli düzeyde ele alınmadığı sonucunu ortaya koymuştur. Dünya çapında çevreye karşı ortaya konulan duyarlılık ve tepki, siyasi coğrafya bakış açısıyla bu çalışmada ele alınmaya çalışılmıştır. Anahtar kelimeler: Coğrafya, çevre sorunları, politik ekoloji ABSTRACT Political ecology, which is a synthesis of the concepts of politics and ecology, utilizes the methods of these disciplines in their research and studies and has become quite popular. The need to politicize anthropogenic environmental problems has kept political ecology on the current agenda; political ecology is now studied in a wide range of areas such as geography, history, politics, sociology, anthropology, economy, and environment. It can be defined as the politicization of environmental problems arising from nature-human interaction. Geographical science, which examines the interactions between the natural environment and humans, should produce scientific knowledge on political ecology as a requirement of the era. This study evaluates the literature that forms the basis of scientific knowledge in terms of geography. Accordingly, conceptual, theoretical, and applied studies were researched; many national and international publications were assessed within this scope, and the database of the study was established. The literature reveals that the issue of political ecology is not adequately addressed by geographers. Therefore, this study attempts to discuss sensitivity and reaction against the environment around the world from the perspective of political geography.

Arap Baharı”, Soğuk Savaş sonrası dönemde Büyük Ortadoğu siyasetini şekillendiren en önemli jeopolitik olay ve en büyük sosyal hareketlenme olarak değerlendirilebilir. Bu makalede, “Arap Baharı” sürecinin 2. Dünya Savaşı'ndan bu yana dünyanın şahit olduğu en büyük insani krizlere yol açarak nasıl olup da bir “Arap Kışı”na dönüştüğü incelenmektedir. Anlatı analizi ve birleştirilmiş karşılaştırma üzerinden jeopolitik ekonomi çerçevesini kullanan bu makalede, Arap Baharı sürecinin en ciddi sonuçlara yol açtığı ülkeler olan Suriye ve Libya’ya odaklanılmaktadır. Araştırmanın amacı, silahlı çatışmaların altında yatan iç ve dış etkenlerin diyalektiğine gereken önemi veren, kapsamlı ve çok boyutlu bir bakış açısı ortaya koymaktır. Suriye'nin Baasçı kalkınma projesindeki başarısızlığın bu ülkedeki trajik istikrarsızlığın önemli bir nedeni olduğu; bunun da, dış müdahale ve etnik-dini farklılıkların yabancı güçler tarafından sömürülmesi için elverişli bir ortam yarattığı ele alınmaktadır. Benzer bir durum, Libya’daki Kaddafi modelinin çeşitli kültürel ve sosyo-demografik kırılganlıklarla birleşen dışlayıcılığı, liberalleşmesi ve kayırmacılığında ifadesini bulan iç siyaset başarısızlıkları için de geçerlidir. Suriye’deki çatışmanın dış etkenleri söz konusu olduğunda; eldeki bulgular, etnik-dini gerilimlerin bir vekâlet savaşına dönüştürülmesinin, Suriye çatışmasında yer alan kilit ülkelerin dış siyaset önceliklerine aracılık ettiğini göstermektedir. Her iki durumda da enerji ve insan güvenliği, askeri ittifaklar ve dış siyaset taahhütleri dâhil olmak üzere jeopolitik unsurlar, çatışmaların ortaya çıkışı ve yayılmasında baskın etkenler olarak görünmektedir.

Yaşam alanının savunusu ile bizzat yaşamın savunusu nasıl iç içe geçirilebilir? Yaşam alanını yerelde savunan, müşterekleri geri çağıran hareketlerle, yerelde üretimi ve yeniden üretimi müşterekleştiren örgütler yeni bir siyaset ontolojisi tesis edebilir mi? Kır-kent emekçi dayanışması, kendine yeten otonom dayanışma ekonomilerinin inşası antikapitalist bir dönüşüme işaret ediyor mu? Ekoloji mücadelesinde strateji tartışmalarına devam ediyoruz.

The sustainable hydropower development program, launched by the Turkish state in early 2000s, has not only privatized rivers, by transferring the use rights of the stream flow to private companies, but also the hydropower sector by transferring the functions of state institutions to the private sector, including planning, designing, constructing and operating hydroelectric plants. This overwhelming program has faced strong opposition and local people have opened court cases to cancel emerging private hydropower projects in their areas. This legal struggle has transformed juridical knowledge-making into a process that produces environmental knowledge, and legitimizes it as official knowledge. By tracing the trajectory of the court case over the Cevizlik hydroelectricity plant and analyzing the scientific expert reports and court verdicts, this article discusses juridical knowledge-making under the uncertainty of natural conditions while demonstrating its strengths and limitations. I argue that the plurality of the knowledge produced through juridical knowledge-making practice reveals its political character. I conclude that the debates over juridical knowledge-making practices from the political ecology perspective can contribute to improving them, and help understand the future of rivers in Turkey under the pressure of hydropower development.

Le programme de développement durable de l'hydroélectricité, lancé par l'Etat turc au début des années 2000, a non seulement privatisé les rivières en transférant les droits d'usage des flux aux entreprises privées, mais aussi le secteur hydroélectrique en transférant les fonctions des institutions publiques au secteur privé. Cela comprend la planification, la conception, la construction et l'exploitation des centrales hydroélectriques. Ce programme écrasant a fait face à une forte opposition, et les populations locales ont ouvert des procédures judiciaires pour annuler les projets hydroélectriques privés émergents dans leurs régions. Cette lutte juridique a transformé la connaissance juridique en un processus qui produit des connaissances environnementales et la légitime comme connaissance officielle. En traçant la trajectoire de l'affaire devant l'usine hydroélectrique de Cevizlik et en analysant les rapports d'experts scientifiques et les verdicts judiciaires, cet article aborde la connaissance juridique sous l'incertitude des conditions naturelles tout en démontrant ses forces et ses limites. Je soutiens que la pluralité des connaissances produites par la pratique de la connaissance juridique révèle son caractère politique. Je conclus que les débats sur les pratiques juridiques de connaissance du point de vue de l'écologie politique peuvent contribuer à leur amélioration et aider à comprendre l'avenir des fleuves en Turquie sous la pression du développement hydroélectrique.

El programa de desarrollo sustentable de energía hidroeléctrica, inaugurado por el estado de Turquía en los primeros años del 2000, ha privatizado no sólo ríos a través de transferencia de derechos de uso del flujo de corrientes a compañías privadas, sino también al sector de energía hidroeléctrica al transferir las funciones de las instituciones del estado al sector privado, incluyendo la planeación, el diseño, la construcción, y operación de plantas hidroeléctricas. Este agobiante programa ha enfrentado fuerte oposición y la población local ha abierto casos en la corte para cancelar los proyectos hidroeléctricos privados surgidos en sus áreas. Estas batallas legales han transformado la producción del conocimiento jurídico en un proceso que genera conocimiento ambiental, legitimándolo como conocimiento oficial. A través del seguimiento de la trayectoria del caso en la corte sobre la planta hidroeléctrica Cevizlik como un caso de estudio, y del análisis de los reportes científicos de expertos, así como los veredictos de la corte, este artículo examina la generación del conocimiento jurídico bajo la incertidumbre de las condiciones naturales, demostrando sus fortalezas y limitaciones. Expongo que la pluralidad del conocimiento producido a través de la práctica de generación de conocimiento jurídico revela su carácter político. Concluyo que los debates acerca de las prácticas de producción de conocimiento jurídico, desde la perspectiva de la ecología política, pueden contribuir a mejorar esas prácticas, y a un mejor entendimiento del futuro de los ríos de Turquía bajo la presión del desarrollo de energía hidroeléctrica.

Türkiye'de 2000'li yılların başında devlet tarafından başlatılan sürdürülebilir hidroelektrik kalkınma programı sadece akarsuların kullanım haklarını özel şirketlere devrederek nehirleri özelleştirmekle kalmadı, hidroelektrik santrallerin planlanması, tasarımı, yapımı ve işletimi dahil olmak üzere devlet kurumlarınca yürütülen işlevleri özel sektöre devrederek hidroelektrik üretim sektörünü de özelleştirdi. Bu ezici program çok güçlü bir direnişle karşılaştı ve yerel halk kendi coğrafyalarında uygulanan özel hidroelektrik projelerini iptal ettirmek için davalar açmaya başladı. Bu hukuki mücadele hukuksal bilgi üretimini, çevresel bilgi üreten ve onu resmi bilgi olarak meşrulaştıran bir sürece dönüştürdü. Bu makale, Cevizlik hidroelektrik üretim santralına karşı açılan davanın gelişimini örnek bir vaka olarak inceleyip, uzmanlarca hazırlanan bilirkişi raporlarını ve mahkeme kararlarını analiz ederek, doğal şartlardan kaynaklı belirsizliklerin var olduğu durumlardaki hukuki bilgi üretimini ele almakta ve onun güçlü yanları ile kısıtlarını göstermektedir. Hukuki bilgi üretim pratiği ile üretilen bilgilerin çoğulluğunun bu pratiğin politik karakterini açığa çıkardığını iddia etmektedir. Hukuki bilgi üretim pratiğine politik ekoloji perspektifiyle bakarak yapılan tartışmalar, bu pratiğin iyileştirilmesine ve Türkiye'de hidroelektrik kalkınma programının baskısı altındaki nehirlerin geleceğini anlamamıza katkı sağlayacaktır.