Pomoc Społeczna

Ekspertyza  zawiera pogłębioną analizę  wprowadzającą  i  omówienie  zagadnienia  w dwóch modelowych krajach (Niemcy z modelu kontynentalnego i Wielką Brytaniaz modelu anglosaskiego). Zawiera  również  syntetyczną,  skróconą  charakterystykę  państw funkcjonujących w  innych  modelach  europejskiej  polityki  społecznej –Włochy  (model śródziemnomorski),  Francja  (model  kontynentalny)  i  Bułgaria  (model  Europy  Środkowo-Wschodniej). Przypadek Polski na tle przeanalizowanych krajów wydaje się być paradoksalny. Gdy w  innych  krajach  realizowano  reformy  integrujące  usługi  aktywizacyjne  czy  to  w modelu niemieckim czy też brytyjskim, w Polsce wprowadzono jeszcze większą dezintegrację. Do odrębnych systemów usług i świadczeń rynku pracy oraz usług i świadczeń pomocy społecznej, pomiędzy  którymi  znajdują  się  bezrobotni  długotrwale, dodano  jeszcze nieobowiązkowy element w postaci zatrudnienia socjalnego z kolejnymi usługami aktywizacyjnymi i kolejnym świadczeniem pieniężnym. W efekcie powstał luźny zbiór instytucji i instrumentów promocji zatrudnienia i pomocy społecznej z punktowymi wyspami zatrudnienia socjalnego z kolejnymi usługami  i  świadczeniami.

Artykuł poświęcony jest refleksji nad dwudziestopięcioleciem funkcjonowania pomocy społecznej w strukturach odrodzonego samorządu gminnego. Najpierw ogólnie zostało ukazane znacze­nie procesów decentralizacji we współczesnej pomocy społecznej. Następnie przedstawiono pokrótce polskie doświadczenia gminnej pomocy społecznej, sięgające uchwalonej w 1923 roku ustawy o opiece społecznej. W dalszej kolejności zaprezentowana została kluczowa rola ustawy o pomocy społecznej z 29 listopada 1990 roku, skutki reformy administracyjnej wdrożonej 1 stycznia 1999 roku oraz aktualne wyzwania stojące przed gminną pomocą społeczną.

The paper is devoted to reflections on the functioning of social welfare in the restored structures of local government in last twenty-five years. Firstly, it generally shows the importance of decentralisation processes in contemporary social welfare. Then it briefly presents the experiences of Polish municipal social welfare, on the basis of the Social Welfare Act adopted in 1923. Next, it presents the key role of the Social Assistance Act of 29 November 1990, the effects of the administrative reform implemented on 1 January 1999 and the current challenges facing municipal social welfare.

Terminologia związana z określeniami dotyczącymi działań z zakresu wsparcia osób potrzebujących w swej wielowiekowej tradycji była używana rozmaicie. Nie­sienie pomocy człowiekowi ma swą genezę w działalności charytatywnej, zakła­dającej początkowo jedynie zapewnienie niezbędnych środków do życia osobom niezdolnym do samodzielnej egzystencji. W miarę rozwoju pojęcie to rozszerzało swoje znaczenie, ale też ulegało modyfikacjom. Specyfika współczesnej działalno­ści charytatywnej, a także szeroko rozumianych działań z obszaru opieki i pomocy społecznej oraz pracy socjalnej, związana jest z powstawaniem w kolejnych latach różnych koncepcji, również w zakresie terminologicznym - stąd warto przyjrzeć się podstawowym propozycjom definicyjnym oraz wskazać na ewolucję poglądów dotyczących wsparcia, jaka miała miejsce na przestrzeni dziejów.

The text considers a possibility of social workers’ functioning as so-called social change agents in Polish socio-political conditions. The process of structuralising of Polish social work takes place in the context of its functional restrictions. Social work is seen mainly from the perspective of institutions of social assistance, it is a process which aims to achieve planned social changes calculated to enhance people’s potential for solving and preventing problems.

Text is a discussion of natural disasters and environmental disasters - - empowering situations to apply for benefits in the Polish system of social assistance.
Tekst stanowi omówienie kwestii klęsk żywiołowych i ekologicznych, w kontekście art. 7 ustawy o pomocy społecznej z 12 marca 2004 roku, w którym wyróżnione zostały powody rodzące trudne sytuacje życiowe, będące w szczególności podstawą do ubiegania się o świadczenia w polskim systemie pomocy społecznej.

Kirchliche und mit der Kirche verbundene Hilfsorganisationen sind in vielen Ländern ein wichtiger Teil der Sozialsysteme. Solche Träger, die als Faith-Based Organizations bezeichnet werden, haben (oder sollten haben) ein stark religiöses Profil. Es ist in erster Linie die theologisch verankerte Motivation, die die Grundlage der Aktivität bildet, aber auch die Einstellung zu den Bedürftigen. Die Fähigkeit materielle und spirituelle Hilfe zu vereinigen, ist besonders wichtig. Das Hauptproblem des Beitrags ist daher das Funktionieren theologisch begründeter Hilfsorganisationen im Bereich der öffentlichen Sozialhilfe mit besonderem Schwerpunkt auf Katholische Caritas. Zuerst werden die grundlegenden Konzepte definiert. Dann werden politische Rahmenbedingungen und konkrete Bereiche des sozial-caritativen Engagements der Kirche im Rahmen der Sozialhilfesysteme dargestellt. Im letzten Teil werden die realen und potentiellen Schwierigkeiten solcher Aktivitäten diskutiert.

Kształt i forma rodziny niewątpliwe jest uwarunkowana czynnikami kulturowymi. Polska przynależy do zachodniego kręgu kulturowego ukształtowanego na bazie filozofii greckiej, prawa rzymskiego i teologii chrześcijańskiej. Te czynniki mają decydujący wpływ na kształt rodziny. Nie można jednak zapomnieć o obecnie zachodzących w Europie daleko idących zmian w normatywnym ukształtowaniu rodziny. W Polsce, zgodnie z treścią art. 18 ustawy zasadniczej, jaką jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 1 , małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny. Małżeństwo nie jest już wyłącznym elementem konstytutywnym rodziny. W świetle przepisów prawa polskiego rodziną jest nawet rodzić wychowujący samotnie swoje, adoptowane dziecko lub będące pod opieką (rodzina zastępcza). Czynniki egzogenne, nierzadko związane globalnymi zmianami, powodują liczne objawy dysfunkcji współczesnej rodziny. Stąd już w tymże samym art. 18 Konstytucji RP, ustrojodawca zobowiązał się do roztoczenia szczególną opieką i ochroną rodzinę. Z kolei w art. 71 Konstytucji RP ustrojodawcę zagwarantował rodzinie dbałość o jej dobro, a także wsparcie rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietnym i niepełnym, poprzez zapewnienie szczególnej pomocy ze strony władz publicznych 2. Zgodzić się należy z Ryszardem Sztychmilerem, który w swoim artykule zauważa, iż "[…] na podstawie art. 71 Konstytucji do przychylnego rodzinie i rodzicielstwu stanowienia i stosowania prawa są zobowiązane władze publiczne wszystkich stopni. Zgodnie z nim państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej zawsze winno uwzględnić dobro rodziny, a także dbać o interesy najsłabszych w rodzinie, zwłaszcza tam, gdzie rodziny nie czynią tego spontanicznie, oraz ingerować tam, gdzie rodzice nie chronią praw swoich dzieci lub wprost je łamią” .
Wprawdzie brak jest definicji legalnej pojęcia rodzina, jednak wiele uregulowań prawnych odnosi się do niej, dając asumpt do interpretacji. Także w literaturze przedmiotu podjęto próby zinterpretowania, czym jest rodzina i jak należy rozumieć to pojęcie. Przyjęto, że należy brać pod uwagę przede wszystkim więzi pokrewieństwa . Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 23 wskazuje, że małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. Art. 27 krio natomiast wskazuje, że oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli . Nie ulega zatem wątpliwości, iż rodzinę tworzą małżonkowie oraz ich potomstwo. Z perspektywy socjologicznej rodzina stanowi podstawową jednostkę społeczną i jest nieodłącznym elementem każdej struktury społecznej .
Bez względu jednak na to, w jaki sposób definiujemy pojęcie rodziny, rodzina, jako grupa osób o tożsamym pochodzeniu, istnieje niezależnie od tego, czy prawo ją reguluje. Każdorazowe odniesienie się w regulacjach prawnych do pojęcia rodziny wynika z jej znaczenia oraz jej funkcji .
W literaturze wskazuje się, że stosunki prawnorodzinne są to naturalne stosunki pokrewieństwa (macierzyństwo i ojcostwo) w takim zakresie, w jakim mają prawne znaczenie oraz stosunki ustanowione przez prawo, takie jak: małżeństwo oraz związany z nim stosunek małżeńskiej wspólności majątkowej, powinowactwo, władza rodzicielska, przysposobienie, alimentacja, opieka nad małoletnim oraz kuratela ustanowiona dla dziecka poczętego, lecz nieurodzonego, lub w celu przejściowego strzeżenia interesów małoletniego . Ze stosunków rodzinnych wynikają określone prawa i obowiązki między członkami rodziny (przede wszystkim między małżonkami oraz między rodzicami i dziećmi).
Wobec występujących współcześnie dysfunkcji rodziny jej ochrona i pomoc ze strony również władzy publicznej jest konieczna. Celem artykułu jest analiza zadań gminy jako podstawowej jednostki administracyjnej, w zakresie ochrony i udzielania pomocy rodzinie, która nadal jest najmniejszą i najważniejszą jednostką organizacyjną społeczeństwa. Podstawową hipotezą badawczą jest twierdzenie, iż gmina jak najbliżej usytuowana przy rodzinie jednostka administracji publicznej ma obowiązek zapewnić adekwatne do jej potrzeb wsparcie zarówno materialne, społeczne jak i emocjonalne na każdym etapie jej funkcjonowania.
Przy opracowaniu stawianego problemu wykorzystano dogmatyczną metodę badawczą, analityczną metodę badawczą oraz analizę orzecznictwa. Metoda dogmatyczna została wykorzystana do analizy przepisów Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej oraz wyselekcjonowanych ustaw: ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej oraz ustawy o pomocy społecznej w zakresie własnych oraz zleconych zadań gminy zmierzających do objęcia ochroną rodziny. Metoda analityczna polegała na przeglądzie naukowych opracowań i poglądów przedstawicieli doktryny w zakresie poruszanego zagadnienia. Analiza orzecznictwa została przeprowadzona w oparciu o wybrane rozstrzygnięcia sporów sądowych z analizowanego zakresu.

Preface: New Contributions to Social Sciences is not an empty slogan. Rapid progress of civilization brings people still new challenges, new opportunities, but also new constraints. All of them modify the community reality societies experience, and these modifications affect all aspects of human activity during each and every of its stages, in all possible social and cultural contexts that a contemporary person can join in order to develop and improve his or her abilities, work, and functioning. Not merely the subject of the research and the context of an individual’s functioning are undergoing a considerable change, though. People themselves, those who aim at following the changes taking place in front of their eyes, obtain and develop new instruments for examining social reality. Technological progress, in turn, has considerably enabled the exchange of ideas and reflections among researchers working beyond one local or cultural realm. Hence, the experience obtained as a result of such exchange can be constantly enriched, and the results help in broader and more thorough understanding of both an individual and a whole society. One of more notable effects of this phenomenon is this publication. Due to the extensiveness of the scope of the issue, the editors and the authors concentrated on recognizing the dilemmas within the realm of the communication an individual may undertake with another individual, with a given group, with an institution, and with his or her environment in general. This communication takes place in the form of numerous advisory, preventive, educational, consultative, cooperative and competitive activities as well as in the situations of crisis and conflict. Further, the communication may exist between persons who are next of kin or close friends as well as between those who are merely distant acquaintances that are depending on one another merely because of the nature of place and time they have met. The issues discussed in the next section center on health problems. The authors discuss the subjects that are currently extremely relevant and include the difficulties connected with the quality of existence of an individual, the meaning of life, the process of aging, illness, disability, and stress. All these experiences are parts of global human experience, and have been discussed for many years by various experts. Due to the fluidity and instability of modern existence in dehumanized and technologically advanced reality they need to be constantly remembered, reflected upon, and revised. Currently detectable care for the social welfare sector, resulting from the aging of societies brings forward the questions about the condition of this sphere of social and public life and the changes that it is undergoing, thus making these queries extremely attractive discussion topics. The authors depict this issue from various perspectives, close to their professional vocations and experience. Numerous comments included here definitely deserve recognition and implementation into practice. Naturally, New Contributions to Social Sciences is not an exhaustive volume on the issue it addresses. Composing such a work is infeasible though. Hence, this collection should be treated as a source of inspiration and a tool for improving the methods employed by the social sciences’ practitioners as well as scholars. Doubtlessly, it is going to be stimulating also to all those interested in self-development, self-education, and general better understanding of social reality they inhabit and the dilemmas they may encounter as contemporary people.

Starzenie się populacji Polski stawia przed społeczeństwem wyzwania związane z koniecznością zabezpieczenia zróżnicowanych potrzeb rosnącej grupy osób starszych. Pomimo postępu cywilizacyjnego (m.in. w zakresie technologii medycznych) nie każda osoba starsza będzie się cieszyła dobrym zdrowiem i zachowa zdolność do samoopieki do ostatnich dni życia. Część seniorów będzie mogła w przypadku wystąpienia różnego typu ryzyka, m.in. socjalnego lub zdrowotnego, liczyć na wsparcie ze strony rodziny. Natomiast według prognoz demograficznych i ekonomicznych zwiększać się będzie liczba seniorów, których zabezpieczenie potrzeb będzie uzależnione od wsparcia ze strony sektora pomocy społecznej. Celem artykułu jest przedstawienie, przed jakimi wyzwaniami staje sektor pomocy społecznej w związku z procesem starzenia się populacji. W szczególności, jakie są zakres, formy i rodzaje świadczeń z pomocy społecznej dla osób starszych oraz jakie są główne ograniczenia i bariery w ich realizacji. Zaprezen...

Rozdzielenie pracy socjalnej i postępowań zostanie przedstawione od strony semantycznej oraz w świetle przykładów występujących w polskiej literaturze. W kolejnym kroku opisany zostanie w kontekście regulacji zawartych w ustawie o pomocy społecznej. Dwa następne punkty są poświęcone naszkicowaniu teorii rozdzielenia. Pierwszy będzie skoncentrowany na rozważaniu różnych typów przypadków pod względem kombinacji postępowań w sprawach świadczeń i pracy socjalnej. W drugim rozdzielenie zostało opisane z uwzględnieniem kilku podstawowych wymiarów: konceptualnego, organizacyjnego, zawodowego, narzędziowego i prawnego. Dwa kolejne punkty dotyczą doświadczeń USA, które przeprowadziły rozdzielenie wsparcia dochodowego od pracy socjalnej na początku lat 70. oraz stanu dyskusji i prac w Polsce. Ostatnia część artykułu dotyczy argumentów za i przeciw rozdzieleniu. W podsumowaniu i wnioskach zostaną nakreślone trzy scenariusze dalszego rozwoju sytuacji.

Celem artykułu jest krytyczna analiza jednego z dyskursów o koncepcji aktywnej polityki społecznej, który rozwijany jest w Polsce od początku XXI wieku. Do analizy wybrano kilka artykułów z lat 2003-2015 (autorstwa Marka Rymszy i Arkadiusza Karwackiego), w których systematycznie opisywano tę koncepcję i poddawano ją rewizjom. To odróżnia je od innych, w których poruszano podobne zagadnienia mniej lub bardziej incydentalnie (np. Golinowska 2003; Szarfenberg 2007a). Analiza wykazała, że polska wersja koncepcji aktywnej polityki społecznej wykazuje długotrwałą genderową ślepotę. Jest ona o tyle poważna, że warunkowanie świadczeń z pomocy społecznej wprowadzane było pierwotnie przede wszystkim wobec ubogich kobiet i samotnych matek (np. Baker, Tippin 1999). Szerszym kontekstem dla reform w tym kierunku była bowiem zachodząca globalnie zmiana pozycji i sytuacji kobiet w rodzinie i na rynku pracy. Państwo, które miało w największym stopniu wdrażać nowe podejście, czyli Dania, znana jest ze swej polityki przyjaznej kobietom. Stąd też stwierdzone schorzenie należy uznać za poważne. Do innych słabości analizowanej koncepcji należała niedostateczna analiza zagranicznych źródeł, z których czerpano inspiracje pojęciowe. Wystąpiła również niestabilność w stosowaniu podstawowych pojęć oraz ich znaczeń, a także problemy w wyjaśnianiu powiazań między przesłankami, wnioskami i ocenami.

The purpose of the article is to present the key legal provisions relating to cooperation between the state and Churches in the social legislation of Poland. On the basis of analysed regulations, specific examples of cooperation will be provided, especially at the local level. As partners of public administration, not only will entities associated to the Catholic Church be presented but also the Orthodox Church and Protestant Churches.

The report about minimum income schemes in Poland. It was published as a country report in The European Minimum Income Network (EMIN). It was a two year project (2013-2014) sponsored by the European Parliament, funded by the European Commission, under contract no Tender N° VT/2011/100 Pilot project – Social solidarity for social integration and promoted by the European Anti-Poverty Network (EAPN). http://emin-eu.net/what-is-emin/

Kluczowa dla koncepcji dochodu powszechnego jest jego bezwarunkowość. W ostatnich kilku dekadach mamy do czynienia z rozwojem warunkowości w zastosowaniu do niektórych świadczeń pieniężnych w krajach rozwiniętych i rozwijających się. Napięcie między ekspansywną warunkowością a postulatem usunięcia wszelkich warunków będzie przedmiotem tego artykułu. Temat zostanie przedstawiony poprzez naszkicowanie teorii warunkowości z uwzględnieniem sankcji socjalnych w odniesieniu do pomocy społecznej i w kontekście zabezpieczenia społecznego dochodu. Na tym tle rozważone zostaną stanowiska krytyczne w stosunku do warunkowości, w tym zwolenników dochodu powszechnego takich jak Guy Standing. Przedstawione zostaną też wnioski o charakterze praktycznym, co do wzmacniania strategii zwolenników bezwarunkowości

The aim of this article is to show the legal situation of the family in the social assistance law, and in the social assistance proceedings. There are at least several definitions of ,,the family" in the social assistance law. The definition in the social assistance law shows that "the family" are also persons of the same sex, if they live and manage together.
The article also shows the position of ,,the family" as a participant in administrative proceedings.

Katholische Caritas ist die größte und wichtigste religionsorientierte Organisation im Bereich Sozialhilfe in Polen.  Andere Kirchen haben selbstverständlich auch ihre eigenen Hilfsorganisationen. Es betrifft besonders Diakonie der Evangelisch-Augsburgischen Kirche und Diakonie der Evangelisch-Reformierten Kirche. In Polen funktioniert zudem caritative Organisation der Orthodoxen Kirche unter den Namen Eleos.  Die Vorherrschaft der Katholiken in diesem Bereich ergibt sich von der religiösen Struktur polnischer Gesellschaft. Wichtig ist aber auch sehr lange und reiche Tradition der caritativen Tätigkeit der Katholischen Kirche in Polen. In dem Beitrag werden die politischen und rechtlichen Rahmenbedingungen für das Engagement der Caritasorganisation im polnischen Sozialhilfesystem dargestellt.
Eine Analyse der gesetzlichen Vorschriften unterstützt die Ansicht, dass Caritas breite Möglichkeiten hat im Bereich Sozialhilfe tätig zu sein. Verschiedene Forschungsdaten zeigen auch, dass der polnische Staat sehr gerne seine Sozialhilfeaufgaben mit nichtstaatlichen – darunter kirchlichen – Träger teilt. Caritas ist nicht nur die größte aber auch vertrauenswürdigste Organisation die im Bereich der Sozialhilfe tätig ist. Die Zusammenarbeit der kirchlichen Organisationen mit öffentlichen Verwaltung wird zudem stark von polnischen Bischöfen unterstützt.

System pomocy społecznej a starzenie się populacji-wyzwania i bariery w zakresie opieki długoterminowej Streszczenie Starzenie się populacji Polski stawia przed społeczeństwem wyzwania związane z koniecznością zabezpieczenia zróżnicowanych potrzeb rosnącej grupy osób starszych. Pomimo postępu cywilizacyjnego (m.in. w zakresie technologii medycznych) nie każda osoba starsza będzie się cieszyła dobrym zdrowiem i zachowa zdolność do samoopieki do ostatnich dni życia. Część seniorów będzie mogła w przypadku wystąpienia różnego typu ryzyka, m.in. socjalnego lub zdrowotnego, liczyć na wsparcie ze strony rodziny. Natomiast według prognoz demograficznych i ekonomicznych zwiększać się będzie liczba seniorów, których zabezpieczenie potrzeb będzie uzależnione od wsparcia ze strony sektora pomocy społecznej. Celem artykułu jest przedstawienie, przed jakimi wyzwaniami staje sektor pomocy społecznej w związku z procesem starzenia się populacji. W szczególności, jakie są zakres, formy i rodzaje świadczeń z pomocy społecznej dla osób starszych oraz jakie są główne ograniczenia i bariery w ich realizacji. Zaprezentowane dane wskazują, że rządzącym w Polsce trudno będzie w najbliższym czasie sprostać zapotrzebowaniu na usługi opiekuńcze, szczególnie w wymiarze długoterminowym z uwagi na niedostatek zasobów, w tym ludzkich, finansowych itp. Dodatkowo w agendzie politycznej nie widać nacisku na tę sferę polityki publicznej. Słowa kluczowe: opieka długoterminowa, pomoc społeczna, starzenie