Türkçe Şiir

Gündönümü Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi
Sayı 3, Kış 2020
kça
SÜREKSİZ DİZELER 3
Ahmet Kerim Artuk
SEBEB-İ MED
4
Özlem Özler
VENÜS'E AĞIT
5
Aydın Yılmaz
İÇİNDEN BÜYÜYEN
ÇOCUK
6
Ömer Çakmak
YÜZÜME BAKMAYAN
AYNA
6
Yusuf Bal
ANNE BEN ÖLDÜM MÜ? 7
Hatice Eğilmez Kaya
YÜRÜYÜŞ
8
Zübeyde Kılıç
EMPAT'IN DÜŞÜ 11
Kadir Yılmaz
KIRMIZI 302
13
Burcu Karakaş
ŞİMAL'İ GÖNLÜN
YORGUNLUK
15
Ebrar Şanlı
SIĞINAK
16
Hasan Ali Şeker
ADANMIŞ MISRALAR 17
Ayşegül Kaya
PARTİZAN YANILSAMA 19
İbrahim Savar
BEKLEYİŞ
14
Ediz Tuna Ayata
BİN YIL DESTANI
20
21
Suat Türkay
AZERBAYCAN'A
23 Gökçen Topakkaya
KALDIRIM HİKÂYESİ
24
Furkan Tan
25. SAAT
25
Mustafa Ayvalı
KIRIK AYNA
26
Özen Bağ
VAVEYLA
28 Zeynep Polat
BEŞİ BİR YERDE
34
İlkay Coşkun
ÇAYLAR SICAK OLSUN
36
Fatma Pekşen
KAPI
38
Lütfiye Çiftçi
KAPININ SANATA AÇILIŞI
40
Mızrap Güleç
UNUTMAK
41
Kaan Selçuk Çetintaş
MASAL
42 Cemile Boyraz
LURESA
46
Münir Çakmak
TENEKE
48
Seher Durukan
GÜLÜŞÜN KAÇ CEHENNEM SİLER?
49 Ahmet Said Kemikli
KAYBEDİŞ VE ÖLÜM
42 Gamze Karakuzu
HÜZÜN TEFSİRİ
51
İyinur Ergün
ÖLÜMÜ ÖLDÜRMEK

“İstanbul’da Boğaziçi’nde,
Bir fakir Orhan Veli’yim;
Veli’nin oğluyum…”

diye tanıtıyor Orhan Veli kendisini bir şiirinde ve nasıl biri olduğunu merak edenlere anlatmayı sürdürüyor başka dizelerinde:

“Ispanağı çok severim.
Puf böreğine hele bayılırım.
Malda mülkte gözüm yoktur.
Vallahi yoktur.”

Kimi gün alıp başını gidiyor denizden yeni çıkmış ağların kokusunda, kimi gün başıboşluk ediyor Galata Köprüsü’nde ve bu şekilde dünyaya hayata dair ne varsa yazıp duruyor ömrü yettiğince.
Hazırladığımız bu seçkiyle hem Orhan Veli şiirlerini Çocuk Yüreklerimizle buluşturmak, hem de okuma zevklerinin şekillenmesine katkıda bulunmak istedik. Çünkü ne demişti ünlü Şair:

“Sevgili Çocuklar,
Güzel şeyleri siz de büyükler kadar anlar, büyükler kadar seversiniz…”

Güfte " nin çakmasına " şarkı sözü " denir. Güfte, müzik eşliğinde söylenen şiir demektir; şarkı sözü hazır beste için üretilmiş ucuz söz kümesi… Şarkı sözü, şiirden " pop kültürü " çağında uzaklaştı. Oysa, ikiz kardeş olarak doğan ve gelişen şiirle müzik daima birbirinin gölgesinde yaşadı. Bir şeyin " sayesinde " olmak; olumlu bir anlam taşır; " saye " gölge demektir. Şiir müziğin; müzik şiirin sayesinde yaşayakaldı. Yunus nefesleri de, Köroğlu koçaklamaları da, Karacaoğlan güzellemeleri de, Nedim şarkıları da, Fuzûlî gazelleri de müzik sayesinde zirveye ulaştı. Pop kültürü, ucuzluk demektir. Pop müziğin şarkı sözleri de bu ucuzluğa maruz kaldı. Bu ayağa düşürülmeye karşı duran Barış Manço, Cem Karaca gibi ustaları Sezen takip etti; güfteyi " şarkı sözü " nden " güfte " ye yükselterek ikiz kardeşleri yeniden buluşturdu. Üç kuşağın Sezen tutkusunun kaynağı müzik ve şiirin kavuşmasının verdiği coşkudur… " Şiirsiz hayat düşünemiyorum " diyen Sezen, pop müziğin yolunu aydınlatan güçlü bir ışık olmuştur…

Öz 1849'da Paris'e giden Şinasi, orada kaldığı süre boyunca pozitivizmin egemen olduğu bir düşünce dünyasının içindeydi. Şinasi bu yıllarda etkisinde kaldığı pozitivizmi 19. yüzyıl Osmanlı toplumuna olduğu gibi kabul ettirmenin güçlüklerini doğru ön görmüş ve teoloji ve metafizikle hesaplaşan Batılı pozitivizmin yerine İslam düşüncesinde öteden beri var olan ve sonraları yerini başka ekollere bırakarak tarih sahnesinden çekilen Mutezile gibi İslam içi akılcı ekollerden ilham alan bir akılcılığı savunmuştur. Şinasi'nin Medeniyet, hukuk, adalet, hürriyet kavramlarına getirdiği yorumlar Osmanlı düşüncesinde Aydınlanmacı bir atılımı temsil eder. Bütün bunlar göz önüne alındığında Şinasi'nin edebiyatımızda akılcılık geleneğinin kurucusu ve edebiyatımız ve kültür hayatımızdaki sözcüsü olduğu söylenebilir. Aydınlanma ve değerlerinin de Batılı değerlere dayanan kanun ve düzen fikrinin de Osmanlı'ya taşınması sancılı ve çelişkili bir süreçti; çünkü bu değerleri üreten tarihsel gelişmeler ve toplumsal yapı bizdekinden çok farklıydı. Şinasi doğrudan doğruya bu üretimi taklit etmektense bir senteze gitmek ister ve bu değerleri yadırgatıcı olmaması ve kabul görebilmesi için kendi geleneğimizdeki köklere bağlamaya çalışır. Bu noktada akılcılık ile İslam inancını uzlaştırmak için İslam'daki akılcılık geleneğine başvurur. Bu makalede İslam içi akılcı ekollerden Mutezile ve Maturidilik, Şinasi'nin şiirlerinde de ele alınan akıl, kader, adalet gibi temel problemlere yaklaşımları açısından tanıtılmıştır. Ardından Şinasi'nin Münteheât-ı Eş'arım adlı eserinde yer alan şiirler incelenmiş, İslam'daki akıl kavrayışının öne çıktığı bölümler ele alınmış ve bu geleneğin Şinasi'nin şiirlerindeki izleri tespit edilmiştir. • Abstract Şinasi, who went to Paris in 1849, was in a philosophical world where positivism prevailed during his stay there. As he predicted correctly the difficulties of making Ottoman society accept Western positivism as it is, he defended a type of rationalism inspired by Islamic rationalist schools such as Mu'tazila instead of the Western positivism which radically challenged theology and metaphysics. Şinasi's interpretation of the concepts of civilization, law, justice and liberty represent an Enlightenment breakthrough in Ottoman thought. In the light of all this, Şinasi can be seen as the founder of rationalist tradition in Turkish literature as well as the spokesman of it in Turkish literature and cultural world. The transfer of values of Enlightenment and the idea of law and order based on Western values to the Ottomans was a problematic and contradictory process; because the

ÖZETÇE : Meçhul Vatandaş adlı şiir, bir adamın mezarlık kitabesi olup kişinin esas kimliği gizlenerek, yazısı devlet veya hükümet yetkililerince dikte edilerek yazdırılmıştır. Bu şiir satirik bir dille kollektif toplumun bazı görünümlerini de yansıtmaktadır. Aynı zamanda, modern hükümet yönetimini ve bürokrasiyi de hicvediyor. Bu şiirde hükümet yönetiminin gözünde her bir vatandaş bir istastiğin tamamlayıcısı olmanın ötesinden başka bir anlam ifade etmiyor. Bu şiir , bir toplumda yaşayan bir adamın portresini ironik bir şekilde yansıtmaktadır. Bu toplum her vatandaşını bir alfa-nümerik sayı olarak görmekte ve sadece kurulu düzene uyumlu olanları ödüllendirmektedir. JS / 07 M 378 kodlarıyla anılan bu "Meçhul Vatandaş" onuruna da bir "Mermer Anıt" dikilecek kadar önemli biri olmasına rağmen, adı gizlenmiştir. Şiirde hükümet yönetiminin ve haliyle bürokrasinin bu kişiyi kişiliksizleştirmek ve insanlığından uzaklaştırmak için nasıl çabalar harcadığı, bürokrasinin kural-kolikliği, kalıpçılığı, ve her sahadaki formatların , nasıl esiri oldukları yansıtılıyor. Bu şiirin 1939 ve 1940 yıllarında yayımlandığı tekrar vurgulanır. :-)

The connotation of hair flattop in Jaziri poetry is the title of this research based on the meaning of gnosis of hair flattop word as a member of human's face, and put it to the content of gnostic poetry. This knowledge gives a poetry field as a text of gnosis. All classic poems have been well known as gnostic users and taken good benefits from Islamic gnosis for their poetries, and particularly

ÖZET
Çocuğun aile ve toplumda değer kazanması çok geç bir döneme rastlamaktadır. Ötelenen, önemsenmeyen çocuk yüzyıllarca kaderine mahrum bırakılmıştır. 18. yüzyılda farkına varılan çocuk, edebi metinlerde yerini almaya başlamıştır. Ülkemizde çocuğun edebiyatla ilk karşılaşması şiir metin türüyle olmuştur. İlk doğumundan itibaren ninniyle büyümeye başlayan çocuk, şiirin en belirgin özelliği olan ezgiyi kendine yakın bulmaktadır. Hareketi ve canlı olmayı tercih eden çocuk, şiirde bunu hissetmiş ve ilgisini sürekli devam ettirmiştir. Bu çalışmada ise çocuk şiirin tarihsel gelişimi aktarılarak,  Abdulkadir Budak’ın Çiçekleri Umudumuzun adlı şiiri analiz edilmiştir.

20. yüzyıla damgasını vurmuş şairlerin başında gelen Nazım Hikmet, Cumhuriyet döneminde yenilikçi ve özgün şiirler üretmesinin yanı sıra toplumcu gerçekçi perspektifin en önemli temsilcilerinden biri olmuştur. Yaşadığı ülkenin ve halkının sorunlarını anlatan pek çok şiir üretiminin ötesinde, insanların yaşamsal kaygılarını konu edinerek, şiir sanatının toplum için yapılması gerekliliğine işaret etmiştir. Yazıda "Ceviz Ağacı" isimli şiirin genel hatlarıyla incelemesi yapılmaktadır.

Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı şairlerinden biri olan Gülten Akın, 1950’li yıllardan günümüze kadar, şiirin yanı sıra diğer edebi türlerde de ürün vermiştir. Kendisine ait bir şiir dünyası kuran Akın, bu derya içerisinde bilinçli ve birikimli bir şekilde yol alır. Hayatla iç içe bir bağ kuran şiirlerinde; genel şiir karakteristiğinden uzaklaşmayan şair, bu özelliğini şiir tarzına başarıyla yansıtır. Geleneksel şiir anlayışı hakkında yetkin bir bilgiye sahip olan Akın; şiirlerini bu anlayış perspektifinde ele alarak, ona yeni şeyler katarak, zenginleştirerek oluşturur.
Şairin toplumcu yanı, şiirlerinde başat bir unsur olarak yerini alır. Bu yaklaşım önce bireysel bir duyarlılıkla başlamış, ardından toplumcu bir bakış açısında karar kılmıştır. O, şiirlerinde bir yandan Toplumcu-Gerçekçi açıdan dünyaya bakıp sosyal yaşamı irdelerken diğer taraftan ötelenen/edilgenleşen kadının sorunlarını ele almıştır.
Şiir hakkında teorik düşüncelere sahip olan Gülten Akın’ın şiir sanatı ve problemleri hakkındaki görüşlerini “Şiiri Düzde Kuşatmak”, “Şiir Üzerine Notlar”, gibi kitaplarında, makale ve söyleşilerinde takip etmek mümkündür. O, şiir sanatı hakkında görüşlerini kitaplaştırır ve özellikle genç şairlere birikimlerini aktarmayı hedefler.
Gülten Akın’ın poetikasını tespit ve ortaya koyabilmek için bir yol haritasına ihtiyaç duyulduğu için Orhan Okay’ın “Poetika Dersleri” adlı kitabı temel alındı. Gülten Akın’ın müstakil karakterli ve sistemli yazıları, çeşitli söyleşi ve makaleler içine dağıtılmış/damıtılmış şiire dair görüşleri, “Poetika Dersleri”nde yer alan tasnifler çerçevesinde ele alındı. Bu metodolojiden hareketle Gülten Akın’ın şiir poetikasına ulaşılmaya çalışıldı.

Daha yakından tanımak ve meraklarının yanıtlarını bulmak isteyen değerli okurlarımızdan ve birçok yazar ve fikir adamımızdan gelen yoğun talepler ve teklifler üzerine, başyazarımız ve genel yayın danışmanımız Ahmet Akgül Hocamızın kısa bir özgeçmişini hazırlayıp bilgilerinize sunmayı gerekli saydık…

Pazar Postası, İkinci Yeni şiirinin tutunmaya çalıştığı bir dönemde bulduğu ilk sığınak olmasından ötürü önemlidir.  Bugüne kadar pekçok akademisyen ve araştırmacı Pazar Postası’nın öneminden bahsetti de kimse bu şiirlerin neler olduğunu merak edip bir eser halinde okuyucunun zevkine sunmadı. Bu görev, gazete üzerinde ayrıntılı çalışma yapmış olan şahsıma kaldı. Önceki eserimiz olan ve Salkımsöğüt Yayınları arasında çıkan İkinci Yeni Limanı Pazar Postası’nda gazeteyi özellikle poetik çizgi ve dönüşümü bakımından incelemiştik. Şimdi de okuru salt şiirlerle baş başa bırakmayı arzuladık.
Behçet Necatigil bir şiirinde “Nice şiirler yıllar yılı açmaz” der. Böyle olduğu için “yıllar yılı” açmayan / açamayan nice çiçek vardır. Pazar Postası’ndaki şiirleri bilgisayar ortamına geçirirken doğrusu bu duygu içimden çok gelip geçti. Pazar Postası Şiirleri, bir antoloji olarak süreli yayım sayfalarında kaybolmaya yüz tutmuş pek çok güçlü şiirin üzerindeki ölü toprağını atacak, ortaya apaydınlık sanat şaheserleri çıkaracaktır. Pazar Postası Şiirleri, belgesel tadında bir kitap olup 1951-1959 yılları arasındaki şiir ikliminin her türlü mevsiminden geçirecek okurları. Eserimiz, araştırmacılara kaynaklık edecek, Türk edebiyatının kuytu köşelerinde unutulmuş pek çok şiir ve şairi edebiyat çevrelerine kazandıracaktır. Hemen belirtmeliyim ki sonradan şiiri bırakan Tekin Kipöz bu isimlerden yalnızca biri. 60’lı yıllarda hakkı teslim edildiyse de yine unutuldu tozlu raflar arasında.
Çalışmamızı yaparken 1951-1959 yılları arasında yayım yapan Pazar Postası gazetesi nüshalarını titizlikle taradık. Birçok şiirin o ilk haline tanık olduk. Türkiye’nin kültür, sanat ve düşünce tarihine damgasını vuran; ancak şiir yazdığı pek akıldan geçirilmeyen birçok kalemin şiirini gün yüzüne çıkardık.
Türk şiirinde 1950-1960 yıllarındaki belirgin değişmeyi araştırmacıların dikkatine ve okurların zevkine sunabilmek maksadıyla her şairin şiirlerini kendi adı altında kronolojik olarak sıraladık. Her şeyden önce çalışmamızın belgesel tadında olmasını hedefledik. Antolojimizin ilk bölümünü yerli şairlere, ikinci bölümünü ise yabancı şairlere ayırdık. Şairlerin eserimizdeki sırası, Pazar Postası’nda yayımladıkları ilk şiirin yayım tarihine göre düzenlenmiştir. Eserin sayfaları çevrildiğinde kronolojik akış zaten görülebilecektir.
İnceleme sırasında en çok karşılaştığım hususlardan birkaçını paylaşmak isterim. Başlangıçta Pazar Postası’nda belli şiir sanatlarına bağlı olarak yayımlanan şiirler moda halini almış ve şairler burada yayımlanan şiirlere öykünmüşlerdir. 1951-1952 yılında doğa ve memleket aşkı şiirlerde moda halini almış, yayımlanan şiirler bu temayla çıkmıştır okuyucunun karşısına. Bu yüzden gazetenin yazı işlerini yöneten isimlerin yayımlanacak şiirleri kendi zevk ve sanat anlayışlarına göre belirledikleri kanaatini taşıyorum. Mektupla şiir yayımlama talebinin öne çıktığı bir dönemde yoksa başka nasıl karar verilecekti basılacak şiirlere? Muzaffer Erdost’un 16 Haziran 1956’da gazetenin yazı işleri müdürlüğüne getirilmesinden sonra İkinci Yeni şiirinin örneklerine daha sık rastlanması buna örnek olarak sunulabilir.

Pazar Postası gazetesi, Cumhuriyet dönemi Türk şiirinin bir bakıma doğduğu yerdir. Pek çok büyük şair bu sayfalar aracılığıyla okurla kucaklaşmış ve bütünleşmiştir. Çalışmamızda daha önce hiçbir yerde çıkmamış şiir ve şiir çevirileri ile karşılaşacaksınız. Şüphesiz ki eserimiz, dönemin kültür ve sanat ortamını şiirler aracılığıyla günümüze taşıyacaktır.
İmlâda kargaşaya yol açmamak için gazetedeki orijinal metinleri esas aldık. Şiirin mısralarının gruplandırılmasını; hatta bazen de bir noktalama işaretinin biçim üzerindeki etkisini fazlasıyla dikkate aldık ve dolayısıyla mümkün olduğunca şiirlerin ilk haline sadık kaldık. Tabi ki dizgi ve baskı hataları müstesna. Günümüz bakış açısıyla yazım hususunda bazı kelimeler hatalı görünse bile bu tür yazımların 1950’li yılların imlâsı gereği olduğunu hatırdan çıkarmamak gerekir.
Her şiire bir açıklama yapmak yerine; aslında bütün yorumu okura bıraktık. Klasik antoloji kitaplarındaki gibi şairlerin doğum ve ölüm tarihlerini ya da kısa bir biyografilerini verme gereği hissetmedik. Bu tarz sınırlandırılmış bilgileri artistik metotlarla sunmak yerine kısmi bir çabayı okura bıraktık.
Pazar Postası Şiirleri, İkinci Yeni şiirine güçlü örnekler vermesine karşın bu tür araştırmalarda adı hiç anılmayan şairlerin hakkını da teslim edecektir. Onların edebiyatımızdaki onurunu yeniden iade edecektir.
Son olarak arşivlere ulaşmakta yaşadığımız sıkıntılardan ötürü bazı şairlerin kimi şiirlerine ulaşmadığımızı ve bu yüzden eserimize yansıtamadığımızı eklemek istiyorum.

Nazım Hikmet, çağdaş Türk şiirinin en önemli şairlerinden bir tanesidir. Aruz ile yazdığı rubailerinin yanında ilk şiirlerini hece vezniyle kaleme almıştır. Nazım Hikmet, çok zor şartlarda vatanını terk etmek zorunda kalmış ender şairlerimizdendir. Onun ülkesine olan bağlılığını kaleme almış olduğu şiirlerinden anlayabilirsiniz. Moskova’da olduğu zamanlarda bile şiir yazmayı hiç terk etmeyen şairin bu sabit ve kararlı duruşu daha sonraki yıllarda arkasından gelecek olan diğer şairleri de etkisi altında bırakmıştır. Bu etki sonucunda ise Nazım şiir alanında yeni bir çığır açmıştır. Pek çok akımdan etkilenen Hikmet, etkilenmiş olduğu bu akımlar ile Türk şiirine serbest nazım tarzını getirmiştir.
Onun şiirlerinin konusu her zaman değişkenlik göstermiştir. Şiirlerini tek bir konuya bağlı kalarak yazmamıştır. İnişli çıkışlı bir dönemde yaşayan Nazım Hikmet’in şiirlerinde ilk sırayı vatan ve insan sevgisi almıştır. Sonrasında adalet, eşitlik, hürriyet, barış, çocuklar vb. gibi konuları işlemiştir. Dünyaca tanınmış olan Nazım Hikmet Ran’ın şiirleri birçok yabancı dile çevrilmiştir.
Yaptığımız çalışma Türk dili alanında metne dayalı semantik bir çalışmadır. Nazım Hikmet şiirlerinde göze ayrı bir önem vermiş, gözle ilgili birçok benzetme yapmış ve göz metaforunu değişik alanlarda kullanmıştır. Çalışmamızın amacı, Nazım Hikmet’in şiirlerinde geçen göz kavramını inceleyip göz benzetmelerini, göz metaforunu, gözün bağdaştırmasız kullanımını, göz ile ilgili kalıplaşmış sözcükleri ve gözle kurulan birleşik fiiller ve deyimleri şiirlerinde hangi anlamda ve nasıl kullandığını ortaya koymaktır. Yapmış olduğumuz bu çalışma tarama ve analiz yöntemine dayanmaktadır. Çalışmanın neticesinde Nazım Hikmet’in 14 tane göz rengini kulandığı, gözle ilgili birçok metafor, benzetme yaptığı, gözle kurulan birleşik fiil kullandığı ve bazı yerlerde de gözü bir organ ismi olarak kullandığı tespit edilmiştir.
Çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde sorunun ortaya konulması, araştırmanın yöntemi, araştırma soruları, evren, örneklem, veri toplama araçları, hipotez ve hipotez soruları, tezin amacı, kapsam ve sınırlandırması olarak ele alınmıştır.
Çalışmanın ikinci bölümünde kavramsal çerçeve, anlam bilimi ve anlam bilimi içerisinde metaforun yeri, metafor, göz, Nazım Hikmet, Hikmet’in hayatı, ailesi, çocukluğu ve gençliği, eserleri ve poetikasına açıklık getirilmeye çalışılmıştır.
Üçüncü bölümde Nazım Hikmet’in şiirlerindeki göz kavramının semantik incelenmesi yapılmıştır. Son olarak dördüncü bölümde ise sonuç bölümüne yer verilmiştir.

Öz

Divanında farklı nazım şekil ve türlerinde başarı yakalamış bir şair olmakla birlikte öncelikle bir gazel şairi olarak görebileceğimiz Bâkî (1526-1600), şiirlerinde zaman zaman kendi şiirine ve genel olarak şiir sanatına dair bazı değerlendirmelerde bulunur. Onun şiiri mevzu edinen mısra ve beyitleri, şiiri sadece yazmakla kalmayıp şiir üzerine düşünen bir şair olduğunu da gösterir. Klasik nazım şekilleri içinde gazele büyük değer verdiği hem sanatından hem de şiirlerinde dile getirdiği bu tür düşüncelerinden anlaşılan Bâkî, divanında yirmiden fazla beytinde bizzat “gazel” kelimesini kullanmıştır. Böylece, klasik Türk şiirinde âşıkane ifadelere en uygun söyleyişe imkân veren bu tarzın büyük bir temsilcisi olmanın yanında gazelle ilgili bazı temel meselelere pencere açmış, gazelin ne, nasıl, niçin olduğu ve olabileceğine dair düşünce ve duyuşlar ortaya koymuştur. Onun bu tarz ifadelerinin bazılarında dikkat çeken bir yön ise gazel türünde kendi üstatlığına ve yol açıcılığına yaptığı vurgudur. Birer fahriye örneği olan bu söylemleri ve gazele dair diğer ifadelerinde Bâkî’nin bu şiir tarzına bakışına, şiir/gazel söyleme sebeplerini yer yer dile getirişine şahit olmak mümkündür. Bâkî’ye göre gazel; sevgiliyi vasfetmeye elverişli şiir tarzı, şairin hasbihâlini ifade etme aracı, inci kadar kıymetli bir söz, baharın güzel zamanlarına eşlik edecek bir süs, şairi çekemeyenlere eza verecek derecede sanatkârlık kudretini gösteren bir tür, marifet fidanının taze meyvesi olmak gibi pek çok niteliği barındıran bir nazım şeklidir. Bâkî’nin “gazel” kelimesini kullandığı beyitlerin büyük bir kısmının gazellerinde geçmesi de bu şiir türüne dair değerlendirmelerin bizzat türün içinde yapılmış olması yönüyle ayrıca dikkate değer bir noktadır.

Anahtar Kelimeler: Bâkî; gazel; şiir; poetika.

*

Ghazel according to Baki

Abstract

Baki (1526-1600), whom we can primarily think as a ghazel poet, although he is a poet who has achieved success in different poetry forms and genres in his divan, occasionally makes some evaluations about his own poetry and the art of poetry in general. His verses and couplets which focus on poetry show that he was a poet who not only wrote the poem but also thought about poetry. Baki, who explicitly places great importance to ghazel among other classical verse forms from both his art and his ideas that he expressed in his poems, used the word “ghazel” in his divan, in more than twenty couplets. Thus, in addition to being a great representative of this style that allows for the most appropriate loving expressions in classical Turkish poetry, it opened a window to some basic issues about ghazel, and revealed thoughts and feelings about what, how, why and how the ghazel is and could be. A striking aspect of some of his expressions is his emphasis on his own mastery and pioneering in the ode type. It is possible to witness Baki’s view of this style of poetry and his expressing the reasons for writing poems/ghazel in these examples of honorary discourses and other expressions about ghazel. According to Baki ghazel is the verse form which is suitable for describing the beloved, a means of expressing the poet’s conversation, a precious word like a pearl, an ornament to accompany the beautiful times of spring, a genre that shows the power of artistry to the point of oppressing the poet, being the fresh fruit of a tree of ingenuity. The fact that most of the couplets in which Baki uses the word “ghazel” are mentioned in his ghazels is also another remarkable point in regard of the evaluations of this type of poetry are made within the genre itself.

Keywords: Baki; ghazel; poetry; poetics.

“Bu eser benim dimağımın en iyi mahsulüdür. Bahislerin çoğunu ben ihdas etmişimdir. Hiç yapılmamış cetveller, grafikler tertip ettim. Türk şiirini taksim ve tasnif ettim. Şiire ait her şeyi topladım. Eski şeyleri tasfiye ve tensik ettim. Modern bir ilim hâline koydum. Birçok tasnif ve taksimler yaptım. Bunlar hep yenidir. Bu eser yeni görüşler, yeni buluşlar, keşifler ve icatlarla doludur. Eski ıstılahları Türkçeleştirdiğim gibi henüz bizde ıstılahı olmayan yeniden birçok Türkçe ıstılah koydum. Aruz vezinlerini müteharrik ve sakin yerine kısa ve uzun hece diye tarif ettim. Frenkler gibi remizlerle ve düsturlar hâlinde yazdım. Bunları bütün görmek ve anlamak için eseri okumak lazımdır.”

Dr. Rıza Nur

Dr. Rıza Nur’un Birinci Dünya Savaşı yıllarında yazmaya başlayıp 1926’da Paris’te bulunduğu esnada yazımına hız verdiği ve sonraki bir-iki yıl içinde bazı bibliyografik ilaveler yapmakla birlikte 1930 yılında tamamladığı “Türk Şiirbiligi Tiretesi” adlı eseri, 2019-2020’de yürütülen bir proje esnasında Güler Doğan Averbek tarafından Berlin Devlet Kütüphanesi’nde Türkçe yazmalar arasında bulunmuştur. Doksan yıl boyunca gözlerden uzak kalan ve yazarının ifadesiyle Göktürklerden kendi devrine kadar uzanmak suretiyle “Türk’ün şiir ilmini vücuda getir”en Türk şiirine dair bu en kapsamlı ilk eser, Ötüken Neşriyat tarafından Türk Şiirbiligi adıyla okuyucuyla buluşturulmaktadır.

Özet Bu çalışmada ortaokul 6, 7, 8. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerin çeşitli açılardan incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla her sınıf seviyesi için dört kitap olmak üzere toplam on iki adet öğretmen kılavuzu kitabı değerlendirmeye alın-mıştır. Araştırmada öncelikle her yayınevinin kılavuz kitabındaki şiirlerin bütün metinler içindeki oranı belirlenmiş, daha sonra bu şiirlerin okuma, dinleme ve ser-best okuma metinlerine göre dağılımı ortaya konulmuştur. Ardından ders kitapla-rındaki ortak şiir ve şairler hakkında bilgi verilmiş, son olarak da şiirlerin temalara göre dağılımına bakılmıştır. Elde edilen bulgular tablolar ve grafikler ile sunul-muştur. Araştırma bulgularına göre kitaplardaki okuma, dinleme ve serbest oku-ma şeklindeki 438 metnin 79'unun şiir türü olduğu, sınıf seviyesi olarak şiire en fazla 6. sınıf kitaplarında, metin türü olarak okuma metinlerinde ve tema olarak Atatürk temalarında yer verildiği, kitaplarda şiirlerine yer verilen şairlerden on üç tanesinin ortak şairler, kitaplardaki şiirlerden yedi tanesinin de ortak şiirler olarak öne çıktığı belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Türkçe dersi, ders kitabı, metin türü, şiir, tema. POEMS IN TURKISH LANGUAGE COURSEBOOKS AT SECONDARY SCHOOL Abstract This study aims to assess poems in Turkish language coursebooks of 6th, 7th, 8th grades at secondary school in a variety of aspects. To this end, a total of twelve teacher's books, being four books for each grade, are assessed. First of all, the ratio of poems in teacher's book of each publishing house to the whole text is

ŞAHİN, D.(2015). Tabiat Unsuru Olarak Şiirimizde Yayla ve Giresunlu Şairler, Yayla Kültürü ve Yaylacılık Sempozyumu (6-7 Kasım 2014) Bildiriler, (s. 327-350). Bilecik: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi.

ÖZET
Edebiyatımızın ilk defa Anadolu’ya açıldığı bir dönem olarak kabul edilen Milli Edebiyat dönemi şairlerinden Mehmet Emin Yurdakul, “Bırak Beni Haykırayım” adlı şiirinde şairleri haykırmayan bir milleti, sevenleri toprak olmuş öksüz çocuğa benzetir. Bu benzetmenin altında, şairlerin içinde yaşadıkları toplumun gerçeğine duyarsız kalmaması gerektiği inancı vardır.
Edebiyatımızın başlangıç dönemi olarak kabul ettiğimiz İslamiyet öncesi Türk edebiyatı sözlü ürünlerinden bugüne, tabiat ve unsurlarının edebi ürünlere yansıyış biçimi, şairlerin duyarlılığının bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Koşuk, koşma, türkü gibi türlerle başlayarak, çeşitli yönleriyle dile getirilen tabii hayatın önemli bir parçası da yaylalardır.
Tabiat unsuru olarak “yayla”nın şiirimizde nasıl yer aldığını ve yaylacılık faaliyetlerinin günümüzde halen sürdürülmeye çalışıldığı Giresun’un mahalli şairlerine ne ölçüde etki ettiğini, şiirlerde nasıl yer aldığını ortaya koymayı amaçlayan bu çalışmada, Türk edebiyatının çeşitli dönemlerinden tabiat ve yayla konulu şiir örnekleri ışığında yayla ve yaylayla ilgili unsurlar değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Öz Genelde edebiyatın, özelde şiirin felsefeyle ilişkisinin kadim zamanlara dayandığı bilinmektedir. Bu ilişki, felsefede meydana gelen paradigma değişimlerinin şair personasını ve şiirin içeriğini nasıl dönüştürdüğünü gözlemlemeyi mümkün kılmaktadır. Rönesans'la artan ve Aydınlanma ile devam eden bilimsel ve düşünsel gelişmeler Batı'da bireysel ve toplumsal pek çok alanda paradigma değişimlerine sebep olmuştur. Aydınlanma ile bu süreç gelişerek din merkezli toplumsal yapıyı akıl merkezli hâle getirmiştir. Batı'daki gelişmelerin Osmanlı toplumunda da geleneksel yaşayış ve düşünüş tarzlarını dönüştürmeye başladığı görülür. Tanzimat'ın ilanı ile hız kazanan bu süreçle birlikte bireyin varlıkla, toplumla ve kendisiyle ilişkisini konumlandırmasında önemli ölçülerde farklılaşmalar meydana gelir. Değişimin Osmanlı edebiyat sahasındaki etkileri, ilk olarak yüzyıllar boyu en önemli ifade aracı olan şiirde kendini göstermiştir. Bu bağlamda Tanzimat Dönemi Türk şiirinde dikkat çeken farklılaşmalardan biri de deist düşüncenin şiirin içeriğindeki yansımalarıdır. Bu çalışma, Batı felsefesinin Osmanlı düşünce dünyasında meydana getirdiği paradigma değişimleri bağlamında Tanzimat şiirindeki deist etkileri tespit etmeyi amaçlamaktadır. Anahtar Sözcükler: paradigma, şiir, deizm, Batı felsefesi, Tanzimat dönemi. THE DEIST INFLUENCES ON TANZIMAT POETRY IN THE CONTEXT OF TRANSFORMATIVE WESTERN PARADIGMS Abstract The relationship between literature, especially poetry, and philosophy dates back to archaic times. It is a key to observe how the paradigm shifts in philosophy can transform the poet's persona and the content of the poems. Scientific and philosophical developments in the West induced individual and social paradigms to reshape. This transformation, with the declaration of Tanzimat, has changed the way of individuals' 1

Özet: Bahri Çokkardeş, 1954 yılında Bosna'da dünyaya gelmiştir. Lise üçüncü sınıfta okulu bırakmış, bir süre amatör futbol oynamış daha sonra çeşitli serigrafi şirketlerinde desinatör olarak çalışmış ve emekli olmuştur. İlk şiirlerinin yayımlandığı Yeni Nilüfer dergisinden, son şiirlerinin yayımlandığı Akatalpa dergisine dek-1975 yılından 2008 yılına kadar-toplamda 154 şiir yazmış, Gecenin Kalbinde Unutulmuş Şiirler ile Sessizlik İzleri isimli iki kitabı olan bir şairdir. Geçirdiği bir ruhsal bunalım sonucu, çeşitli hastanelerde tedavi görse de en son aşamada hayatla olan tüm ilişkisini kesen Bahri Çokkardeş, son aşamada yemek yemeyi de reddederek, 28 Eylül 2009 günü hayata veda etmiştir. Onun şiir dili belirli sözcükler üzerine inşa edilmiştir. İlk şiirlerindeki tekrar eden dizelere ve tekrarlara dayalı monotonluğu; ikinci kitabında ve kitap dışı kalan şiirlerinde bırakmış, hissettiği, yaşadığı ve içselleştirdiği duygulara dayalı bir şiir oluşturmuştur. Bu sözcük ve olgulara dayandırdığı şiir dünyasında yer yer etkili şiirler söylemiş olan şair, yer yer sıradanlığa düşmekten kurtulamamıştır. Bahri Çokkardeş'in son şiir kitabından sonra yazdığı ve dergilerde kalmış olan şiirleri ekler kısmında verilmiştir. Bu çalışmada, onun hayatı ve şiirleri hatırlatılarak ele alınmış, şiirlerindeki belirgin temalar üzerinde durulmuş ve bunlardan hareketle Bursa'nın bu 'nev-i şahsına münhasır' şairinin şiir dünyası hakkında değerlendirmelere gidilmiştir.

Bu Şiir  Kitabında okuyacağınız tüm şiirler, İlk gördüğüm anda, “ilk görüşte aşk” dedikleri gibi aşık olduğum, her geçen sene, onu daha fazla sevdiğim ve daha fazla seveceğim, 53 senedir beni bitip tükenmeyen sevgisiyle besleyen, beni koruyan ve bana her zaman destek olan ilk ve son aşkım biricik eşim Nedret Çora’ya yazılmıştır.

Aslında bu yaşam döneminde 200 den fazla şiirim vardı ancak mesleğin getirdiği tayinler oradan oraya nakiller sırasında maalesef heyacan dolu duygularımla yüklü şiir lerimin çoğu kaybolup gitti. Elimde kalanlardan ve daha sonra yazdıklarımdan bazılarını, zamanın karanlığında yok olmaması için kitap haline getirdim