Yeniçeri

ÖZET Yeniçeri Ocağı, Osmanlı Devleti'nin klasik döneminde zaman zaman isyan etmiş olsa da bu isyanlar devletin merkezi otoritesini sarsacak cinsten değildi. Aksine merkezi otoritenin tesisinde ve savaşlarda gösterdikleri kahramanlıklar sayesinde birçok savaşın kazanılmasında yegâne âmil rol oynadılar. Fakat ocak, XVI. yüzyılın sonlarından itibaren tedricen bozulmasıyla devlete yarardan çok, zarar vermeye başladı. XIX. yüzyıla gelindiğinde bu durum daha da kötüye gitmiş, ocak tamamen fonksiyonsuz hale gelmişti. İkinci Mahmut, geçmişte yaşanmış üzücü olaylardan ders alarak ocağı ortadan kaldırmak için hemen teşebbüste bulunmamış, bunun için uzun bir hazırlık evresine girmiştir. Bu hazırlık evresi çerçevesinde yeniçeriler dâhil olmak üzere diğer kapıkulu sınıflarının ileri gelenlerini, ulemayı ve devlet ricalini bazı makamlar vermek suretiyle kendi yanına çekmeyi başarmıştır. Böylelikle bu kişilerin, son yeniçeri isyanında ocakla ittifak yapmaları engellenmiş, ikinci Mahmut'un beklediği an vuku bulmuştu. Nihayet Sultan Mahmut için uygun şartlar olgunlaşmış, Osmanlı kroniklerinde "Vaka-i Hayriye" olarak anılan hâdise gerçekleştirilmiş, bir başka ifadeyle; Yeniçeri Ocağı, 17 Haziran 1826'da bütün kurumlarıyla birlikte ortadan kaldırılmıştır. ABSTRACT İn the classical period of the Ottoman State, Guild of Janissaries revolted against to the Ottoman State from time to time these munities weren't type of who would oppose the central authority of the state. On the contrary thanks to their bravery in the wars and the property of the central authority, they have played a major role in winning the wars. But " Guild of janissaries XVI. Starting from the end of the century, they gradually began to do more harm than good to the state. When XIX. Century came, this sitiation got worse and Guild of Janissaries " lost their function. The 2 nd Mahmut, who was taking a lesson from the sad events in the past, didn't attempt to abolish to Guild of Janissaries immediately; so then he had been in a long preparatory phase. This Preparatory phase has persuaded the elders of other capitulating classes, including the Janissay's and authority of the state prevented them from forming an alliance with the Janissary. in the recent Jannissary revolt, the moment the 2 nd Mahmut had expected. Finally, the conditions were provided for Sultan Mahmut, the event called " Vaka-i Hayriye " was realized in Ottoman's Chronicles; in other words; the Janissaries were abolished on June 17 th. 1826, with all its institutions.

Osmanlı Devleti'nin sürekli ordusunu oluşturan ve doğrudan padişaha bağlı olan yaya, atlı ve teknik sınıftan asker ocaklarına verilen addır. Kapıkulu ocaklarının kurulmasından önceki dönemde Osmanlı Devleti'nin askeri gücünü yayalar ve müsellemler  oluşturuyordu. Bu birlikler tımarlı sipahiler, akıncılar, azaplar, voynuklar, martoloslar ve cerahorlarla destekleniyordu.
I. Murad döneminde (1360-89) örgütsel kuruluşu tamamlanan kapıkulu ocakları, 16. yüzyılda yeniden düzenlendi. Bu yapıda, yaya ve atlı olarak iki ana sınıf vardı. Acemi oğlanları, yeniçeriler, cebeciler, topçular, top arabacıları yay sınıfını, sipahiler, silahdarlar, sağ ulufeciler, sol ulufeciler, sağ garipler, sol garipler de atlı sınıfı oluşturuyordu.
Yeniçeriler, Osmanlı Devleti'nin sınırlarında yaşayan Yunan, Sırp, Arnavut gibi Hristiyan topluluklardan toplanan yetim çocuklardan oluşmuştur. Padişahın çevresinde bulunan yaya askerlerdir ve hayatlarında hiç evlenmezler. Üç ayda bir ulufe adı verilen bir maaş alırlar savaşa gittiklerindeyse sefer bahşişi alırlardı. II.Mehmetten İtibaren Cülus Bahşişi Almak Gelenek olmuştu. Devletin ilk yüzyıllarında yararlı olan bu sistem, daha sonra bozulması ile değişik sorunları birlikte getirdi. Yeniçeri ocağı II. Mahmud tarafından 1826 yılında kaldırılmıştır.

ÖZET Yeniçeri Ocağı, Osmanlı Devleti'nin klasik döneminde zaman zaman isyan etmiş olsa da bu isyanlar devletin merkezi otoritesini sarsacak cinsten değildi. Aksine merkezi otoritenin tesisinde ve savaşlarda gösterdikleri kahramanlıklar sayesinde birçok savaşın kazanılmasında yegâne âmil rol oynadılar. Fakat ocak, XVI. yüzyılın sonlarından itibaren tedricen bozulmasıyla devlete yarardan çok, zarar vermeye başladı. XIX. yüzyıla gelindiğinde bu durum daha da kötüye gitmiş, ocak tamamen fonksiyonsuz hale gelmişti. İkinci Mahmut, geçmişte yaşanmış üzücü olaylardan ders alarak ocağı ortadan kaldırmak için hemen teşebbüste bulunmamış, bunun için uzun bir hazırlık evresine girmiştir. Bu hazırlık evresi çerçevesinde yeniçeriler dâhil olmak üzere diğer kapıkulu sınıflarının ileri gelenlerini, ulemayı ve devlet ricalini bazı makamlar vermek suretiyle kendi yanına çekmeyi başarmıştır. Böylelikle bu kişilerin, son yeniçeri isyanında ocakla ittifak yapmaları engellenmiş, ikinci Mahmut'un beklediği an vuku bulmuştu. Nihayet Sultan Mahmut için uygun şartlar olgunlaşmış, Osmanlı kroniklerinde "Vaka-i Hayriye" olarak anılan hâdise gerçekleştirilmiş, bir başka ifadeyle; Yeniçeri Ocağı, 17 Haziran 1826'da bütün kurumlarıyla birlikte ortadan kaldırılmıştır. ABSTRACT İn the classical period of the Ottoman State, Guild of Janissaries revolted against to the Ottoman State from time to time these munities weren't type of who would oppose the central authority of the state. On the contrary thanks to their bravery in the wars and the property of the central authority, they have played a major role in winning the wars. But " Guild of janissaries XVI. Starting from the end of the century, they gradually began to do more harm than good to the state. When XIX. Century came, this sitiation got worse and Guild of Janissaries " lost their function. The 2 nd Mahmut, who was taking a lesson from the sad events in the past, didn't attempt to abolish to Guild of Janissaries immediately; so then he had been in a long preparatory phase. This Preparatory phase has persuaded the elders of other capitulating classes, including the Janissay's and authority of the state prevented them from forming an alliance with the Janissary. in the recent Jannissary revolt, the moment the 2 nd Mahmut had expected. Finally, the conditions were provided for Sultan Mahmut, the event called " Vaka-i Hayriye " was realized in Ottoman's Chronicles; in other words; the Janissaries were abolished on June 17 th. 1826, with all its institutions.

Bu çalışmada öncelikle yeniçerilerin, son dönem verileri ile, pazarda edindikleri pozisyon aktarılmış ve toplumsal bir erk olarak tarihsel rollerine dikkat çekilmiştir. Daha sonra yeniçerilerin bu sosyal ve ekonomik nüfuzu ile birlikte kaldırılmasının Osmanlı toplumunda kalemiye, ilmiye ile askeriyeyi nasıl etkilediği ve bunun ekonomik anlamda ne gibi etkileri olduğu incelenmiştir. İlganın ekonomik yansımaları bu bağlamda tağşiş, müsadere, hazinede yeni kurumlaşma ve pazarda fiyat-talep-ücret konularını içermektedir. Ayrıca müsadere konusunda ilga sonrası Yeniçeri Ocağı emvalinin kaydedildiği Başmuhâsebe Darphane-i Âmire D.BŞM.DRB. d.16706 nolu deftere ait bilgiler ilk kez bu çalışmada aktarılmıştır.
Abstract
In this work, it was firstly focused on the position of janissaries in market in late period and their historic role as a social power. After that, it was evaluated that the elimination of janissaries, got penetration in social and economic fields, brought about the reflections on economy and 'kalemiye, ilmiye, askeriye' wthin social perpectives. Tağşiş/devaluation, confiscation, new intstitutionalization in treasure and price-demand-wage on the market was worked in economic reflections. Also within the confiscation, an account book registered D.BŞM.DRB.d.16706 of Başmuhâsebe Darphane-i Âmire in Ottoman Archive Catalogues of Prime Ministry was firstly used in this work.

Σύμφωνα με διάφορες εκτιμήσεις, ο αριθμός των μουσουλμάνων Ελλήνων στην Τουρκία φθάνει σήμερα τις 700.000. Κατά κανόνα οι Έλληνες μουσουλμάνοι χωρίζονται σε διάφορες ομάδες. Λόγω της βίας και της καταπίεσης που ασκήθηκε στους χριστιανούς της Κρήτης κατά τη διάρκεια του Οθωμανικού ζυγού, χιλιάδες Έλληνες αναγκάστηκαν να ασπαστούν το ισλάμ και να αφομοιωθούν με τους Τούρκους που έφθασαν αργότερα. Η ομάδα αυτή των εξισλαμισθέντων Ελλήνων ήταν συνυφασμένη με την τουρκική ταυτότητα. Ζούσαν στις νότιες και νοτιοανατολικές περιοχές της Τουρκίας – στο Αϊδίνι, την Αττάλεια, την Άγκυρα, τη Μερσίνα, την Αλεξανδρέττα, την Κωνσταντινούπολη, το Τεκίρνταγ και τα Δαρδανέλια...

Sanki atlarıyla doğmuşlardı. Kuşlar menzile kanatlarıyla, onlar muratlarına atlarıyla varırlardı. Nimeti, dörtnala gittikleri topraklarda, hayrı atlarının alnında ararlardı. Ata binmeyi daha doğmadan binlerce yıl önce öğrenmişler, Pasifik’ten Atlantik’e binlerce yıl önce koşmuşlardı. Yumuşak ağızlı, küçük kulaklı, çakmak bakışlı, uzun, sığ yeleli, geniş göğüslü ve sağrıları kuvvetli Türkmen atlarıyla yoldaş, karındaş olmuşlardı. Onlar cihanı atlarıyla kuşatırken, cihan onları atlarıyla bilmiş, atları onlara cihanı gezdirmişti. Cihan, atların, sultanlarının nal sesleriyle yankılanırken, Sultanları onlara uçları vermiş, göç edilen her sınır, yeni bir menzili müjdelemişti. Menzile doğru dörtnala giderlerken, kirli sakallı dağları, dağların yanaklarına tutunan köyleri ve kadim dillerde ezgiler mırıldanan zamanı selamlamışlardı. Fedai, dalkılıç, serdengeçti ve deliler… Bazen birbirlerine karışacak kadar yakınlaşarak, bazen birbirlerini unutacak kadar uzaklaşarak ama hep sonsuz bir coşkuyla akın akın akarlardı..

*Fatih İki Torununu Rehin Tutuyor Kendi Yanında, Beyazıt ve Cem İsyan Etmesinler Diye  *Daha Gömülmedi Fatih, Ama Kalmamış Durumda İstanbul’da Can ve Mal Güvenliği (Sonra da “Ne Büyük Medeniyet Kurmuş Osmanlılar”)  *Neden Ağır Ağır Geliyor, Beyazıt İstanbul’a (Ya Ölmediyse Fatih, Numara Yapıyorlarsa Beyazıt’ı Öldürmek İçin)  *Biner Akçe Yeniçerilere, Bir Milyon Akçe Cem Sultan’a  *Yıldırım’ın Çocuklarından Seksen Yıl Sonra (Şehzadeler Yüzünden)  Yine Bir İç Savaş. Ama Otuz Yıl Sonra Bir İç Savaş Daha Olacak  *Çabuk Cephe Değiştirir Osmanlı Mafyasında Tetikçiler  * “Bize Bursa’yı Yağma Etme İzni Verilsin”  * “Biraz Para Gönder Bakalım” Diyor Cem, Beyazıt’a, Kurban Bayramı 2 Aralık’ta  *Gedik Ahmet Paşa da Çocuğunu Rehin Bırakıyor (Karşı Tarafa Geçerse Diye)

1806’da başlayan Osmanlı-Rus harbinin mütareke sürecine girmesi
üzerine barış görüşmeleri için Bükreş’te bulunan Rus karargâhından
Aleksander Grigoreviç Krasnokutsk kurye olarak İstanbul’a gönderildi.
İstanbul’a geldiği tarihlerde yeniçeriler Alemdar Mustafa Paşa’ya karşı
isyan hazırlığı içerisindeydi. Alemdar’ın ölümüyle sona eren bu isyan,
yeniçerilerin kin ve öfkesi, İstanbul’un ateş, kan ve gözyaşına boğulması,
yabancı misyon şeflerinin diplomatik savaşları yabancı bir gözlemcinin
tarafsız bir yaklaşımıyla bu günlükte ortaya konulmaktadır.

Öz;

Mezar taşları farklı bilim disiplinlerine ilk elden kaynak teşkil etmesi bakımından
oldukça önemlidir. Son yıllarda tarihi mezar taşlarına olan ilgi artmış, bu konuda
yayınlar yapılarak, mezar taşlarının daha iyi bir biçimde değerlendirilmesi ve bilim
âlemine tanıtılması sağlanmıştır. Ne yazık ki bu olumlu gelişmelerin yanı sıra, mezar
taşları kentlerin gelişim süreci içerisinde en çok zarar gören kültür varlıklarımız
arasında yer almış ve birçok mezar taşı bu süreç içerisinde ya tahrip olmuş ya da
yok edilmiştir. Ülkemizde eşine nadir rastlanan yeniçeri mezar taşları, üzerinde görülen
remiz ve kullanılan başlık formlarıyla Osmanlı mezar taşları içerisinde ayrı
bir yere sahiptir. Yeniçerilerde her bölük ve ortanın aidiyet sembolü olarak ayrı ayrı
remizleri bulunmaktadır. Bu remizler orta ve bölüklerin kapıları üzerinde, çadırlarında,
bayraklarında, sofa tezkirelerinde ve mezar taşlarında işlenmiştir. Söz konusu
incelenen mezar taşı üzerinde de 25. bölüğün remzi olan balık figürüne rastlanmıştır.
Bu kapsamda, yapılan çalışmaya konu olan mezar taşının bulunduğu
Kastamonu ili, Çatalzeytin ilçesi, Çağlar Köyü Merkez Camii'ne gidilerek hazire
içerisinde bulunan mezar taşının fotoğrafları çekilmiş, ölçü ve estampajları alınmış,
kitabe metni ile mezar taşı üzerinde yer alan remiz birlikte değerlendirilerek, mezartaşının Yeniçeri Ocağı'ndan 25. Bölüğün Alem-dârı Hacı Ali Ağa'ya ait olduğu ortaya konulmuştur.

Abstract;

Tombstones are quite essential as they constitute the primary resource for various science disciplines. By publishing issues on the tombstones, the profound evaluations of the tombstones and introduction to the scientific world have been realized,
and also the concern on historic tombstones has increased recently. Unfortunately,
despite these positive developments, tombstones have been among the most devastated cultural assets in urban development process and a number of tombstones have been either ruined or terminated. Janissary tombstones, encountered rarely in our country, has a unique position among Ottoman tombstones with emblems and heading forms on them. In Janissaries, there were different emblems as a symbol of each company and squad. These emblems were implemented on the gates, on the tents, on the flags, on the certificate of union and on the tombstones of companies and squads. The emblem of fish for the 25th company has been detected on the mentioned tomb. In this context, after visiting the burial ground of Central Mosque in Çağlar Village in Kastamonu, the photos of the tombstone have been shot, the measures and engravings were taken. By evaluating the inscription text and emblems on the tombstone, it has been revealed that the tombstone belongs to 25th company banner bearer Hacı Ali Ağa in janissary squad.

Aliya İzzet Begoviç’in doğduğu ve büyüdüğü Bosanski Šamac dahil, Bosna’da Avusturya, Venedik, Macaristan gibi yabancı devletlerle sınır boylarında, göl ve nehir kenarlarında, nehirler üzerindeki irili-ufaklı köprülerde tesis edilen harbî kaleler ile doğrudan Osmanlı tarafından inşa veya tamir edilmiş taş, ahşap ya da toprak kale, kastel, kule ve palankaların yeri, stratejik önemi, yönetimi, mimarî özellikleri,  personellerinin yükümlülük ve muafiyetlerinin değerlendirilmesi.

KALEYE SIĞAN TARİH:
GÜÇ VE ÇATIŞMANIN HÜKÜM SÜRDÜĞÜ BİR DÜNYA…
1500 yılı. Yaz mevsimi. Sultan II. Bayezid, Saray Başcerrahı İbrahim Efendi, Sipahi Beyi Çavdaroğlu Şahin Bey, Balıkçı Manolis, Papaz Nektarios, bahtsız Aleksia, Kemal Reis ile daha sonra “Piri Reis” adıyla anılacak yeğeni Muhittin Reis ve Yeniçeri Hasan. Sırplar, Rumlar, Venedikliler, Türkler. Hepsinin yolları aynı yerde kesişiyor. Mora yarımadasının güneybatı kesiminde yer alan Moton Kalesi’nde.Sipahilerin 17. yüzyıldaki hikâyesini sürükleyici bir üslupla anlatan Sipahi: Bir Osmanlı Süvarisi adlı romanın yazarı Yaşar Metin Aksoy, bu kez okurları kâh Osmanlı donanmasının yükseliş günlerine kâh Osmanlılara galebe çalmak isteyen Venedikli bir komutanın yanı başına götürüyor. Venedik filosuyla bir dizi yakın çatışma, denizden topa tutulan Moton Kalesi ve muazzam bir kuşatmayla birlikte adım adım Venedik’in Akdeniz’deki egemenliğine vurulan darbeye bir tanıklık sunuyor.15. yüzyılın sonlarında Akdeniz’in en tanınmış denizcisi hâline gelen Kemal Reis’in kıvrak zekâsıyla Venedik filosunu bozguna uğratışının hikâyesinin yanı sıra farklı uluslardan pek çok insan karesiyle Osmanlı tarihinin tansiyonu yüksek döneminden bir fotoğraf Yeniçeri. Bu fotoğrafta sadece bir kuşatmanın izleri yok; rahibinden yeniçerisine, balıkçısından saka birliğine, donanmadan kale komutanına kadar toplumun her kesiminden bir parça taşıyor. Dahası sadece bir Osmanlı-Venedik mücadelesi değil, aynı zamanda bir döneme toplumsal ve sosyolojik açıdan bir kapı aralıyor.
Yeniçeri; ışık tuttuğu dönem ve ilginç karakterleriyle, tarihî romanlara ilgi duyan herkesi 16. yüzyılın renkli dünyasına götürüyor.

z Osmanlı tarihinde önemli bir yeri olan askeri teşkilat ve o teşkilatın insan kaynağını sağlayan yeniçeri ocağı olmuştur. Yeniçeri ocağının kuruluş tarihinin tam olarak bilinmediği kabul görmüş bir çıkarımdır. Önceleri savaş esirlerinden devşirilen yeniçeriler daha sonra Fatih Sultan Mehmet döneminde Fethedilen topraklardaki Hristiyan çocukların sistemli bir şekilde devşirilmesi ile yeniçeri ocağının kurumsallaşması sağlanmıştır. Yeniçeri ocağının kuruluşundan itibaren kanuni sultan Süleyman dönemine kadar yararlıklar sağladığı, disiplinli bir asker ocağı olduğu bilinmektedir. Fakat Kanuni Sultan Süleyman döneminde ve sonrasında Yeniçeri ocağında bozulmaların, disiplinsizliğin baş gösterdiği bilinmektedir. Hatta sadece cülus bahşişini beğenmediği ya da Ulufeyi arttırmak için dahi isyan çıkarmışlardır. Devlet adamlarının ve de bazen padişahların değişmesine neden olmuşlardır. Bu çalışmada, öncelikle Yeniçeri ocağının kuruluşundan itibaren geçirdiği aşamalara değindikten sonra özellikle Fatih Sultan Mehmet döneminde ve sonrasında yeniçeri eksenindeki olayları ve isyanları ele almaya çalışacağız. Bu konuda alanda yapılan çalışmaların çoğunluğu yeniçeri isyanlarına ve devlet içinde otorite olma çabalarına yoğunlaşmıştır. Yeniçeri isyanlarının Buçuktepe isyanı ile başladığını söyleyebiliriz. Zamanla devlet içinde politik bir güce sahip olmaya başlayan yeniçeri devlet adamlarının hatta padişahların değişmesinde ve Osmanlı Devleti politik hayatında etkili bir rol oynamıştır. Kanuni Sultan Süleyman’ın Viyana seferinde başarısız olmasında da yeniçerilerin etkisi vardır. Anahtar Kelimeler: Yeniçeri, İsyan, Yeniçağ, Buçuktepe, Ordu

Mehmet Anıl'ın yazmış olduğu 'Edep Ya Hû' isimli tarihi romanı, Bosnalı bir ailenin devşirme çocuğu olarak Kız Ferhad'ı Paşa ve Ağası tarafından dayattırılarak yaşamış olduğu cinsellik, Ferhad'ın bu yaşantıdan doğan iç çekişmeleri ve psikolojisi yer almaktadır. Roman içinde öykülenen tarihsel varoluş, tarihsel yöntemle netlik kazanır.

Bu çalışmada Mehmet Anıl'ın Edep Ya Hû romanında, yeniçerilerin sistemlerinin bozulduğu dönemlerdeki baskıcı tutumları tarihsel açıdan değerlendirilecektir. Adı geçen romanda Bosnalı bir ailenin çocuğu olan Ferhad'ın devşirilme hikayesi anlatılmaktadır. Ferhad küçük yaşta İstanbul'a getirilip paşanın ve yeniçeri ağasının kapatması olmuştur. Ayrıca oradaki askerlere de zevk için sunulan Ferhad, baskılar altında yetiştirilmiştir. Görüldüğü üzere ne kadar kurgusal bir roman da olsa yeniçeriler dönemindeki baskılar bağlamında, tarihten izler taşımaktadır.

Doğu meselesi, 18. yüzyılın son çeyreği itibariyle Rusya İmparatorluğu'nun dış politikasına yön veren en mühim etkenlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda Rus toplumunun Müslüman bir ülke olan Osmanlı İmparatorluğu'na, geleneklerine, adetlerine, dini inancına, harp sanatlarına ve ekonomisine olan ilgisi, iki devlet arasındaki askeri, diplomatik ve ekonomik etkileşim yollarını bulma ihtiyacını da beraberinde getirmiştir. Dolayısıyla diplomatik temsilcilikler tarafından kaleme alınan raporların yanı sıra, mühim bilgiler içeren edebi eserler de önemli birer kaynak niteliğine haiz olmaktadır. Bahsi geçen edebi yapıtlardan biri de Nijniy Novgorodlu Tüccar Vasiliy Baranşikov'un Amerika, Asya ve Afrika Kıtalarındaki Talihsiz Serüveni (1780-1787) adlı seyahatnamedir. Çalışmamızda söz konusu edebi eserin tarihi bir kaynak olarak güvenilirlik derecesi analiz edilirken, Türk-Rus gerginliğinin tavan yaptığı bir dönemde İstanbul'da yaşayan bir Rusya İmparatorluğu vatandaşının gözünden şehrin ve Osmanlı sosyal hayatının nasıl tasvir edildiği ve Baranşikov'un yaptığı karşılaştırmalar ışığında ''öteki'' algısı da incelenmektedir.
By the end of the XVIII century, the most important problem of the Russian’s Empire foreign policy was the “Eastern question”. The interest of the Russian society in the Ottoman’s Empire traditions, customs, religion, military affairs and economy was linked to necessity to find ways for cooperation between both states in military, diplomatic and economic spheres. In this situation, literary works served as a source of useful information apart from the reports of diplomatic embassies about an exotic country. One of them was the travel notes “Unlucky adventures of Nizhny Novgorod merchant Vasily Baranshikov in three parts of the world: America, Asia and Europe in 1780-1787”, that was published in the last third of the XVIII century (1787). The problem of authorship and authenticity of this notes also were raised in the article as well as the degree of its value as a historical source. The main attention was paid to the special features of representation of Istanbul by a Russian citizen in the East during the period of aggravation of relations between Russia and the Ottoman Empire, as well as the specifics of self-identification and perception of the “other” by our countryman.

Öz
Klâsik Türk Edebiyatı’nda şairlerin ele alacağı konuların, yapacağı
tasvirlerin, benzetmelerin çerçevesi önceden belirlenmiştir.
Şairler, geleneğin kendilerine sunduğu çerçevede eserlerini
kaleme almışlardır. Klâsik Türk Edebiyatı’nın esas konusu
olan aşkı anlatırken, şairler ideal aşkı ve ideal sevgiliyi
tasvir etmişlerdir. Şair, hayatında aşkı gerçekten yaşamamış
dahi olsa eserinde ince hayaller ve benzetmelerle aşkı ve âşıklığı
en güzel şekilde ifade etmiştir. Çoğu zaman şairin kimliği,
mesleği, makamı ve içinde bulunduğu koşullar şiirlerinde
fark edilmez. Bununla birlikte zaman zaman şairlerin düşünceleri,
hayata bakış açıları şiirlerinde kelimelerin arasına gizlenmek
suretiyle karşımıza çıkar. 16. yüzyıl şairlerinden Taş-
lıcalı Yahya Bey, devşirme usûlü ile İstanbul Acemi Oğlanlar
ocağına getirilmiş, yeniçeri olmak üzere yetiştirilirken ordu
içinde yükselmiş, hem asker hem de şair olarak tanınmıştır.
Taşlıcalı Yahya Bey kasidelerinde katıldığı seferlerden bizzat
bahsetmektedir. Ancak divanların gazeller bölümü daha çok
sevgiliye dâir vasıfların dile getirildiği bölümlerdir. Hem asker
hem devlet adamı olan Yahya Bey’in gazellerinde güzeli,
sevgiliyi tasvir ederken asker kimliğinin izlerine rastlamak
mümkün müdür? Şair, yeniçeri olarak katıldığı seferlerde
edindiği tecrübelere şiirlerinde yer vermiş midir? Yazımızın
konusunu, bu soruların cevabı teşkil edecektir. Şairin mesle-
ğinin izleri beyitlerde tespit edilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Yahya Bey, yeniçeri, asker- şair, sultan.
Abstract
In Classical Turkish Literature, the topics to be discussed by
poets, their depictions and metaphors are predetermined. The
poets penned their works in the framework presented by the
tradition. While describing love, which is the main subject of
Classical Turkish Literature, poets have described ideal love
and ideal lover. Although poets do not really experience love
in his life, he expresses love and loneliness in his work with
subtle dreams and metaphors. Most of the time, the poet's
identity, profession, position and conditions are not recognized
in his poems. Nevertheless, from time to time, poets' thoughts
and perspectives of life appear in the poems by hiding
among the words. Taşlıcalı Yahya Bey, one of the 16th century
poets, was brought to Istanbul’s by the devşirme method,
while in military training promoted in the army, is known
both as a soldier and as a poet. Yahya Bey from Taşlıca, speaks
about the voyages he participated in in his poems in the
form of eulogy. However, the ghazels section of the divans is
the section where the qualifications about the lovers are
expressed. In the ghazals of Taşlıcalı Yahya Bey, a soldier
and statesman, is it possible to see the traces of a soldier's
identity while depicting the lover? The poet, as an infantry,
must have given his experiences in the poetry. The subject of
our article is determined from this point. Traces of the poet's
profession will be tried to be determined from the couplets.
Keywords: Yahya Bey, infantry, soldier-poet, sultan.

Bu çalışmada Ahmed Cevad Paşa’nın Târîh-i Askerî-i Osmanî isimli yazma eserinin, Kitâb-ı Sâni ve Kitâb-ı Sâlis kısımlarının transkripsiyonu ve tahlili yapılmıştır. Türk askeri tarihçiliğinin ilk temsilcileri arasında bulunan Ahmed Cevad Paşa’nın bu eserinin tamamının Latin harflerine çevrilerek modern araştırmacı ve okurların kullanımına halen sunulmuş olmaması bir eksiklik teşkil etmektedir. Mevcut tez ile bu açığın kapatılması adına bir katkı sunulması amaçlanmıştır. Tezde ayrıca Ahmed Cevad Paşa’nın tarih yazımı açısından Nizâm-ı Cedîd reformlarına bakış açısının değerlendirilmesi de amaçlanmıştır. Ahmed Cevad Paşa’nın II. Abdülhamid döneminde yaşamış bir asker ve devlet adamı olarak eserini nasıl kurguladığı, askeri tarihçilik ve askeri teşkilat tarihi açısından eserin önemi ve eserde hâkim olan tarih anlayışı da bu tezde ele alınan diğer konuları teşkil etmektedir.