savaş tarihi

İngiliz edebiyatında, Birinci Dünya Savaşı’nı konu alan edebi
eserlerin çoğunlukla şiir türünde görülmesi, kuşkusuz, savaşın neden olduğu korku, umutsuzluk, vatanseverlik gibi duyguların normalden çok daha şiddetli şekilde hissedilmesi ile ilişkilidir. Diğer yandan, savaş halinin, sivil halkın ve milyonlarca askerin zihnine yerleştirdiği, zamanın kısıtlı olduğu düşüncesi, çabuk düşünmenin ve hareket etmenin gerekliliği ve ruh halinin ani değişimlere maruz kalması, savaş anlatısı ile bağlantılı edebi yönelimin şiire kaymasını tetiklemiştir. Modernist şairlerin eserleri ile paralel özellikler gösteren İngiliz savaş şiiri, cephede savaşan asker şairlerin tecrübelerini konu alması yönüyle literatürde kendine özgü bir konuma sahip olmuştur. Savaş sonrası dönemde, şiirin yanı sıra, yine şairlerin yazdıkları anı kitapları da onların savaşta yaşadıklarını ve kolayca atlatamadıklarını dış dünyaya aktarmalarını sağlamıştır. Edmund Blunden, Birinci Dünya Savaşı’nın en kanlı muharebelerine tanıklık etmiş bir şair olarak, yazdığı şiirlerle, İngiliz savaş edebiyatına katkıda bulunmuştur. Blunden, 1928 yılında yayımlanan anı kitabı Undertones of War ile daha çok tanınmıştır; bu eser, etrafı şiddetle çevrili bir şairin, edebiyat ve doğa sevgisi ile savaşın kaosundan zihnen de olsa uzaklaşabileceğini göstermesi açısından öne çıkar. Bu çalışma, İngiliz savaş şiirine genel bir bakış sunduktan sonra, Edmund Blunden’ın edebi yönünü ve Undertones of War’un şiirselliğini açıklamayı amaçlamaktadır.

XI. yüzyıl sonlarında Batı Avrupa Hristiyan dünyası, Kudüs'ü kurtarmak sloganıyla Türkleri Anadolu'dan atmak ve Orta Doğu'ya hâkim olan İslâm dünyasına kastetmek maksadıyla harekete geçmişti. Önce disiplinsiz ve düzensiz Haçlı öncüleri, ardından da profesyonel asıl Haçlı orduları, arkalarındaki kalabalık halk kütleleriyle birlikte İstanbul üzerinden Anadolu'ya girmişlerdir. Selçuklu Türkleri de kısa bir süre önce gelip yerleştikleri Anadolu'da Haçlı istilasına karşı bir vatan savunmasına girişmek durumunda kalmışlardır. Türkiye Selçuklu sultanı I. Kılıç Arslan başkomutanlığındaki Türk orduları Haçlılara karşı Anadolu'da başlıca meydan, kuşatma, savunma ve gerillâ savaşları vermiştir. Türkler, her biri farklı nitelikleri haiz olan bu savaş türlerinin gerektirdiği bütün faaliyet ve unsurlardan olabildiğince yararlanmışlardır. Türkler ve Haçlılar arasındaki çetin mücadelelerde insan, teşkilat ve teçhizat olmak üzere maddî bakımdan orduyu oluşturan temel unsurların yanında, pek çok manevî unsur da karşı karşıya gelmiştir. Bu çalışmada I. Haçlı seferinde vuku bulan Kserigordon kuşatması (1096), Kırkgeçit (Drakon) baskını (1096), İznik savunması (1097) ve Eskişehir (Dorylaion) meydan savaşı (1097) çerçevesinde Türkiye Selçuklu sultanı I. Kılıç Arslan'ın uyguladığı savaş taktikleri ve Türk ordusunun savaşçılık özellikleri hakkında birtakım değerlendirmeler yapılacaktır.

1914 yılında patlak veren ve daha önce esi benzeri görülmemiş mücadelelere sahne olan
Birinci Dünya Savası, sadece savaşa katılan devletleri değil, aynı zamanda savaşa
katılmayan devletleri de derinden etkilemiştir. Zafer-i nihai parolasıyla yola çıkan
Almanya liderliğinde harp eden İttifak Devletleri dünya harp tarihinde daha önce esine
rastlanmamış teknolojik silahlarla, denizaltılarla saldırıyor ve buna rağmen netice elde
Edemiyordu. İttifak Devletlerinin lideri konumundaki Almanya’nın amacı nihai zaferdi.
Fakat Almanya tüm imkânlarını seferber etmesine rağmen kesin netice elde edemedi.
İngiltere liderliğindeki İtilaf Devletleri ise dünya milletlerini Alman tahakkümünden
kurtarmanın hesaplarını yapıyorlardı. İtilaf Devletleri bu emelleri gerçeklesene kadar
harbe devam edeceklerini her fırsatta dile getiriyorlardı. Hem İttifak hem de İtilaf
Devletlerinin izlemiş olduğu harp politikası savasın herkesin öngördüğünden daha uzun
sürmesine neden oluyordu.
Özellikle İttifak Devletlerinin sulh teşebbüsleri, İtilaf Devletlerinde karşılık
bulamıyordu. Bu durum harbi gereğinden fazla uzatan başlıca sebepler arasındadır.
Harp uzadıkça harbin dehşeti de artıyordu. İnsan kaybının yanında arazi tahribatının da
gittikçe artması harbi her yönden dayanılmaz bir hale getirmekteydi. Bu durum aynı
zamanda hem İtilaf hem de İttifak memleketlerinde bir takım hoşnutsuzlukları da
beraberinde getirmekteydi. Özellikle 1918 yılına gelindiğinde sinirler iyice gerilmiş ve
“sulh” bütün muharip devletler topraklarında her şeyden çok arzulanır olmuştur. “Sonuna
kadar harp” söylentileri zamanla yerini “şerefli bir sulh tesis edene kadar harp” söylentilerine
bırakmıştır. Bu çalışmamızda, Mondros Mütarekesi öncesi sulh beklentileri, dönemin
önemli gazetelerinde yer alan haber ve makaleler ışığında değerlendirilmiştir.

İnsanoğlu, var olduğu günden bugüne, her zaman bir mücadelenin, savaşın içerisinde yer almıştır. Bu mücadelesinde de çeşitli unsurları, varmak istediği sonuca ulaşmanın bir aracı olarak kullanmıştır. İnsanoğlu tarih boyunca farklı dönemlerde, çeşitli aletleri silah olarak kullanmış ve bunlar, içinde bulunulan döneme göre farklılık göstermiştir. Bu farklılığı, yaşanılan dönemde var olan imkanlar, bilgi birikimi ve teknoloji şekillendirmiştir. Zaman ilerledikçe mevcut şartlardaki değişim, insanın kullandığı her türlü nesneyi de etkilemiş, gelişimine katkı sağlamıştır. Zamanın akışında meydana gelen bu gelişim süreci, bilgi birikiminin artmasıyla orantılı olarak hızlandırmıştır. İlk devirlerde yeni bir icadın, aletin kullanılmaya başlanması yüzyıllar boyunca kat edilen mesafenin ardından mümkün olurken, devir ilerledikçe bu gelişim ve değişim aşamalarının arasındaki mesafe de azalmıştır.
Taş ve sopa ile başlayan savaş teknolojisinde gelişim, günümüzde konvansiyonel silahların yanı sıra uzay, siber ve robotik gibi pek çok farklı alanlara ayrılmıştır. Bu değişim gerek savaş meydanındaki gerekse masa başındaki savaşların da araçlarını ve yöntemini de değiştirmiştir. Bu çalışmada da tarihsel süreç içerisinde savaşlarda kullanılan temel silahların teknoloji ve bilgi birikimi ile gelişimi ve bunun savaşları ve devletlerarası ilişkileri nasıl şekillendirdiği ele alınmıştır.

Rusya’nın tarih sahnesine önemli bir aktör olarak çıkışı 17.yy’ın son çeyreği ile 18.yy’ın ilk çeyreği arasındaki yıllara rastlamaktadır. Rusya’yı Avrupa’nın başat güçleri ile aynı denklemler içerisine sokan bu yükselişin baş mimarı ise “Büyük Petro” olarak bilinen Çar I.Petro’dur. Türk tarih literatüründe muhtemelen dönemin liderlerine nazaran sahip olduğu aykırı karakteri ve uygulamalarıyla “Deli Petro” olarak yer alan Büyük Petro, Rusya’nın çarlıktan imparatorluğa geçiş sürecinin öncülerinden biridir. IV.Ivan (Korkunç İvan)’ın doğu ve güney doğu yönünde genişlettiği çarlık topraklarını, batı ve güney yönlerinde geliştirerek, imparatorluğun yönünü doğudan batıya doğru çevirmiştir. Büyük Petro siyaset, askeriye, ekonomi ve kültür alanlarında batılılışma amacıyla gerçekleştirdiği devrim niteliğindeki değişimler ile Rus tarihinin en önemli figürlerinden biri haline gelmiştir. Petro hakkında yapılan çalışmalar birçok alanı içinde barındırmakla birlikte, biz bu çalışmada Büyük Kuzey Savaşı özelinde Petro ve Rusya’nın İsveç’e karşı yürüttüğü başarılı mücadele ile yükselişini anlatmaya çalışacağız.

Yorumlarınız, görüşleriniz bizim için çok önemli lütfen bize : kok1881tarih@gmail.com adresinde ulaşabilir ve görüşlerinizi bizimle paylaşabilirsiniz. Twitter'da ve İngstagram'da  kok.tarih hesaplarımız takip edebilirsiniz.
İyi okumalar dileriz...
Kök Tarih Dergisi Ekibi..

Rusya, III.Ivan’ın son Bizans Prensesi olarak bilinen Sofya Palaiologina ile 1472’de evlenmesinden beri, Bizans yani Doğu Roma İmparatoluğu’nun devamı iddiasında bulunarak kendine III.Roma yakıştırması yapmıştır. Ortodoks Hristiyanlığın devamını ve koruyuculuğunu üstlenen güçlü bir devlet statüsü içinde olma gayesi gütmüştür. Rusya tarihinin en önemli isimlerinden biri olan Büyük Petro da bu devlet anlayışını bilen ve göz ardı etmeyen bir isimdi. Osmanlı’nın 1683’teki II.Viyana Kuşatması’nın başarısız olmasının ardından Venedik, Lehistan, Avusturya ve Rusya’dan oluşan Kutsal İttifak, Doğu Avrupa’daki “Yenilmez Türk” imajının ortadan kalkmasını sağlamıştı. Uzun yıllar süren savaşların ardından 1699’da Karlofça Antlaşması imzalanmış ve Osmanlı’nın Avrupa’daki ilerleyişi tamamıyla durdurulmuştu. Osmanlı’nın kırılan gücü sonrasında bölgedeki bazı Hristiyan topluluklar Osmanlı’ya karşı büyük devletlerin hamiliğini aramaktaydı. Günümüzdeki Romanya ve Moldova topraklarının olduğu yerde bulunan ve Osmanlı İmparatorluğu’na tabii olan Eflak ve Bogdan Prenslikleri bu toplulukların önde gelen unsurları idi. Bu iki prenslik Osmanlı’ya dış ilişkilerinde bağımlı olmak birlikte, her yıl ödedikleri vergiler karşılığında genelde iç işlerinde Osmanlı tarafından serbest bırakılmışlardı. Ancak 17.yy’ın sonına doğru Eflak ve Bogdan’ın Osmanlı’nın ve Padişahın baskısının arttığına yönelik iddiaları ve şikayetleri bulunmaktaydı. Bu şikayetlerin Rusya’ya ilk iletildiği zaman 1704 yılına denk gelir. Rusya’da o sıralarda Büyük Petro, Narva Hezimeti sonrasında İsveç’in olası Rusya istilası için hazırlanıyordu. Çar, Bogdan Prensi(Voyvoda) Dimitri Kantemir ile Eflak Prensi(Voyvoda) Konstantin Brankovo’nun temsilcilerini çok dikkate almadı. Kapıda İsveç’in olası istila girişimi varken Petro, Osmanlı ile 1700’de imzalanan ve otuz yıl geçerliliği bulunan barış antlaşmasını bozmanın intihar etmekle eş değer olduğunu biliyordu.