2.Abdülhamit

Abdülhamit birilerinin dediği gibi bir “Kızıl Sultan” değildi.

“Hain”… Hiç değildi.

Ahmak, cahil ve salak da değildi.

Peki, Abdülhamid bu günlerde adeta göklere çıkarıldığı gibi “Ulu” bir “Hakan” mıydı?

Merak etmiyor musunuz?

Kim merak etmez ki?

Hadi öyleyse, rotamızı Türk tarihinin Abdülhamit dönemine çevirelim ve kısacık da bir zaman yolculuğuna çıkmak suretiyle, konuyu tarihi bilgi ve belgeler ışığında biraz daha açalım.

Yazar, bu kitabında; Halepli Muhammed vakası bize ne söylemektedir? Tarihin akışı içinde bir sosyal hareket için neredeyse emekleme dönemi olarak değerlendirilebilecek üç aylık bir zaman aralığına sıkışmış ve hiçbir ardı etki bırakmamış, sıradan insanların sürüklediği sıradan bir hareketin bize bir şey söyleme imkanı var mıdır? sorusuna “evet vardır” cevabını verecektir. Zira ister sıradan ister sıra dışı olsun her tarihsel olay bize bir şeyler anlatmaktadır ve Halepli Muhammed’in hareketinin bize anlattıklarının değeri de esasında tam da onun önemsiz gözüken özelliğinden, sıradanlığından kaynaklandığını iddia etmektedir.
Bu mehdilik iddiasının başlangıç yeri Osmanlı İmparatorluğu’nun vilayetlerinden Halep sınırlarında bulunan Huveyz ve Cemmasiyye köylerinde yaşanmıştır. Olayın ana merkezi Cemmasiyye köyüdür. Bunun ana sebeplerinden biri mehdilik iddiasında bulunan Halepli Muhammed B. Süleyman’ın burada yaşaması ve yaşanılan olaylar doğrultusunda buradan harekete geçmesidir.
Yazar, kitabı kaleme alırken tezini; toplumsal olayların din/ ideoloji, ekonomi, politika vb. gibi tek bir sebepten ortaya çıkmadığını toplumun psikolojik durumuyla birlikte din/ ideoloji, ekonomik sebeplerle birlikte birleştiğinde ve toplumsal hareket liderinin zaman içerisinde yaşanan olayları profesyonelce yöneterek karizmasını güçlendirmesi gerektiğini, lider karizması, olaylar ve sebepler tam oluştuğunda harekete geçilmesi durumunda daha etkili ve ulusal bir hareket ortaya çıkacağı fikrini savunmuştur.

Bu çalışmada, Başbakanlık Osmanlı Arşivleri ışığında 1880-1922 yılları arasında
Siyonist hareketin yönlendirdiği Yahudilerin Filistin topraklarına yerleşme çabaları ve
Osmanlı Devleti’nin bu yerleşme çabalarına karşı aldığı tedbirler ele alınmıştır.
Araştırmaya ön hazırlık olması bakımından yeterli düzeyde literatür ve arşiv
taraması yapılmıştır. Giriş bölümünde tezin araştırma yöntemleri hakkında bilgi
verilmiştir. Birinci bölümde Yahudilerin Osmanlı Devleti’ne göç etmeden önce
yeryüzünde dağınık halde bulunan nüfus oranları tespit edilmiş, belirtilen zaman aralığı
itibariyle Osmanlı Devleti’ndeki sosyal statüleri ve Filistin bölgesine gerçekleştirdikleri
tarihin akışını değiştiren büyük göçün boyutları konu edilmiştir. Daha sonra neden Filistin
bölgesine yerleşmeyi amaçladıklarının anlaşılabilmesi için Yahudilerin “Vaat Edilmiş
Topraklar ve Seçilmişlik” inançları ele alınarak, Siyonist ideoloji ile Yahudi inancının bu
kavramları nasıl yorumladığı araştırılmıştır. Tezin asıl konusunu oluşturan ikinci bölümde
Yahudilerin Filistin’e sahip olmak için ortaya koyduğu faaliyetler ve Osmanlı Devleti’nin
bunu engellemek amacıyla aldığı önlemler irdelenmiştir.
Eserin sonuç bölümünde genel bir değerlendirme yapılmış, ekler bölümünde
belirtilen zaman aralığında göçlerle sürekli olarak artan Yahudi nüfus oranlarını ortaya
koyan tablolara ve Yahudi tarihi ile Siyonist yerleşimlerin tasvir edildiği haritalara yer
verilmiştir.

19. yüzyılda Çorum’a bağlı Alaca (Hüseyinabad) kazası bünyesinde yoğun bir Alevi nüfusunu
barındırmaktadır. Alaca’da ikamet eden Dede Garkın ocağı dedelerinden Garip Dede, burada irşat
faaliyetlerini sürdürmüştür. Bölgede nüfuzlu ve etkin olan Garip Dede’nin bazı faaliyetleri merkezi
otoritenin dikkatini çekmiş ve yapılan tahkikat neticesinde Garip Dede’ye çeşitli suçlamalar isnat edilmiştir. Bu ithamlar arasında Garip Dede’nin devleti mali açıdan zarara uğratması, kanun
kaçaklarını barındırması ve taliplerinden “dedelik hakkı” adı ile para toplaması gibi maddeler öne
çıkmaktadır. Soruşturma neticesinde Garip Dede’nin suçlu olduğu hükmü verilerek Trablusgarp’a
sürgün edilmiştir. Siyasi otorite tarafından Trablusgarp gibi uzak bir yerin seçilmesi bilinçli olarak
tercih edilmiştir. Alaca ve çevresinin yoğun bir Alevi nüfusu barındırması ve Garip Dede’nin bu
topluluk üzerindeki tesirinden çekinen Devlet onun bu bölgede kalmasını sakıncalı bulmuş ve onu
Trablusgarp’a sürgün etmiştir. Garip Dede sürgün günlerinde çok sıkıntı çekmiş hatta sağlık durumu bozulmuştur. Garip Dede’nin sürgünde olmasından dolayı ailesi de başsız kalmış ve geçinmekte zorlanmıştır. Garip Dede ve ailesi gerçekleştirilen bu sürgüne itiraz ederek Garip Dede’nin
masum olduğunu savunmuşlardır. Garip Dede’nin ve ailesinin girişimleri merkezi otorite tarafından
haklı görülerek Garip Dede affedilmiş ve memleketine geri dönmüştür. Ele alınan çalışmada Garip
Dede’nin kim olduğu, sürgün edilme sebepleri, sürgün olayı, sürgünde yaşadıkları, affedilmesi için
verdiği mücadele ve memleketine geri dönüş süreci işlenmiştir.

Türk'üm dinim cinsim uludur, Sinem özüm ateş ile doludur'' mısraları 20. yüzyıla girerken Genç Türklerin parolası haline gelmişti. Mehmet Emin Yurdakul'un şairane coşkusunun dışa vurumu 1908 Hürriyet Devrimi'nin hemen öncesinde Kazım Karabekir gibi İttihatçı subayların askerlerine söyleterek kışla duvarlarını titrettiği bir marşa dönüşmüştü. (1) Tarih, mazlumlar dünyası için emperyalizme karşı mücadele ve milli devrimler sayfasını açıyordu. Bugün yaygın biçimde kullandığımız vatan ve millet kavramlarının ve milliyetçilik akımının doğuşunu ve serpilişini bizim açımızdan 19. yüzyılda başlayan ve günümüze kadar devam eden bir tarih dönemi içerisinde olgular ışığında okumak gerekiyor. Bu tarihsel dönem içerisinden çıkarılacak sonuçlar milliyetçiliği doğru kavramamız için altın değerindedir. Günümüzde kendisini milliyetçi olarak ifade eden kimi isimlerin ve kesimlerin temel bir tarih tezinden dahası tarihsel bir bakış açısından yoksun olduğunu görüyoruz. Bu mahrumiyet Türkiye'de milliyetçiliği kuramsallaştıran düşünürlerin yahut milliyetçi bir siyasal programa sahip olan İttihat ve Terakki, Müdafaai Hukuk ve Cumhuriyet Halk Fırkası'nın ve bunların liderlerinin en başta da Atatürk'ün yeterince anlaşılmadığının kanıtı sayılabilir. Bir başka deyişle, 'milliyetçiler', milliyetçileri okumamıştır hatta onların izleğinde oldukları dahi kuşkuludur. Son dönemde Sultan 2. Abdülhamit'in sembolleştirilerek bir toplum tasarımına bayrak yapılmaya çalışıldığını gözlemliyoruz. Bu toplum tasarımı Batı merkezlerinin milletleri ve milli devletleri dağıtma heddefini içeriyor. Adalet ve Kalkınma Partisi, 2002'de ABD desteğiyle iktidar olduğu dönemden bu yana Türkiye'nin milli devletini ekonomik olarak küçültme, siyasal ve bürokratik olarak etkisizleştirme ve toplumu kozmopolit yozlaşmaya ya da dinci gericiliğie mahkum etme programını izledi. Elbette her siyasal programın ve toplumsal tasarımın sembolleri olur. 2. Abdülhamit de bu sembolizm için tabiri yerindeyse aranan kan oldu. 'Milliyetçiliğin ayaklar altına alındığı' anayasadan Türklük ibaresinin çıkarılmaya çalışıldığı ve Kürt açılımının gerçekleştirildiği bir dönem için çok uygun bir sembol oldu. AKP'nin (ve HDP'nin de) toplumu etnik aidiyetlerine göre tanımlama (parçalama) dini 'hassasiyetleri' zirveye tırmandırma ve bunların üstünde bir iktidar odağı yaratma stratejisi gerçekten 2. Abdülhamit'i andırıyordu. Batı sistemine teslim olmak için gereken tüm argümanların protitipi 2. Abdülhamit

The legacy of Abdulhamid II has long been debated. However, under these disputes is a political clash rather than the one of historical facts. This paper aims to evaluate Abdulhamid II and his legacy while avoiding the biased information as much as possible.

Devrimci Marksizm, Bu Sayı

Sungur Savran, Barbarlığın dönüşü: 21. yüzyılda faşizm (2): Ön-faşizmin yükselişi

Kurtar Tanyılmaz, Almanya’da faşizmin ayak sesleri

Muzaffer Ege Alper, Finlandiya ve yeni-faşist hareketler

Özdeniz Pektaş, Leon Theremin: Bilim adamı, müzisyen, casus

Mehmet İnanç Turan, Yeniden Mustafa Suphi’nin partisi üzerine!

Sungur Savran, Mağrur olma padişahım, senden büyük tarih var: 31 Mart’ın ve Abdülhamid’in hal’inin 110. yıldönümü

Volkan Sakarya, Lenin’in siyasi teorisinin felsefi temelleri üzerine

Emre Bayır, İşçi sınıfına daha yakından bakmak

Yorumlarınız, görüşleriniz bizim için çok önemli lütfen bize : kok1881tarih@gmail.com adresinde ulaşabilir ve görüşlerinizi bizimle paylaşabilirsiniz. Twitter'da ve İngstagram'da  kok.tarih hesaplarımız takip edebilirsiniz.
İyi okumalar dileriz...
Kök Tarih Dergisi Ekibi..

Memoire of Âtıf Efendi; Chief clerk of the Ottoman palace
Mehmet Âtıf Efendi worked as a chief clerk of the palace of Sultan Abdülaziz between 1873-1876. He did not write his own memoire by himself. Instead, one of his close friends İbnül Emin Mahmud Kemal İnal, a historian, was charged with this duty. Mühürdar Emin Paşa, İbnülemin’s father,  and Mehmet Âtıf Efendi’s brother helped writing some parts of the memoire.
At a very old age, Âtıf Bey had this work written. After being kept in manuscript format at İbnülemin Mahmud Kemal’s private library for some time; the memoire was transferred to the library of literature faculty at Istanbul University where it was kept in the section called İbnülemin Library from where it was taken to the rare books and manuscripts section.
The manuscript mainly talks about the era Sultan Abdülaziz reigned starting with the period of Abdülmecid the first. Most importantly it includes first account knowledge about the incidents took place before and  after Hal’. Moreover, more information can be found regarding the Ottoman palace and how it was functioning in the last quarter of 19th century. In this context, it is possible to find noteworthy and detailed information regarding Europian and Turkish businessmen at that time and how and where they were hosted by the court. In fact, this memoire can be considered very short in length when its volume  is taken into consideration. However, the topics memoire discusses shed light on the mentioned era. A few of the topics function as important sources for İbnülemin Mahmud Kemal İnal’s first volume of the work called “The Last Grand Viziers”. In addition, personal and literary character of Mehmet Âtıf Bey had an impact on İbnülemin’s writing style and construction of his works.
Besides being a  sincere and religious person, Mehmet Âtıf Bey was raised up according to the Ottoman Palace etiquette, which determined the way he approaches to and evaluates the period he witnessed. It is possible to see the same effect in all his works especially in “The Last Grand Viziers”. Mehmet Âtıf Bey passed on the incidents happened before and after Tanzimat to İbnülemin Mahmud Kemal İnal whom he met frequently because of their close relation. These accounts empowered İbnülemin to analyse Tanzimat, Meşrutiyet and afterwards, very complex periods, in the right context with a reliable background.
What’s more, Mehmet Âtıf Bey paved the way for studying İbnülemin Mahmud Kemal İnal’s historical and biographical works at three seperate  stages in a precise way.

Yaklaşık otuz üç yıllık saltanatı süresinde, Sultan Abdülhamit'in yönetimi altında yaşayan aydınların çoğu gibi, Mehmet Akif'in de II. Abdülhamit'e karşı olduğunu görüyoruz. İlk bakışta İslamcı bir şairin, İslamcılık düşüncesini benimseyerek iç ve dış siyasette bir sistem halinde geliştirip, teşkilatlandıran Abdülhamit'e karşı olması başta bir çelişki gibi görülebilir. Ancak II. Abdülhamit'in yönetimi altında İslamcı aydınların da düşüncelerini rahatça söyleyemedikleri, takibata uğradıkları, yayın yapamadıkları düşünülecek olursa Mehmet Akif'in muhalefetinin doğal olduğu anlaşılır. Mehmet Akif'in yetiştiği, bilhassa Safahat'ının birinci kitabının yayınlandığı zaman dilimi, hemen hemen her aydının toplumsal sorunlar ve dolayısıyla politika ile az veya çok ilgilendiği bir devredir. Döneme baktığımızda, 1908 Meşrutiyet hareketinden önce hiçbir zaman toplumumuz ve insanımız siyasetle bu tarihten sonraki kadar meşgul olmuş, politikayla bu kadar iç içe geçmiş değildir. Mehmet Akif'in 1908'den sonraki hayatı, milletimizin, İslâm âleminin ve hatta bütün Doğu dünyasının Batı emperyalizmine karşı varlık mücadelesi ile iç içe geçmiştir. Sultan Abdülhamit'e karşı olmak, istibdattan nefret etmek, onun hakikati görmesine engel olmamış; halkı, vatanı ve insanlık için mücadele etmesinin önüne geçmemiştir.

Education is one of the most important values of a society and plays a critical role in the development of societies. With the help of education, it is possible to direct the future of the country by shaping the individual who is the smallest part of the society. The way of development of a society is possible with providing a quality education to the individuals who make up the society. Morever, education is not only improving the society but also making the life of the individual more positive and quality. In this respect, education serves as a bridge for transferring the cultural heritage of the great empires to future generations.The period of Sultan Abdulhamid II  (1876-1909), continues to be one of the most debated period in political and cultural history. One of the main reasons for the continuation of discussions is the lack of detailed and extensive research on both Sultan Abdulhamid II and his period. In this study, it is planned to examine educational policies of Sultan Abdulhamid II with an analytical perspective.

Osmanlıda ki Dağıstan Alay’ı ve liderlerinin: İmam Şamil’in oğlu Gazi Muhammed ile Muhammed Fazıl Paşa'nın Sultan II. Abdülhamid Han'a düzenlenmek istenilen darbe girişimini nasıl açığa çıkarıldığını birçoğumuz bilmediği gibi bilenler ise kaynaklarda anlatılan eksik bilgilerle dayalı haliyle bilmektedir. Bugüne kadar tüm ayrıntılarıyla ortaya koyulmamış hatta mevcut kaynaklarda Sultanı korumakla görevli Gazi Muhammed'i, Muhammed Fazıl Paşayı hem de Dağıstan Muhafız Alayını töhmet altında bırakacak şekildeydi. 

Konunun iyi anlaşılması için bazı akademik kaynaklarda konunun bugüne kadar nasıl aktarıldığını ve yeni ortaya çıkan Gazi Muhammed’e ait mektuplar sayesinde konuyu tüm açıklığı ile anlatacağız.

Devrimin kitleselleşebilmesi için uygun koşulların oluşması devrimci fikirlerin kitlelerin hayat gerçeğiyle buluşması demektir. Sultanın yönetimi, ülkeyi ciddi bir ekonomik darboğaza sokarak vergi gelirlerini artırınca, Anadoluda 1906-1908 yılları arasında önemli ayaklanmalar çıktı.

Sosyal ağlarda gündemin ilk sırasına yerleşen Komşudaki referenduma Türkiye solunun verdiği coşkulu tepkiye karşılık AKP’li unsurlar “borcunu ödememek ne demek arkadaş?” tepkisi verdiler. Tabii 22 milyar dolarlık IMF borcunu ödemekle övünürken, 2014 Mart ayı itibarıyla 387 milyar dolarlık dış borcu halkın sırtına yükleyen bir anlayışın, Tsipras’ın tavrını sevinçle karşılaması beklenemezdi. Fakat daha ilginci, “borcunu ödememek de nedir arkadaş?” diyenlerin, Türkiye’nin yakın tarihinde 3 kez moratoryum ilan ettiğinden hiç bahsetmiyor olmaları… Üstelik bu moratoryumlardan ilkinin o çok sevdikleri “Abdülhamid Han” döneminde, 1881’de, ikincisinin Demokrat Parti iktidarında, 1958’de ilan edildiğini “Menderes’le çok yakın tarihi, siyasal ve duygusal bağ kuranların” hiç dillendirmemeleri…