Kafkasya

Orta Tunç Çağı, merkezi Orta Aras Havzası (Ermenistan, Nahçıvan,
Kuzeybatı İran, Kars, Iğdır, Doğubayazıt) olan Aras Boyalıları Kültürü’nün
ortaya çıktığı dönemdir. MÖ II. Binyılın başlarında Kura-Aras Kültürü’nün
çözülmeye başlanmasıyla ortaya çıkan bu kültür, Gürcistan’dan Kuzeybatı
İran’a kadar yayılmıştır. Nahçıvan, Ermenistan ve Kuzeybatı İran’ın aksine
Anadolu coğrafyasında bu kültüre ait yerleşim yerinin olmayışı kültürün
tanımlanması açısından büyük sıkıntıyı beraberinde getirmiştir. Bu yüzden
kültür, yayla kültürü, göçebe, mobil pastoral gibi kavramlarla açıklanmaya
çalışılmıştır. Bu sorunlara ışık tutmak adına 2016 yılında, Ağrı-Iğdır OrtaSon
Tunç Çağı, Aras Boyalıları Kültürü isimli yüzey araştırmasına başladık.
2016 yılında keşif amaçlı sürdürdüğümüz yüzey araştırmamız 2017 yılında
sonuçlarını vermeye başlamıştır. Iğdır’ın 5 km. güneyinde ve Aşağı Erhacı
Köyü’nün 500 m güneyinde bulunan Kızıltepeler mevkiinde sürdürdüğümüz
araştırmalar, kültür açısından birçok bilgi sunmuştur. Kayalık tepenin güney
eteğinde Türkiye’deki ilk Aras Boyalıları Kültürü yerleşmesinin izlerine
ulaşılmıştır.

Bu çalışmanın amacı, Kafkasya coğrafyasını tanımlamak aktörlerini belirlemek ve bu çerçevede bölgedeki Türk etkisini tarihi perspektiften geleceğe taşımak için fikir mülahazaları yapmaktır. Bize hem yakın hem uzak hem benzer hem değişik olan bu coğrafya bu anlamda dikkatli analizi yapmayı ve kavramları doğru oturtma özenini gerektirmektedir. Bu sebepten ötürü çalışmayı iki akademisyen müştereken yapmanın daha doğru olacağına kanaat getirdik.

XVI. yüzyılın ortalarında yeni bir siyası güç olarak ortaya çıkan Moskova Knezliği,
zaman içinde başta Karadeniz’in kuzeyi olmak üzere, Türkistan ve Kafkasya’da bölge siyasi dengesini değiştirebilecek bir konuma ulaşmıştır. 1550’li yıllardan itibaren iş başına gelen Rus Çarlarının Türkistan ve Kafkasya’daki Türk hanlıklarının içinde bulunduğu bölünmüşlükten faydalanarak hâkimiyet alanlarını genişlettikleri dikkati çekmektedir. 10 Mayıs 1795'de Derbend’i işgal eden Ruslar hemen ardından Bakü, Şemâhi, Şusa bölgelerini işgal etmiştir. Rusya ile İran arasında 1804’de başlayan Azerbaycan coğrafyasına hâkim olma mücadelesini Rusya kazanmış, 1806 yılına gelindiğinde Revan, Nahçıvan, Gence, Karabağ, Şeki, Şirvan, Bakü, Kuba Hanlıkları Rusya tarafından ele geçirilmiştir. Rusya'nın emperyalist uygulamalarla Kafkasyalıları tahakküm altına aldığı bu yıllarda, İran’la imzalanan Gülistan (1813) ve Türkmençay Antlaşmaları (1828) ile Erivan da dâhil olmak üzere Aras'ın kuzeyindeki bütün topraklar Rusya hâkimiyetine girmiştir. Sonra da 1828-1829 Savaşını kaybeden Osmanlı Devleti, 14 Eylül 1829 tarihinde imzaladığı Edirne Antlaşması ile Kafkasya'daki bütün haklarından vazgeçmiştir2. Böylece Kafkasya’da başlayan Rus hâkimiyeti 1917 yılındaki Bolşevik ihtilaline kadar güçlenerek varlığını devam ettirmiştir.
Bolşevik ihtilalinin ortaya çıkardığı otorite boşluğundan faydalanan Azerbaycanlılar
bağımsızlıklarını kazanmak için harekete geçmişler ve Mehmet Emin Resulzade’nin
önderliğinde 28 Mayıs 1918 tarihinde Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti
kurulmuştur. Bolşevik ihtilalinin yarattığı otorite boşluğundan faydalanmak isteyen
Ermeniler ve Ermenilerle işbirliği yapan Ruslar başta Bakü olmak üzere Türklerin yaşadığı şehirlere saldırarak katliamlara başlamıştır. Bunun üzerine Mehmet Emin Resulzade’nin Osmanlı Devleti ile imzalamış olduğu dostluk antlaşması çerçevesinde Osmanlı hükümetinden yardım istemesi üzerine Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu Gence’den giriş yaparak Gence, Bakü, Şeki, Şamahı başta olmak üzere bütün Türklerinin yaşadığı bölgeleri Ermenilerden temizlemiştir.

Türk Dünyası, siyasi ve sosyo-kültürel sınırlar bakımından Adriyatik’ten Çin Seddi’ne kadar geniş bir alanı kapsamaktadır. Nüfus bakımından Türk Dünyasının büyük bölümü, Avrasya’da varlıklarını devam ettirirken; Anadolu Türkleri, “Beş Denizin Yaylası” olarak tanımlanan bölgenin jeostratejik açıdan en kritik yerinde yaşamaktadırlar. Coğrafi bölge olarak Kafkasya, bu iki önemli bölgenin birleşme noktasında yer almaktadır. Zaman içinde çok sayıda Türk boyuna ev sahipliği yapan bölge, bu iki coğrafi alanı birleştirici özelliği nedeniyle Türk Dünyası açısından ayrı bir öneme sahiptir. Bu durumun farkında olan Rusya, Avrupa’da bölgesel bir güç olduğunu kanıtladıktan sonra 19. yüzyılın başından itibaren bölgeyi aşamalı bir şekilde işgal etmiş ve Türk Dünyasını birbirinden ayırmayı başarmıştır. Kafkasya’da Türklerin aleyhine olan bu durum, bir buçuk asırdan fazla bir süredir, yani Soğuk Savaş’ın akamete uğramasına kadar Rusya’nın lehine devam etmiştir. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Avrasya’da beş bağımsız Türk devletinin ortaya çıkmasıyla Kafkasya’nın Türk Dünyası açısından önemi artmıştır. Türk Dünyasıyla Anadolu’yu birbirine bağlayan Kafkasya, Soğuk Savaş’tan sonra Türk Dünyası açısından eski önemine kavuşmuştur. Ancak bu olumlu gelişme, Türkiye’nin genelde Rusyalı Türkler, özelde ise Kafkasya’daki Türklerle ilişkisine yansımamıştır. Türkiye geçen dönem içinde bağımsızlığını kazanan Azerbaycan ile “Bir Millet, İki Devlet” ilkesi çerçevesinde ilişkilerini hızla geliştirirken, bölgedeki Türk gruplarla ilişkilerinde ise hiçbir gelişme kaydedilmemiştir. Bu husus sıradan gözlemcilerin bile dikkatini çekebilecek kadar somut bir gerçek olarak kendini hissettirmektedir. Türkiye ve Kafkasya’daki Türk Dünyası arasındaki ilişkilerin ele alınacağı bu çalışmanın amacı, Soğuk Savaş’tan sonra Türkiye’nin Azerbaycan dışında Kafkasya’daki Türklerle ilişkisinin gelişmemesinin altında yatan temel faktörlerin neler olduğunun ortaya konulmasıdır. Bu amaca ulaşabilmek için, önce Rusya’nın tarihsel süreç içinde Türk Dünyasını parçalamak amacıyla bölgede nasıl bir engel oluşturduğu, Soğuk Savaş sonrasında bu engelin kaldırılmasında ne derece başarılı olunduğu ve ardından da, bu yeni dönemin başlangıcından günümüze kadar Türkiye’nin Kafkasya’daki Türklerle ilişkisinin gelişmemesinde hangi faktörlerin etkili olduğu gibi soruların cevapları aranacaktır.

Статья посвящена исторической ретроспективе процесса обучения черкесскому языку в Турции, где проживает крупнейшая в мире черкесская община. Первая попытка преподавания черкесского языка была предпринята еще в имперский период, в 1910 г., невзирая на социально-политические потрясения и военное положение, в котором страна находилась до 1923 г. После распада Османской империи и образования Турецкой Республики (1923) ситуация в образовательной сфере значительно ухудшилась, поскольку был введен запрет не только на преподавание, но и публичное использование языков этнических групп, в т.ч. и черкесского. Такое положение дел сохранялось вплоть до рубежа 1990-х — 2000-х гг., когда Турция приступила к осуществлению политических и культурных реформ в рамках процесса евроинтеграции. Особое внимание в статье уделяется описанию динамики соответствующих процессов и характеристике проблем, возникающих в сфере преподавания черкесского языка в Турции.

This article deals with historical review of the process of Circassian language teaching in Turkey, where the world’s largest Circassian community lives. The first attempt to teach Circassian was made in imperial period, in 1910, despite the social and political upheavals and military situation that the country experienced until 1923. After the collapse of the Ottoman Empire and foundation of the Turkish republic (1923) situation in the educational sphere deteriorated significantly, as a ban was imposed not only on teaching but also on the public use of the languages of ethnic groups, including Circassian. This situation continued until the late 1990s and early 2000s, when Turkey began implementing political and cultural reforms in the process of European integration. The article puts special emphasis on the description of dynamics of the accompanying processes and the challenges in Circassian language teaching in Turkey.

ÖZET
Bu çalışmada, 1827-1831 yılları arasında Müstakil Kafkasya Kolordusu Başkomutanlığı görevinde bulunan General İvan Fyodoroviç Paskeviç'in askeri faaliyetleri üzerinden Rusya'nın Kafkasya siyaseti ele alınmıştır. Kafkasya'daki sivil ve askeri idarenin en üst düzeydeki yöneticisi olan Paskeviç'in faaliyetleri, başkomutanlık yaptığı dönemin askeri ve siyasi olaylarıyla iç içe geçmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada, 1826-1828 Rusya-İran Savaşı ve hemen ardından meydana gelen 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında yaşanan olayların yanı sıra, Rusların 1830-1831 yıllarında Kafkas halklarını hâkimiyet altına almak için yaptıkları askeri ve siyasi faaliyetler değerlendirilmiştir. İlk bölümde Paskeviç'in biyografisinin anlatıldığı bu çalışmada kısaca 1827-1831 yılları arasında Rusya'nın Kafkasya siyasetinin arka planı sunulmaktadır. Anahtar Kelimeler: Paskeviç, Kafkasya, 1826-1828 Rusya-İran Savaşı, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı.
ABSTRACT

In this research, the Caucasian politics of Russians were discussed through the military activities of General Ivan Fyodorovich Paskevich, who served as the military Commander-in-Chief of the Caucasia between 1827 and 1831. The activities of Paskevich, who was the highest authority of the civilian and military administration in the Caucasia, has been intertwined with the military and political events of his time as the commander-in-chief. Therefore, in this study, in addition to the Russian - Iranian War of 1826-1828 and shortly after the Ottoman-Russian War of 1828-1829, the military and political activities of Russians in Caucasia between 1830 and 1831, which were aimed at ruling the Caucasian people, were evaluated. The first section of the thesis is dealing with Paskevich biography, in short the study is presenting the background of the Russians politics of Caucasia between 1827 and 1831. Key Words: Paskevich, 1826-1828 Russian –Iranian War, 1828-1829 Ottoman – Russian War.

Ani ve bölgesinin İslâmî dönemi 646 yılından itibaren başlamış olsa da, asıl kalıcı hâkimiyet ve Müslümanların bu kaleye iskânı, Sultan Alp Arslan’ın, zamanının bu dünya gözdesi merkezini fethetmesiyle sağlandı. Fetih sonrası, önce Selçuklular adına ve müteakiben diğer Müslüman idarelerin hüküm sürdüğü Ani, zaman içinde önemli bir İslâm kültür merkezi durumuna gelmiş olduğu görülüyor.
Bu merkezde yetişen ve Anevî nisbesiyle tanınan ilim erbabı arasında Kadı Burhaneddin b. Mes’ud da yerini aldı. Gençlik yıllarını Ani’de geçiren ve İslâmî ilimleri burada tahsil eden Kadı Burhaneddin, kırk yıllık bir zaman diliminde yazmış olduğu 28.000 beyitlik manzum “Enîsü’l-Kulûb” adlı eseriyle dikkat çekiyor. Tarihi bilgiler açısından olmasa da, bilhassa müellifin gözlemlerine yahut duyumlarına dayanan kısımlarıyla ehemmiyetli bulunan bu eser, XII. asır Anadolu’nun kültür tarihi açısından önem arz ediyor.

Bu çalışmada, literatürde Kafkasya ve Kafkas Ötesi olarak adlandırılan bölgelerde konuşulan dillerle ilgili Türkiye'de hazırlanan tezlerin kronolojik bibliyografyası verilmiş; Azerbaycan, Ahıska, Karapapak (Terekeme) Türkçeleri ise çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur. Tezler dillere göre alfabetik olarak sınıflandırılmış ve kronolojik olarak sıralanmıştır. Adigece, Abazaca, Abhazca, Avarca, Gürcüce, Hemşince, Ermenice, Kabardeyce, Lazca ile Karaçay-Malkar, Kumuk ve Nogay Türkçelerini doğrudan konu edinen tezlerin yanında, birden fazla Kafkas dilini inceleyen tezlere de rastlanmıştır. Kafkasya'da konuşulan Türk lehçelerinin diğer dillere kıyasla daha fazla ele alındığı, en az çalışmanınsa Hemşince, Kabardeyce, Abhazca ve Lazca üzerine yapıldığı tespit edilmiştir.
Abstract In this article, the chronological bibliography of the theses that were accepted by Universities in Turkey on the languages spoken in the Caucasus and Transcaucasia are mentioned. However, Azerbaijani, Ahıska, Karapapak (Terekeme) languages were excluded. The theses are arranged alphabetically by languages and listed in chronological order. Besides the theses that only focus on Adyghe, Abkhazian, Avarian, Georgian, Hamshen, Armenian, Kabardian, Laz, Karachay-Malkar, Kumuk, and Nogai languages, the theses that analyze more than one Caucasian language are discovered. In conclusion, it is determined that Turkish dialects are studied more than the other Caucasian languages, and that Hamshen, Kabardian, Abkhaz, and Laz languages were studied the least.

В истории черкесов много загадочных и трагических страниц. Почему, например, в Средние века и Новое время, за пределами своей страны они проявляли большую мобильность и политическую активность, чем у себя на Родине? И в чем причины такой, во многом парадоксальной культурной модели поведения? Что двигало ими – «бегство от свободы»? Почему, распологая необходимыми природными, экономическими условиями и достаточными человеческими ресурсами, черкесы так и не смогли создать свою государственность? В статье автор предпринимает попытку найти ответы на эти вопросы, рассматривая наиболее характерные для черкесского традиционного общества формы политического отчуждения. Выявлены как позитивные, так и негативные последствия данного феномена в истории черкесского народа.

Circassian history is full of mysterious and tragic pages which give rise to many questions. Why was it, that throughout the Middle Ages and the Modern Age, the Circassians when serving in foreign countries tended to play a more important social role, displaying far greater mobility and political activity than when living in their homeland? What underlay their driving powers, were they striving for freedom or escaping from it? What caused their ‘curious’ cultural model of behaviour? Why did they fail to develop a broad governmental system in spite of natural, economic, cultural and human resources being available? In this article the author attempts to find the answers to these questions by taking into consideration those voluntary, involuntary, individual and collective forms of political alienation which are seen as characteristic of traditional Circassian society. Both the positive and negative consequences of this phenomenon in the development of the Circassian people are revealed.

The change of the geopolitical realities and dynamics, the latest regional developments and the emergence of a new perception of security due to the new situation in Karabakh have changed current perspectives in the South Caucasus region. This book will provide a comprehensive introduction for students, academics, media representatives, business persons and those who are interested in the region. It will guide you through in a very readable and engaging style as it covers all the salient points and issues of the North Caucasus (the authonomous republics) succinctly and the South Caucasus (Azerbaijan, Georgia, Armenia) in detail.
After the last development and Russian direct involvement in the Karabakh issue, the world’s attention has focused increasingly on the Caucasus region. Thus, THE CHANGING PERSPECTIVES AND ‘NEW’ GEOPOLITICS OF THE CAUCASUS IN THE 21ST CENTURY book will be an excellent introduction to the complexities of a little-known the Caucasus region and make a significant contribution to the understanding of fundamental issues of the region.
As the editors, we would like to dedicate this book to the heroic Azerbaijani soldiers who were martyred during the struggle for the liberation of the Karabakh lands from the Armenian occupation.

Kafkasya pek çok etnik halk topluluğunu bir arada barındırırken, pek çok kültüre de ev sahipliği yapan bir coğrafya parçası olarak tarih boyunca insanların ilgisini üzerine çekmiştir. Kafkasya için Türkiyat araştırmalarına ağırlık verilmesi, son dönemlerde Kafkasya'da ortaya çıkan etno-politik sorunların çözümü için de gereklidir. Rusya Devlet İstatistik Komitesi (Goskomstat)'nin verilerine göre Rusya'da 37 ayrı Türk topluluğu bulunmaktadır. Bu topluluklardan 11 tanesinin asli vatanı Rusya değildir. Yani Ortasya, Kafkasya, Kırım gibi bugünkü Rusya'nın dışında kalan bölgelerdir. Göçmen olarak niteleyebileceğimiz bu topluluklar dışındaki 26 ayrı Türk topluluğunun Rusya içinde kendilerine ait bir bölgesi bulunmaktadır. Adlarının etimolojisi, tarih sahnesine çıkarları ve halen bulundukları Türk coğrafyaları hakkında bilgi verilip, halk kültürleri üzerinde durulmuş ve daha ziyade halk inançları karşılaştırmalı olarak incelenmeye çalışılmıştır.

SADÂ-YI MILLET MOVEMENT AND PRO-OTTOMAN
ACTIVITIES IN THE BATUMI REGION (1918-1921)
In the last months of the First World War in the Batumi region (Adjara) of Georgia under control of the Ottoman army it was established pro-Ottoman Sadâ-yı Millet Movement. During 1919-1920 Sadâ-yı Millet Movement carried out military, political and ideological activities in favor of the Ottoman State in the Batum region
which was under British occupation.
In the same period, the newspaper Sadâ-yı Millet, published in Batumi, was making propaganda to unite Batumi with the Ottoman State and that the rights of autonomy of Adjara should be preserved in the Ottoman State.
The Ottoman newspaper Sadâ-yi Millet was published in Batumi at E. Şmayevski's printing press home from March 1919 to July 1920 and distributed in Batumi district. On 2 July 1920 when the Georgian troops entered Batumi
Sadâ-yı Millet newspaper was closed by Georgian authorities and the owner of the printing house was arrested.
In this study, the actions of the Sadâ-yi Millet movement has been considered as part of the Ottoman State policy towards The Democratic Republic of Georgia (1918-1921).
Georgia's Relations with the British occupation forces in Batumi and the Mussavatist government of Azerbaijan are discussed as well as the internal dispute between Georgian Muslims in Adjara about Georgia or Ottoman
orientation.
The paper also deals with the consensus reached between the pro-Ottoman Sada-yi Millet movement and the pro-Georgian Meclis of Acaristan in 1920.

SUMMARY

Folk Dances are music aland visualin ventories of cultural life. Indefinitein dications in the life of intangible culturalheritage. Transitional ceremonies such as weddings, descriptive portrayals of vitalevents such as death, suffering, natural disaster, war are physical expressions of events in the publicmind.
Within the context of this declaration, the Caucasian Folk Dances, which are based on the Caucasus, Transcaucasia (Georgia, Azerbaijan) and various geographical regions in Turkey and in Kars, Ardahan, Iğdır and Artvin in Eastern Anatolia, the area of existence, types and styles were culturally researched, and a classification and identification weremade in the obtained data.
Thesections of the declaration are aopentotwo basicproblematicdiscussions. The first is topresent a compilation of thepresentperception of the "Caucasus" expression from its rootandorigin. Theaim at this point is tounderst and the diversity of this dance inventory, which is widespread in Turkey, The Caucasus, and the Trans Caucasia Geography, and the way of defining it. Secondly, it is to produce a systematic inventory of how to know the dances that persistespecially in the various geographical regions of Turkey and in Eastern Anatolia especiallyfor Kars, Ardahan, Iğdır and Artvin.
Content analysis and interviewing techniques wereused from qualitative researchmet hods in the research. In order too btainthe data, a qualitativequestionnairecalled "Caucasian Folk DancesApplied in Turkey Geography" wasrequestedfrom 140 persons / institutionsandfromthisnumber personandinstitutionparticipated in theresearch. Eightquestionswereasked in theresearch. As a result of theinterviews, thehistorical, formalanddescriptiveinformation of
thedanceinstructorswascompiled. At thelaststage, a description, classificationandgeographicalcomparisonsweremade in allthefindingsbycontentanalysismethod. Thisdeclarationsharesthefirstfindings of theresearchbooktitledIdentificationandClassification of Caucasian Folk Dances.
Keyword: Turkey, Caucasus, TransCaucasus, Caucasian Folk Dances

ANTİK KAFKAS COĞRAFYASINDA ALBANYA DEVLETİ
Ellada Abubekir kızı Bekirova
Güney Kafkasya dünyanın en eski insan yerleşim yerlerinden birisidir. Bu coğrafyada bulunan en eski insan kalıntıları günümüzün Azerbaycanında, onun Karabağ ilçesinde bulunmuştur. Geçen zaman içerisinde Kafkasya bir çok uygarlıklara anavatan oldu, burada çok sayıda etnik grub kendi devletini kurdu. Antik cağda bu coğrafyada kurulan devletlerden birisi Albanya devletidir. Bir zamanlar bu devleti Balkanlardakı Albanya devletinden ayırmak amaçlı Kafkasya Albanyası terimi üretildi ve şimdi de kullanılıyor. Antik Albanyanın sınırları çağdaş Azerbaycan Cumhuriyyetinin arazisinin tamamını, çağdaş Ermenistan ve Gürcistan devletlerinin bazı doğu kısımlarını, Dağıstanın güneyini kapsamış olmuştur. Albanya hükümdarlarının isimlerine m.ö. 1-ci asrın kaynaklarında, Roma devletinin doğu seferiyle ilgili rastlanılmaktadır. Lakin m.ö. 4-cü yüzyıl olaylarında Albanyanın etnik qrublarına dahil olan uti, sakasen, albanların isimlerine antik yazarların eserlerinde rastlanılmaktadır. Albanya ve albanlarla ilgili bilgiler antik yazarlardan Strabonun, D.Cassiusun, T.F.Josephusun, K.Batlamyusun eserlerinde yer almakta. Albanyanın tarihi coğrafyası ile en kapsamlı bilgiler ise Strabo ve Batlamyusun eserlerinde. Albanyanın batı komşusu iberlerin antik devleti-İberya olmuş, sınırları batıda İberyadan başlamış, doğuda Hazar denizine kadar uzamıştır. Kuzeyde sınırları Kafkasya dağlarının en yüksek zirvelerine-Keraun dağlarına kadar, güneyde Aras nehrine kadar uzamıştı. Albanya arazisinde antik yazar Batlamyus 29 yerleşim alanı-şehrin ismini kayd etmiş, onların coğrafi kordinatlarını “Coğrafya” isimli eserinde göstermiştir. Aynı dönem için İberyada 10 yerleşim alanını kayda almıştır. Albanyanın merkez şehri Kabalaka (çağdaş Qebele) şehri olmuş, ahalisi albanların yanı sıra, 26 tayfadan ibaret olmuştur. Bunlardan uti, qarqar, kaspi, gel, sakasen, kadusi, sod, lupenlərin isimleri antik yazarların eserlerinden bilinir. Albanya devletinin Makedonya imparatorluğunun çöküşünden hemen sonra ortaya çıktığı olasılığı olsa bile, onun kesin kurulma tarihi bilinmiyor. Antik Albanya yaklaşık m.s. 3-cü yüzyılın 20-cı yıllarında İran bölgesinde kurulan Sasani imparatorluğunun etkisi altına düşse bile siyasi varlığını koruya bildi. M.s. 7-ci yüzyılda hükümdar Cavanşirle yeniden yükseldi. M.s. 8-ci asrın başlanğıcında ise arabların yürüşü ile bağımsızlığına son verildi.

Rus-Kafkas Savaşı’nın Kafkas halklarının mağlubiyeti ve Rusya’nın zorunlu göç/sürgün politikasını uygulamaya koyması ile bitmesi, milyonlarca insanın Osmanlı İmparatorluğu’na ve bilhassa Anadolu’nun çeşitli yerlerine göçüne neden oldu. Bu göç dalgalarını genel olarak 19.yy’ın ikinci yarısının başından 20.yy başına kadar izlememiz mümkün olmakla birlikte, özellikle 1859-1865 arası dönemde göç beklenmedik ölçüde yoğun yaşandı. Bu duruma Osmanlı İmparatorluğu’nun yeteri kadar hazır olmaması, Anadolu’nun sosyo-kültürel ve coğrafi yapısı, göçmenlerin anayurtlarından getirdikleri sorunlar gibi pek çok etken mevcut durumu kötüleştirdi ve şehir yaşantısı olumsuz olarak etkilendi. Bu da şehir yaşantısında bazı yeni gelişmelere yol açtı.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ........ 2
ÇOCUKLA İLGİLİ GELENEKLER ........ 6
Çocuğun Önemi ........ 7
Hamilelik ........ 11
Doğum ........ 17
Doğumdan Sonra ........ 30
Ad Konması ........ 32
Dini adlar koyma ........ 34
Ünlü, saygı duyulan kişilerin adlarını koyma ........ 34
Destan ve söylencelerde geçen adları koyma ........ 35
Coğrafi adları, halk, boy adlarını koyma ........ 35
Sevilen hayvan ve bitki adlarını koyma ........ 35
Kuey Plhıj Ç’erış’e (Koyeç’erış’) - Peynir Asma ........ 44
Guşehephe (Kuşehaphe) – Beşiğe Bağlama ........ 48
Lhetevuva (Lheteğevuç) - İlk Adım ........ 57
ÇOCUK DİLİ ........ 68
Sevgi sözcükleri ve hitaplar ........ 71
ÇOCUK OYUNLARI ........ 73
ERKEK ADLARI ........ 77
KIZ ADLARI ........ 143
AİLE İÇİNDE KULLANILAN ADLAR ........ 186
Anneye Verilen Adlar.... ........ 187
Geline Verilen Adlar...............................................187
Gelinin Verdiği Adlar......... 188
Kayınpedere.........................................................188
Kayınvalideye.........   188
Kayınbiradere........ 189
Görümceye............................................................189
Eşlerin Birbirine Verdiği Adlar 191
TAKMA ADLAR 192
HAYVANLARA VERİLEN ADLAR 196
Köpeğe........ 197
Ata ........ 198
Kediye...... 199
İneğe........ 199
Koyuna, Kuzuya..... 200
KAYNAKLAR 201

XIX. yüzyılın ikinci yarısı ve XX. yüzyılın başı Osmanlı Devleti’nde siyasi
ve askeri gelişmelerin meydana geldiği bir zaman dilimi olmasının yanı sıra;demografik, sosyo-ekonomik ve kültürel değişimlerin de etkili olduğu bir dönemdir. Bunun en önemli nedenlerinden birisi ise meydana gelen toprak kayıpları ve yaşanan göç hareketleridir. Söz konusu gelişmelerin sonucunda; Anadolu’da yaşayan Müslümanlar arasında Çerkezler ve Gürcüler gibi Kafkasyalı topluluklar Anadolu’nun bütün bölgelerinde görülmeye başlamıştır. Diyarbakır vilayetine bağlı Ergani Sancağı’na yapılan göçlere bakıldığında, bu bölgenin Balkanlara uzak olması sebebiyle, Balkanlardan buraya yapılan göçlerin sınırlı olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra Ergani’ye yapılan göçlerin ekseriyetinin Kafkasya bölgesinden olduğu daha az bir kısmının ise Kırım’dan yapıldığı anlaşılmaktadır. Bu çalışmada; Özellikle Ergani Sancağı’na bağlı Balahor (Ortayazı) Köyü’ne iskân edilen Batum, Çürüksu, Kars ve Şavşat muhacirlerinin iskânı ile söz konusu köyün günümüzdeki durum değerlendirmesi alan taraması yapılarak incelenmiştir. Çalışmamızda Osmanlı Devleti’nin o dönem içerisinde tutmuş olduğu ve bugün Osmanlı Arşivleri’nde bulunan belgeler değerlendirilmiştir. Ayrıca söz konusu dönemde ve sonraki dönemlerde kaleme alınmış tetkik eserlerden de yararlanılmıştır.

Rusya Federasyonu Etnik Atlası, 2020 yılı itibariyle dünyada ilk defa kitap olarak yayınlanmıştır. Rusya Federasyonu ve batı dillerinde henüz RF'nin etnik atlas bulunmamaktadır. Rusya Federasyonu'nda yerleşik olan 123 etnik grup tarihi, kültürel, etnik, edebi vd. incelenmiştir, harita ve fotoğraflarla da desteklenmiştir.

Değerli okuyucular!

Rusya müthiş bir ülkedir. Kültürel kimliğinde 190’dan fazla etnik topluluk bulunmaktadır. Bunların çoğu tarihten itibaren var oldukları ana vatanlarında yaşıyorlar. Rusya’da farklı dil, inanç ve etnik yapıya sahip halklar kendi dillerini, geleneklerini ve göreneklerini korumakla kalmayıp, bunları gelecek nesillere aktarabilecek bir eğitim sistemi ile ülkenin kültürel zenginliğine katkıda bulunmaktadırlar. 2019 yılı, Rusya ve Türkiye’de karşılıklı olarak kültür ve turizm yılı olarak kutlanmıştır.
2019 yılı içerisinde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları Rusya kültürü ve tarihine dair birçok etkinlik ile tanışma fırsatı bulacaklardır.
Bu etkinlikler arasında konserler, sinema gösterileri, resim ve el sanatları sergileri vb. olacaktır. Tüm bu faaliyetler ile Rusya’nın kültürel zenginliğinin Türk toplumuna yansıması mümkün olabilir.

Okuyacağınız bu kitap Rusya Federasyonu etnik dünyasına rehberlik edecek ilgi çekici bir bilgi sunumuyla sizlere katkı yapacaktır. Bu kitabı okurken Rusya halklarının tarihi, dilleri, kültürleri, gelenekleri ve devlet ile olan ilişkilerini genel anlamda tanımış olacaksınız. Rusya coğrafyasını ve Rusya’yı anlamak istiyorsanız ancak o bölgede yaşayan halkların
tarihini, siyasi, ekonomik ve kültürel gelişimini anlamakla ile işe başlamalısınız. Bu kitap size iyi bir rehber olacaktır.
Bu kitap Türk işadamlarına, siyasetçilere ve toplumun geneline Rusya’yı tanıma ve anlama konusunda faydalı olacaktır. Ayrıca, Rusya’nın
tarihi geçmişini merak eden ve buna dair araştırmalar yapmak isteyen araştırmacılara, akademisyenlere, öğretmenlere ve öğrencilere
de yeni bir başlangıç için ışık tutabilir. Türkiye-Rusya işbirliğinin gelişmesine katkı yapması temennisiyle iyi okumalar dilerim.

Aleksey YERHOV
Rusya Federasyonu Türkiye Büyükelçisi

Asif, Hacılı, Hacıyev, urum, urumlar, türklər, xristianlar, xristian türklər, Asif Hacıyev, Asif Hacılı, Qafqaz, Krım, türk folkloru, folklor, tarix, etnoqrafiya, yunanlar, Gürcüstan, türk mifologiyası, İncil, тюркология, урумы, греки, Крым, Украина, Мариуполь, тюрки христиане, православие, ortodoks turkler, koroglu, qerib, massllar, maniler, turk tarixi, Rum, trabzon, kara deniz, gurcustan

Yazılı belgelere ek olarak yaşayan bireylerin hafızaya dayalı anlatıları ile meydana gelen sözlü tarih olgusu günümüz tarihçiliğinde göz ardı edilen önemli hususlardan birisidir. Sözlü tarih çalışmaları, tarihî belgelerin zaman zaman eksik ya da suskun kaldığı hususları tamamlayarak olayların ve olguların anlaşılmasında önemli rol oynamaktadır. Bunun yanında, insanların hafızalarında yer eden önemli hususların, olayların nesilden nesile aktarılmasıyla da bir devamlılık sağlanmaktadır. Bu çalışmada amaç, yerel tarih bağlamında 93 Harbi yıllarından sonra Yalova‘nın Güneyköy isimli yerleşim yerine yerleşen Dağıstanlı göçmenlerin belleklerinde yer eden önemli olay ve konuları kayıt altına almak ve böylece Yalova tarihi bağlamında Güneyköy‘ün önemine vurgu yapmaktır. Bunun yanı sıra çalışmanın Yalova tarihi üzerine sözlü tarih alanında çalışacak olan araştırmacılar için de fayda sağlaması hedeflenmektedir. Çalışma kapsamında sözlü tarih çerçevesinde adı geçen yerleşim
yerinde ikamet edenlere on yedi soru sorulacaktır. Bu sorular genel anlamda; onların bölgeye nereden, nasıl ve hangi yollarla geldikleri, sözü edilen yerleşim yerinin kurulması, Millî Mücadele ve Kurtuluş Savaşı yıllarında bölgede yaşanılan olaylar, çevre köyler ile ilişkileri, kullandıkları yollar, yerleşim yerinde bulunan yapılar ve son olarak da sosyal hayata dair bilgilerden oluşmaktadır. Sözü edilen bu sorular akabinde alanda derlenen bilgiler birbirleriyle ve yazılı kaynaklar ile karşılaştırılarak bir yerel tarih çalışması yapılması amaçlanmıştır.

KAFKASYA, BALKANLAR, ASYA DEVLETLERİ & BÖLGESEL İSLAM TEŞKİLATLARI KURULMASI
Ahmet  ÖVEN(Müh.)                                                                                                                                                        Stratejik Makale Yazarı
Güney Kafkasya coğrafyasından yer alan Azerbaycan ve Gürcistan’a bağlı otonom bir bölgedeki Abhazya Cumhuriyeti ; Kuzey Kafkasya’da bulunan Rusya Federasyonu’na bağlı Çeçenistan ,Dağıstan, Adigey(Çerkez),  oblast(eyalet/bölge) statüdeki Astrahan; Balkanlar’daki Arnavutluk, Bosna-Hersek, Kosova, Bulgaristan ve Yunanistan’daki Türk Azınlıklar; Orta Asya Türk Coğrafyasında yer alan Türkmenistan,Özbekistan ,Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan; Güney Asya’daki Afganistan, Pakistan, Bangladeş; Türkistan Coğrafyası’ndaki Uygur Türklerinin yaşadığı Doğu Türkistan ve Osmanlı İmparatorluğu Coğrafyasında yer  alan Kırım ve muhtelif lokasyonlarda bölgesel siyasi coğrafyalar baz alınmak suretiyle  başta din işleri olmak üzere Müslümanların haklarının korunması ve İslamiyet’in Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (SAV)’in dönemindeki esaslara ilişkin yaşanması ve  Kur-an’ı Kerim hükümlerinin doğru anlaşılmasına yönelik faaliyetler bütünü, etnik mezhep kültür gibi demografik yapı baz  alınarak Sultan 2. AbdülHamid’in ittihad-ı islam politikaları ile de sentezlenip stratejiler geliştirerek teşkilatlanmalar kurulması elzem önemli bir konudur.
Bu teşkilatlanmaların ana amacı; ilgili siyasi coğrafyalarda İslamiyet’in esas hükümlerine göre yaşanması, yabancı misyonerlik faaliyetlerine karşı pan-islamist hedefler ortaya konulması, Müslüman devletler ve azınlıkların haklarının korunması, irşad ve tebliğ adı altında farklı dini zümre ve cemaatlerin faaliyetlerinin takibi ve lobi çalışmalarının icra edilerek her coğrafyada bir merkez kurulup bu teşkilat merkezlerinin ana merkezinin TC&Anadolu Coğrafyasında  vücut bulmasıdır.
Vatikan’daki Papalık makamı, Rus veya Fener Rum Patrikliği gibi dini-siyasi bir pozisyona kavuşması ana amaçlardan biri olmayıp daha öncede bir makalede bahsettiğimiz üzere ‘’Türk ve İslam Devletleri Uluslararası Strateji  ve İstihbarat Merkezi Kurulması’’ gibi stratejik bir hedef ortaya konulmuştur.
İslam İşbirliği Teşkilatını(İİT) kuran Kral Faysal bin Abdülaziz El-Suud’un İstanbul doğumlu bir Hanımefendi ile evlenmesi, Kudüs’teki Mescid-i Aksa için 1969’da ‘’Cihat’’ çağrısında bulunması Suud Hanedanındaki en karakterli  ve düzgün bir idareci olduğunun göstergesidir. Balkanlar, Kafkasya ve Asya Devletleri arasındaki dini unsurları baz alacak bu bölgesel teşkilatlanmalar ilk etapta İİT’ye rakip olarak görülebilir lakin arap coğrafyasından bağımsız olacak şekilde siyasi misilleme yahut stratejik lobi çalışması yapacak irredentist bir politika  söz konusudur.
Osmanlı’nın yaptığı en büyük hatalardan biri de haritada da görüldüğü üzere Hicaz topraklarını fethedip Suud Hanedanın da kalan Necid Bölgesini fethetmemesi neticesinde  Arabistan’ın tamamen Suud egemenliğine geçmesidir. Dolayısı ile Suudi yönetiminden kısmen ayrı olarak Mekke Medine Cidde Taif ve Yanbu’da Otonom Cumhuriyet kurulması, mukaddes toprakları onurlandırıcı bir plandır.

The Khazars have an important reputation in Turkish history. In addition to accepting Judaism at a time when Islam was born and spreading rapidly, they also owe their reputation to extraordinary practices in state administration. But this awareness has given them some mystery; some have returned to a bad reputation. Because even today, many investigative historians do not want to accept the fact that the Khazars adopted Judaism, but they tried to put forward arguments.

Who is the Caucasus Community of Karapapak/Terekeme Turks? 
Kafkasya Bölgesi, tarihi geçmişi içerisinde birçok kavmin mücadele alanı olmuştur. Bu nedenle de bölgede yaşayan toplulukların sık sık göç ederek yer değiştirmesi de olağandır. Kafkasya’daki mücadelelerden Karapapak/Terekeme Türkleri oldukça fazla etkilenmişlerdir. Bu Türk topluluğunun savaşçı ve mücadeleci özellikleri dolayısıyla büyük devletlerin hepsi kendi safında yer almaları için girişimlerde bulunmuştur. Kıpçak gruplarının Gürcü Krallığı tarafından orduda savaşçı olarak kullanılması tarihte onlara önemli avantajlar kazandırmıştır. Aynı biçimde Osmanlılar, Ruslar ve İranlılar (Safevi ve Kaçar), Karapapak/Terekeme Türklerini kendi ordularında yardımcı kuvvet olarak kullanmışlardır. Taraf oldukları devletlerin yenilmesi nedeniyle Karapapak/Terekeme Türkleri de kendi coğrafyalarından göç etmek zorunda kalmışlardır. İşte bu nedenlere bağlı olarak günümüzde Karapapak/Terekeme Türkleri dağınık bir coğrafyada yaşamaktadırlar. Karapapak/Terekeme Türklerinin ortaya çıkışı ve yerleştikleri sahaları detaylı biçimde açıklamaya geçmeden önce bu kavme isim olan Karapapak ve Terekeme terimlerini açıklamak daha yararlı olacaktır.

Azerbaycan küresel turizm piyasası içerisinde önemli bir oyuncu olma potansiyeline sahiptir. Bu potansiyelin işgal altındaki Karabağ'ın azat edilmesiyle önümüzdeki dönemde daha da artması beklenmektedir. 2020 yılı sonunda Azerbaycan'da, Karabağ'da işgal altındaki toprakların 44 günlük Vatan Muharebesiyle (sert güç ile) azat edilmesiyle yeni bir dönem başlamıştır. Azerbaycan, "Kafkasya'nın Cenneti'ni dünyanın turizm merkezi haline getireceğiz" stratejisiyle Karabağ'da turizm alanında önemli yatırımlara başlamıştır. Çünkü Karabağ bölgesi doğal güzellikleri, tarihi dokusu, kültürel zenginlikleri ve endemik bitki örtüsüyle turizm sektörü için el değmemiş bir coğrafyadır. Bu çalışmada Karabağ'da turistleri cezbedecek yumuşak güç unsurlarına değinilmektedir. Bu unsurların turizm potansiyelinin, Azerbaycan'a ekonomik getirisinin öneminin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Bu araştırma sert güç (muharebe) ile işgalden özgürleştirilen Azerbaycan topraklarının yumuşak güç potansiyeli bakımından değerlendirilmesini içermektedir. Bu nedenle çalışma, örneklem olarak ele alınan Karabağ'ın yumuşak güç potansiyelinin turizmle birlikte "Azerbaycan için nasıl yumuşak güç unsuru" haline getirebileceğinin tartışılması açısından önemlidir.