Eskiçağ Tarihi

Orta Tunç Çağı, merkezi Orta Aras Havzası (Ermenistan, Nahçıvan,
Kuzeybatı İran, Kars, Iğdır, Doğubayazıt) olan Aras Boyalıları Kültürü’nün
ortaya çıktığı dönemdir. MÖ II. Binyılın başlarında Kura-Aras Kültürü’nün
çözülmeye başlanmasıyla ortaya çıkan bu kültür, Gürcistan’dan Kuzeybatı
İran’a kadar yayılmıştır. Nahçıvan, Ermenistan ve Kuzeybatı İran’ın aksine
Anadolu coğrafyasında bu kültüre ait yerleşim yerinin olmayışı kültürün
tanımlanması açısından büyük sıkıntıyı beraberinde getirmiştir. Bu yüzden
kültür, yayla kültürü, göçebe, mobil pastoral gibi kavramlarla açıklanmaya
çalışılmıştır. Bu sorunlara ışık tutmak adına 2016 yılında, Ağrı-Iğdır OrtaSon
Tunç Çağı, Aras Boyalıları Kültürü isimli yüzey araştırmasına başladık.
2016 yılında keşif amaçlı sürdürdüğümüz yüzey araştırmamız 2017 yılında
sonuçlarını vermeye başlamıştır. Iğdır’ın 5 km. güneyinde ve Aşağı Erhacı
Köyü’nün 500 m güneyinde bulunan Kızıltepeler mevkiinde sürdürdüğümüz
araştırmalar, kültür açısından birçok bilgi sunmuştur. Kayalık tepenin güney
eteğinde Türkiye’deki ilk Aras Boyalıları Kültürü yerleşmesinin izlerine
ulaşılmıştır.

English: In Menderes Akdağ's book, we witness the historical and metaphorical development of communication tools in the process ranging from the discovering of fire to firearms and from there to today's mass media contents.
Communication is a versatile field of science. Communication sciences examine the multidimensional relations in society on a plane ranging from literature to sports, digital culture to art, politics to engineering, religion to law, and enables us to perceive this in historical flow.
With his interdisciplinary background, Menderes Akdağ enables us to understand how the political and social values ​​developed by humanity are shaped, which tools (media) they have developed, the mental structures of these formations and their indicators in this journey. This book takes us into history of communication.

That book with contact history of communication, especially movies based on their experience on political communication, as well as assesses with reflections on Turkey's private advertising and the provision of the social dimension of the main areas of communication studies, such as interpersonal communication and worldwide communication.
In the book, readers will find an analytical flow rather than a chronological flow, discover analytical connections such as politics and cinema, technology and philosophy, religion and economy, and thus develop a multi-dimensional thinking skill. Akdağ particularly emphasizes the fire and gun metaphor in his book. This is because fire is the driving force of civilization.
With the invention of fire, iron was melted and thus modern architecture was developed, the castles of the Middle Ages were destroyed with the invention of firearms, and the modern world was fictionalized with the development of media systems, and thus the development of sovereignty. The history of communication, in a way, is an effort to understand what kind of a development line the fact of using such tools as a struggle for domination reveals a development line in the historical process.
With the information he conveys in his book, the conceptual maps he draws, the original visuals he uses, the examples he gives from the films, and the comparisons he makes, Akdağ makes the reading process of the book qualified and helps us to draw parallels between the past and the present. The plain language used by the book also help us to understanding of the essence of very complex historical relations.

Turkish: Menderes Akdağ’ın kitabında ateşin bulunmasından ateşli silahlara ve oradan günümüzün ateşli medya içeriklerine uzanan süreçte iletişim araçlarının tarihsel ve metaforik gelişimine tanık oluyoruz. İletişim çok yönlü bir bilim alanıdır. İletişim bilimleri, edebiyattan spora, dijital kültürden sanata, siyasetten mühendisliğe, dinden hukuka uzanan bir düzlemde toplumdaki çok boyutlu ilişkileri inceler ve bunu da tarihsel akış içinde algılamamızı sağlar.
Disiplinler arası birikimiyle Menderes Akdağ, bizi iletişim tarihine çıkardığı bu yolculukta insanlığın geliştirdiği politik ve toplumsal değerlerin nasıl şekillendiğini, hangi araçları (medium) geliştirdiğini, bu oluşumların zihinsel yapılarını ve bunların göstergelerini anlamamızı sağlıyor. İletişim tarihini konu edinen kitap, özellikle siyasal iletişim konusundaki birikimlerine dayanarak sinema, reklam ve kişilerarası iletişim gibi iletişim çalışmalarının ana alanlarının toplumsal boyuttaki karşılıklarını hem dünya genelinde hem de Türkiye özelindeki yansımalarıyla birlikte değerlendiriyor.
Kitapta okurlar, kronolojik bir akıştan çok analitik bir akış bulacak, siyasetle sinema, teknoloji ile felsefe, dinle ekonomi gibi analitik bağlantıları keşfedecek ve böylelikle çok boyutlu bir düşünme becerisi geliştirebilecek. Akdağ, kitabında ateş ve silah metaforunu özellikle vurgulamaktadır. Bunun sebebi ateşin medeniyetin itici gücünü oluşturmasındandır.
Ateşin icadıyla birlikte demir eritilmiş ve böylelikle modern mimari gelişebilmiş, ateşli silahların icadıyla ortaçağın kaleleri yıkılmış ve medya sistemlerinin gelişmesi ile de modern dünya kurgulanabilmiş ve böylelikle egemenlik anlayışlarının gelişmesi söz konusu olmuştur. İletişim tarihi, bir bakıma bu tip araçların birer egemenlik mücadelesi olarak kullanılması gerçeğinin tarihsel süreçte nasıl bir gelişim çizgisi ortaya koyduğunu anlama çabasıdır. Akdağ, kitabında aktardığı bilgiler, çizdiği kavramsal haritalar, kullandığı özgün görseller, filmlerden verdiği örnekler ve yaptığı karşılaştırmalarla kitabın okuma seyrini nitelikli hale getirirken geçmişle günümüz arasında paralellikler kurmamıza da yardımcı oluyor. Kitabın kullandığı sade dil de çok karmaşık olan tarihsel ilişkilerin özünü anlamamıza aracılık ediyor.

Kramer, Tarih Sümer‘de başlar der. Aynı adı taşıyan kitabı incelendiğinde anlaşılır ki yalnızca tarih değil, insanlığa ait pek çok olgu da orada başlar. Toprak altından öbek öbek çıkan kil tabletler, insanoğlunun ilkleri hakkında inanılmaz bilgiler verir. Bu çalışma, ilklerin yaratıcısı bu gizemli uygarlığın tabletlere sinmiş dil özelliklerine sözdizimsel ve biçimbilimsel bir dokunuştur. Diller arası yapı birliğini göstermede aynı sözcüklere sahip olmak yeterli değildir. Çünkü en aykırı diller arasında bile sözcük değişimi son derece olağandır. Dildeki doku ve örgüyü biçimbilimsel yapıda aramak ve sözcükler arası bağlantıyı sağlayan sözdizimsel birimleri çözümlemek gereklidir. Bu çalışma Sümerce uzmanlarınca okunmuş tabletlerdeki metinlerin dilbilimsel özelliklerini tarihsel ve çağdaş Türkçe verilerle karşılaştırmayı amaçlamıştır. Binyılların ve bölgelerin ayırdığı diller arasında sözdizim ve biçimbilim ilkelerinin ışığında karşılaştırmalar yapıldı. Her iki dile ait tipolojik veriler de sunuldu. Sümerce hakkında bugüne kadar araştırma yapan dilbilimcilerin başında; S. Noah Kramer, O. D. Edzard, B. Landsberger, Marıe L. Thomsen, Anton Deimel, Arno Poebel, Jeremy Black, şabor Zolyomi gibi isimler gelmektedir. Türkiye‘de akla gelen isimlerin en başında ise Muazzez şlmiye Çığ, Sümer tabletlerinin okunması ve yorumlanması konusunda başı çekmektedir. Bu dilin grameri ile ilgili çalışan kişilerin başında da; Mebrure Tosun ve Kadriye Yalvaç gibi önemli isimler akla gelmektedir.
Başlama aşamasından bitimine kadar her zaman yanımda olan, değerli fikirleriyle çalışmama yön veren, ihtiyaç duyduğum her anımda yardımını esirgemeyen değerli Danışman Hocam Yrd. Doç. Dr. Mustafa SARICA‘ya teşekkür ederim.

Bu çalışma, "Ardahan Kale ve Kuleleri" adlı kitabın bölümlerinden biridir. Bu kitap içi bölümde, Ardahan'ın Eskiçağ'dan Türk fetihlerine kadar tarihçesi üzerinde durulmuş ve şehrin isminin kökenine ilişkin bir başlığa yer verilmiştir.
  Son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalarla birlikte Eskiçağ ve Ortaçağ arkeolojik vaziyetinin Transkafkasya (Güney Kafkasya) arkeolojisiyle
oldukça örtüştüğü anlaşılan Ardahan, Doğu Karadeniz ve Kuzeydoğu Anadolu Bölgeleri ile Transkafkasya’yı birleştiren stratejik bir coğrafi konuma sahiptir. Batıda Karadeniz sahil şeridinin son ili Artvin ile
komşu olan Ardahan’ın güneyinde Erzurum ve Kars illeri, kuzeydoğusunda Gürcistan ve doğusunda Ermenistan yer alır. Transkafkasya ülkelerinde, özellikle Tunç ve Demir Çağları kültürlerine ilişkin hatırı sayılır araştırma ve arkeolojik kazı yapılmışsa da bu bölgenin komşusu olan Kuzeydoğu Anadolu için aynı değerlendirmeyi ne yazık ki yapamamaktayız. Özellikle Ardahan ili, Anadolu coğrafyasında arkeolojik araştırmaların en az yürütüldüğü yerlerden biri olmuştur. Bu nedenle şehrin tarihi ve arkeolojik geçmişi üzerine toplanan veriler, akademik anlamda tatmin edici bir düzeye erişememiştir. Yine de inanıyoruz ki, 2008 yılında kurulan Ardahan Üniversitesinin bünyesinde gerçekleştirilmekte olan ve yakın gelecekte daha da kapsamlı bir şekilde sürdürülecek bilimsel çalışmalar, şehrin tarihi, sanat tarihi ve arkeolojik
dokusunu çok daha detaylı bir şekilde yansıtacaktır.

Devletlerin bir savaş politikası olarak meydana getirdiği casusluk kurumu, tarihin her döneminde isimleri farklı olsa da karşımıza çıkmakta ve çıkmaya da devam etmektedir. Hititlerin Mısır’ a uyguladıkları Casusluk Politikasıyla Kadeş Savaşında bir başarı elde ettiğini görmek mümkündür. Mısırın yaşadığı siyasal sorunlar da bu casusluk politikasının rahatlıkla uygulanmasına olanak sağlamıştır. Mısır hükümdarının kardeşi bile taht uğruna devlet bekasını tehlikeye sokmuştur. Fiili bir savaş noktasına gelen Hititler Mısır, nihayet Kadeş savaşına tutuşurlar. Hititler savaşı kazanır ve Mısır yenilir… Savaşın temelinde ise daha önce izledikleri Casusluk Politikası yatmaktadır. Casusluk Politikası ise düşmanını daha iyi tanıma fırsatı bulan Hititler, bu savaştan galip çıktılar.

Döngüsel tarih, tarihsel olguların sistemli ve periyodik bir şekilde kendini tekrar
etmesidir. Döngüsel tarih anlayışı, bilimsel anlamda İbn-i Haldun ile başlamıştır. Oswald Spengler, bu anlayış için yeni bir model kurmuş ve bu modeli sınıflandırmıştır. Arnold Toynbee de Spengler’ın modelindeki döngü yılını artırarak kendi modelini oluşturmuştur. Pitirim Sorokin ise hem modelin coğrafyasını genişletmiş hem de iki model üzerine eleştirilerde bulunmuştur. Çalışmanın amacı bu modelleri geliştirmek ve yeni bir model kurmaktır. Çalışmanın kapsamı siyasi, iktisadi, diplomatik, sosyal sistemler çerçevesinde genel dünya tarihidir. Eski çağlardan günümüze kadar yaşanan tarihsel olgular ve uygarlıkların benzerlikleri esas konudur. Çalışmada, Dünya tarihinin değişken bir coğrafya içerisinde yaklaşık 2350 yıllık bir devirle kendisini tekrar ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu tekrar toplumların kültürel değerlerinden ziyade uygarlıkların iktisadi, sosyal ve politik yapıları üzerinde şekillenmiştir. Kurulan modele göre ele alınacak ilk periyot M.Ö. 2350 yılından M.S. 1 yılına kadardır. İkinci periyot ise M.S. 1 yılı itibariyle başlamıştır. Coğrafya olarak ikinci periyottaki Orta ve Batı Avrupa, ilk periyotta Mora yarımadasının ve Güney Ege havzasının karşılığı olmuştur. Buna göre ikinci periyottaki Güney Avrupa ilk periyottaki Girit’i, Doğu Avrupa da Fırat nehrine kadar olan Güney Anadolu bölgesini yansıtmıştır. Orta Doğu’nun ilk periyottaki karşılığı ise Levant ve Aşağı Mısır bölgesidir. Orta Asya ise Kuzey Suriye ve Kuzey Mezopotamya’nın, Çin de Güney Mezopotamya’nın yansıması olmuştur. Dünya’nın yuvarlak olması sebebiyle coğrafi keşiflerden sonra her iki periyot içinde ilk periyottaki Sicilya ve Güney İtalya’nın karşılığı, Pasifik Okyanusu olmuştur. Sonuç olarak ilk periyotta Luvi ve Hurri istilaları Kavimler Göçü ile ilişkilendirilmiştir. Feodalitenin yaşandığı ve Yunan ortaçağı olarak adlandırılan dönem ile Avrupa ortaçağı eşleştirilmiştir. Hiksos fetihleri ile Arap fetihleri arasında benzerlikler kurulmuştur. Ege göçleri Haçlı seferleriyle, Arami göçleri Türk göçleriyle, Asur fetihleri de Moğol fetihleriyle ilişkilendirilmiştir. Yunan kolonileşmesi ile Avrupa’nın sömürge hareketleri arasında bağlantılar kurulmuş, Yunan şehir devletlerinin gelişmesi ile Avrupa devletlerinin gelişmesi aynı çerçevede değerlendirilmiş, Peloponnez savaşları ile Dünya savaşları arasında ise büyük benzerlikler kurulmuştur. Son olarak Makedon işgalleri ile Nato faaliyetleri ilişkilendirilmiştir. Kurulan model birçok tarihi olay ile örneklendirilerek detaylandırılmıştır. Dünya’nın yuvarlak olması sonucu ilk periyottaki bazı tarihi olaylar, 1450 yılından sonra Doğu Asya’da tekerrür etmemiş, bu da tekrarlarda sapmaların yaşanmadığı Avrupa merkezli tarih anlayışıyla paralel “etkileşim alanı” kavramını doğurmuştur. Etkileşim alanı, ayrıca iktisadi olarak incelenmiş ve bu alanın, zıtların birliği ilkesiyle hareket eden bir sistem olduğu anlaşılmıştır. Her iki periyotta da etkileşim alanı, sırasıyla globalizm, tersine kolonileşme, feodalizm, kolonileşme, bütünleşme ve yıkım çağlarını yaşamıştır.
Anahtar kelimeler: Döngüsel tarih, Spengler, Toynbee, İbn-i Haldun.

Yunan harfli Türkçe(Karamanlıca)yazılmış olan “Kolezyum” ve “Brindisi” isimli metinlerin çeviriyazımını gerçekleştirdik. Kolezyum metni, “Çocuklar İçin Angeliaforos” süreli yayınının, 1 Ekim 1880 tarihli; “Brindisi” metni ise 1 Eylül 1887 tarihli sayısında yayınlanmıştır. Sayıların son sayfasındaki alt kısımdan, süreli yayının “Amerikan Misyonerler
Şirketi” tarafından, İstanbul’da Hagop Boyacıyan’ın “Matbaa-ı Aramian” yani Aramyan Matbaası’nda basıldığını öğreniriz.

Çocuklara yönelik yayın faaliyetleri 1872 yılında başlayarak, 19. yüzyılın sonuna kadar devam edecektir. Çocuklara yönelik bu yayın faaliyetleri,
Yunan harfli Türkçe yanında, Ermenice, Ermeni harfli  Türkçe ve Bulgarca olarak da gerçekleştirilmiştir.

Hittite economy is based on farming and animal breeding. The sum of the economic power is, however, composed of the taxes from the affiliated states or the war booties, also including the labour force, as well as the farming and animal breeding. The most effective policy of the Hittite kings was on the allotment of the fields of the country. According to the Hittite laws and a limited number of documents, the kings allotted a number of people the right to use the fields of the country as part of the military, administrative, social and economic obligations, but on the condition that they should keep hold of the property right. They, however, allotted the large parts of these fields to the religious institutions (temple or foundation) and granted them to some dignitaries as “king’s grant”. Being a reflection of the Hittite social and economic life and consisting of 200 articles, majority of the Hittite laws contain the articles on the fulfilments of the responsibilities for the allotment of fields and those on farming and animal breeding. These articles contain the farming activities and the types and prices of agricultural, animal and textile products; the fees to be paid to the farming workers and draft animals to be used in farming and the fines for the offences and crimes in this field; and the rules on the conducting of the fields of the Court. For the subjects of farming and animal breeding to be put into order with laws and to be under the state control is for the purpose of preventing any abuse that could be made in this field from affecting the individual, society and country in a negative way.
Keywords: Hittite State, šahhan, luzzi, Donation of Land, Hittite Economic System, Hittite Laws.

Ardahan; folkloru, tarihsel birikimi ve stratejik önemi ile ülkemizin
Kafkaslara açılan kapısı niteliğindedir. Bu kapı, Türk dünyasından
Anadolu’ya önemli duraklardan biri olarak kültürel tarihimizde de ayrıcalıklı
bir konuma sahiptir. İskitlerden bu yana Türk kavimlerinin geçiş ve durak
noktalarından olan Ardahan, pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış
olmanın yanında, Türk kimliğini her dönem ve her şartta muhafaza etmiş ve bugünlere taşımıştır. İçinde bulunduğumuz yıllar milletimiz açısından pek çok önemli hadisenin 100. yıllarının anıldığı ve kutlandığı yıllardır. 20. yüzyıl Türk milletinin bir varoluş mücadelesi vererek, esaretin zincirlerini kırdığı ve emperyal güçlere karşı göstermiş olduğu ulusal direniş ile mazlum milletlere örnek olduğu yüzyıldır. Kırk yıldan uzun bir süre Rus esaretinde kalan ve sonrasında işgale uğrayan Ardahan, bölge halkının vermiş olduğu mücadele ve Kazım Karabekir Paşa idaresindeki askerlerin sayesinde 1921 yılında esaretten kurtulmuş ve Anavatan topraklarına tekrar kavuşmuştur.

Çalışmasını kadın araştırmaları çerçevesinde tamamlamış olan Binnur Çelebi, ‘kadın’ kavramını Eskiçağ Tarihi kapsamında ele almaktadır. Yazar, sosyal olgular ışığında kadının siyasal, ekonomik ve sosyal statüsünü daha iyi yansıtabilmeyi hedeflemektedir. Bu nedenle, günümüzden binlerce yıl öncesine uzanarak Eskiçağ kadınının, tarihin derinliklerinde gizlenen sosyo-ekonomik yapısını destekleyen insan düşüncesini ve gelişimini, arkeolojik kalıntıların ve filolojik kaynakların yardımıyla aktarmaya çalışmak yazarın diğer amaçları arasındadır.

Author: Ian Hodder,

Çeviri: Dilek Şendil,     
                                                                                                                       
Editör: Nihat Tekdemir-Betül Kadıoğlu,         
                                                                                 
Yayıncı: YKY,                 
                                                                                                                     
Çatalhöyük’te bulunan 21 metre yüksekliğindeki tümseğe her çıktığımda yüreğim kıpır kıpır eder. 1993 yılından beri yazları burada çalışmama rağmen o topraklarda her adım atışımda dizlerimin bağı çözülür. Ne de olsa altımdaki toprak 9000 yıl kadar önce nüfusu 3000 ile 8000 arasında olan bir yerleşimin büyüleyici ayrıntılarını barındırır. 13,5 hektarlık bir alana yayılmış olan kent MÖ 7400-MÖ 6000 yılları arasında 1400 yıl boyunca varlığını sürdürmüştü. Halk eski evlerini terk edip onları toprakla örttükten sonra üstüne yenilerini yaptıkça 18 katlı bir yerleşim alanı oluştu. Çatalhöyük’ün gizemli yanlarından biri de daha o çağlarda –insanoğlunun köylere kalıcı olarak ilk yerleştiği ve bitkilerle hayvanları evcilleştirmeye başladığı bir dönemde– bu kadar geniş ve uzun ömürlü bir yerleşim yeri olmasıdır. 1950’lerin sonu, 1960’ların başında bu ören yeri James Mellaart tarafından ilk kez bulunup kazılara başlandığında, buldukları karşısında dünya şaşkına dönmüştü. Çalışmalarını İngiltere’de sürdüren Mellaart tarımcılık yapan ilk köylerin, bilindiği gibi yalnızca Doğu Akdeniz’de ve Ortadoğu’nun komşu bölgelerinde değil, orta Anadolu’da da varolduğunu göstermek üzere kolları sıvamış genç bir bilim insanıydı. Çatalhöyük’teki her yerleşim aşamasında yaptığı kazılarda ortaya çıkan evlerin sayısı 30’u buluyordu – toplamda sayıları 160’ı bulan bu yapıların hepsi farklı zeminlerde yer almaktadır.