Caucasian Culture (Adyghe, Abkhaz, Ubyh)

Из всех явлений традиционной религии причерноморских адыгов-шапсугов, культ грома (или молнии) Шибле (Щыблэ) имеет наибольшую консервативную устойчивость к переменам. Обрядовые мероприятия, относящиеся к этому культу, фиксировались сторонними наблюдателями у черкесских племен как минимум с XVI века. Сохранился этот культ и до наших дней, но подвергся изменениям и утерял многие элементы. Коренные перемены в общественном устройстве адыгов в XIX и XX веках превратили его из общенародного культа в ряд узких культов для малых групп, сохранивших память об отдельных элементах обрядовых форм, либо восстановивших их на основе этнографической и художественной литературы конца XX века.

Based on phonological research of 37 Northwest and Northeast Caucasian languages, the author proposes for them an original and phonetically complete generalized featural alphabet shaped via peculiar usage of the morphological principles of construction of millennial South Caucasian alphabets. Unlike the phonetically inconsistent Cyrillic alphabets currently in use, it has exceptional properties for precise and alphabetically unequivocal rendition of all phonetic peculiarities of the North Caucasian languages which possess the largest consonant inventory among all languages of the world.

Abstract: This essay provides a selected bibliography on the history and cultures of the Caucasus region. A great part of this study consists of books, articles, symposiums papers, undergraduate and postgraduate thesis and Ph.D dissertations written in Turkey. This study reveals that, although there are numerous studies on the region, the Caucasian history and cultures still calls for scholarly attention due to its geo-strategic importance.

Keywords: Caucasus, Bibliography, Culture, Historiography, Turkey

Öz: Bu makale çalışması dünyanın en önemli coğrafyalarından biri olan Kafkasya’nın tarihi ve kültürü üzerine hazırlanmış bir bibliyografya denemesidir. Bibliyografya denemesinin büyük bir bölümünü Türkiye’de, Kafkasya tarihi üzerine hazırlanmış kitap, makale, sempozyum, bildiri, lisans, yüksek lisans ve doktora tezleri
oluşturmaktadır. Tarihin ilk dönemlerinden günümüze çok önemli olaylara sahne olan bu zorlu topraklar günümüzde de tarihçilerin ve sosyal bilimcilerin ilgisini çeken bir alandır.

Anahtar Kelimeler: Kafkasya, Bibliyografya, Kültür, Tarihçilik, Türkiye

ბაგრატ შინკუბა აფხაზური მხატვრული ლიტერატურის კლასიკოსია. მისი პოეტური და პროზაული ნაწარმოებები ასახავს აფხაზი ხალხის ისტორიულ და თანამედროვე მისწრაფებებს. განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობს მისი რომანი-ეპოპეა „უკანასკნელი უბიხი“, რომელიც მე-19 საუკუნის შუა წლებში აფხაზეთსა და სხვა მონათესავე კავკასიელი ხალხების ტრაგედიას - ე. წ. მუჰაჯირობას ასახავს.

მიუხედავად იმისა, რომ მუჰაჯირობის შესახებ ისტორიკოსების მრავალი ნაშრომი არსებობს, ეს მოვლენა სათანადოდ ჯერ კიდევ არ არის შეფასებული.

მე-19 საუკუნის განმავლობაში რუსეთის იმპერია დამპყრობლურ ბრძოლებს აწარმოებდა კავკასიაში. რუსეთის იმპერიულ პოლიტიკას სხვადასხვა ხალხები წინააღმდეგობას უწევდნენ. მათ შორის იყვნენ აფხაზები, აბაზგები, უბიხები და სხვა მცირერიცხოვანი ხალხები. სისხლიანი ბრძოლები გაიმართა დღევანდელი სოჭის მახლობლად, სადაც სისხლში ჩაახშვეს კავკასიელი ხალხების წინააღდეგობა. ბრძოლის ველი მათი სისხლით წითლად შეიღება, რის გამოც ამ ადგილს რუსები დღემდე „კრასნაია პოლიანას“ - წითელ ველს უწოდებენ.
 
მუჰაჯირობა რუსეთის იმპერიის დამყრობლური პოლიტიკის გაგრძელება იყო. თანამედროვე სამართლებრივი კრიტერიუმებით, რეალურად, ეს იყო ეთნოწმენდაც და გენოციდიც. დამარცხებულ კავკასიელ ხალხებს ორი არჩევანის საშუალება მიეცა - ისინი ან რუსეთის შორეულ მიწებზე - ყუბანში უნდა გადასახლებულიყვნენ, ან თურქეთში, სადაც მათ სულთანი ქვეშევრდომობას ჰპირდებოდა.

ბაგრატ შინკუბას რომანი „უკანასკნელი უბიხი“ აფხაზების მონათესავე ხალხის - უბიხების თურქეთში ძალადობრივ გადასახლებას ასახავს. პარალელურად აღწერილია აფხაზების გადასახლებაც. რომანის მთავარი გმირია 100 წლის ზაურყან ზოლაკი - ერთადერთი უბიხი, რომელსაც 1930-იან წლებში თურქეთში მივლინებით მყოფი აფხაზი ეთნოგრაფი პოულობს გადასახლებიდან 7-8 ათეული წლის შემდეგ. რომანის სიუჟეტი სწორედ მისი ნაამბობის კვალზე ვითარდება. კრიტიკოსების შეფასებით, ზაურყან ზოლაკის ბიოგრაფია, მისი სისხლიანი ისტორია „დაჭრილის კვალივით მისდევს უბიხი ხალხის ტრაგედიას“.

ბაგრატ შინკუბა 2005 წელს, 88 წლის ასაკში გარდაიცვალა. დაკრძალულია სოხუმში. ქართულ-აფხაზურ კონფლიქტამდე მას მჭიდრო ურთიერთობა ჰქონდა ქართველ მწერლებთან. ცნობილი ქართველი მწერლები - გრიგოლ აბაშიძე, ნიკა აგიაშვილი, რეზო მარგიანი, შოთა ნიშნიანიძე და სხვები მის ლექსებს თარგმნიდნენ. „უკანასკნელი უბიხი“ კი შოთა ნიშნიანიძის მეუღლემ, თამარ ჩიჯავაძემ თარგმნა და გასული საუკუნის 80-იან წლებში გამომცემლობა „მერანმა“ ორჯერ გამოსცა. თვითონ ბაგრატ შინკუბაც აქტიურ მთარგმნელობით საქმიანობას ეწეოდა და ქართველი მწერლების ნაწარმოებებს აფხაზურად თარგმნიდა.

მიუხედავად იმისა, რომ 25-30 წლის წინ „უკანასკნელი უბიხი“ ქართულ ენაზე 50 000 ტირაჟით გამოიცა, დღეს იგი ბიბლიოგრაფიული იშვიათობაა და ქართველ მკითხველს ნაკლები წარმოდგენა აქვს ამ ნაწარმოებზე. ინტერნეტში დღემდე ამ ნაწარმოების მხოლოდ რუსული ვერსია არსებობს. აფხაზურ და ქართულ ენებზე კი აქამდე მისი წაკითხვა მხოლოდ ნაბეჭდი სახით იყო შესაძლებელი.

ადამიანის უფლებათა ცენტრი ითვალისწინებს, რომ მუჰაჯირობა არა მარტო აფხაზების, არამედ ქართველების ტრაგედიაცაა, რადგან მაშინ თურქეთში გადასახლებულთა შორის ასეულობით ქართველიც მოხვდა. ამავე დროს, მუჰაჯირებს თურქეთში დახვდნენ ის ქართველებიც, რომლებიც ოსმალური იმპერიის მიერ მიტაცებულ ისტორიულ ქართულ სოფლებში ცხოვრობდნენ. „უკანასკნელ უბიხში“ ერთ-ერთი მთავარი პერსონაჟია ზაურყან ზოლაკის ძმადნაფიცი ქართველი მჭედელი, დაუთი (დავითი).

„ადამიანის უფლებათა ცენტრი“, კამპანია „ბოდიშის“ ფარგლებში, აპირებს გამოსცეს „უკანასკნელი უბიხი“, როგორც აფხაზურ, ისე ქართულ ენაზე. თავდაპირველად დაგეგმილია ამ ნაწარმოების ორენოვანი ელექტრონული ვერსიის მომზადება, რომელიც PDF ფაილად აიტვირთება კამპანია „ბოდიშის“ ოთხენოვან საიტზე www.apsni.org . შემდგომში ნაწარმოები ერთდროულად დაიბეჭდება ორ წიგნად - როგორც აფხაზურ, ისე ქართულ ენაზე და გამოიცემა ერთი შეფუთვით.

ადამიანის უფლებათა ცენტრი გამოდის ინიციატივით, რომ ბაგრატ შინკუბას „უკანასკნელი უბიხი“ და ასევე მისი საუკეთესო ლექსები ისწავლებოდეს საქართველოს საჯარო სკოლებში. ცენტრი ასევე მიმართავს თბილისის მერიის შესაბამის სამსახურს  წინადადებით, თბილისის ერთ-ერთ ქუჩას ეწოდოს აფხაზი კლასიკოსის სახელი, სადაც შესაძლებელია, დაიდგას როგორც მწერლის, ასევე მისი სახელოვანი პერსონაჟის - უკანასკნელი უბიხის ძეგლები.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ........ 2
ÇOCUKLA İLGİLİ GELENEKLER ........ 6
Çocuğun Önemi ........ 7
Hamilelik ........ 11
Doğum ........ 17
Doğumdan Sonra ........ 30
Ad Konması ........ 32
Dini adlar koyma ........ 34
Ünlü, saygı duyulan kişilerin adlarını koyma ........ 34
Destan ve söylencelerde geçen adları koyma ........ 35
Coğrafi adları, halk, boy adlarını koyma ........ 35
Sevilen hayvan ve bitki adlarını koyma ........ 35
Kuey Plhıj Ç’erış’e (Koyeç’erış’) - Peynir Asma ........ 44
Guşehephe (Kuşehaphe) – Beşiğe Bağlama ........ 48
Lhetevuva (Lheteğevuç) - İlk Adım ........ 57
ÇOCUK DİLİ ........ 68
Sevgi sözcükleri ve hitaplar ........ 71
ÇOCUK OYUNLARI ........ 73
ERKEK ADLARI ........ 77
KIZ ADLARI ........ 143
AİLE İÇİNDE KULLANILAN ADLAR ........ 186
Anneye Verilen Adlar.... ........ 187
Geline Verilen Adlar...............................................187
Gelinin Verdiği Adlar......... 188
Kayınpedere.........................................................188
Kayınvalideye.........   188
Kayınbiradere........ 189
Görümceye............................................................189
Eşlerin Birbirine Verdiği Adlar 191
TAKMA ADLAR 192
HAYVANLARA VERİLEN ADLAR 196
Köpeğe........ 197
Ata ........ 198
Kediye...... 199
İneğe........ 199
Koyuna, Kuzuya..... 200
KAYNAKLAR 201

This paper utilizes Elliot R. Wolfson's analysis of Menahem Mendel Schneerson's thought in order to explicate the conceptualization of melody in Habad thought. Specifically its relation to the meontological Infinite, time-consciousness, and postmessianic messianism.
Firstly by clarifying key texts from Habad masters regarding melody showing that it is to be identified with the most transcendental strata of being and even with the Infinite itself. Following this the paper deals at length and in depth with the melody called 'Nigun Shamil' introduced by Schneerson in 1958 on Simhat Torah. Through contextualizing this melody in its surrounding teachings we are able to perceive how the linear-circular nature of melodic time interacts with a melody focused around exile and redemption and the performative function of melody.

Several basic-lexicon etymologies, with regular sound correspondences, suggest Hurro-Urartian (HU) might be derived from (or related to) Proto-Indo-European (PIE). Preliminary evidence suggests North-Caucasian (NC) languages might also be related to PIE – in particular, to Iranian languages and Armenian.

Основываясь на исследованиях по фонетике северокавказских языков, автор выявляет структурное несоответствие между исключительно богатым консонантизмом данных языков и их нынешними кириллическими алфавитами и, выдвигая идею о необходимости создания собственных и независимых систем письма для 37 западно- и восточнокавказских языков, находящихся под угрозой исчезновения, предлагает совершенно новую, оригинальную и обобщенную алфавитную систему, наделенную высшей степенью графемно-фонемной взаимооднозначности и основанную на принципах знакоформирования и морфологическом применении элементов графики трех исторических алфавитов Южного Кавказа и Армянского Нагорья.

Based on phonological research of 37 Northwest and Northeast Caucasian languages, the author proposes for them an original and phonetically complete generalized featural alphabet shaped via peculiar usage of the morphological principles of construction of millennial South Caucasian alphabets. Unlike the phonetically inconsistent Cyrillic alphabets currently in use, it has exceptional properties for precise and alphabetically unequivocal rendition of all phonetic peculiarities of the North Caucasian languages which possess the largest consonant inventory among all languages of the world.

This article examines aspects of cultural exchange between the Middle East and the West in which Sufism, Christianity, the traditions of the Circassians and New Age concepts played a central role. It focuses on the teaching of Murat Yagan, of Abkhaz-Circassian origin who grew up in Turkey and immigrated to Canada in the 1960s, where he developed his philosophy, Ahmsta Kebzeh ("the knowledge of the art of living"). The Kebzeh way of life emphasizes modesty, mutual responsibility and compassion. Yagan linked these values to the ancient ethos of the Caucasus Mountains which he sought to revive as the basis of a universal vision. The nature of Kebzeh was influenced by the cosmopolitan environment in which Yagan was educated in Turkey; by his enrollment with Sufi circles in North America; and by the multicultural Canadian atmosphere. These diverse influences enabled him to devise an ecumenical model of dialogue between cultures. The article provides a first-time survey and analysis of Kebzeh ideological and communal features. It sheds new light on the role of ethnicity and cultural heritage in immigrant societies in the context of the evolution of spirituality in Canada, a relatively unexplored milieu in comparison to the United States and Europe.

The paper presents a brief survey of the traditional religious practices as still, or until recent times, observed in the Caucasus. The possibility of a pan-Caucasian “mythological union” formed over centuries between all the Caucasian communities is postulated, which is followed by the discussion of a local “mythological union” on the example of the lightning ritual Čoppa.

Although the pre-monotheistic heritage, partially intertwining with the official religions, still constitutes an intimate part of the identity of some Caucasian communities, it is fading in the shadow of the mainstream religions – Christianity and Islam – which have become a strong unifying factor in the post-Soviet period.

Öz Niğbolu muharebesinde Haçlı ordusunu hezimete uğratan Yıldırım Bayezid'ın Ankara muharebesinde mağlup olması Avrupa'nın gözlerini birden bire İran'a çevirdi. Onlar Türk tehlikesini tamamen ortadan kaldırmak için uygun bir ortamın doğduğunu düşünmekle birlikte bunu tek başlarına başaramayacaklarını da biliyorlardı. Bundan ötürü bazı bilgili kimseler arasında Timur ile ittifak kurulması fikri ortaya çıktığı görülmektedir. Clavijo'nun bu amaçla Timur'u ziyaret etmesine bakacak olursak bu, devlet adamlarını da etkilemişti. Ancak Timur'dan hiçbir olumlu cevap alamadılar. Buna mukabil o, ekonomik ilişkileri canlandırmak niyetiyle Avrupa devletleri ile temas kurmaktan geri durmadı. 1402'de Sultaniye'deki Katolik kilisesinin başında bulunan Johannes'i bu maksatla Avrupa'ya gönderdi. Onun, önce İtalya, ardından Fransa ve İngiltere'den sonra İspanya'da faaliyet gösterdiği görülmektedir. İtalya'daki faaliyetlerinin neticesi kaynaklara yansımamışsa da diğer ülkelerden olumlu cevap mektupları almayı başardı. Ancak yolcuğu sırasında Timur'un ölümü ve ardından yaşanan taht mücadelelerinin de etkisiyle cevap mektuplarını Timurlu sarayına geri götürememiştir. Bu açıdan bakıldığında diplomatik görevi yarım kaldığı anlaşılmaktadır. Bununla birlikte seyahati sırasında iki eser kaleme almıştır. Bunlardan birisi Dünya Bilgisi Kitapçığı manasına gelen Libellus de Notitia Orbis adlı eseridir. Yazarın bu eseri kaleme almasındaki asıl amacının doğu ülkelerindeki Hıristiyanlığın durumu hakkında genel bilgiler vermek olduğu anlaşılıyorsa da bunu yaparken verdiği kimi bilgiler kültür ve siyasi tarih açısından da önemlidir. Bu çalışmamızda Johannes'in seyahati ile ilgili bilgiler verdikten sonra eserde yer alan siyasi ve kültür konularıyla ilgili kısımların çevirisini takdim edeceğiz.

Интернет, став неотъемлемой частью повседневности и символом современного образа жизни, передает и формирует динамику социокультурных изменений, нового уровня общения и взаимодействия. Одним из наиболее популярных инструментов интернет-коммуникации в последнее время выступает хештег, который сегодня является не только средством распространения информации в социальных сетях, но и способом трансляции идентичности. Этнические сообщества, нацеленные на поддержание сплоченности и создание нового способа коммуникации, нашли в хештегах возможность выстроить границы «своих» и «чужих» и обозначить собственное пространство. Коми-ижемцам хештеги позволили выделить себя в качестве отдельной общности с самоназванием #изьватас. Кряшены демонстрируют повышенный интерес к хештегам и разрабатывают определенный алгоритм их использования как для создания внешнего образа группы, так и для сохранения ее внутренней устойчивости. Применение хештегов не только дает надежду на ревитализацию сообщества убыхов (пусть лишь в онлайн-пространстве), но
и является неким виртуальным воздаянием ушедшим предкам и памятью о потерянной родине. Для этничности хештег выступает, с одной стороны, средством коммуникации и поддержания жизнеустойчивости общности, с другой — инструментом, позволяющим отстаивать свою самобытность и конкурировать с другими группами. Сформированное через хештег сообщество имеет свои правила и обычаи, интересы и предпочтения, силу и слабости, при этом оно оказывает влияние на динамику этничности как внутри сети, так и за ее пределами.

In this article the values of the “Abkhazian-Abazinians” and the “Circassians” who commemorated 147th year’s of the “Circassian exile” and their relatives living in Abkhazia; and also Armenians who resettled in Abkhazia after 1915 and those living in Turkey will be discussed under the perspective of “acculturation”.
The research has done both in Abkhazia and Turkey in 2010 with 698 participants. According to the results,  the values of the “Abkhazian-Abazinians” living in Abkhazia and Turkey are differentiated from each other while their values became similar to the values of other ethnic groups both in Abkhazia and Turkey. On the other hand the values of the Armenians, who almost have similar deportation process, with 50 years of difference, living in Abkhazia and Turkey stayed closer to each other while resembling to other ethnic groups in both of the countries. According to Berry’s (1997) acculturation strategies, it can be said that there are different acculturation processes in the same country. Thus the “Abkhazians-Abazinians and the Circassians) living in Turkey are “assimilated”, while the Armenians living in Abkhazia and Turkey are “integrated” into the new culture.
Key Words: Values, Acculturation, Abkhazian-Abazinian, Circassian, Armenian, Abkhazia-Turkey
.
Özet
Bu makalede 21 Mayıs 2011’de Çerkes  Sürgünü’nün 147. yılını anan Türkiye’deki “Çerkesler-Abazalar” ve bu grupların Abhazya’daki akrabaları  “Abhazlar” ile, 1915 tehcirinden sonra Abhazya’ya yerleşen ve Türkiye’de yaşayan Ermenilerin kültürlenme süreçleri “değerler” kapsamında ele alınmıştır. 
2010 yılında 698 kişi ile yapılan bu araştırma sonucunda, Türkiye’de yaşayan “Abhaz-Abaza” ile “Adiğe-Çerkes-Kafkasyalı” etnik kimlik gruplarının değerleri, ülkedeki diğer gruplarla benzeşirken, Abhazya’da yaşayan “Abhaz-Abaza” grubuyla farklılaştıkları saptanmıştır. Diğer taraftan yaklaşık 50 yıl farkla benzer süreçleri yaşamış Ermenilerin değerlerinin, ülke içerisindeki diğer etnik kimlik gruplarla benzeştikleri ancak diğer Ermenilerle olan benzerliklerini sürdürdükleri bulunmuştur. Sonuç olarak aynı ülkede yaşayan ve farklı etnik kimliğe sahip bireylerin, farklı kültürlenme süreçlerinin olduğu anlaşılmaktadır. Türkiye’de yaşayan Abhaz-Abaza ve Çerkeslerin Berry’nin (1997) kültürlenme stratejilerinden “asimilasyona”, diğer taraftan hem Türkiye hem de Abhazya’daki Ermenilerin ise “entegrasyona” tabi oldukları söylenebilir

This book pioneers a socio-cultural insight into the history and presence of the violence in Chechnya.  It explores the organization of Chechen society with emphasis on the role of clans (teips, nekyes), persisting values and norms (concepts of male honor, blood feud), the evolution of Chechen nationalism, and the predominantly violent relationships between Russia and the Chechens throughout modern history in order to better explain the most recent periods of confrontation. It concentrates on the Second Chechnya War and subsequent terrorist attacks in Moscow and Beslan and the spreading of violence throughout the North Caucasus. This is the first book to assess the most recent violence in Chechnya in the wider context of cultural, social and political changes in the North Caucasus and Russia. The author also investigates the situation of the Chechen insurgency, the expansion of the conflict into the neighboring areas of the North Caucasus, and Moscow's controversial policy of Chechenization.

Суммировав то, что известно в настоящее время об индоевропейском (ИЕ) наследии в «Махабхарате» (Мбх), автор выявляет в ней еще один мотив, имеющий параллели в нескольких других ИЕ эпических традициях. Исследователи и переводчики эпоса испытывали затруднения при интерпретации эпизода, в котором герой, победив врага, «испивает славу», одинаково усматривая в этих словах иносказание. В статье приводится ряд контекстов из более поздней поэзии кавья, где обыгрывается мотив «испития славы». Автор высказывает предположение, что «испитие славы» изначально могло прямо обозначать питье как обрядовое действие, утверждающее славу победителя. В подтверждение даются ссылки на несколько эпизодов их Мбх, в которых фигурирует vīrakāṃsya «кубок героя». Смысл термина был непонятен большинству переписчиков, комментаторов, переводчиков и исследователей Мбх. Героиня эпоса, Драупади появляется на своей сваямваре (обряде выбора ею будущего мужа из числа состязающихся претендентов), держа в руках «кубок героя». Этот же предмет (vīrakāṃsya) фигурирует в воинском ритуале выступления на бой: его выносили, по-видимому, девушки, и прикосновение героя к кубку наделяло его удвоенной силой.  Ритуал поднесения кубка с напитком герою-победителю известен у носителей индоиранских языков: скифов, осетин, нуристанцев. Свадебный обряд типа сваямвары, в котором девушка выбирает мужа, поднося ему кубок с напитком, существовал у скифов и широко представлен в ирландском фольклоре. Учитывая, что мотив «кубка победителя» присутствует в кельтской, индийской, нуристанской, скифской и осетинской традициях, можно полагать, что он восходит к общеиндоевропейской древности.

The systematic processing of ca. 55,000 folklore-mythological texts from all over the world has allowed to define more precisely the distribution of motifs considered to be non-trivial Celtic–Caucasian parallels, and to expand their list with two peculiar correspondences. On the one hand, the spread of these motifs may be due to cultural interactions between Celtic- and Iranian-speaking tribes that took place during the second half of the 1st millennium BC and the first half of the 1st millennium AD in the North Pontic region, Balkan-Carpathian area and Western Europe. On the other, it can be also connected with migrations of the Early Bronze Age, which caused the appearance of the steppe (Yamnaya) genetic component in the British Isles.

The paper discusses the contribution of the outstanding Russian philologist Nikolai Sergeevich Trubetskoy (1890-1938) to the formation of a new branch of comparative historical linguistics – the North Caucasian linguistics and philology. N.S. Trubetskoy was one of the first in the world practice to successfully apply the methods of classical comparative linguistics to the non-written (or newly written) languages of the Northern Caucasus, having proved, on the basis of regular sound correspondences in the main lexical fund of these languages, the genetic relationship between the two groups of Caucasian languages – the Abkhazo-Adygean and Nakh-Daghestanian. The paper also discusses Trubetskoy's contribution to the study of phonetics and phonology of the North Caucasian languages, as well as of folklore and mythology of the peoples of the Northern Caucasus.

Ubykh is one of the languages comprising the small North-West Caucasian (Abkhazo-Adyghean) language family. It is SOV, ergative, postpositional, head-marking, and massively agglutinative. First attested in around 1650 in the Seyâhatnâme of Evliya Çelebi, it was originally spoken in the region surrounding the modern Russian city of Sochi, then in exile in north-western Turkey after the 19th-century invasion of the northern Caucasus by the Russian Empire and subsequent emigration en masse of the Ubykh nation. Since the death in 1992 of Ubykh’s last competent native speaker, Tevfik Esenç, the language has been functionally extinct.

Ubykh already has considerable linguistic renown for its titanic inventory of consonant phonemes (comprising at least 80 segments in the only well-attested dialect), but it also demonstrates great complexity in morphology and syntax. This sketch takes a heavily descriptive approach, outlining not only Ubykh’s complex phonology and phonetics, but also its inflectional and derivational morphology – including the most comprehensive account to date of Ubykh noun morphology – and syntax, with particular focus on describing attested idiolectic and dialectic variation. The sketch is liberally illustrated with examples drawn mainly from 14 identified speakers, and is based upon both the published corpus and previously unpublished field recordings; many of the example sentences and one of the sample texts are published here for the first time. It is hoped that this sketch, the first Ubykh grammar in English, will stimulate renewed interest in the language and provide a useful reference for Caucasological researchers.

Öz Kafkasya, küçük bir coğrafya olmasına rağmen çevresini büyük oranda etkilemiştir. Masalla gerçeğin iç içe geçtiği bir yer olan Kafkasya'nın; kendine has kültürel ve karakteristik özellikleri ile kadim vatanları Abhazya'nın otokton halkı olan Abazalar, kültürlerine bağlı bir şekilde geleneklerinden gurur duyarak yaşamlarını sürdürürler. Pagan, Hristiyan ve İslam dini Abazaların geleneklerini etkilemiş ve geleneklerinde izler bırakmıştır. Günümüzde dahi bu izler rahatça görülebilmektedir. Yüz elli yedi yıl önce Türkiye'ye gelen Abazaların özel zamanlarda icra ettikleri geleneksel dansı Apsua Koşara'nın tarihsel izleri takip edildiğinde tüm işaretler Anavatanları Abhazya'yı göstermektedir. Bu araştırma ile Türkiyeli Abazaların geleneksel dansı Apsua Koşara'nın Abhazya bağlantısının kurulması hedeflenerek Türkiye'deki Abaza kültürünün köklerinin Abaza ülkesi Abhazya'ya dayandığı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı Kafkasya'nın kadim halklarından olan Abazaların geleneksel halk dansı Apsua Koşara'nın her yönüyle araştırılması ve kayda geçirilmesidir. 19. yüzyılda Kafkas-Rus savaşı sonrasında Abazaların beş yüz binden fazla olduğu tahmin edilen nüfuslarının neredeyse %60'ı Rus orduları tarafından yok edilmiştir. Geriye kalan iki yüz bin kişinin ise neredeyse %85'inden fazlası Ruslar tarafından Osmanlı Devleti topraklarına sürülmüştür. Sürgünün neticesinde 19. yüzyılın sonlarında Abhazya'da sadece yirmi yedi bin Abaza kalmıştır. Abhazya'daki Abazalardan kat kat fazla Abaza; Osmanlı Devleti'nde iskân olmuştu. Abaza dilinin tüm lehçeleri, Abaza kültürünün en eski parçalarının birçoğu Türkiye'de bulunuyordu. Dolayısıyla Abaza kültürünün en canlı yaşandığı yer de Osmanlı toprakları ve sonraları Türkiye Cumhuriyeti olmuştur. Yeni vatanlarında kadim kültürlerini devam ettiren Abazalar, kimliklerinin bir parçası olan müzik ve danslarını da günümüze kadar taşıyabilmişlerdir. Geleneksel Abaza dansı Apsua Koşara da Türkiye'ye taşınmış ve küçük değişikliklerle varlığını koruyarak günümüze kadar ulaşmıştır. Daha önce hakkında çalışma yapılmamış bir alanda hazırlanan bu makalede, Kafkasya göçmeni Abazaların kültürlerinin bir parçası olan Apsua Koşara dansının tarihsel geçmişi ve pagan kültürlerle olan bağlantısı irdelenmeye çalışılmıştır. Apsua Koşara dansı ve bu dans çevresinde oluşmuş geleneksel davranış şekilleri tespit edilmiştir. Bu dansla içi içe geçmiş ritüel ve uygulamalar, ilgili kavramlar ve kavramların ayrıntılı açıklamaları makale içerisinde yer almaktadır. Apsua Koşara'nın diasporadaki Abazaların kimliklerini koruma çabalarına katkısı açıklanmaya çalışılmıştır. Makalede anlatılanları daha somut hale getirmek için örnek görüntüler QR kodları aracılığıyla makalenin sonuna eklenmiştir.

Constantine VII Porphyrogenitus' treatise De Administrando Imperio contains unique information on the " Papagiya's country " located in the Northwest Caucasus between Zikhiya and Kasakhiya. The given research presents the two-century history of studies of Papagiya. The author shows the range of questions, which aroused the Papagiya's researchers' interest, and reveals the stages of study, as well as the factors which caused the formation of its main versions, approaches and features. Papagiya drew attention of historians and archaeologists, mainly, in the context of Zikhiya and Kasakhiya's studies. Two main versions – about " Adyghe " and " not – Adyghe " ethnic origin of papags were proposed. The study of Papagiya wasn't connected with research on Khazaria and those historical processes which proceeded in the Northwest Caucasus during a Khazaria era. Researchers relied only on written sources, and did not pay attention to the most important layer of information – archaeological materials. The author makes conclusion that the main questions – localization of Papagiya and clarification of ethnic identification of papags – can be considered at the new methodical level only in the complex analysis of the source text together with the others texts of medieval authors on ethnocultural and political situation in medieval Northwest Caucasus, and materials of archaeological monuments of Zakubanye and Northeast Black Sea Coast of that period.

This article is based on “The Electronic Analytical Catalogue of Folklore and Mythological Motifs” and examines the links between classical mythology and Caucasian folklore. These links include “Prometheus” (a strong person who ventured to confront a god is for a long time chained to a mountain or to a post), “Challenge to the Thunder-God” (a powerful person pretends to be the sky-god imitating rain and thunderstorm) and “Bag of Winds” (wind is or was contained in a small enclosure; it was released from it or flies out of there from time to time) motifs. The processing of ca. 50,000 texts from all over the world demonstrates that the first two of them are the parallels exclusively shared by classical and Caucasian mythological traditions. The “Bag of Winds” is found also in folklore of the Lithuanians, Livonians, Estonians, Sami, Mongols, and Kets. All these parallels between classical mythology and Caucasian folklore can hardly be explained by contacts during the Second Greek colonization. It seems more plausible that they reflect the relationships between early Indo-European- and North Caucasian speaking tribes which are supported by lexical evidence.

Основываясь на исследованиях по фонетике северокавказских языков, автор выявляет структурное несоответствие между исключительно богатым консонантизмом данных языков и их нынешними кириллическими алфавитами и, выдвигая идею о необходимости создания собственных и независимых систем письма для 37 западно- и восточнокавказских языков, находящихся под угрозой исчезновения, предлагает совершенно новую, оригинальную и обобщенную алфавитную систему, наделенную высшей степенью графемно-фонемной взаимооднозначности и основанную на принципах знакоформирования и морфологическом применении элементов графики трех исторических алфавитов Южного Кавказа и Армянского Нагорья.