Muhacir

I.Murad döneminde fethedilen Saray,  15. ve 16. yy'larda Rumeli Eyaleti Çirmen Sancağı'na bağlı kalmış, Kanuni Sultan Süleyman dönemi başlarında Rumeli Beylerbeyliğine bağlı Vize Sancağı'nın bir kazası olarak öne çıkmıştır. 16.yy'dan başlayarak Ayas Paşa adıyla bütünleşmiş; bunda, Ayas Paşa vakfına bağlı olarak bölgede tesis edilen hayır eserleri önemli rol oynamıştır. Saray kazası, Tanzimat'ın ilanıyla birlikte Usûl-ü Cedide'ye tâbii tutulmuş, bu dönemde nüfus, emlak ve temettu tahriri yapılmıştır. I. ve II. meşrutiyet dönemlerinde mülki idare, belediye teşkilatı ve mahalli idarenin gerektirdiği altyapı ihtiyaçlarını önemli nispette tamamlayan Saray, 20.yy'da Balkan Savaşı ve I. Dünya Savaşı'ndan etkilenmiştir. 1919'da başlayan Yunan işgali, Saray'ın önceliklerini etkilemiştir. 1922 Kasım'ında işgalin kaldırılması ve 1923 Ekim'inde Cumhuriyet'in ilanıyla beraber, Saray, Cumhuriyet Türkiyesi'nin modern bir ilçesi olarak bugünkü mülki teşkilatta yerini almıştır.

XIX. yüzyılın ikinci yarısı ve XX. yüzyılın başı Osmanlı Devleti’nde siyasi
ve askeri gelişmelerin meydana geldiği bir zaman dilimi olmasının yanı sıra;demografik, sosyo-ekonomik ve kültürel değişimlerin de etkili olduğu bir dönemdir. Bunun en önemli nedenlerinden birisi ise meydana gelen toprak kayıpları ve yaşanan göç hareketleridir. Söz konusu gelişmelerin sonucunda; Anadolu’da yaşayan Müslümanlar arasında Çerkezler ve Gürcüler gibi Kafkasyalı topluluklar Anadolu’nun bütün bölgelerinde görülmeye başlamıştır. Diyarbakır vilayetine bağlı Ergani Sancağı’na yapılan göçlere bakıldığında, bu bölgenin Balkanlara uzak olması sebebiyle, Balkanlardan buraya yapılan göçlerin sınırlı olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra Ergani’ye yapılan göçlerin ekseriyetinin Kafkasya bölgesinden olduğu daha az bir kısmının ise Kırım’dan yapıldığı anlaşılmaktadır. Bu çalışmada; Özellikle Ergani Sancağı’na bağlı Balahor (Ortayazı) Köyü’ne iskân edilen Batum, Çürüksu, Kars ve Şavşat muhacirlerinin iskânı ile söz konusu köyün günümüzdeki durum değerlendirmesi alan taraması yapılarak incelenmiştir. Çalışmamızda Osmanlı Devleti’nin o dönem içerisinde tutmuş olduğu ve bugün Osmanlı Arşivleri’nde bulunan belgeler değerlendirilmiştir. Ayrıca söz konusu dönemde ve sonraki dönemlerde kaleme alınmış tetkik eserlerden de yararlanılmıştır.

Balkan tarihi söz konusu olduğunda genel sosyolojik kabul olan göç mefhumu, Osmanlı Devleti nezdinde 1877-78 Osmanlı-Rus harbi sonrasında kabul görmeye başlamıştır. Balkanlardaki Müslüman halkın kitlesel göçü karşısında Osmanlı Devlet erkânı, kuralsız muhacir iskânı konusunda ciddi problemler yaşamaya başlamıştır. Bunun üzerine kurumsallaşma yoluna gidilerek, Muhacirin Komisyonu kurulmuştur. Zamanla kapsam ve idari oluşum açısından değişimler yaşayan komisyon Osmanlı devleti ve toplumu nezdinde büyük yankılar bulan göç mevzusunun belli ortak kabuller üzerinden yürütülmesine özen göstermiştir. Devlet eliyle yürütülen muhacire yardım ve iskân stratejisinin yanı sıra toplum tarafından da yardımlaşma dernekleri kurulması, Osmanlı toplumunun muhacirlere bakış açısını açıklar niteliktedir. Bu çalışmada mevcut kaynaklar kullanılarak yapılacak genel tablo çiziminin dâhilinde Balkan Harbi sonrası bölge halkını göçe iten etkenler, göç süreci kısaca anlatılarak Osmanlı Devleti’nin muhacirlere yönelik iskân siyaseti Osmanlı Arşivi dâhilindeki belgeler üzerinden incelenecektir.

93 Harbi ve 93 Harbi sonrasında oluşan göçler ile ilgili daha önce yapılmış pek çok çalışma vardır. Ancak bu büyük Harp sonrası oluşan göçler ile ilgili özelde yapılmış ilçe ve köy ölçekli bir çalışma yoktur. Biz bu çalışmamamızda Kayseri’nin Tomarza ilçesinde ve bazı köylerinde yaşanan, 93 Harbi sonrasında yapılan göçleri ve bu göçlerin sonuçlarını inceledik. Aslında bu çalışma o devirde binlerce insanın hayatının nasıl etkilendiğinin açıklanmasında küçük bir ayrıntıdır. Gerek bire bir görüştüğümüz kişiler, gerekse incelediğimiz kaynak eserler devrin ne kadar sancılı ve karmaşık gelişmelerle yaşandığını göstermektedir. Bir yandan savaş diğer yandan açlık, çetin kış şartları ve bunların da ötesinde yerinden yurdundan olma olgusu… Yani göç! İstemeden, zorla yapılan, yapılmadığında canınızdan olduğunuz bir toplumsal gerçek olarak göç ve bunun büyük bir coğrafyayı etkisi altına alan demografik, sosyal ve ekonomik sonuçları, bu kadar yoğun ve geniş bir konuyu bu proje çalışmasından yola çıkarak anlatmak elbette imkânsızdır. Ancak biz bu sosyal olguyu, küçük bir örneklemden yola çıkarak, inceleyene; fikir vermesi açısından değerlendirdik.Yine ülkemizin her yanına dağılan bu muhacirlerin Kayseri Tomarza ilçesinde yaşayışları, ekonomik faaliyetleri, yemekleri gibi konularda incelenmiştir.

İnsanlık tarihinin başında Hz.Adem'in oğulları Habil ve Kabil'den bu yana insanoğlu kendi içerisinde bir mücadele halindedir. Bu mücadelenin her zaman kazananı ve kaybedeni olmuştur. Gücü elinde bulunduranlar güçsüzlere zulmetmişlerdir. Tarih boyunca güç savaşları her zaman farklılık arz etmiştir, kimi zaman insan gücüne dayalı kılıç ve kalkan iken kimi zaman da tanka ve tüfeğe dayalı bir güç ortaya konulmuştur. Teknolojik gelişmelere paralel olarak bu mücadeleler de farklılaşarak yeni boyutlar kazanmıştır. İnsanlar yerleşim yerinin yer altı ve yer üstü zenginliği nispetinde mekân mücadelesi vermişlerdir. Şehirleşme ile başlayan bu mücadele günümüze kadar süregelmektedir. Kimi zaman zengin yer altı ve yer üstü kaynakları kimi zaman da siyasi ve mezhepsel etkenler birtakım karışıklıkları beraberinde getirmektedir. İşte bu ve benzeri iç ve dış müdahalelerle birlikte insanlar yerlerini ve yurtlarını terk edip kendilerine yeni yaşamlar aramaktadır.

Ottoman Empire crowned the conquests in Balkans by populating and building up these lands and had provided the peace and friendship here which would continue for centuries by bringing many people from different places of Anatolia. But the condition changed gradually, the people who were born, had their job and lived here till that time had to go back to their places in Anatolia, because of the increasing discomfort in the region and retreating of the Ottoman soldiers from there. The migrants who came from Balkans to Anatolia were settled in different cities and towns by the state. In addition new settlements were founded for populating of migrants. And Inegol is one of the leading places where the migrants were populated. Thus the Burhaniye and Suleymaniye districts of Inegol were founded as a result of these migrations. 
The Balkan migrants, who gave their cultural property and prosperous accumulation to their new places, named themselves as muhacir and were called so by the dwellers. This naming was seen not only in the social life but also on the gravestones.
There are thirty two muhacir gravestones which have same characteristics with their period in the sense of form, ornament and inscription, in three different Graveyards in the centre of Inegol. What distinguish these gravestones from the others are the terms of muhacir and country name on their inscription. In this paper the eight muhacir gravestones from Inegol, on which no academic study had done yet, will be introduced.

Öz Kafkaslara ve Balkanlara doğru yayılmacı bir politika izleyen Rusya, ele ge-çirdiği bölgelerin Müslüman sakinlerini belirlediği siyaset dâhilinde göç etmeye zorladı. Osmanlı Devleti'ne sığınmak zorunda kalan yüz binlerce muhacir, dev-let tarafından belirli periyotlarla belirli yerlere imkânlar dâhilinde ihtiyaçları karşılanarak iskân edildi. Osmanlı Devleti, düzenin ve asayişin sağlanması, dağılan yerleşim alanlarının canlandırılması ve ihtiyaç duyulan yeni yerleşim alanlarının oluşturulmasına yönelik politikalar izledi. Bu bağlamda Anado-lu'nun doğu ve güney taraflarında çölde yaşayan, vergi vermeyen ve asayişi bozan Urban aşiretlerinin düzene girmesi amacıyla bölgede bir güvenlik kuşağı oluş-turmaya çalışıldı.

Güneybatı Asya'yı Avrupa'ya bağlayan Türkiye, coğrafi konum itibariyle göç yollarının kavşağında bulunmaktadır. Türkiye-Avrupa geçiş güzergâhında bulunan ve 1365-1453 döneminde 88 yıl Osmanlı'ya başkentlik yapmış olan Edirne Vilayeti ise tarih boyunca yaşanan bu göçlerden etkilenmiştir. Bilhassa Osmanlı Devleti'nin yoğun bir şekilde toprak kaybettiği XIX. yüzyılın ikinci yarısında cereyan eden hadiseler; Osmanlı kültürüne ve güvenlik teminine inanan tehdit altındaki insanların dışardan içeriye doğru göç etmelerine neden olmuştur. Osmanlı özelinde Edirne Vilayeti'ne yapılan göçlerin en önemli kilometre taşlarını 1853-1856 Kırım Savaşı ve 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) oluşturmaktadır. Bu savaşlar sonrasında yaşanan toprak kayıpları neticesinde Rusların ve Bulgarların baskı ve zulümlerine uğrayan Kırım, Kafkasya veya Balkanlardaki halk, kitlesel bir şekilde Osmanlı merkezine doğru göç etmiştir. Edirne, XIX. yüzyılın ikinci yarısında adeta bir insan selini andıran göç dalgalarına maruz kalmıştır. Bahse konu vilayetin hem daimi hem de geçici göçler açısından incelendiğinde-özellikle Balkanlardan gelen göç hareketleri karşısında-bir "dalgakıran" görevi yaptığı anlaşılmaktadır. Zira Dersaadet'e veya Anadolu'ya ulaşmak isteyen göçmenler için ilk durak Edirne olmuştur. Kendisine sığınanlara her daim kucak açan Edirne halkı da göçmenlerin her türlü ihtiyaçlarını karşılamada üzerine düşeni ziyadesiyle yapmıştır. Edirne'ye iskân edilen göçmenlere geçici bir süreliğine vergi muafiyeti getirilmiştir. Göçmenlere yapılan yardımların en önemlilerini ise arazi tahsisi oluşturmuştur. Osmanlı devlet adamları ve Edirne halkının fedakârâne çalışmalarına rağmen, göçmenlerin gelmesiyle bölgede bazı asayiş sorunları da yaşanmıştır. Yaklaşık 44 yıllık zaman dilimini kapsayan bu çalışmanın mekânsal alanını Edirne Vilayeti'nin geneli oluşturmaktadır. Böylece Edirne Vilayeti'nin nüfus hareketliliği bakımından yoğunluk yaşadığı bir kesitinin tarihi perspektifle ortaya konması amaçlanmıştır. Bahse konu araştırma dönemiyle ilgili Edirne'ye dair özel bir çalışmanın yapılmamış olması ise makalenin önemini artırmaktadır. Bu çalışma; başta Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belgeleri olmak üzere, hatırat ve tetkik eserlerden faydalanılarak oluşturulmuştur. Kaynaklardan elde edilen bulgularla; muhacirlerin nüfusu, göçmenlere tahsis edilen toprak miktarları ve göçmenlere yapılan diğer yardımlar, vilayet genelinde yaşanan asayiş sorunları gibi hususlara açıklık getirilmiştir. ABSTRACT Turkey that connects with southwest Asia and the Europe lies at the intersection of migration routes. The city of Edirne was a former capital of the Ottoman Empire between1365 and 1453 was affected from migration flows throughout the history. In the second half of the 19th century, the Ottoman Empire began to lose territories and subjects those who believed shared culture and security under the Ottoman Empire migrated to inner provinces of the Empire. The Crimean War (1853-1856) and the Ottoman-Russian War (1877-1878, aka 93 War) were important events increasing migration in the province of Edirne. As a result of losing territory in these wars, people who were oppressed by Russians and Bulgarians in Crimea, the Caucasus and the Balkans migrated into the middle of the Ottoman Empire massively.

Bu çalışmada, Bursa ili İnegöl ilçesi Kavaklaraltı Mezarlığında ilk
gömülerinin yapıldığı bölümde yer alan Arap harfleri ile Osmanlıca olarak
düzenlenen 41 adet mezar taşından 24 tanesi ele alınmıştır. Araştırmada, söz konusu
mezar taşlarının seçilmesinin sebebi taşlarda yer alan “muhacir” ibaresi ya da mezar
da yatan kişinin doğduğu toprakları tanımlayan “memleket” ibareleridir.
Ayrıntılı olarak tanımlanan muhacir mezar taşları malzeme, süsleme programı
ve biçimsel özellikleri açısından içerisinde yer aldıkları mezarlığın ve dönemin diğer
mezar taşlarından herhangi bir farklılık göstermezler. Bu mezar taşlarını diğerlerinden
ayıran en önemli özellik hiç şüphesiz ki “muhacir” ibaresidir. Mezarda yatan
insanların anavatana dışarıdan geldiklerini gösteren “muhacir” ibaresinin yanında
muhacirlerin doğdukları toprakların isimleri de mezar taşlarına yansımıştır.
Bu çalışma ile İnegöl ilçesi için hem bir mezar taşı envanteri oluşturulması
için ilk adım atılmış olmakta; hem de ilçenin demografik yapısındaki değişimle ilgili
veriler ortaya konulmaktadır.

ÖZET Eskişehir ili kırsalı etnik yapısına ilişkin olarak geçmişte birçok araştırma yapıldığını biliyoruz ancak bu bilgilerin büyük bir kısmı güncel etnik yapıyı ifade etmekten oldukça uzaktır. Türkiye'de köyden kente ve doğudan batıya doğru göçün olanca hızıyla devam ettiği son 40-50 yılda etnik yapının takip edilemez bir değişim geçirdiği bilinen bir gerçek. Bu durumda bilgilerin güncellenmesi zarureti de ortada. Biz üzerinde çalıştığımız TÜBİTAK projesi kapsamında, konumuzla doğrudan ilgisi olması bakımından Eskişehir ili kırsalındaki etnik yapıyı 2013 yılı itibariyle tespit etmiş bulunmaktayız. Bu çalışmada, etnik yapıya ilişkin bütün veriler, bizzat alanda en yetkili muhatabından derlenerek elde edilmiştir. Köylerde özellikle muhtarlar, belediyelik yerlerde ise genellikle belediye yetkilileri ile görüşülmüş ve bilgilerin olabildiğince resmi makamlardan alınmasına özen gösterilmiştir. Elde edilen bu bilgiler, makalenin ana verisini oluşturmaktadır. Bu verilerden hareketle ilçelerin köy köy etnik yapıları ve hane sayıları çıkartılmış ve TUİK'ten alınan 2013 nüfusları eklenmiştir. Değerlendirme ve sonuç bölümünde etnik yapıya ilişkin toparlayıcı mahiyette tablo, şekil ve haritalar çıkarılmış ve değerlendirmeler yapılmıştır. ABSTRACT It is known that a lot of researches were done in the past about current ethnicity of Eskişehir country side but most of these information is too far from expressing the current ethnicity. It is a known fact that the ethnicity had a cannot be followed change in the last 40-50 years when the immigration has continued at full speed from villages to cities and from east to west. So it is clear that the information about ethnicity must be updated. In the sense that it is directly related to our study we confirmed the ethnicity of Eskişehir country side as of 2013 within the scope of TÜBİTAK project we are studying on. In this study, all of data about ethnicity were personally collected from the most competent answerer in the field. Especially mukhtars in villages and generally municipal officals in municipalities were interviewed and attention was paid to get information as far as from offical authorities. This obtained information is the basic data of this paper. Ethnicities and house numbers of townships were village by village derived from this data and 2013 populations from TÜİK were added. In evaluation and conclusion, the evaluations were performed by deriving tables, figures and maps in rallying nature.

THE FAULT TO DETECT THE SYRIAN MUHACIRUNS
AS AN INTERNAL SECURITY THREAT AND TURKISH PRIVATE LAW-CENTRIC INTERDISCIPLINARY THOUGHTS
Assist. Prof. Özlem Tüzüner  (Ph.D.)
ABSTRACT
Even though it serves the purpose to benefit from the global Middle East policy, this bold invitation and must obey acceptance are based on the religious identity. In this view, Syrian asylum seekers are muhacirun; the society of Turkey is the ansari.
One and a half million Syrian asylum seekers, it is not threatening the internal security. On the basis of safety concerns, lies in social division, xenophobia and most importantly covering-up the ideal mission of the society of Turkey. The possibility of a threat to public safety by an ordinary Turkish citizen and by a Syrian asylum seeker is equal. As long as the compared Syrian asylum seeker would enjoy fundamental rights and freedoms, specially live in a peaceful environment.
To deem towards Syrians the treatment measure ansari’s approach to muhacirun is in accordance with Turkish law. First of all, the prohibition of discrimination, which is embodied in the Turkish Constitution and the universality in legal capacity, which is the projection of the prohibition cited, requires treating Syrians in accordance with the principle of equality. Under the umbrella of law security, to act as the approach of ansari’s to muhacirun consists of perceiving that every Syrian muhacirun has exactly the same fundamental rights and freedoms which all Turkish citizens have. Following the principles of universality and equality in legal capacity can correct this wrong perception: the power can not deign basic rights and freedoms; as it is human rights and freedoms everyone already has them from birth and will always have.
The main problems of the Syrian muhaciruns are as follows: being closed in the camps, and thus the restriction of traveling, settling and working rights, difficulty in access to health and education services, being forced to work illegally and unaccompanied child refugees to be abandoned on the streets...
If the private law functions healthy, this healthy functioning from block many public law problems. The prohibition of discrimination is valid in implementation of not only public law, but also private law. The idea that only the party of internal (domestic) law, which is specific for foreigners, can just be applied to Syrian muhaciruns is incorrect. Also in solving their problems, the fiction that when it is detected a broad spectrum the Turkish Civil Law cannot be enforced to Syrian muhaciruns is completely wrong.
The implementation of law according to the principle of territoriality, the determination of nominal settlement, the protection of unaccompanied child muhaciruns and the covered establishment of the general service agreement are obvious manifestations of this fault. In order to avoid being run muhaciruns to leakage working, the solution is not to increase the penalties, but to facilitate getting work permit as much as possible.
To sit on the last-ditch solutions brought for emergency situations by the internal law regress the Republic of Turkey. Camps must be closed immediately and in the process of adaptation; must be undertaken urgently the measures to ensure the cohesion of Syrian muhaciruns with the society of Turkey.
Keywords: Syrian asylum seekers, the prohibition of discrimination, the fault to apply Syrian muhaciruns only the foreign-specific internal legislation, closure of the camps and integration

Savaşların en trajik sonuçlarının başında, savaş bölgelerinde yaşayan sivil halkın yaşadığı bölgeleri terk etmeleri yani göçler gelmektedir. Birinci Dünya Savaşı'nda Kafkas Cephesi'nde yaşanan savaşlar ile muhaceret bölgenin kaderini derinden etkiledi. 1914 yılında savaşın ilk günlerinde başlayan muhaceret 1917 yılına kadar aralıksız olarak devam etti. Türk-Rus mücadelesinin yaşandığı bölgedeki Müslüman ahali Rus ilerlemesine paralel olarak sürekli batıya doğru göç etmek zorunda kaldı 1916 yılında Erzurum'un Rus işgaline uğramasının ardından göç eden insan sayısı doruk noktaya ulaştı. Türk ordusu geri çekilirken cephane ve ikmal araçlarını nakletmek için sivil halkın elindeki araçlara el koymuştu. Tüm ulaşım araçlarına el konulmuş olan halk dondurucu soğuğa rağmen boyunduruk altında yaşamak istemediği için orduyla beraber Anadolu'nun içlerine doğru geri çekildi. Trabzon'un aynı yıl içerinde işgali sonrası bölge halkı Ordu ve Giresun üzerinden batıya doğru göç etti. Göç sırasında çoğunlukla deniz yolu ve kayıklar kullanıldı. Dâhiliye Nezareti, Erzurum ve Trabzon Valilikleri tarafından alınan her türlü tedbirlere rağmen muhacirler yol boyunca çete saldırıları, salgın hastalıklar ve açlıkla mücadele etmek zorunda kaldılar. Karadeniz üzerinden göç edenler ise Rus donanmasının saldırılarına maruz kaldı. Erzurum'dan başlayan göç dalgası Erzincan ve Sivas üzerinden Kayseri, Niğde, Kırşehir ve Çatalca bölgelerine kadar yayıldı. Bölgenin güneyine göç edeneler ise Diyarbakır ve Adana'ya kadar geniş bir coğrafyaya yayıldılar. Bu çalışmada 1915-1917 yıllarındaki göç hareketleri Genelkurmay Başkanlığı ATASE Arşivi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve hatıratlar çerçevesinde ele alınmıştır.

One of the most tragic results of wars is that civilians living in war territories have to
leave their settlements, that is, migration. The fate of the Caucasia was deeply influenced by
these migrations as much as by the battles fought in the Caucasian Front in the First World
War. Having begun in the first days of the war in 1914, migrations continued uninterruptedly
until 1917. The Muslim population of the region where the Turkish-Russian conflict was
experienced had to immigrate westwards in parallel to the Russian advancement.
The number of migrants climaxed after the Russian occupation of Erzurum in 1916.
Local people, all kinds of transportation means of whom had been seized by the Turkish
army, retreated along with the army to the inner parts of Anatolia despite the freezing cold
as they did not want to live under a yoke. Upon occupation of Trabzon in the same year,
local people immigrated westwards over Ordu and Giresun. Mostly the sea route and boats
were used during the immigration. The immigrants had to cope with gang attacks, epidemics
and hunger along the path despite all kinds of precautions taken by the Ministry of Internal
Affairs and the Governorships of Erzurum and Trabzon. Those who migrated through the
Black Sea were attacked by the Russian Navy. The migration wave that started from Erzurum
extended over Erzincan and Sivas to Kayseri, Niğde, Kırşehir and Çatalca. And those who
immigrated southwards spread to a wide region up to Diyarbakır and Adana.
This study examines the migration movements between 1915 and 1917 based on
the Turkish General Staff’s Archive of Military History and Strategic Studies (ATASE), the
Turkish Prime Ministry’s Ottoman Archive and memoirs.

In Roman period, the city of Nish was also called Naisus. This city was known for its geographical importance Centre that connected the roads of that time. One of the essential road, which played an important role in connecting with the other parts of the world, was the road named Via Militaris. During the Ottoman Empire, Nish was considered to have an important impact to the events, which took place along that period. In the first half of the XIX century with the beginning of the uprisings in Balkan, the territory went through some drastic changes in the leadership and it’s geographical. So the population experienced suffering and they were violently moved from their city (1877-1878). No doubt, from all these circumstances Nish was the city that suffered the most. However, this province reached its importance strategy. Later on with the loss of Nish and the detachment from Ottoman Empire, the Balkan situation changed dramatically because the territories, which were united until then, now began to separate from Ottoman Empire.
The deportation of population during the year’s 1877- 1878 portrayed the image of the chaos of mass expulsions of populations in the Balkans. This social and political event that massively destroyed the Ottoman society by taking hundreds of thousands of human lives including infants, children, men, women, adults and elder people. This tragic event cannot be simply understood as the dissolution and withdrawal of the armies. To fully comprehend the main causes of this movement, it is necessary to go back to its social, political and ideological roots. The actual reasons of the massive expulsion lies in the philosophy of the Ottoman - Russian war.1 That was the concept of the Russian pan Slavism, vowing to eliminate the Muslim population living between the Black Sea and the Adriatic, the Danube and the Marmara. This idea shows us vividly that the main reason behind the mass expulsions of the population of the Ottoman Empire in Europe was the religious difference. Hence, the target was to destroy, massacre and deport as many Muslims, which were citizens of the Ottoman Empire in the Balkans, thus creating a Slavic homogeneity. Along with Russians, the Serbs that gained power through Russian mediation with the Akkerman Convention (1826), Edirne (1829) and the agreement that they reached with Ottoman Empire (1839) always emphasized that the Muslim element should not have a place in Serbia. Thus, Serbs, with territorial claims to expand to the detriment of the lands where the predominantly Muslim Albanians, Turkish etc. population lived, initially with the 12 points of the Vasojevic's Law and then also through the secret plan of Ilija Grashanin called Nacertanije started implementation of the violence by massacring, burning and destroying everything related to the Muslim population which was forcibly expelled (1877-78) from the lands of their forefathers. In deed, the Russian forces as they crossed the Danube in Ruse (Bulgaria) to the southeast and as they were advancing from the Balkans to the Eastern Rumelia, launched attacks on the Muslim civilian population. The intent was the violent expulsion of the local Muslim population from their lands. The Muslim population in the Sanjak of Nis and Northern Macedonia shared the same fate as well. Here the Serbian carried out the atrocities.
Forced expulsions are truly a human tragedy regardless of what nationality or religion is exposed to it. There are numerous reasons why people disrupt their comfort and decide to migrate internally or externally. For example those who came to power as a result of the formation of new nation-states, exerted pressure in order to impose their authority. When this manner did not yield any results, they applied injustice, persecutions and massacres, etc. Factors such as discrimination in religion or belief, poor economic conditions are among the most important reasons for migration. In addition, insecurity, fear of life, uncertainty and infectious diseases can be considered as very important reasons that will cause the population displacement. The rebellions that broke out in Serbia later gained privileges. Finally, with the withdrawal of the Ottoman Empire from the region in 1878, Nis remained under the territories of Serbia. Muslim population, which before constituted the majority in the Sanjak of Nis, was severely affected by it. In a short time they fell in the position of minority. In the autumn of the 1877, 300 thousand people migrated in the Vilayet of Selanik and the Vilayet of Kosova. Some of these displaced people settled in different places. Even in 1879, about 100 thousand people migrated in the Vilayet of Kosova. In fact, the British consul Baker, in the report he sent to London in September of the same year, vividly illustrated the sad situation created at that time. Above all, in the report he mentioned that the Muslim population of the city of Nis had dropped from 8,300 to 300 inhabitants and most of the Muslim properties and houses were looted and burned.
Thus, only when looking at the available sources, the aggravated situation as a result of the expulsions in the Balkans will be better understood. In the years 1877-1878, 1.5 million of the population of the Ottoman Empire in the Balkans were lost. Among these 500 thousands of them were massacred, 100 thousands of them died of a diseases, harsh weather conditions and hunger. Other 900 thousand were forcibly deported. The Sanjak of Nis was equally affected by the general situation in Rumeli. In fact, the majority of the population in the Sanjak of Nis were Albanians. The others were Serbs, Turks and Ciracassians. In total there were about 708 settlements and according to the report dated 26 February 1879 no. 69 of the English consul in Belgrade, Mr Gould, the number of Villages (settlements) expelled from Nis, Pirot, Vranja and Toplica is 998. Wheras, in the Salname of the Vilayet of Prizren of 1873-74, in the Sandjak of Nis there were 1252 villages. The number of Albanians living in the Sanjak of Nis is thought to be approximately 100 thousands. During the Ottoman-Russian War of 1877-1878, Serbs occupied the Nis Sanjak and forced the population to deportation. In their stead they put Serbians and Montenegrins. A part of deported population was settled in Kosovo, while most moved to the territories of Anatolia.

Key Words: Ottoman Empire, Nish Province, Balkan

ÖZET Girit'te yaşayan Müslüman Türk nüfus ilk olarak; 19. yüzyılın sonlarında milliyetçi akımların ve Yunan bağımsızlık hareketinin Girit'i de etkilemesiyle adada başlayan milliyetçi çatışma ve katliamlar neticesinde yurtlarını terk ederek adadan göç etmek zorunda kalmıştır. Daha sonra ise; Girit'in Osmanlı hâkimiyetinden çıkmasıyla burada azınlık statüsünde yaşayan Girit Müslümanlarının "Mübadele" anlaşmasıyla adadan yine zorunlu göç süreci yaşanmıştır. Böylece yaşanan iki büyük göç dalgasıyla Müslüman nüfus, Anadolu'ya taşınmıştır. Bu çalışmada; Müslüman halkın, 19. yüzyılda özellikle 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı ile birlikte baskı ve katliamlar sonucu Girit'ten Anadolu'ya yönelik zorunlu göç ya da zorunlu kaçış süreci neticesinde İzmir'e gelmeleri ve burada Turgutlu (Hamidiye) köyüne iskânları, sosyal ve kültürel değerleri ele alınarak, gerekli değerlendirmeler yapılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı; tarihi belgeler, alan çalışması ve konu ile ilgili yapılan çeşitli araştırmalar çerçevesinde, Giritli Müslümanların İzmir'e gelişleri, Turgutlu (Hamidiye) köyünün kuruluşu ve buraya iskân edilmeleri, kaç haneden mürekkep oldukları, meslekleri, temel geçim kaynakları, yörenin diğer toplumsal gruplarıyla olan ilişkileri, kültürel adaptasyonları, Turgutlu (Hamidiye) köyünün günümüzdeki durumu ve Giritli muhacirlerin tarihsel süreç içerisinde geçirmiş oldukları dönüşümü irdeleyerek, farklı bir bakış açısı ortaya koyabilmektir. Konuya özgünlük ve bütünlük sağlaması açısından, dönemin gazeteleri ve arşiv belgelerine ayrıca bölgedeki üçüncü ve dördüncü kuşak Giritli vatandaşların konu ile ilgili bizzat kendi ifadelerine yer verilmeye dikkat edilmiştir.

"Mübadeleyle ortaya çıkan zoraki iskâna dair hareketliliğin yoğun görüldüğü yerlerden birisi de Kapadokya Bölgesidir. Kapadokya’nın kadim şehirlerinden olan Niğde’de de bu hareketlilik yıllarca yoğun şekilde devam etmiştir. Bu yazımızda; Niğde merkeze bağlı bulunan ve Mübadelenin etkilerinin görüldüğü, tarihi, kültürel ve sosyal dokusuyla dikkatleri her dönemde üzerine çeken, yerli ve muhacirlerin birlikte yaşadığı Uluağaç Köyü konu edilmiştir. Uluağaç Köyü, Kapadokyalı Rumların lehçesinde “Adrando, Azrando, Nadrando, Nazrando” şeklinde olduğu kadar Uluağaç olarak da söylenegelmiştir."

This article focuses on the manner in which Kazakh refugees who had fled from Xinjiang in 1949 and 1950 attracted American interest. These refugees were housed in refugee camps in Srinagar and finally immigrated to Turkey. American aid was extended to them through missionaries and by an anthropologist. Simultaneously , however, the involvement of the Americans caused the politicization of the Ka-zakh refugees with respect to Kashmir-related issues. American interests at the local level were highlighted by Adlai Stevenson's visit. J. Hall Paxton, the ex-American consul to Urumqi, maintained his attention on the Xinjiang refugees. This article considers the correspondence exchanged between Paxton and the Uyghur refugees who arrived in Srinagar earlier as a model of his efforts to include Kazakh migrants within America's favor. This attention stemmed from both humanitarian interest and, more importantly, the strategic value of the refugees. Paxton's appeal to Washington resulted in the adaption of the United States Escapee Program to incorporate Kazakh refugees, enabling their migration to Turkey. However, this program intended to utilize qualified escapees in covert operations. For the Americans, the Kazakh refugees represented the possibility of fulfilling their "political, psychological and intelligence" purposes, and could be considered as candidates for "Phase B" of America's operations against Soviet Russia.

Аннотация. В статье анализируется изучение проблемы мухаджирства российских горцев Северного Кавказа после Кавказской войны в Османскую империю. Автор приходит к выводу, что в фокусе внимания российской историографии в основном находилось мухаджирство тре-тьей четверти XIX в. В статье показывается, как на изучение этой проблемы влияла политиче-ская конъюнктура, какие проблемы мухаджирства привлекали внимание историков, а какие, напротив, игнорировались. Автор доказывает существование двух волн политизации про-блемы. Первая волна имела место после окончания Великой Отечественной войны, а вторая-в конце 1980-х-первой половине 1990-х гг. Автор прослеживает эволюцию исследователь-ских подходов и динамику оценок феномена мухаджирства. Особое внимание в статье уделя-ется последним по времени работам российских ученых. Рассматриваются вопросы, которые в настоящее время более всего интересуют российских историков. Делается вывод о том, какие проблемы мухаджирства еще не получили в российской историографии должного освещения. Ключевые слова: мухаджирство, Северный Кавказ, Кавказская война, Османская импе-рия, российская историография. Введение Феномен мухаджирства представляет собой переселение мусульман из немусульманских стран в страну, где ислам является господствующей религией. То есть этот процесс изначально имеет религиозно-политическую окраску. Применительно к истории России мухаджирство как массовое явление имело место во второй половине XIX-начале XX в., когда северокав-казские горцы после завершения Кавказской войны стали переселяться в Османскую импе-рию. Изучение северокавказского мухаджирства продолжается на протяжении почти полутра веков-оно началось практически синхронно с самим процессом переселения горцев в Тур-цию. Это изучение несколько раз претерпевало определенные корректировки, вызванные не столько сугубо академическим причинами (введением в научный оборот новых источников или знакомством с зарубежной историографией), сколько причинами политическими. История проблемы Начало историографии северокавказского мухаджирства было положено А.П. Берже в его работе «Выселение горцев с Кавказа». Автор рассматривал причины переселения горцев в Турцию и сопоставлял соотношение вынужденных (внешних) и собственных (внутренних) факторов, предопределивших это массовое передвижение с занятых Россией земель. Исследо-ватель оценивал роль Петербурга и Порты в провоцировании мухаджирства, взвешивал поло-жительные и отрицательные последствия переселения горцев для обеих империй. Следует подчеркнуть, что хотя труд А.П. Берже и предопределил практически на все последующее время основной проблемный комплекс изучения северокавказского мухаджирства (с ним спо-рили и до сих пор продолжают спорить, сомневаться в приведенных историком оценках), он до сих пор остается недоисследованным и нуждается, по крайней мере, в комментированном академическом переиздании [1]. В советское время одним из первых к проблематике мухаджирства российских мусульман в Османскую империю обратился Г.А. Дзагуров, который издал сборник исторических доку-ментов на эту тему. В предисловии к сборнику он изложил свои взгляды на вопросы переселе-ния горцев в Турцию, которые во многом задали на долгое время концептуальное объяснение

Türkiye’nin Mülteci ve Muhacir Politikaları isimli bu çalışmanın temel amacı ilgili mevzuat çerçevesinde 1923-1947 döneminde, Türkiye’nin mülteci ve muhacir algısını tespit etmek; gelen göçlerin nasıl değerlendirildiğini belirlemek; mülteci ve muhacirlerin siyasi, iktisadi, sosyal, kültürel ve dinî profillerini çıkarmak; göç etme sebeplerini belirlemek; Türkiye’de hangi uygulamalarla karşılaştıklarını; hangi bölgelere yerleştirildiklerini; ne gibi yardımlar aldıklarını ve ne gibi yükümlülükleri olduklarını tespit etmektir. Bunlara ek olarak Türkiye’ye yapılan ilticaların hangi gerekçelerle kabul edilip edilmediği, göçmenlerin askerlik yapıp yapmadıkları, seçme ve seçilme hakkından faydalanıp faydalanmadıkları ve nasıl Türk vatandaşı oldukları gibi meselelere de açıklık getirmektir. Çalışmada gelen mülteci ve muhacirler hususunda Türkiye’nin hangi politikaları neden ve nasıl uyguladığı; bu politikalarda ne derece başarılı olduğu da ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ayrıca konu hakkında yapılan çalışmalara yeni bilgi ve belgeler ışığında katkıda bulunmak ve sonraki çalışmalara da basamak oluşturmak istenmiştir.

ÖZET 93 Harbi olarak nitelenen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı büyük kayıpların yanı sıra önemli bir göç sorununu da beraberinde getirmiştir. Rus ilerleyişi ve istilâsı karşısında binlerce insan yerini yurdunu bırakarak göç etmek zorunda kalmış bu da yeni bir felâkete yol açmıştır. Açlık, soğuk ve hastalık gibi faktörler sefaletin boyutlarını iyice arttırmıştır. Rus ve Bulgar saldırılarının halen devam ettiği bu ortamda Osmanlı Devleti elindeki sınırlı imkânlarla muhacirlere destek olmaya çalışmıştır. Ekmek, giysi gibi temel ihtiyaçlardan bile yoksun olan bu insanların her şeyden önce hayatta kalabilmeleri için yardımlar yapılmıştır. Çalışmamıza konu olan Gümülcine de, bu dönemde muhacirlerin sığındıkları geçici iskân bölgelerinden birisi olmuştur. Burada muhacirlerin temel ihtiyaçları karşılanmaya çalışılırken hastane, yetimhane gibi ihtiyaç duyulan bazı düzenlemeler de yapılmıştır. Ancak sayının çokluğu, salgın hastalıklar, mevsim şartları ve yokluk gibi faktörler onları fazlasıyla etkilemiş ve kalıcı çare olarak iskân sorunlarını çözmek için yeni yollar aranmaya başlanmıştır. ABSTRACT The Russo-Ottoman war of 1877-78, called 93 war in Turkish historical literature, gave rise to a gigantic wave of migration in addition to losses of different kinds. In the face of Russian advance and occupation lots of settlements were evacuated and the inhabitants living there in were obliged to immigrate. The number of the immigrants who were compelled to leave their soil during the war reached about 1.250.000 soul. (Mc.Carthy, 1998, 105) The majority of the immigrants were from the regions in the neighborhood of the Danube and the Adrianople province, for the fightings had concentrated on these two regions. Situated in the hinterland of Constantinople, the Danubian and Adrianople provinces had a substantial Muslim population. But from the very early days, war policies against the Turkish side had developed so as to target the annihilation of the Muslim Turkish population in the region. As the first step the Muslim population was disarmed and reduced to an unguarded state. Next, Bulgarian bands were formed and Bulgarian people were armed. The security of the immigrants, on the other hand, failed to be assured and the immigrants faced various difficulties in the process of migrating. Attempts of some of the immigrants to use railway routes in escaping gave rise to further disturbances. Filled up with immigrants, trains were unsuccessful in carrying soldiers, munitions, provisions etc. to the military front, which led to the growth of other problems. Having heard the atrocities carried out by the Russians in the region, Muslims leaving their homlands in masses sought for safe places to take shelter in and, however temporarily, settled in places they found secure enough. Various measures were taken and various services were offered to meet the needs of the immigrants settling in new towns temporarily. And one of these towns was Gumurdjina, the very subject matter of the article. The very topic of our article, Gumurdjina, within the province of Adrianople at that time, like many other places within the same province, came to be a place of temporary settlement. It was predicted that not less than 80.000 immigrants were settled in Gumurdjina within two months (January and February) in 1878. At that time the Ottoman official institution responsible for the services to the immigrants settling within the Adrianople province was " the Commission for the Settlement of Immigrants ". Headed by Hacı Şerif Bey, this commission was supposed to mediate in settling the immigrants in convenient places, while the essential needs of the immigrants were tried to be met by native wealthy people as well as by the British Help Committee and the French Protestant Committee. But all the measures fell short and as the winter of 1878 approached, the number of the diseased and dead increased. Between February and June, 1878, in Adrianople for example, 16.000 out of 45.000 immigrants caught typhus and 10.000 of them lost their lives. (Şimşir, I, 571-72) Most of the deaths were due to malnourishment and exposure to hard winter conditions. Epidemics spread more easily and swiftly in barracks, cottages and other deserted places as spots hosting the immigrants and causing their lives. Limited aid available along the frontiers were distributed first among the widows, orphans and disabled, while the healty were excluded and thus aggravating the conditions of the jobless in the countryside. It was predicted that the number of the deaths among the immigrants rose to 20.000 in Gumurdjina between August and December, 1878. (Şimşir, I, 742). The European Commission founded to investigate the condition of the Muslim immigrants settling around Gumurdjina and Drama, together with Ottoman representative Naşid Pasha, came to the region and conducted explorations therein. The investigations and explorations in the region revealed that the reason behind the withdrawal of the local people against the mountains was the oppression by the Bulgarians and the Russian soldiers, which also brought about the pillaging of their animals, produces and properties. (BOA, Y.E.E., 43/105). Thousands of diseased, widow and children as well as their need to be examined medically, called for the decision to construct a few hospitals and orphanage in the region and the 5.000 gold coins necessary for this entreprise, upon the approval of * Yrd. Doç. Dr., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi

93 Harbi veya 1877-78 Osmanlı Rus Savaşı, Balkanlar ve Kafkaslar olmak üzere iki cephede gerçekleşmiş ve sonuçlarıyla Osmanlı Devleti’ni pek çok açıdan etkilemiş bir savaştır. Bu savaş, Osmanlı Devleti’ne iktisadi ve siyasi bunalım getirmesinin yanında, imparatorluğun sosyo-kültürel ve demografik açıdan da yeniden şekillenmesine neden olmuştur. Savaşın iki cephesinden birisi olan Balkan coğrafyasının Ruslar tarafından işgal edilmesi üzerine bölgenin pek çok noktasında ikamet eden Müslümanlar yerlerini terk ederek İstanbul başta olmak üzere ülkenin muhtelif bölgelerine göç etmek zorunda kalmışlardır. Savaşın başlangıcından itibaren Balkanlardan İstanbul’a göç eden tebaanın ihtiyaçlarını karşılamak maksadıyla muhacir komisyonları kurmuşlardır. Bu komisyonlar İstanbul Şehremaneti ve Zaptiye Nezareti ile birlikte hareket ederek İstanbul’a göç eden muhacirlerin yemek, sığınma gibi temel ihtiyaçlarını karşılamıştır. Ancak bu çalışmalar göç eden tebaanın yüksek rakamlara ulaşması sebebiyle sıkıntılar ile karşılaşmaya başlamıştır. Şehirde baş gösteren insani yardım krizini önleyebilmek amacıyla Ocak 1878 yılında Avrupalı konsoloslar, bankerler, yabancı gazetelerin İstanbul temsilcileri ve yabancı serbest meslek grupları bir araya gelmiş ve bir yardım komitesi oluşturmuşlardır. Bu bildiride; Ocak 1878-Nisan 1879 tarihleri arasında İstanbul’daki muhacirlerin temel ihtiyaçların karşılanmasında Osmanlı Devleti’nin muhacir komisyonları ile birlikte aktif rol almış Milletlerarası Muhacirlere Yardım Komitesi’nin kuruluşu, komitenin yaptığı çalışmalar ve komitenin fesih süreci incelenmiştir.

The article is devoted to the research of history of Crimean Tatar migrations in the 19th — early 20th centuries based on the documents of the Russian State Historical Archive. The purpose of the research is to identify and introduction into scientific circulation of documentary sources on the topic of research. The author explored in archive a considerable range of documents on history of Crimea in the 18th — early 20th centuries, including materials on history of migrations of the local population in this period. The novelty of the work lies in the fact that for the first time little-known events of the resettlement movement among the Crimean Tatars reveals by analyzing a large number of documents of the Russian State Historical Archive. The exploration of archival materials allows to research the causes and consequences of mass Crimean Tatars emigration, as well as their return movement to Crimea. The article touches on almost unexplored problem of the back migration to Crimea of immigrants and their descendants intended to return to the Russian Empire in 1880—1884. The author also describes the documents from the personal archival funds that contain the information of eyewitnesses of historical events. In addition to the sources on the history of external migration the article also review the archival documents about the resettlement of Crimean Tatars in the internal Russian provinces for political reasons.

The phenomenon of migration and the socioeconomic problems that brought by migration brings are almost as old as human history. Throughout history, people have sometimes voluntarily moved, but sometimes they have had to migrate for reasons such as wars, natural disasters, exiles, or resettlement policies. In the recent times, when the state began to weaken in the Ottoman Empire, many Muslims in the lands, especially in the Balkans and in the Caucasus, have fled to Anatolia. These people who are trying to be placed in the proper places by the state have encountered some new problems in the regions they are in. In this study, instead of the wars, migration movements occured in the last century and the influence of these migrations on the society of Ottomoan; the situation of the refugees coming to Anatolia as a result of the migration movements have been discussed. Firstly, the settlement policy followed by the state for the refugees and the measures taken by the state authorities for immigration and immigration problems were emphasized. The settlement and settlement problems, livelihoods, education and health problems that the settled or compulsory settled residents called the refugees encountered in the settlement areas were emphasized. Finally, the measures to be taken on the Syrian refugees through the Ottoman experience have been discussed. With this study, it is aimed at contributing to the solution of the problems encountered by Syrian refugees and the migration policy of Ottomon Empire in 19th century.

ÖZ
Ortak deneyimin sürekliliğini bölen mekânsal bir yer değiştirme olarak göç aynı zamanda, grup hafızasında bir "baskın anı" olarak da değerlendirilebilmektedir. Göç ve göçle birlikte gelen yeni kent yaşamı, göçmenin zamana ve mekâna dair algı ve alışkanlıklarını değiştirmektedir. Bununla birlikte hatırlananlar ve unutulanlar yeni bir bağlam içerisinde tekrardan üretilmektedir. Bulgaristan'dan Türkiye'ye göç eden kadınların yaşam deneyimleri temelinde yapılandırılan bu çalışmada hafıza, yer değiştirmeyle (göç) ilişkisi çerçevesinde ele alınmaktadır. Buna bağlı olarak hafızanın toplumsal olarak grup etkileşimlerine ve mekâna dağılmış olabileceği görüşü üzerinde durulmaktadır. Burada, çalışmanın amaçlarına uygun düşecek şekilde niteliksel bir araştırma desenine başvurulmuş, katılımcılarla derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde farklı tarih aralıklarında Bulgaristan'dan Türkiye'ye göç eden 10 kadın katılımcının, göç öncesi, göç süreci ve göç sonrası ile ilgili deneyimleri ele alınmıştır. İlgili üç sürece dair hatırlananlar arasında Bulgaristan'daki köy yaşamı ve bu yaşamı şekillendiren tütün işi; Bursa'ya yolculuk ve yolculuk sonrası Bursa'da yaşam mücadeleleri ile yeni yaşama uyum temaları öne çıkmıştır. Sonuç itibariyle bu çalışma, toplumsal hafızanın-ontolojik tartışmalarından bağımsız olarak-, grup etkileşimlerinde ve mekânın yapılanmasında dağılabileceği ve bugünden kurulabileceği iddiasını ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelimeler: Hatırlama ve unutma, Yer değiştirme, Göç ve göçmen, Bulgaristan muhaciri kadınlar
1 Bu çalışma araştırmacının Haziran 2018 tarihinde tamamladığı "Toplumsal Hafıza ve Mekân: Bulgaristan Göçmeni Kadınların Deneyimleri ve Bursa Göç Tarihi Müzesi" başlıklı yüksek lisans tez çalışmasının bir bölümünden üretilmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin, savaş nedeniyle ülkelerinden göç etmek zorunda kalan,
ülkelerindeki şiddet ve insan hakkı ihlallerinden kaçarak insani bir yaşam talebiyle Türkiye’ye
iltica eden Suriyeli mültecilerle1 ilgili resmi söylemi, başlıca üç kavram etrafında
şekillenmiştir: misafirperverlik, hayırseverlik ve geçici koruma. Sırasıyla ahlaki, dinsel ve
hukuksal anlamlar içeren bu kavramlar, ilk kitlesel göçlerin başladığı 2011 yılından bu yana,
hem Türkiye’nin Suriye topraklarındaki müdahalesine hem de milyonlarca Suriyeli’nin
Türkiye’ye göç etmesine yönelik toplumsal rızayı sağlamak için kullanılmıştır. Türkiye’nin
mülteci politikası da Türkiye’deki Suriyeli mülteci kimliği de, iktidar tarafından asıl olarak bu
kavramlarla çerçevelendirilmiş; Suriyeli mülteciler resmi söylemde, sığınmacılar olarak
tanımlanmıştır

“Sürgün hakkında düşünmek tuhaf bir biçimde muteber bir şeydir de sürgünü yaşamak korkunçtur. Sürgün, bir insan ile doğup büyüdüğü yer arasında, benlik ile benliğin gerçek yuvası arasında zorla açılmış olan umarsız gediktir: Özdeki hüznün üstesinden gelmek mümkün değildir.”

19. yüzyıldan itibaren elden çıkan ve üzerlerinde bağımsız
devletler kurulan Balkan topraklarında yaşayan Müslümanlar
değerlerini yaşatamama, baskı ve zülüm görmeleri gibi
gerekçelerle Osmanlı topraklarına göç etmiştir. Bununla birlikte
bir kısım Müslüman da, ölüsünü defnettiği, dirisini yaşattığı ve
vatan bellediği topraklardan göçe sıcak bakmamıştır. Osmanlı
Devleti ile yeni kurulan Balkan Devleti arasında el değiştiren
topraklarda yaşayan Müslümanların hukuki durumu imzalanan
anlaşmalara konu olmuş, çözümler aranmıştır. Yunanistan ile de
Osmanlı Devleti arasında Müslümanların tabiiyetine dair
yapılan görüşmeler ve imzalanan anlaşmalar bu tebliğin
konusudur.

Güneybatı Asya'yı Avrupa'ya bağlayan Türkiye, coğrafi konum itibariyle göç yollarının kavşağında bulunmaktadır. Türkiye-Avrupa geçiş güzergâhında bulunan ve 1365-1453 döneminde 88 yıl Osmanlı'ya başkentlik yapmış olan Edirne Vilayeti ise tarih boyunca yaşanan bu göçlerden etkilenmiştir. Bilhassa Osmanlı Devleti'nin yoğun bir şekilde toprak kaybettiği XIX. yüzyılın ikinci yarısında cereyan eden hadiseler; Osmanlı kültürüne ve güvenlik teminine inanan tehdit altındaki insanların dışardan içeriye doğru göç etmelerine neden olmuştur. Osmanlı özelinde Edirne Vilayeti'ne yapılan göçlerin en önemli kilometre taşlarını 1853-1856 Kırım Savaşı ve 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) oluşturmaktadır. Bu savaşlar sonrasında yaşanan toprak kayıpları neticesinde Rusların ve Bulgarların baskı ve zulümlerine uğrayan Kırım, Kafkasya veya Balkanlardaki halk, kitlesel bir şekilde Osmanlı merkezine doğru göç etmiştir. Edirne, XIX. yüzyılın ikinci yarısında adeta bir insan selini ...

Her bölge mutfağının olduğu gibi Edirne'nin de almış olduğu göçlerle beraber mutfak kültüründe çeşitli etkileşimler meydana gelmiştir. Bu etkileşimlerle beraber yemek çeşitliliğinin de arttığı ancak zaman içerisinde bazı çeşitlerin kaybolmaya başladığı görülmektedir. Bu araştırma ile Edirne'nin İpsala ilçesinin sınır köylerinde yaygın olmayan yemeklerin alan araştırması ile ortaya çıkartılarak envanterinin hazırlanması amaçlanmaktadır. Araştırmada, çalışmanın geçerliliğinin arttırılarak daha doğru bulgulara ulaşılmasını sağlayacağı düşünüldüğünden nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırman evrenini Edirne iline bağlı İpsala ilçesinin sınır köylerinde ikamet eden 60 yaş üzeri kişiler oluşturmaktadır. 1-6 Ağustos 2019 tarihleri arasında gerçekleştirilen alan çalışmasında unutulmaya yüz tutmuş yemeklerin birinci ağızdan tarifleri alınmış ve reçeteleri çıkartılmıştır. Reçetesi çıkartılmış yemeklerden 'Tarfun, Kaşa ve Tarayenisa' ise farklılıklarıyla dikkat çekmektedir.

Güneybatı Asya'yı Avrupa'ya bağlayan Türkiye, coğrafi konum itibariyle göç yollarının kavşağında bulunmaktadır. Türkiye-Avrupa geçiş güzergâhında bulunan ve 1365-1453 döneminde 88 yıl Osmanlı'ya başkentlik yapmış olan Edirne Vilayeti ise tarih boyunca yaşanan bu göçlerden etkilenmiştir. Bilhassa Osmanlı Devleti'nin yoğun bir şekilde toprak kaybettiği XIX. yüzyılın ikinci yarısında cereyan eden hadiseler; Osmanlı kültürüne ve güvenlik teminine inanan tehdit altındaki insanların dışardan içeriye doğru göç etmelerine neden olmuştur. Osmanlı özelinde Edirne Vilayeti'ne yapılan göçlerin en önemli kilometre taşlarını 1853-1856 Kırım Savaşı ve 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) oluşturmaktadır. Bu savaşlar sonrasında yaşanan toprak kayıpları neticesinde Rusların ve Bulgarların baskı ve zulümlerine uğrayan Kırım, Kafkasya veya Balkanlardaki halk, kitlesel bir şekilde Osmanlı merkezine doğru göç etmiştir. Edirne, XIX. yüzyılın ikinci yarısında adeta bir insan selini andıran göç dalgalarına maruz kalmıştır. Bahse konu vilayetin hem daimi hem de geçici göçler açısından incelendiğinde-özellikle Balkanlardan gelen göç hareketleri karşısında-bir "dalgakıran" görevi yaptığı anlaşılmaktadır. Zira Dersaadet'e veya Anadolu'ya ulaşmak isteyen göçmenler için ilk durak Edirne olmuştur. Kendisine sığınanlara her daim kucak açan Edirne halkı da göçmenlerin her türlü ihtiyaçlarını karşılamada üzerine düşeni ziyadesiyle yapmıştır. Edirne'ye iskân edilen göçmenlere geçici bir süreliğine vergi muafiyeti getirilmiştir. Göçmenlere yapılan yardımların en önemlilerini ise arazi tahsisi oluşturmuştur. Osmanlı devlet adamları ve Edirne halkının fedakârâne çalışmalarına rağmen, göçmenlerin gelmesiyle bölgede bazı asayiş sorunları da yaşanmıştır. Yaklaşık 44 yıllık zaman dilimini kapsayan bu çalışmanın mekânsal alanını Edirne Vilayeti'nin geneli oluşturmaktadır. Böylece Edirne Vilayeti'nin nüfus hareketliliği bakımından yoğunluk yaşadığı bir kesitinin tarihi perspektifle ortaya konması amaçlanmıştır. Bahse konu araştırma dönemiyle ilgili Edirne'ye dair özel bir çalışmanın yapılmamış olması ise makalenin önemini artırmaktadır. Bu çalışma; başta Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belgeleri olmak üzere, hatırat ve tetkik eserlerden faydalanılarak oluşturulmuştur. Kaynaklardan elde edilen bulgularla; muhacirlerin nüfusu, göçmenlere tahsis edilen toprak miktarları ve göçmenlere yapılan diğer yardımlar, vilayet genelinde yaşanan asayiş sorunları gibi hususlara açıklık getirilmiştir. ABSTRACT Turkey that connects with southwest Asia and the Europe lies at the intersection of migration routes. The city of Edirne was a former capital of the Ottoman Empire between1365 and 1453 was affected from migration flows throughout the history. In the second half of the 19th century, the Ottoman Empire began to lose territories and subjects those who believed shared culture and security under the Ottoman Empire migrated to inner provinces of the Empire. The Crimean War (1853-1856) and the Ottoman-Russian War (1877-1878, aka 93 War) were important events increasing migration in the province of Edirne. As a result of losing territory in these wars, people who were oppressed by Russians and Bulgarians in Crimea, the Caucasus and the Balkans migrated into the middle of the Ottoman Empire massively.

II. Abdülhamid döneminde muhacir meselesi Osmanlı Devleti’ni meşgul eden önemli
sorunlardan biriydi. Osmanlı topraklarına göç edenlerden bir kısmını da Afgan
muhacirleri oluşturmaktaydı. II. Abdülhamid döneminde Afgan göçlerinin başlıca
sebepleri arasında 1878’de başlayan İkinci Afgan-İngiliz Savaşı, Abdurrahman Han’ın
iktidara gelmesinden sonra iç siyasette izlediği sert politika ile İngiltere ve Rusya’nın
bölge üzerindeki rekabeti sonrasında Afganistan’da huzursuzluğun arttırması gibi
etkenleri sıralayabiliriz. Osmanlı Devleti başta Irak, Suriye ve Hicaz olmak üzere
çeşitli bölgelere yerleştirilen Afgan muhacirlere elinden gelen yardımı göstermeğe
çalışmıştı. Fakat İngiltere, Afganistan’ın bir kısım topraklarının doğrudan kendi
kontrolleri altında olduğunu ve Afgan Emirinin dış politikada kendilerine bağlı
bulunduğunu ileri sürerek Osmanlı topraklarına göç etmiş olan Afganların İngiltere
tâbiiyetinde ve himayesinde olduklarını iddia etmekteydi. Osmanlı Devleti ise Afgan
muhacirleri kendi himayesinde ve Hilafet kurumunun koruması altında kabul etmiş ve
Osmanlı tâbiiyetine geçmek isteyen Afgan muhacirlere kolaylık sağlamıştı.