Hafıza

In December 2009, following the privatization of Tekel tobacco factories, the Turkish government announced that 12 Tekel factories would close with the 10,000 workers redeployed in other public sector jobs on 11-month temporary contracts (4/C status) with pay-cuts up to 40% and reduced employment rights. This sparked industrial action, which began on 15 December, by the workers who claimed the changes would cut their monthly wage and leave them without any severance pay. Thousands of workers from across the country set up camp in a central park in Ankara where they started resistance. They were forced off with teargas and pepper spray fired by riot police. They subsequently reestablished their camp in front of the head office of Turkey's main trade union organisation, Confederation of Turkish Trade Unions (Türk-İş). The protestors have engaged in public demonstrations outside the headquarters of the ruling Justice and Development Party (AKP) and several protestors have been admitted to the hospital after refusing food and water. Video recordings of Tekel Resistance were made by Çapul TV, NHKM, Arşad Narçın, İrfan Aktan, Onur Metin, Sibel Tekin and several other video activists, filmmakers and journalists. Video montage of 78 days videograms by Özge Çelikaslan and Alper Şen (Artıkişler Collective) had been made by these video recordings. The footage was processed online on bak.ma digital media archive of social movements.

Aralık 2009’da Tekel tütün fabrikalarının özelleştirilmesi sonrası Türkiye hükümeti 12 Tekel fabrikasının kapatıp, bunlarda çalışan 10.000 işçinin 11 aylık geçici kontratlarla (4/C statüsüyle) kamu sektöründe başka işlerde, %40’a varan maaş kesintileri ve kısıtlanmış istihdam haklarıyla görevlendirileceğini ilan etti. Bu da değişikliklerin aylık ücretlerinin azalmasına ve tazminatlarının ellerinden alınmasına sebep olacağını iddia eden işçilerin 15 Aralık’ta başlayan endüstriyel eylemini tetikledi. Ülke çapında binlerce işçi Ankara Abdi İpekçi Parkı’nda kamp kurup direnişe başladı. Çevik kuvvet, direnişe biber gazıyla müdahale etti. Direnişçiler bunun üzerine kamplarını Türkiye’nin başlıca sendikal örgütü Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (Türk-İş) genel müdürlüğü önüne taşıdı. Eylemciler iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) genel merkezi önünde protestolarda bulundu ve ölüm orucuna giren birçok eylemci hastaneye kaldırıldı. Tekel Direnişi; aralarında Çapul TV, NHKM, Arşad Narçın, Aktan, Onur Metin, Sibel Tekin ve diğer birçok video eylemci, film yapımcısı ve gazetecinin bulunduğu bir grup tarafından kayda alındı. Yetmiş sekiz günün videogramlarının Artıkişler Kolektifince montajı bu video kayıtlarndan yapıldı. Görüntüler, internet üzerindeki toplumsal mücadeleler dijital medya arşivi bak.ma’ya yüklenmiştir.

Bu çalışmada Yaşar Kemal’in 1951-1960 tarihleri arasında yaptığı edebi röportajlarda yer alan kolektif hafıza izleri “göç” olgusu üzerinden analiz edilecektir. Röportajlar için Kemal’in Bu Diyar Baştanbaşa 1 Nuhun Gemisi (2002a), Bu Diyar Baştan Başa 2 Yanan Ormanlarda Elli Gün (2002b), Bu Diyar Baştan Başa 3 Peri Bacaları (2002c), Bu Diyar Baştan Başa 4 Bir Bulut Kaynıyor (1994), ve Röportaj Yazarlığında 60 Yıl (2011) adlı eserlerinden yararlanılmıştır.  Özellikle canlı belleğe yönelik aktarımları ön plana çıkarması ve göç olgusunun getirdiği değişim ve dönüşümlere maruz kalan kesimi ele alması nedeniyle kolektif hafıza çalışmaları içerisinde göç teması önemli bir yere sahiptir. 1950-1960 döneminde Türkiye’de göç bağlamında önemli bir dönüşüm olmuştur. Zira ekonomik yapının ve koşulların dönüşümü beraberinde kırdan kente göçe de ivme kazandırmıştır. Öyle ki bu dönemde başlayan göç dalgası ve etkileri katlanarak günümüze kadar gelmiştir. Bu çalışmada, bu dönemde yaşanan göçün etkilerini, sebeplerini ve sonuçlarını Yaşar Kemal’in görüştüğü kişilerin belleği üzerinden değerlendirmek ve dönemsel olarak sayılara indirgenmiş olan bu olgunun “insani” boyutunu ön plana çıkarmak amaçlanmıştır. Bu doğrultuda öncelikle, Yaşar Kemal’in edebiyatçı kimliği ve röportaj yazarlığı üzerinde durulacak, sonrasında Türkiye’de 1950-1960 döneminde yaşanan göç olgusu ve neticesinde oluşan taşralı-kentli ayrımı incelenecek, bu bilgiler bağlamında Yaşar Kemal’in göç ile ilgili röportajları nitel araştırma desenlerinden tematik analiz ile incelenecektir.

Burada değinilen mevzular, Abdulkadir Özbek'in Hafıza seminerinden alıntıdır. Bu metin anlatılan ​ salt kişi ağzından yazılmamış olup​ , bendenizin de bazı eklemeleri ve yine benim cümlelerimle düzenlenmiştir. Bilgileri hafızaya alırken 5 önemli aşamadan geçeriz.         
1) Olumlu Tutum: Ben yapamam, edemem tarzı cümleler olumsuz telkinlerdir ve bilinçaltı bunları alır, siz artık istesenizde öğrenemezsiniz çünkü kendinizi o şekilde koşullamışsınızdır. Dolayısıyla olumsuz tutumlardan uzak durmamız gerekmektedir. "Bir adama 40 gün deli dersen, delirir." Meşhur su deneyi, olumlu telkinlere güzel bir örnektir öte yandan klasik müzik dinletilen inekleri de duymuşsunuzdur. Müzik önemli bir olgudur anlayacağınız üzere. Konsantrasyon için önerilen müzik "bio ritmik largo" diye geçiyor. Yani beynin sağ tarafını daha etkin kullanarak öğrenmede katkı sağlıyor da denebilir.       
2) Odaklanmak: Herkes konsantre olur bir noktada ama asıl önemli olan, daha fazla nasıl konsantre olabilir olmalıdır. Konsantrasyonda en önemli husus "önemsemek"dir. Bu bilgi benim için önemli dedikten sonra radarlar açılır tabiri caizse ve kişi kendini öğrenmeye hazırlar. İsimleri aklımızda tutamıyorsak bunun sebebi kişinin ismini söylediği anda onu çok sallamamamızdır amiyane bir tabirle. Çocuklarınız, kardeşleriniz veya kuzenleriniz etrafınızdaki küçük bireylerden bahsediyorum yani. Eğer okulda başarısızlarsa onlara "karşılıksız" sevgi gösterirseniz farkı görürsünüz. Tabii ki çocuğun da sizi sevmesi gerekiyor. Peki neden sevgi? Çünkü öğrenmek için çalışmak için motivasyon gerekir ve sevgi de güzel bir motivasyondur. Bir çocuk derslerinde başarısızmış anne ve babası ona bu duruma üzüldüklerini söylemişler. Bakınız azarlamak yerine "biz" üzülüyoruz diyorlar. Sonra bir beyaz tahta alıp, bizler senin öğrencileriniz sen de bizlerin öğretmeni olacaksın bundan sonra. Her akşam okulda öğrendiğini bu tahtada bizlere anlatacaksın demişler. O çocuk bir ay içinde çok başarılı olmuş ve dersleri tavan yapmış. Buradaki mesele bir şeyi anlatacağın için dinleme zorunluluğu yani dikkatli ve tam konsantre olmalısın. Bir kitap okurken başkasına anlatacak gibi okursan o kitap sana çok fazla şey katar işin aslı. Beynin sağ tarafı demiştik öğrenilirken kullanılan kısım diye. Eğitim sisteminin sorunu şu ki sol taraf evet güzel

Gazete Duvar, Kasım, 2019.

Kitabın temel kabulleri şunlardır: Yaşamdaki yönelimlerin süreksizliği, ereğin -bir zamanlar- zamanı düzenleyen ritmini zayıflatmıştır. Yaşam, belirli koordinatlardan yoksun kalıp yerleşikliğini yitirdiğinden, zaman da kendisine “tutunacak” bir dünya bulamamaktadır. Bu da zamanın bir tür savunma mekanizması geliştirmesine sebep olur; yaşamın kendisine değilse de yaşayan belirli formlara tutunarak işleyişini muhafaza eder. Fakat majör unsurlar yüzer-gezer halde bulunduğundan, zamanın yapısı dağınık bir hal alır ve en küçük birimlerden hareketle hizalanan zaman atomlaşır. Dolayısıyla zamanın hızlandığına ilişkin yanılgı da, uzamını yitirmiş zamanın atomlaşmasından kaynaklanan bir histir yalnızca. Atomlaşmış zamanın asılı kaldığı minör birim ise bedendir. Öyleyse, zamanın mihenk taşı bedendir artık. “İnsanın elinde kendinden, küçük bir Benlikten başka bir şey yok.” diye yazar Han. Bu “dünya yoksunluğu”nda, beden de Tanrı’nın ikâmesi haline gelmiştir. Yaşamı düzenleyen ilke, bu bedeni sağlıklı tutmak, ölümü mümkün olduğunca ertelemek üzerine kuruludur. Fakat tam da bu erteleme, animal laborans olarak insanın, ölümle ilişkisini bozar. Kendi ölümüyle teması türlü dolayımlarla mesafelendirilmiş beden, ömrün bitişindeki anlamdan yoksun kalmıştır. Yaşam kapanamamakta, bütünlüğüne erişememektedir. Bu tür bir tamamlanmamışlığın içinde vuku bulan ölüm de daima uygun zamanı kaçırmış bir ölümdür.

Hafıza ve hatırlama konusu psikoloji, psikiyatri, nöroloji ve diğer bilimlerin yanı sıra felsefe tarihi boyunca filozofların da oldukça ilgisini çekmiştir. Platon’un hafıza konusunda başlattığı tartışma Aristoteles tarafından bilimsel bir zeminde devam ettirilmiştir. Sonraki dönemlerde Augustinus, Hume, Locke, Leibniz, Spinoza, Kant, Nietzsche, Hegel ve Bergson gibi birçok filozof Platon ve Aristoteles’in teorilerini geliştirerek tartışmayı sürdürmüştür. Psikoloji, psikiyatri ve nörolojinin gelişmesiyle birlikte hafıza ve hatırlama konusu daha ziyade bu disiplinlerin bir konusu olarak anlaşılmaya başlanmıştır. Aristoteles’in hafıza, hatırlama ve geri çağırma hakkında ileri sürdüğü savlar günümüzdeki gelişmeler bakımından hâlâ önemini korumaktadır. Bu çalışmada, Aristoteles’in “Hafıza ve Hatırlama Üzerine” adlı eserinde ileri sürdüğü teoriler felsefî, psikolojik, biyolojik ve fizyolojik yönleri itibarıyla bir bütünlük içinde ele alınmaktadır. Çalışmada ayrıca, Aristoteles’in teorilerinin çağdaş psikoloji bakımından taşıdığı anlam ve psikanaliz ile irtibat noktaları incelenmektedir.

Dengan munculnya kutub As-sittah, adanya Al-Muwaththa karya iman malik yang populer dari kitab yang lainnya, ia telah banyak menuntut ilmu dari berbagai guru sekitar 900 orang guru, dan silsilah keluarga imam malik seperti kakeknya bernama Malik ibn abi ‘Amir adalah seorang ulama tabi’in, dan ia ikut serta bersama Rasullulah saw dari peperangan, kecuali perang badar. Dengan demikian dari berbagai ilmu yang diperoleh imam malik terdapat karyanya dianataranya Risalah Ila Ibn Wahb fi al-Qadr, Kitab An-Nujum, risalah fi al-Aqdhiyah, tafsir li Gharib Alquran, risalah Ila Lais bin Sa’ad, Kitab Syiar, Kitab al-Manasik, Risalah Ila Abu Hasan, dan Kitab al-Muwatha’

Mekân çalışmaları ve bellek çalışmaları, 1960’lardan bu yana benzer bir eğilimle sosyolojiden edebiyata, psikolojiden kent bilimlerine kadar birçok disipline konu olmuştur. Bu süreçte, çeşitli kuramsal bakış açılarının ilgi alanına giren bellek ve mekân, kimliği kuran unsurlar olarak birlikte ele alınmaya başlanmıştır. Erman ve Özaloğlu’nun derledikleri bu çalışma da söz konusu unsurlara ve bu unsurlar arasındaki ilişkiye odaklanmaktadır. Bellek ve mekâna dair çalışmaların çok sayıda disiplinin ortak ilgisi olduğu burada da göze çarpmaktadır, zira yazarlar arasında iki araştırmacı, bir küratör ve üç doktora öğrencisinin dışında çok sayıda akademisyen yer almaktadır. Akademisyenlerin alanlarına bakıldığındaysa felsefeden antropolojiye, tarihten dil ve iletişim bilimlerine, siyaset bilimi ve kamu yönetiminden sosyoloji ve sosyal hizmete kadar geniş bir çeşitlilik göze çarpmaktadır. Ancak, şehir ve bölge planlama, iç mimarlık ve çevre tasarımı ile mimarlık gibi mekânı temel alan disiplinlerden akademisyenler (13 akademisyen) bu çalışmanın yazarları arasında çoğunluğu oluşturmaktadır.

Bellek ve mekân ilişkisine odaklanan bu derleme kitap, sekiz bölümden ve 28 makaleden oluşmaktadır. Birinci bölümde genel hatlarıyla bellek, mekân ve tarih ilişkisiyle ilgili kuramsal tartışmaların yanı sıra belleğin bir edebi eserdeki yansımasına yer verilmektedir. İkinci bölüm bellek ve mekân ilişkisini yakın geçmişe ait mekânlar (İkramiye evleri, Büyük Efes Oteli, Petkim-Aliağa konut yerleşkesi gibi) ve bu mekânlarda gerçekleşen dönüşümler üzerinden ele almaktadır. Mekânsal değişme ve dönüşüm konularını ele alan çalışmalar, ikinci bölümden başlayıp, dördüncü bölüme kadar devam etmektedir. Üçüncü ve dördüncü bölüm özellikle kentsel mekânda gerçekleşen ve gecekondu olgusunu da içeren dönüşüm projeleri ve toplumsal yansımalarına eğilmektedir. Beşinci bölüm, özellikle hafıza mekânlarına ayrılmıştır. Altıncı bölüm, toplumsal çeşitlilik vurgusuyla farklı toplumsal grupların mekâna dair deneyimlerine yer verirken Neo-liberal Dönüşümler başlıklı yedinci bölüm, bir anlamda kitabın alt metnini başlığa taşımış durumdadır. Sonuncu bölüm ise mekân, kimlik ve aidiyet konularına eğilmektedir.

Abstract
How memory is conceptualized within and beyond the disciplinary boundaries throughout history determines the spatial references. At the same time, these spatial references provide the historical representations of particular social structures and accompanying worldviews. It is because memory is regarded as the foundation of both theoretical and empirical studies and diverse interventions into place (including political and aesthetical), it becomes necessary to consider the changing relation between memory and place which is transformed through the history of thought and reflected in the recent understandings within Memory Studies. In this framework, starting from the conceptualization of memory as based on a metaphoric topos (place) and following the line of thought through the conceptualization of memory as an analytical concept, the relation between memory and place is discussed also by means of considering the recent debates within the field of Memory Studies. “Right to the city” which is one of the significant concepts of Critical Urban Studies is related to the concept of Right to Memory which is introduced as based on the conceptual repertoire of Memory Studies. The aim of this article is to contribute to such conceptualization by following the transformation of related thought as based on major conceptual mainstays.
Keywords: Memory, city, memory studies, urban studies, right to the city

Öz Tarih boyunca disipliner sınırların içinde ve ötesinde belleğin nasıl kavramsallaştırıldığı, mekânsal gön-dermelerin niteliğini de belirler. Aynı zamanda söz konusu mekânsal göndermeler belirli dünya görüşleri ve toplumsal yapıları yansıtan tarihsel temsiller sunar. Belleğin mekâna yönelik kuramsal olduğu kadar ampirik çalışmalara ve hatta mekâna yönelik çeşitli (politik, estetik vb.) müdahalelere dayanak olarak gö-rülmesi, bellek ve mekân arasındaki, özelikle toplumsal düşünce tarihi içinde gerçekleşen ve bugün bellek çalışmaları alanındaki temel anlayışları oluşturan ilişkinin değişen boyutlarını hesaba katmayı gerektirir. Bu çerçevede, metaforik bir topos (yer) olarak bellek yaklaşımından, analitik bir kavram olarak bellek yak-laşımına yönelen düşünce çizgisi takip edilerek günümüzde bellek ve mekân arasındaki ilişki, bellek çalış-malarının sağladığı güncel kavramlaştırma olanakları açısından tartışılmaktadır. Eleştirel Kent Çalışmaları alanının önemli bir kavramı olan "Kent Hakkı", bellek çalışmaları alanının kavramsal araçlarından yarar-lanarak oluşturulan bellek hakkı kavramıyla ilişkilendirilmektedir. Bu makalenin amacı, bellek ve mekân arasındaki kavramsal ilişkinin temel uğrakları üzerinden ilerleyen düşünsel dönüşümü izleyerek böylesi bir kavramsallaştırmaya katkıda bulunmaktır.

Kişilerin sahip oldukları isimler ve soyadları kimi zaman etnik ve dini kimliklerle bağlantılı olmuştur. İsimler çalışma konumuz olan Kafkasya için de bu işleve sahiptir. Nitekim Çerkeslerin Osmanlı coğrafyasına sürgünü çocuklarına verdikleri isimleri etkilemiştir. Sovyetler Birliği'nin yıkılmasına kadar Çerkesler Anadolu coğrafyasına özgü isimler kullanmayı tercih etmişler, STK'laşma süreciyle birlikte etnik kimliklerini vurgulayan isimler kullanmaya başlamışlardır. Sülale isimleriyse Kafkasya'da ve Osmanlı'da kişinin nesebini belirterek soyadı işlevi görmüştür. Ancak 1934 soyadı kanunuyla Çerkes toplumu Türkiye Cumhuriyeti'nin verdiği soyadlarına sahip oldular. Biz bu çalışmada 2017 ve 2020 yıllarında Kayseri'nin Pınarbaşı ilçesine bağlı Çerkes köylerinde alan çalışmamız esnasında kaynak kişilere sorduğumuz sorularla isim ve soyadlarının durumunu inceleyeceğiz. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı, gelişigüzel örneklem modeline göre kaynak kişilere ulaştığımız bu çalışmadaki veriler fenomenolojik analiz yöntemiyle değerlendirilmiştir. Bu çalışmada tanıklıklar üzerinden kişi ve sülale isimlerinin etnik kimlikle bağlantısının açıklanması amaçlanmaktadır. Yaptığımız çalışmada kişilerin çocuklarına hafızayı ve kimliği canlı tutacak Çerkeslere özgü tarihi ve mitolojik isimler vermeyi tercih ettikleri görülmüştür

Bu yazı İstanbul Bilgi Üniversitesi Kültürel Çalışmalar Yüksek Lisans Programı kapsamında “Gündelik Hayatın Sosyolojisi” semineri için 2005’te kaleme alındı. Çalışmanın bir kopyası Lozan Mübadilleri Vakfı Arşivi’nde bulunmaktadır. Yazar, Müfide Pekin özelinde Lozan Mübadilleri Vakfı’na bu çalışmaya olan ilgi ve destekleri için teşekkürlerini sunar.

Bu yazı Rum kimliğine dair mevcut söylemler ve öznellikler üzerinedir.  Yüzyıl öncesinin aksine bugünün İstanbul’unda İstanbullu bir Rum ile karşılaşma şansı pek fazla değildir.  Şehirdeki Rum mirasının insani karşılığı pek ortada gözükmemektedir ve bu anlamda bir kimlik hayaletinden söz edilebilir.  Aslında hafızamız aracılığıyla Rumlar ile kurduğumuz ilişki bize İstanbul’un geçmişi, ulusal aidiyet, resmi tarih ve Türk kimliği hakkında önemli ipuçları sunmakla kalmaz, geleceğe dair farklılığın tanınması ve bir birarada yaşama iradesi oluşturma potansiyeli de taşır.  Bu yazının öncelikli amacı hafıza ile kimlik arasındaki ilişkiyi sayıları artık bugün birkaç bin ile ifade edilebilecek İstanbul Rumları bağlamında incelemektir.  Unutma ve hatırlama pratikleri paralelinde hafıza birden fazla boyuta sahiptir.  Hafıza, geçmişe dair bir travmanın varlığı, melankoli, nostaljik hissiyatın pazarlanması veya geçmişle yüzleşme ile alakalı olabilir. ‘Rumluk’ şehirde hafıza ve kimlik ilişkisi içinde farklı şekillerde kendini gösterebilir.  Herşeye rağmen İstanbul’da yaşayan yeni kuşak Rum gençleri, Rum olmak, Türk olmak ve genel olarak kimlik meselesi hakkında bize alternatif bir perspektif sunabilir.  Rum kimliği hakkında hafıza üzerinden yeniden düşünmek bizi geçmişin melankolik etkisinden kurtarabilir.  Bu bir çeşit merak, tanıma ve yüzleşme süreci sonucunda mümkün olabilir ve ancak o zaman belki geçmiş ile bugün arasında yeni bir bağ kurulabilir.

Specter of Identity: Istanbul Searching for its Greeks
This article looks at discourses and subjectivities in relation to Rum identity.  Unlike the previous century, it is highly improbable to encounter a Rum in today’s Istanbul.  The human element being invisible from what is left of Rum heritage echoes the shadow of a once lively community.  Despite this rupture with the past, connecting with the Rum through our memory not only helps us understand Istanbul, national allegiances, official history and Turkish identity, but also carries a potential for accommodating differences.  Involving the acts of forgetting and remembering, memory may be related to a traumatic past, melancholia, commodification of nostalgia or a direct confrontation with the past.  Likewise, being Rum manifests itself in a variety of fashions in the city.  The new generation Rums of Istanbul may tell us something valuable about multiple identities, providing alternative perspectives in understanding the identity problematique in Turkey.  Re-thinking Rum identity through a process of inquisition, recognition and confrontation may emancipate us from the melancholic influence of the past.  Only then may a new bond between the past and present be established.

Özet
Çadır öğesi insanlık tarihinin başlangıcından bu yana bireyin doğa ile kurduğu dolaylı ya da dolaysız ilişkiler bağlamında barınma ve korunmaya duyduğu gereksinime bulduğu çözümlerden biridir. Her ne kadar gününüze gelindiğinde, teknolojik gelişmelerin de sonucunda, çadırın kullanım amaçları, malzemesi ve yöntemleri değişim göstermiş olsa da çadırın temel var oluş sebebi olan doğada barınma gereksinimi hala çadırı tanımlayan temel bileşenlerden birini oluşturmaktadır. Bu araştırmanın amacı çadır öznesini odağına alarak, kentsel ve kırsal bireyin hafızasındaki çadır algısını ve buna bağlı olarak doğa ile kurduğu ilişkinin doğallığını veya yapaylığını anlamak, analiz etmektir. Fenomenolojik-hermeneutik bir çözümlemeyle mekan, hafıza, ketsel ve kırsal hafıza kavramları genel literatür çerçevesinde tartışılmıştır. Söz konusu kuramsal tartışmalara ek olarak kentsel ve kırsal hafıza başlıkları altında oluşturulan iki farklı örneklem (case study) konunun daha derinlemesine çözümlenebilmesini, sağlamıştır. Kentsel hafıza kapsamında profesyonel-amatör dağcı gruplarıyla; kırsal hafıza kapsamında ise mevsimlik tarım işçileriyle derinlemesine mülakat, sözlü tarih ve katılımlı gözlem teknikleri ile çalışılarak veri toplanmıştır. Araştırma sonucunda, yer-zeminle, doğa ile kurulan ilişki bağlamında deneyimlenen, bir mekan olarak çadır öğesi, profesyonel dağcı gruplarının diğer örneklem gruplarına görece doğal, dolaysız ve gerçek ilişkiler içerisinde olduğu, amatör dağcıların daha sterilize, plastik ve dolaylı ancak keyifli ilişkiler içerisinde olduğu, mevsimlik tarım işçilerinin mecburiyetlerden hareketle dolaylı ve hoşnutsuz ilişkiler içerisinde olduğu saptanmıştır.
Anahtar kelimeler: Hafıza, Tasarım, Mekan, Çadır, Yer

Abstract
Tent item is one of the solutions that the individual found for the need of housing and protection as part of indirect or direct relationships that human has made with the nature since the beginning of human history. Although its intended purposes, materials and methods has changed nowadays, housing requirement in nature which is the fundamental existence reason of tent is still one of the basic components defining tent. The objective of this research is by taking tents subject to the focus understanding and analyzing the tent perception in the urban and rural people's memory and the naturalness or artificiality of the relationship established with nature accordingly. With a phenomenological- hermeneutical solutions, space, memory, urban and rural memory concepts were discussed within the framework of the general literature. In addition to the aforementioned theoretical debates, two different samples (case study) formed under the title of urban and rural memory enables deeper resolution of the issue. Data were collected proceeding with interview, oral history and participant observation techniques as part of the urban memory with professional-amateur mountaineer groups, as part of the rural memory with the seasonal agricultural workers. At the end of the research, it can be detected that tent item as a space which is with the place-ground experienced in the context of the relationship established with nature. Professional mountaineer had natural, direct and real relationship relative to the other sample group , amateur mountaineers were in more sterilized, plastic and indirect but pleasant relations, seasonal agricultural workers were in indirect and disgruntled relations because of the obligation.
Keywords: Memory, Design, Space, Tent, Place

Bu yazı Ahmed Rasim’in 1891 yılında Servet-i Fünun dergisinde yayınlanan “Fotoğrafım” adlı makalesi üzerine yoğunlaşır. Ahmed Rasim yazısında kendi çektirdiği bir portre fotoğrafından hareketle fotoğrafın, gerçekliğe sadakatle bağlı bu yeni görsel temsil formunun kendine özgü özellikleri ve büyüselliği üzerine yorumlar yapar. Yazar için fotoğrafın çarpıcı yanı gerçekliğin birebir transkripsiyonu olması değil, münferit bir ânı zamanın akışından kurtarıp dondurabilmesi, onu incelenebilir, yeniden üretilebilir bir nesne haline getirebilmesidir. Yazıda Ahmed Rasim’in fotoğraf deneyimine dair yaptığı varoluşsal tespitler 20. Yüzyıl boyunca Walter Benjamin ve Roland Barthes gibi düşünürlerin fotoğraf, zaman ve hafıza hakkında yazdıklarınyla karşılaştırılır. Yazı, bu bağlantılar üzerinden okuyucuyu fotoğrafın geniş ölçekli küresel etkileri üzerine düşünmeye davet eder.

Bu yazı, Ekim-Aralık 2020 tarihleri arasında Banu Cennetoğlu, Ege Berensel, Ayşe İdil, Sevim Sancaktar, Eylem Ertürk ve Gamze Hızlı'dan oluşan ekip ile saatler boyu süren, özelde "Türkiye'de Hafıza ve Sanat Projesi" seçki-arşivi hakkında, daha genel olarak da bellek, arşivleme, tasnif etme, düzenleme, seçme ve dahil etme pratikleri üzerine yaptığımız tartışmalardan ilhamla ortaya çıktı.

Bu makale, ulusal kimliğin bir inşa olduğu tezine dayanmaktadır. Çaykara bölgesindeki
iki dil konuşan (Rumca ve Türkçe) insanların Türklük performansları incelenmiştir. Bu
çalışma aynı zamanda coğrafya ve eğitimin bu performansları nasıl şekillendirdiğini araştırmıştır.
Makalede veri toplamak için yarı-yapılandırılmış derinlemesine görüşme ve etnografik
gözlem kullanılmıştır.

Kürdistan'da politik yasların pratiği nasıl yaşanmakta? 2013 ila 2015 yılları arasında inşa edilen ve 1990'lardaki çatışmalarda hayatını kaybetmiş PKK'lilerin defnedildiği mezarlıklar neden inşa edildi? Bu mezarlıklar neden birer hafıza mekanı? Barajlar ile hafıza-kırım arasında nasıl bir bağ var?

Yeni medya teknolojileri ile üretilen, toplanan, kaydedilen, mübadele edilen ve dolaşıma sokulan veri yığınları bugün algoritmik yönetimselliğin gündelik hayatın içinde giderek daha sistematik bir şekilde işlemesine yol açmaktadır. Veri hegemonyası, büyük şirketler ve hükümet kuruluşlarının oluşturduğu b(ağ)lar ve bu b(ağ)ın denetim altına aldığı bürokratik ve hukuki süreçler ile birlikte işlemektedir. Hafızanın ve dolayısıyla bilgi ile iktidarın inşa edilme ve üretim süreçleri ile işlemlerini dönüştüren veri yığınları, günümüz toplumsal yaşamının önemli bir unsuru olarak giderek etkisini artırmaktadır. Bu kapsamda makale, veri hegemonyasını, yeni maduniyeti ve sömürünün güncel b(ağ)larını eleştirel bir yaklaşımla irdeleyen sanat-hafıza işlerini irdeleyecek, Türkiye'den ve dünya'dan güncel örnekler ile birlikte tartışacaktır.

Today data stack, which is produced, collected, saved, exchanged and circulated by new media technologies lead to systematic execution of algorithmic governance in everyday life. Data hegemony operates with the nettachments of big corporations, governmental agencies, along with the bureaucratic and the legal processes that these actors control. As data stack is increasing it's impact by transforming the production phases of memory, the construction of knowledge and power is also gaining an updated character. In this framework, this article aims to discuss data hegemony, new subalternity and contemporary nettachments of colonization by extending the discussion with some art-memory works that critically engage with these problems.

ÖZET
İBN SÎNÂ’NIN HAFIZA TEORİSİ
Akdeniz, Ebrar
Yüksek Lisans Tezi, Felsefe Anabilim Dalı, İslam ve Türk Felsefesi Programı
Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Zahit Tiryaki
Haziran, 2020. 55 Sayfa.
İslam Felsefesine dair yapılan çalışmaların giderek arttığı günümüzde hafıza alanı incelenmeye açık bir alan olarak kalmıştır. Bu nedenle İslam Felsefesinde hafıza problemi önemli bir inceleme konusudur. Bu çalışma kendi nefis teorisi ile sonraki düşünürlere önemli bir literatür bırakmış olan İbn Sînâ’nın hafıza teorisini incelemeyi amaçlamıştır. Çalışmanın cevaplamayı hedeflediği temel sorular hafızanın nefsin diğer güçleri ile ilişkisi bağlamında nasıl tanımlandığı, hafızanın nesnelerinin ne olduğu ve hatırlamanın nasıl gerçekleştiğidir. Çalışmanın asıl odağı İbn Sînâ’nın hafıza teorisi olmakla birlikte, hafıza ile ilgili ilk problemlerin nasıl doğduğuna işaret etmek amacıyla sıklıkla Platon ve Aristoteles’e geri dönüldüğü gibi bu problemlerin Antik Yunan’dan moderne dönüşümünde İbn Sînâ’nın nasıl bir yerde durduğunu tespit etmek amacıyla modern çalışmalardaki açıklamalara da gerektiğinde yer verilmiştir. Nitekim hafıza, Aristoteles’ten modern teorilere kadar en temelde aynı sorular etrafında incelenmiştir. Sonuç olarak İbn Sînâ’nın nefis teorisi bağlamında bilinen iç duyular sisteminin hafızanın diğer bilişsel güçler karşısında nasıl tanımlanacağını açıkladığı; soyutlama sürecinin ve anlam-suret ayrımının hafızanın nesnelerinin belirlenmesini sağladığı; tüm bunlarla birlikte zikr ve tezekkür arasında yaptığı ayrımın hatırlamanın açıklanmasında kullanılabileceği tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Hafıza felsefesi, hafıza, hatırlama, İbn Sînâ, nefis teorileri.

ABSTRACT
AVICENNA’S THEORY OF MEMORY
Akdeniz, Ebrar
Master Thesis, Department of Philosophy, The Program of Islamic and Turkish Philosophy
Advisor: Assist. Prof. Mehmet Zahit Tiryaki
June, 2020. 55 Pages.
Even though studies on Islamic Philosophy keep increasing, the memory remains an open field to research. Therefore, memory in Islamic Philosophy is a significant topic for studying. This thesis aims to examine the theory of memory of Avicenna whose theory of soul provided important background for the posterior thinkers. The thesis aims to answer how to define memory in terms of its connection with other faculties of the soul; what are the objects of memory and how does remembering actually happens. The main focus of the research is Avicenna’s theory of memory, but theories of Plato and Aristotle were presented to point out how the first problems about memory emerged, and also modern accounts were also mentioned to be able to determine where Avicenna stands in the transformation of memory from Ancient Greek to the modern studies. Indeed, the memory has been studied with the same questions since Aristotle. As a result, it was discovered that Avicenna’s account of inner senses answers how the memory can be identified as a part of other cognitive faculties; his account of abstraction and his division of intention and form establish the objects of memory and finally, all of these and his division of zikr and tazakkur can be used to explain how the remembering occurs.
Key Words: Avicenna, memory, philosophy of memory, remembering, theories of the soul.

İtalyan sosyal bilimci Enzo Traverso’nun Fransızca kaleme aldığı ve Işık Ergüden tarafından Geçmişi Kullanma Kılavuzu Tarih, Bellek, Politika şeklinde Türkçe’ye çevrilmiş Le Passé, Modes d'emploi Histoire, Mémoire, Politique isimli eseri, İkinci Dünya Savaşı sonrasının en önemli mevzularından biri olan ‘bellek’ konusunu ele almaktadır. Bellek, öznel bir nitelik taşıdığı için paradigmal dönüşüm açısından da kayda değer bir konudur, zira İkinci Dünya Savaşı sonrası tam da Batı Metafiziği’nin kendini sorgulamaya başladığı, dolayısıyla sosyal bilimlerde de pozitivist, determinist, naturalist eğilimlerin yerini yorumsamacı, çoğulcu, göreci vb.  eğilimlere bıraktığı dönemdir. Daha açık konuşmak gerekirse insanların tarihi başkaları tarafından veyahut makro bir unsur tarafından “kader” biçiminde dayatılmak yerine, aktörlerin kendi belleklerine yoğunlaşılmaya başlanmıştır. Yazar’ın da Walter Benjamin’e matuf “aktarılan deneyim (Erfahrung)” ve “yaşanılan deneyim (Erlebnis)” şeklinde yaptığı ayrımda olduğu gibi artık “yaşanılan deneyime” odaklanılmaktadır. Holokost örneğine baktığımızda, bir zamanlar kimsenin sesini çıkarmadığı, hatta meşru gerekçelerle işlenen soykırım günümüzde kınanan bir olgu haline gelmiştir. Bu konuda belleğin rolü fazlasıyla büyüktür. Örneğin, Yahudiler tarafından her sene Shoah etkinlikleri kapsamında yapılan kutlama Shoah’ı bir bellek haline getirmiştir. Aktörlerin kendi yaşantılarına odaklanmak, bu noktada tarihyazımı bakımından Batı’nın kusurlarını telafi etme iddiasını taşısa da aynı zamanda bazı suiistimallerin de yaşandığı görülür. Örneğin, bellek Holokost’un farkına varılması konusunda önemli bir rol oynamıştır. Fakat, bellek olgusu politik bir kıskaca takıldığı zaman bunun ilmi boyuttan uzaklaştığı da görülür. Mesela yazara göre, belleğin hatırlama özelliğinin yanı sıra, unutma özelliği de olduğundan, bu sayede sosyalizm liberalizmin karşısında politik olarak saf dışı bırakılmıştır.

Hafıza sahasının ve bu sahanın gelişiminin hem tarih yazımı hem de politika ile olan ilişkisine bakınca pek çok meseleden söz edilebilir ve bunların hepsi kuşkusuz çok önemli meseleler olacaktır. Geçmişle hesaplaşma literatürü ve mekanizmaları, farklı biçimlerde çatışma yaşanan toplumlarda oluşan farklı hafızalar ya da çeşitli ezilen grupların bir mücadele alanı olarak oluşturduğu farklı tanıklık rejimleri ilk anda akla gelebilecek birkaç başlık. Bu başlıkların hepsini birden tüketici bir biçimde ele almaya çalışmak bu yazının sınırlarını çok aşacaktır. Hafıza sahasının hem mevcut insan ve toplum bilimleriyle hem de farklı türden politik hareketlerle olan ilişkisini düşününce benim aklıma ise birkaç şey birden geliyor. Birincisi hafıza sahası dediğimiz şeyin ortaya çıkışının, zamanla güçlü bir entelektüel ve siyasi hegemonya kazanma sürecinin kendisinin politika ile olan köklü ilişkisi. İkincisi bu sahanın kullandığı yöntemlerin insan ve toplum bilimlerine, özellikle de tarihçiliğe ve tarihyazımına yaptığı muazzam etki. Üçüncüsü ise hafıza sahasının bugünün politik mücadeleleriyle ve toplumsal hareketleriyle kurduğu farklı ilişki biçimleri. Bu makalede sırayla bu üç meseleyi ele alacağım.

Bu çalışma, hem bilimsel alanda hem dinî konularda hem edebiyatta kullandığımız kavramların doğru ve ilmî bir şekilde kullanılması ve anlaşılması için yazılmış bir kısım notlardır. Bu notlar aynı zamanda bilim tarihine de ışık tutar.

İnsanlık, soyut kavramları öğrendiği günden beri, zihinsel faaliyetin, algı ve idrakin vücudun belli bir organı tarafından sağlandığını izlemiştir. Carl Jung Kızılderililer içinde dolaşırken bir kabilenin, Ahmak Avrupalılar insan, kafası ile düşünüyor, diyorlar. Hâlbuki insan, karnıyla düşünür, dediklerini ve başka bir kabilenin, İnsan, mesanesiyle düşünür, diye iddia ettiklerini aktarıyor.

Mısırlıların, Babillilerin ve Yunanlıların bu konuda nasıl düşündüklerini ve ne dediklerini bilmiyorum. Fakat kültürümüze giren Arap ve İslamî Literatürün etimolojik ve ıstılahi (terim) manalarını verdikten sonra, 19. yüzyıldan beri var olan nörolojik ve psikiyatrik birkaç kavramı yazacağız ki, bilginin bizzat kaynağı olan ve bilginin temel literatürünü ilgilendiren, insanın düşünce ve algı merkezi bir miktar aydınlansın ki, bu ışık ile etrafımızı rahat anlayalım.

Bu makale, eşyaların kolektif hafıza inşasındaki rolünü göz önünde bulundurarak Refik Halid’in anlatılarında gündelik hayat ve eşyanın konumunu muhalefet, kimlik, kolektif değişim, geçmişle ilişkiyi sürdüren hafıza mekânları ve statü göstergeleri gibi başlıklar üzerinden değerlendirmeyi hedefliyor.

Kent ve mimarlık içinde zamanın etkisi ile bir okuma yapmak için, zamanın içerdiği kavramları, mekânı ve hareketi içine alan bir araç kullanılması gerekebilir. Film ‘sine(hareketli)-zaman/mekân/deneyim’ üzerinden yarattığı bir alanda kentin gözlemlenmesine yardımcı bir araç olarak kullanılabilir. Sinema, kent içinde mimarinin ve kentsel yaşamın, zamanın etkisi ile ‘aşıma-aşınmaya-dönüşüme’ uğramasına tanıklık eder. Zaman aşımı sinema içinden bir kayıt alanı ile mekanik bir hafıza, zihnin ve deneyimin bir uzantısı olarak kentin sürecine katılabilir.
Hafıza kentin ve mimarinin alanına; kentin içinde/kendi içinde tutulan bir vücut, mekânda asılı kalmış bir müze gibi yerleşir. Fakat bu hafıza zamana bağlıdır öyle ki hafıza, kendisi de hafızada tutulan deneyim-olay-değer-form ilişkilerine dâhildir. Bu vesileyle hafızanın kendisi de hatıraya dönüşür. Bu şekilde kentin hafızası erirken; kenti hangi hafızada depolayarak, tutarak zamansız bir alana taşıyabiliriz? Kenti zaman aşımından hangi araç ile kurtararak daha toplumsal ve kolektif bir pencereden izleyen bir hafızaya depolayabiliriz?
Bu noktada sorulara alternatif cevaplar yaratabilecek bir alan olarak sinema ele alınabilir. Sinema görsel bir sanat olmasına ek olarak, hareketi ve zamanı eş zamanlı olarak kayıt etme imkânı ile kent için, kentin gelişimi, dönüşümü, fiziki-sosyal-durumsal katmanlarının evrimini depolamak, hafızaya almak için kullanılabilir. Bu imkânı gözlemleyebilmek açısından film örnekleri üzerinden kentte zaman aşımı incelenebilir. Çalışmanın akışında, son bölümde İstanbul’da film örnekleri üzerinden zaman içindeki farklılaşma gözlemlemek için, aynı senaryolu farklı zamanlarda çekilmiş bir film olan ‘Üç Arkadaş’ filmi karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Buna ek olarak yine İstanbul’un katmansal gözlemlenmesine olanak sağlayan bir film olan ‘Anlat İstanbul’ film incelemesi yapılacaktır. Bu incelemelerin amacı ve metnin sonucu olarak sinema, arka planında set, film mekânı, olarak kenti kullanırken bir yandan da kentin çok katmanlı yapısını planında saklayarak, kent için bir hafıza olabilir.

SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR MEKAN ÖRNEĞİ; HAYMA Ahmetşadi ARDATÜRK
Sürdürülebilir mimaride bir mekan örneği olan haymalar, ortak alan tanımlamaları, doğru malzeme ile doğru strüktür ve detay oluşturmaları, kültürel bir öğe olmanın ötesinde kültür oluşturmaları, fayda değerleri, deneyimsel bilginin kullanılması ve sürdürülebilirlikleri ile göze çapmaktadırlar.
Bu mekanlar kültürel olarakta çadırlardan farklı bir durum olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Özel alan algısının ve sahiplenme güdüsünün yüksek olduğu çadır mekanlarının tersine hayma mekanları kültürün paylaşıldığı, üretildiği, ortaklaşa, etkileşimli “an”ların tanımlandığı ve yine öğretilerde ortak alan olarak tasvir edilen yapılardır. Bu noktada mevsimlik tarım işçilerini toplumunun gündelik hayatta var olan sıkıntılı bütün durumlarına göğüs germesinin temel dayanaklarından birini haymalarla ortaya konan ortaklaşa kültürleşme, paylaşma oluşturmaktadır.
Hayma, yükseltilmiş oturma alanı, taht gibi anlamlar içeren köklerden türetilmiş, mevsimlik tarım işçilerinin çadır yerleşkelerinde sıkça karşılaştığımız, doğal malzemelerin, gerekli yerlerde(az da olsa) endüstriyel ek malzemelerle, çoğunlukla doğal malzemenin yapısı ve kendi içsel dinamikleriyle şekillendiği, malzeme kaybının neredeyse sıfır olduğu, ince mühendislik hesaplarıyla değil deneyimden elde edilen bilgi ile şekillenen, sıcak havalarda kullanılan (soğuk havalarda haymayı oluşturan malzemeler başka yapılaşmalara kanalize edilir), bir kültür tanımlayan, ortaklaşa kullanılabilen sürdürülebilir, tanımlı mekanlardır.
Mevsimlik tarım işçilerinin barınma kurguları, mekan ilişkileri ve doğayla kurdukları ilişkiler dahilinde, mevsimlik etkilerle ortaya çıkan bir mekan olan haymanın, sürdürülebilir mimari kapsamında ele alınması maksadıyla hazırlanın bu çalışma, mevsimlik tarım işçilerinin çadır ile olan ilişki örüntülerinin, barınma ilişkilerinin ve kırsal bağlamda şekillenen hafızalarının incelenmesi sırasında ortaya çıkan verilerden oluşturulmuştur.
Çalışmanın amacını mevsimlik tarım işçilerinin mekan, barınma ve çadır ilişkileridahilinde ortaya çıkan/incelenen haymaların, strüktürel yapıları, mühendislik ve mimarlık çözümleri, detay analizleri ve detay çözümlemeleri, mimarlık ve tasarım bakış açısıyla ele alınması, kültürel ve deneyimsel olarak edinilen bilgilerin ve aktarılan verilerin tartışılması,

sürdürülebilir mimari kapsamında ele alınmasının sebepleri ve bu bağlamda ele alındığında ortaya çıkan verilerin tartışılmasıdır.
Çalışmak için gittikleri yörelerde (çok büyük bir yüzdeyle genellenebilir ki) çadırlarda yaşayan ve gündelik hayatlarını, özel hayatlarını, deneyimlerini çadır yerleşkesinde sürdüren mevsimlik tarım işçileri, bu çadır hayatına ek olarak ve çadır hayatının dahilinde kurguladıkları bir mekan olan haymalarla ilişkiler içerisindedirler. Bu ilişkiler dahilinde, gerek kültürel anlamda, gerek fayda değer ilişkileri bütününe göre şekillendirdikleri, çadırlardan başka birer mekandırlar haymalar. Haymalar kültürel bir ortak alan teşkil eden, serbest tasarım öğeleri içeren, doğanın sunduğu imkanların değerlendirildiği, işlendiği ve bu imkanların doğru detaylarla kurgulandığı, aynı malzemelerin tekrar tekrar kullanıldığı, sıcak olmayan mevsimlerde başka eylemlere hizmeteden parçalardan oluşan yapılar, mekanlardır.
Sıcak iklimsel özellikler dahilinde varolan etkilere çözüm niteliği taşıyan hayma mekanları sürekli gölge olma hali taşıyan havadar mekanlardır. Bu durum dahilinde haymalar çadır yerleşkesinin ve mevsimlik tarım işçilerinin gündelik hayatlarının, kültürlerinin vazgeçilmez birer öğesidir. Lakin her ne kadar varlığı bir çok fayda sağlasa da sıcak olmayan iklimlerde bu varlıktan bahsetmemiz mümkün değildir. Keza soğuk mevsimlerde haymayı oluşturan materyallerin çadırla beraber kurgulanan ve soğuğa karşı kullanılan başka eylemlere hizmet eden bir kurgunun içerisinde varolduğunu görmekteyiz. Haymayı oluşturan bu malzemeler soğuk mevsimlerde başka bir kurgunun detayını, sıcak mevsimlerde başka bir kurgunun detayını oluşturmaktadırlar. Bu bağlamda aynı malzemeler farklı detaylar olarak farklı zamanlarda farklı eylem planlarının içerisinde ana rolleri üstlenmektedirler.
Elde ki bulgular dahilinde haymayı oluşturan bütün malzemelerin tekrar tekrar kullanılan öğeler olduğu görülmektedir. Bazı parçalar sıcak mevsimlerde hayma yapısında işlevli iken soğuk mevsimlerde çadırın tabanını oluşturmakta, ısı yalıtımı ve ıslak zeminle olan ilişkinin kurgulanmasında görev almaktadırlar. Mevsimlik tarım işçileri yöre değiştirirken, hayma malzemelerini ya da henüz sıcak mevsimde iseler haymanın kendisini(bozmadan), kendinden sonra gelecek olan mevsimlik tarım işçisi ve ailesi için yörede, hali hazırda olduğu yerde bırakmaktadırlar. Farklı işlevlere göre şekillendirdikleri bu malzemeleri doğadan elde eden mevsimlik tarım işçileri, malzemeyi belirli süreklilikler içerisinde tekrar tekrar şekillendirip kullanmakta, devinimi sağlamakta, her seferinde yeni malzeme tüketmemektedirler.
Bu devinim unsurları kültür oluşumunda, kültürün paylaşımında ve bilginin deneyimle aktarılmasında büyük önem taşımaktadır. Gerek nesilden nesile gerek akranlar arasında bilgi

ve deneyim bu paylaşımlarla da aktarılmaktadır. Hem mühendislik anlamında hem mimari anlamında haymalar birbirlerinden neredeyse tamamen farklı tasarımlar olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Belli bazı öğelerde ortaklaşılan noktalar gözlemlenmiş olsa da gerek bütünün tasarımında gerek detayların tasarımında bir haymanın diğer bir eşinin olması haliyle karşılaşılmamıştır. Buda her hayma tasarımının biricikliği olarak karşımıza çıkan başka bir öğedir ve tasarımın oluşturulmasında, hayata geçirilmesinde kullanılan teknikler nesiller nesile deneyim kanallarıyla aktarılmakta ancak her nesil kendi bilinci, hafızası dahilinde yeni örnekler hatta geliştirilmiş yeni teknikler ortaya koymaktadırlar.
Bu çalışmada veri toplama yöntemi olarak ; Çukurova yöresinde çalışmakta olan mevsimlik tarım işçileri ile yapılan çalışmada, katılımlı gözlem, derinlemesine mülakat, odak grup görüşmesi, sözlü tarih çalışması metodları kullanılmış, çekilen fotoğraflar aracılığıyla veriler toplanmıştır. Aynı zamanda hali hazırda konu üzerinde çalışılmış olan kaynaklar incelenmiştir.
Haymadan yola çıkarak sürdürülebilir mimaride, deneyimden elde edilen bilginin ve kır yaşantısının etkilerinin pratiğe dökülmüş bir örneğinin tartışılması, nesillerdir aktarılan bu verinin anlaşılması hedeflenmektedir.

Öz: İnsan, varlık dünyasında en gelişmiş beyne sahip olan canlıdır. Düşünme, konuşma ve hatırlama gibi onu diğer canlıların beyninden ayıran özellikleri ile günümüz bilgi çağında bile henüz tam olarak anlaşılamayan insan beyni karmaşık bir yapıya sahiptir. Hafızayı, geçmiş deneyimleriyle edindiği bilgiyi, şimdiki zamanda kullanabilmek için hatırlama eyleminin yardımıyla bir araç olarak kullanır. Hafızanın iki temel fonksiyonlarından biri hatırlama, diğeri de unutmadır. Hatırlama, geçmişte yaşanmış olayların, öğrenilmiş bilginin bugüne taşınması eylemidir. Hatırlama üzerine gözlem, görüşme ve belge analizine dayalı nitel bir çalışma olan bu araştırmada şu sorulara cevap aranmaktadır: "İnsan hatıranın neresindedir ve kendisini hatıra içinde nasıl konumlandırır? Birinci şahıs üzerinden mi, üçüncü şahıs üzerinden mi; yoksa bazen birinci şahıs, bazen de üçüncü şahıs üzerinden mi? Bu hatırlama biçiminde "epifiz bezi"nin, yani "üçüncü göz"ün bir etkisi var mıdır? "Üçüncü göz" insanın kendisi, yazıcı melekler Kirâmen Kâtibîn ya da Allah'ın bizâtihî kendisi veya bunların üçü aynı anda olabilir mi? Dolayısıyla insan, büyük ve tek bir sistemin bağlantılı bir parçası mıdır? Daha önce yapılmış araştırmalara bakıldığında bu sorulara dinî bir yaklaşımla cevap aranmadığı görülmüştür. Konusunda bir ilki gerçekleştiren bu makale, hatırlamada epifiz bezi ve fonksiyonlarına dair Kur'an'dan ayetlere başvuran bir araştırmadır. Abstract: The human being has the most advanced brain in the world of existence. The human brain has a complex structure that has not yet been fully understood and discovered even in today's scientific age, with its distinctive features such as thinking, speaking and remembering, which distinguish it from the brain of other living creatures. It uses memory as a tool with the help of the action of remembering, in order to be able to use the knowledge gained from past experiences in the present time. One of the two basic functions of memory is remembering and the other is omitting. Recall is the act of carrying past events and learned knowledge to the present. In this research, which is a qualitative study based on observation, interview and document analysis upon recall, answers to the following questions are sought: "Where is the person located in the memory and how does she/he position herself/himself in a memory? Whether through first person or third person; or sometimes both persons? Does the "pineal gland", that is, the "third eye", have any effect in this form of recall? Could the "third eye" be the person herself/himself, the writer angels Kirâmen Kâtibîn, or Allah himself or all three of them at the same time? Is human being therefore a connected part of a single large system? When the previous researches are examined, it seems that there is no a study conducted with a religious approach. This article, which is a first in its subject, is a research that refers to the verses from the Qur'an regarding the pineal gland and its functions in recall. Giriş Birbirlerinden farklı özelliklere sahip olsalar da, insan, ruh ve beden ile bir bütündür. Nasıl ki bedenin sağlıklı gelişimi için maddi birçok ihtiyacının karşılanması gerekir, aynı şekilde ruhun da sağlığını korumak için ruh doğru şekilde beslenmelidir. İnsan hafızası, beynin birçok yerinde yer alır ve bazı hatıralar diğerlerinden daha uzun süre kalır, bazıları da tamamen silinir. Birey, doğduğu andan itibaren kendisi ve çevresinde yaşananlar hakkında yoğun bir bilgi hücumuna maruz kalır. Bu bilginin tamamı beynin değişik bölgelerinde, çağrıldığı zaman hizmete sunulmak için koruma altına alınır ya da depolanır. Bütün bu koruma ve depolama işlemini gerçekleştiren de hafızadır. Birey, biriktirilen bilginin tümünü aynı anda hatırlayamaz ya da bilgileri aynı anda topluca çağıramaz. Hatırlama eylemi için dışsal bir güç, bir neden gerçekleşmelidir ki bilgi korunduğu yerden

Hafızada yer alan ve Alzheimer hastalığı gibi nörolojik rahatsızlıklara karışan bir genin davranışını incelemek için yapı-lan araştırmalar beklenmedik bir şekilde nöronların genetik bilgi-yi  birbirlerine  göndermek  için  kullanabilecekleri  tamamen  yeni  bir mekanizmanın keşfedilmesine yol açtı.

Özet Bu çalışmada Klasik Türk şiirinde kullanılan šāķ-ı nisyān ifadesi üzerinde durulmuştur. 'Raf; duvarlarda eşya konulan göz' gibi anlamlara gelen šāķ kelimesi ile 'unutmak' anlamındaki nisyān kelimesinden oluşan bu terkip unutma kavramına anlam zenginliği katmaktadır. Bir köşede unutulmayı anlatan bu terkiple şairler rafa kaldırılan nesnelerin unutulmayı hak etmediklerini ve bir gün tekrar hatırlanma ihtimallerinin olduğunu ima etmektedirler. Abstract In this study, the phrase šāķ-ı nisyān used in classical poetry is examined. This expression, which is a combination of šāķ 'shelf, niche' and nisyān 'forgetting', adds to forget notion rich meanings. Poets refer that things on the shelf don't deserve to be forgotten and there was a possibility to be remembered by this expression, which refers to be thrown on the scrap heap.

ÖZ
Ortak deneyimin sürekliliğini bölen mekânsal bir yer değiştirme olarak göç aynı zamanda, grup hafızasında bir "baskın anı" olarak da değerlendirilebilmektedir. Göç ve göçle birlikte gelen yeni kent yaşamı, göçmenin zamana ve mekâna dair algı ve alışkanlıklarını değiştirmektedir. Bununla birlikte hatırlananlar ve unutulanlar yeni bir bağlam içerisinde tekrardan üretilmektedir. Bulgaristan'dan Türkiye'ye göç eden kadınların yaşam deneyimleri temelinde yapılandırılan bu çalışmada hafıza, yer değiştirmeyle (göç) ilişkisi çerçevesinde ele alınmaktadır. Buna bağlı olarak hafızanın toplumsal olarak grup etkileşimlerine ve mekâna dağılmış olabileceği görüşü üzerinde durulmaktadır. Burada, çalışmanın amaçlarına uygun düşecek şekilde niteliksel bir araştırma desenine başvurulmuş, katılımcılarla derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde farklı tarih aralıklarında Bulgaristan'dan Türkiye'ye göç eden 10 kadın katılımcının, göç öncesi, göç süreci ve göç sonrası ile ilgili deneyimleri ele alınmıştır. İlgili üç sürece dair hatırlananlar arasında Bulgaristan'daki köy yaşamı ve bu yaşamı şekillendiren tütün işi; Bursa'ya yolculuk ve yolculuk sonrası Bursa'da yaşam mücadeleleri ile yeni yaşama uyum temaları öne çıkmıştır. Sonuç itibariyle bu çalışma, toplumsal hafızanın-ontolojik tartışmalarından bağımsız olarak-, grup etkileşimlerinde ve mekânın yapılanmasında dağılabileceği ve bugünden kurulabileceği iddiasını ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelimeler: Hatırlama ve unutma, Yer değiştirme, Göç ve göçmen, Bulgaristan muhaciri kadınlar
1 Bu çalışma araştırmacının Haziran 2018 tarihinde tamamladığı "Toplumsal Hafıza ve Mekân: Bulgaristan Göçmeni Kadınların Deneyimleri ve Bursa Göç Tarihi Müzesi" başlıklı yüksek lisans tez çalışmasının bir bölümünden üretilmiştir.

Bu araştırmada güncel sanat alanında üretim yapan kadın sanatçılardan, Gülsün Karamustafa ve Gülçin Aksoy'un sanat eserine dönüştürdükleri kıyafetler ile bireysel ve toplumsal hafıza arasındaki ilişki incelenecektir. Sanatçılar kendilerine ya da başkalarına ait bir anıyı, bir hazır nesne (kıyafet) ile birleştirmekte ve o kıyafeti sanat alanına taşıyarak, hem bireysel hafızalarına hem de toplumsal hafızaya dair okumalara olanak vermektedirler. Kendi geçmişlerinin sorgulanması sonucu ortaya çıkan anı ve kıyafet birlikteliği, aynı zamanda bireye ait bir anının, nasıl da topluma ait bir anıya dönüşebileceğini göz önüne sermektedir. Sanatçıların seçtikleri kıyafetler yeniden üretilmiş ve dönüştürülmüş olma özelliklerinin yanında bireysel ve toplumsal olarak göç hikâyeleri ile kaynaşarak birçok somut ve soyut yeni anlamlara dönüşmektedir. Böylece sanat nesnesine dönüşen kıyafetten yola çıkılarak, bireysel ve toplumsal hafızanın izleri sürülmeye çalışılacaktır. This study investigates the relation between individual and social memory and the clothes transformed into art works by Gülsün Karamustafa and Gülçin Aksoy who are the female artists engaged in creations in the field of contemporary art. These artists unify their own and other persons' memories with a ready-made object (cloth) and carry that cloth to the sphere of art and hence enable there adings for individual and social memory. The unity of memory and cloth which is obtained by questioning of their past reveal also how the individual memory can be transformed into a social one. Recreated and transformed, the clothes which are selected by the artists are unified with individual and social migration stories and gain many concrete and abstract meanings. Thus, based on the clothes transformed into an art work, this study intends to follow the traces of individual and social memory.

ÖZ Geleneksel kültürde, erkeklerin kamusal hayatta en gözle görülebilir alanlarından biri kahvehanelerdir. Kahvehaneler ortaya çıkmalarından bu yana, erkekler için, mekân olmalarının çok ötesinde sosyalleşme alanları olmuştur. Her ne kadar geçmişte erkeklerin toplaşma mekânları olarak anılsa da araştırmamızı yürüttüğümüz mekân örneği olarak İstanbul Fatih'teki "Deliler Kahvehanesi" kadınların, erkeklerin ve çocukların toplaşma mekânı özelliğini sergilemektedir. Bununla birlikte kahvehaneler ilk kuruluşlarından bu yana farklı adlarla ve amaçlarla kurulmuştur. Bu bağlamda bireyler arasında anlam pratikleri yaratarak, boş zamanın vazgeçilmez temsillerini oluşturmuşlardır. İşlik ve evlik arasında sığdırılmış yaşama alternatif bir dokuyla eklemlenmişlerdir. Aynı zamanda kahvehaneler, kuşaklar arası hafızanın üretilmesinde ve sonraki nesillere aktarılmasında etkilidirler. Öyle ki bugün bile sözü edilen mekânlar ve bu mekânlar içerisinde varlık kazanan kültür, yerleşik bir alışkanlıkla, gündelik hayatta bireyler için "ayrıcalıklı olma" iddiasını üzerinde taşımaktadır. Araştırmamız kapsamında ele aldığımız kahvehane ise bu ayrıcalıklı olma iddiasını, yardımlaşma kültürü üzerinden kurgulamaktadır. Bu araştırmanın amacı hafıza kuramı ile kahvehane olarak adlandırılan mekâna katılan bireyleri nitel araştırma tekniği olan görüşmeyi esas alarak incelemek ve şu sorulara (yer yer sondaj sorularla da destek vererek) yanıt bulmaktır: İnsanlar kahvehanelere hangi anlamı vermektedir? Geçmişe ait hangi etkenler insanların bu mekânlara katılımını artırmaktadır? Çalışma, geleneksel kültürde birlikteliğin yalnızca soyut bir gösterge olarak hafızada var oluşunu değil aynı zamanda sosyal alanda nesnel görünümlerini insanların dayanışma ve sosyalleşme deneyimlerini ele alarak ortaya koymayı amaçlamaktadır. Anahtar kelimeler: Hafıza, boş zaman, kahvehane, Deliler Kahvehanesi. ABSTRACT In traditional culture, coffee houses are one of the most visible areas of men in public life. Since the emergence of coffee houses, they have been socialization areas for men, far beyond being only spaces. Although it is referred to as the men's gathering venues in the past, the "Madmen Coffee House" (the word 'mad' is used for describe the diversity of participants) located in Fatih district of Istanbul, which is the main focus of our research, exhibits the venue of women, men and children. However, coffeehouses have been established for different names and purposes since their first establishment. In this context, they created the indispensable representations of the free time by creating meaningful practices among individuals. They are articulated with an alternative texture to the life that is fit between the work and the house. At the same time, coffeehouses are effective in producing and transferring generations of memory to subsequent generations. Furthermore, even the places that are mentioned today and the culture that is being gained within these venues carry on the claim of "privileged" for individuals in everyday life with a built-in habit. The coffeehouse, which we are exploring in our research, is building this privilege claim through the culture of beneficiary. The aim of this study is to examine the individuals who participate in the "coffee house" by using memory theory on the basis of qualitative research technique and to find answers to the following questions by interviewing the participants: What do coffee houses mean to people? What factors in the past increase the 1 Bu makale, 3-7 Ekim 2018'de Şanlıurfa/Türkiye'de düzenlenmiş olan 2. Uluslararası GAP Sosyal Bilimler Kongresi'nde özet bildiri olarak sunulmuştur ve hiçbir yerde yayınlanmamıştır. 2 Dr. Öğr. Üyesi, Siirt Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü, SİİRT

Çadır öğesi insanlık tarihinin başlangıcından bu yana bireyin doğa ile kurduğu dolaylı ya da dolaysız ilişkiler bağlamında barınma ve korunmaya duyduğu gereksinime bulduğu çözümlerden biridir. Her ne kadar gününüze gelindiğinde, teknolojik gelişmelerin de sonucunda, çadırın kullanım amaçları, malzemesi ve yöntemleri değişim göstermiş olsa da çadırın temel var oluş sebebi olan doğada barınma gereksinimi hala çadırı tanımlayan temel bileşenlerden birini oluşturmaktadır. Bu araştırmanın amacı çadır öznesini odağına alarak, kentsel ve kırsal bireyin hafızasındaki çadır algısını ve buna bağlı olarak doğa ile kurduğu ilişkinin doğallığını veya yapaylığını anlamak, analiz etmektir. Fenomenolojik-hermeneutik bir çözümlemeyle mekan, hafıza, ketsel ve kırsal hafıza kavramları genel literatür çerçevesinde tartışılmıştır. Söz konusu kuramsal tartışmalara ek olarak kentsel ve kırsal hafıza başlıkları altında oluşturulan iki farklı örneklem (case study) konunun daha derinlemesine çözümlenebilmesini, sağlamıştır. Kentsel hafıza kapsamında profesyonel-amatör dağcı gruplarıyla; kırsal hafıza kapsamında ise mevsimlik tarım işçileriyle derinlemesine mülakat, sözlü tarih ve katılımlı gözlem teknikleri ile çalışılarak veri toplanmıştır. Araştırma sonucunda, yer-zeminle, doğa ile kurulan ilişki bağlamında deneyimlenen, bir mekan olarak çadır öğesi, profesyonel dağcı gruplarının diğer örneklem gruplarına görece doğal, dolaysız ve gerçek ilişkiler içerisinde olduğu, amatör dağcıların daha sterilize, plastik ve dolaylı ancak keyifli ilişkiler içerisinde olduğu, mevsimlik tarım işçilerinin mecburiyetlerden hareketle dolaylı ve hoşnutsuz ilişkiler içerisinde olduğu saptanmıştır.

ABD demokrasisinin sırtını dayadığı argümanlardan olan "adalet" sisteminin bugün hala hatırlanan kara lekesi Nicola Sacco ve Bartolomeo Vanzetti davası... 20.yüzyılın başlarında Amerika'da yükselen yabancı düşmanlığı ve komünist-anarşist avının sonucu olarak suçsuz iki İtalyan göçmenin "vatansever" mahkeme üyeleri tarafından 1927 yılında ölüme mahkum edildiği dava. Savunmalar, tanıkların dinlenmesi, bilirkişi raporları, üst mahkemeye yapılan itirazlarla tam yedi yıl sürer kararın alınması. Dava bugünkü tabiriyle küreselleşir, birçok ülkede protesto eylemleri düzenlenir. Ancak mahkeme heyeti için söz konusu olan devletin yüksek menfaatidir. Tüm itiraz ve tepkiler görmezden gelinip resmi ideolojinin "öteki" saydığı iki suçsuz idam edilir. Diğer bir deyişle devlet eliyle bir cinayet işlenmiştir.