Boşnaklar

İnsanlık tarihinin en büyük trajedilerinden biri olan Bosna savaşı ve Bosna soykırımı edebiyat, şiir, roman, sinema olmak üzere pek çok alanda ele alınmış ve irdelenmiştir. Savaş ve soykırımın yarattığı insanlık trajedisi geniş biçimde ele alınmış ve insanlık tarihinin bu " utanç sayfası " eleştirel biçimde sorgulanmıştır. Bosna savaşı politik/siyasal bir çatışma kadar bir kültür, ideoloji ve kimlik çatışmasını da içermektedir. Müslüman kimliği ve kültürel arka planı Bosna sorununun ele alındığı tüm çalışmalarda öncelikli konular arasında yer almıştır. Bu makalede Bosna savaşı ve soykırımı üzerine yapılmış iki roman ele alınarak toplumsal, kültürel ve ideolojik açılardan karşılaştırılmış ve benzerlik/farklılıklar saptanmaya çalışılmıştır. Bosna sorununun kimlik, din ve ideoloji bağlamlarında ele alınma biçimleri ortaya konularak, soruna ilişkin farklı yaklaşımların nedenleri saptanmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda Bosna sorununu İslamcılık temelinde ele alan roman ile hümanist temelde ele alan roman karşılaştırmalı biçimde incelenmiştir. Bu çalışmada romanlar Lucien Goldmann'ın Oluşumsal Yapısalcılık yöntemi uyarınca incelenmiştir. Oluşumsal Yapısalcı yöntem hem metnin içsel anlam düzeylerini hem de metnin dışsal anlam süzeylerini çözümlemeye çalışan bir yöntemdir. Bu makalede daha çok metnin içinde yer aldığı ideolojik ve toplumsal boyutlar ele alınmaya çalışılmıştır. Makalede romanlara dair daha çok artsüremli bir perspektiften dönemin sosyal, kültürel koşulları, yazarın dünya görüşleri ele alınmaya çalışılmıştır.

Pokušali smo u ovoj našoj studiji o Gazi Hasan-paši Bogojeviću, na osnovu
dostupnih izvora i napisane literature, po prvi put iscrpno i potanko
obraditi njegovo porijeklo, biografiju, karijeru, život i djelo, ukazati na
određene greške u pogledu njegove biografije koje su se potkrale kod
izvjesnih pisaca, na jednom mjestu objediniti sve što je do sada napisano
o njemu, te ukratko pojasniti pojam gaziluka u Osmanskom carstvu.
Nadamo se da će ovaj pionirski korak probuditi interesovanje za proučavanje
ličnosti i djela Hasan-paše, te će možda dovesti i do pronalska
novih izvora. Ne bi bilo naodmet kad bi makar jedna ulica u nekom od
naših bosanskih gradova dobila ime po gaziji Hasan-paši.

ÖZET Eskişehir ili kırsalı etnik yapısına ilişkin olarak geçmişte birçok araştırma yapıldığını biliyoruz ancak bu bilgilerin büyük bir kısmı güncel etnik yapıyı ifade etmekten oldukça uzaktır. Türkiye'de köyden kente ve doğudan batıya doğru göçün olanca hızıyla devam ettiği son 40-50 yılda etnik yapının takip edilemez bir değişim geçirdiği bilinen bir gerçek. Bu durumda bilgilerin güncellenmesi zarureti de ortada. Biz üzerinde çalıştığımız TÜBİTAK projesi kapsamında, konumuzla doğrudan ilgisi olması bakımından Eskişehir ili kırsalındaki etnik yapıyı 2013 yılı itibariyle tespit etmiş bulunmaktayız. Bu çalışmada, etnik yapıya ilişkin bütün veriler, bizzat alanda en yetkili muhatabından derlenerek elde edilmiştir. Köylerde özellikle muhtarlar, belediyelik yerlerde ise genellikle belediye yetkilileri ile görüşülmüş ve bilgilerin olabildiğince resmi makamlardan alınmasına özen gösterilmiştir. Elde edilen bu bilgiler, makalenin ana verisini oluşturmaktadır. Bu verilerden hareketle ilçelerin köy köy etnik yapıları ve hane sayıları çıkartılmış ve TUİK'ten alınan 2013 nüfusları eklenmiştir. Değerlendirme ve sonuç bölümünde etnik yapıya ilişkin toparlayıcı mahiyette tablo, şekil ve haritalar çıkarılmış ve değerlendirmeler yapılmıştır. ABSTRACT It is known that a lot of researches were done in the past about current ethnicity of Eskişehir country side but most of these information is too far from expressing the current ethnicity. It is a known fact that the ethnicity had a cannot be followed change in the last 40-50 years when the immigration has continued at full speed from villages to cities and from east to west. So it is clear that the information about ethnicity must be updated. In the sense that it is directly related to our study we confirmed the ethnicity of Eskişehir country side as of 2013 within the scope of TÜBİTAK project we are studying on. In this study, all of data about ethnicity were personally collected from the most competent answerer in the field. Especially mukhtars in villages and generally municipal officals in municipalities were interviewed and attention was paid to get information as far as from offical authorities. This obtained information is the basic data of this paper. Ethnicities and house numbers of townships were village by village derived from this data and 2013 populations from TÜİK were added. In evaluation and conclusion, the evaluations were performed by deriving tables, figures and maps in rallying nature.

Makedonya Boşnaklarının en önemli iki kültür anıtlarından biri Üsküp’ün Gazi Baba Mahallesi’nde yer alan Kral Kızı Türbesi’dir. Prenses, Bosna Kralı Styepan Tomaş Ostoyiç-Kotromaniç ve eşi, Styepan Vukçiç Kosaça’nın kızı olan Kraliçe Katarina’nın çocuğudur. Bosna’nın fethinde (1463) Osmanlı ordusu tarafından esir alınarak İstanbul’a erkek kardeşi Sigismund ile birlikte götürülen Prenses Katarina yolculuk esnasında hastalanıp Üsküp’te vefat etmiştir. Osmanlı iktidarı altında bulunan bu şehirde, Prenses’in defnedildiği mekânda Fatih Sultan Mehmed’in emri üzerinde Üsküp paşası İsa Bey tarafından soylu bir Müslüman kadına yakışır bir tarzda Kral Kızı Türbesi inşa edilmiştir. Türbe’nin üzerinde yaşını belirleyecek herhangi bir yazı olmamasına rağmen Türbe’nin XV. yüzyılın sonunda ya da XVI. yüzyılın başında inşa edilmiş olduğu kesinleştirilebilir. Bilim adamları ve Üsküp’ün yerel nüfusu, Türbe’nin şehrin farklı yerlerinde birkaç mezarı olduğu varsayılan kutsal bir kişiye ait olmasından şüphelenmektedir. Kral Kızı (Prenses Katarina) Türbesi, Doğu-İslam ve Osmanlı-Boşnak dinî kültürünün, bununla birlikte Balkanlar’daki Makedon kültür bütünlüğünün en eski yapılarından biridir.

Bosnia Herzegovina had a special importance for Balkans both before and after it was conquered by Ottomans with its geographical location, special alphabet and cultural structure. Since Mehmet the Conqueror's conquest of Bosnia-Herzegovina in 1463, Bosnia has met Turkish-Islam identity which consequently led Bosnian people to steer towards Turkish language willingly. Hasan Kâfi's Usûlü –hikem fi are the indicator that Bosnia was active in cultural sense. One of the most important of these newspapers is Vatan. Although Austria-Hungary Empire occupied Bosnia Herzegovina upon Yeşilköy / San Stefano Agreement signed in Berlin in 1878, Bosnian people stood against this occupation. The publication of the newspaper Vatan was supported with the leader writer Mehmed Hulusi in order to attract the sympathy of people in a sense. Turkish poems and abjad calculations were published in this newspaper along with social and political news. This paper aims to analyze poems published in Vatan newspaper between 12 October 1884 and 2 April 1897 in terms of structure and content.

Bu makalede 1918-1929 yılları arasında siyasal varlığını devam
ettirmiş olan Sırp, Hırvat, Sloven Krallığı’nda üniterizm ve federalizm
yanlıları arasında yaşanan siyasi mücadele anlatılacaktır. 1 Aralık 1918’de
kurulan Sırp, Hırvat, Sloven Krallığı anayasal parlamenter bir monarşi
olarak kurulduğunda devletin siyasi yapısının nasıl örgütleneceği konusunda
temelde iki karşıt görüş ortaya çıkmıştır. Devletin üniter bir biçimde
örgütlenmesini savunan Sırplar ile devletin federal bir biçimde
örgütlenmesini savunan Hırvatlar ve Slovenler arasındaki siyasi mücadele
parlamenter sistem çerçevesinde yaşanmıştır. 28 Haziran 1921’de devletin
üniter bir biçimde örgütlenmesini sağlayan Vidovdan Anayasası kabul
edildiğinde ise özellikle Hırvatlar ve Slovenler açısından yeni kurulan
devletin meşruiyeti ortadan kalkmıştır. Bu noktadan sonra devlet sürekli bir
meşruiyet krizi içinde kalmış ve bu kriz çeşitli ittifaklar ve siyasi anlaşmalar
ile giderilmeye çalışılmıştır. Sırp, Hırvat, Sloven Krallığı’nın devletin yapısı
konusunda uzlaşılamamasından dolayı yaşadığı bu meşruiyet krizi
Yugoslavya’nın 20. yüzyıldaki varlığı boyunca devam etmiştir.

This article examines the disputes that emerged between the Ottoman Empire and the Bosnian Muslims in the Tanzimat period and presents that the disputes were caused by the loss of special status enjoyed by the Bosnian Muslims in general and Bosnian landlords in particular. Ottoman efforts to strengthen the central authority through Tanzimat reforms weakened the local landlords and paved the road toward losing Muslim control in Bosnia.

Bu çalışma Tanzimat Dönemi’nde Osmanlı Devleti ile Bosna Müslümanları arasında baş gösteren anlaşmazlıkları inceleyerek bu anlaşmazlıkların ana sebebinin özelde Bosnalı ayanların genelde Müslümanların özel statülerini kaybetmeleri olduğunu ortaya koymaktadır. Osmanlı Devleti’nin Tanzimat reformları yoluyla merkezî yönetimi güçlendirme çabası ile bölgede hâkim olan ayanların gücünü azaltması bölgede Müslüman hâkimiyetinin kaybedilmesine giden süreci hazırlanmıştır.

Semaların bahtı, kabirlerin nurdan kapakları açılmış .Gökler diz çökmüş,sular kabarmış sonrada taşmış. Kimilerinin yüreği kadife gül, kimilerinin ise taşmış. Kumun üzerinde çırpınan bir balığa hala canlı diye ölümüne göz yummak mıdır " İnsan olmak " diye kendi kendine sorarmış. Sanmıyormuş ki üzerinden zaman geçti diye tarihin bu hüzün siyahı sayfası sararmış.

İnsanlık tarihinin en büyük trajedilerinden biri olan Bosna savaşı ve Bosna soykırımı edebiyat, şiir, roman, sinema olmak üzere pek çok alanda ele alınmış ve irdelenmiştir. Savaş ve soykırımın yarattığı insanlık trajedisi geniş biçimde ele alınmış ve insanlık tarihinin bu " utanç sayfası " eleştirel biçimde sorgulanmıştır. Bosna savaşı politik/siyasal bir çatışma kadar bir kültür, ideoloji ve kimlik çatışmasını da içermektedir. Müslüman kimliği ve kültürel arka planı Bosna sorununun ele alındığı tüm çalışmalarda öncelikli konular arasında yer almıştır. Bu makalede Bosna savaşı ve soykırımı üzerine yapılmış iki roman ele alınarak toplumsal, kültürel ve ideolojik açılardan karşılaştırılmış ve benzerlik/farklılıklar saptanmaya çalışılmıştır. Bosna sorununun kimlik, din ve ideoloji bağlamlarında ele alınma biçimleri ortaya konularak, soruna ilişkin farklı yaklaşımların nedenleri saptanmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda Bosna sorununu İslamcılık temelinde ele alan roman ile hümanist temelde ele alan roman karşılaştırmalı biçimde incelenmiştir. Bu çalışmada romanlar Lucien Goldmann'ın Oluşumsal Yapısalcılık yöntemi uyarınca incelenmiştir. Oluşumsal Yapısalcı yöntem hem metnin içsel anlam düzeylerini hem de metnin dışsal anlam süzeylerini çözümlemeye çalışan bir yöntemdir. Bu makalede daha çok metnin içinde yer aldığı ideolojik ve toplumsal boyutlar ele alınmaya çalışılmıştır. Makalede romanlara dair daha çok artsüremli bir perspektiften dönemin sosyal, kültürel koşulları, yazarın dünya görüşleri ele alınmaya çalışılmıştır.

The Bosnian war and genocide, which is one of the biggest tragedies in human history, has been a popular topic in various fields such as literature, poetry, novels, and cinema. The tragedies created by the war and the genocide have been critically subjected in numerous works. The Bosnian war includes both political struggles and cultural, ideological, and identity conflicts. The Muslim identity and its cultural background is an important theme in all the studies concerning the Bosnian problem.
This paper first scrutinizes two novels written over Bosnian war and then they are compared to each other concerning cultural and ideological aspects. Moreover, the paper aims to analyze the different forms in which the religious, identity, and the ideological aspects of the Bosnian problem are handled, and also it contents to understand the differences in these distinct approaches. To this end, two novels, which approach to the problem from different agendas, an Islamic and a humanistic one respectively, are comparatively scrutinized.

Türk kültürü, tarihî süreçte siyasi hâkimiyeti altında bulunan birçok bölge ve topluma nüfuz etmiş, çeşitli toplumların kültürleri ve edebî yaratmaları Türk kültürü etkisinde teşekkül etmiştir. Güney Slavlarının Müslüman halklarından olan Boşnakların edebiyatları, sözlü gelenekleri ve sanatları da Türkler ile olan tarihî münasebetlerin bir neticesi olarak Türk kültüründen önemli oranda etkilenmiştir. Fransız İhtilali akabinde ortaya çıkan etnik kategoriler ile toplumlar köken ve konuştukları dil esaslı sınıflandırılmış, edebiyat ve sözlü yaratım da bu doğrultuda tasnif edilmiştir. Bu bağlamda yazımızda Boşnakların farklı bir kökene ve dile sahip olmasına rağmen Türk kültür ekolojisi içerisinde değerlendirilmesi üzerinde durulacak, bu kültürel etkileşimin bir neticesi olarak iki toplumun edebiyatları ve sözlü gelenekleri arasındaki münasebetler ortaya konmaya çalışılacaktır.

Avusturya-Macaristan'ın başkenti Viyana'ya gelen bir gezgin, yolda yürüyüş halindeki birlikleri görse, herhalde Türkiye'deyim düşüncesine kapılabilir. Başlarında Türk başlığı mavi püsküllü kırmızı fesleriyle birlikte dizi dizi, uzun boylu, güçlü bedenler görecektir. Bunlar 1878'den beri Avusturya-Macaristan'ın ele geçirdiği, eski Türk vilayetleri Bosna ve Hersek'ten birlikler ve mangalardır.