Ulus Devlet

Ritüeller, toplumsal yapıyı şekillendirme ve toplum üyelerini birbirine bağlama işlevi görür. Modern uluslaşma süreciyle, yeni nesilleri toplumsallaştırma artık okullarda yapılmaktadır. Geçmişte aile ve dini kurumların işlevi, günümüz toplumunda okulların olmuştur. Bu yeni aygıtın devlet, kendi varlığını sürdürmek ve pekiştirmek için kullanır. Birinci amaç yeterli iş gücü ve emek disiplinini sağlamak üzere akademik ve mesleki becerileri verip toplumu heterojenleştirmektir. İkinci amaç ise, hakimiyetini meşrulaştırıp, norm ve değerleri içeren kültürel kodlarla yen toplumu homojenleştirmektir.

Filiz Meşeci Giorgetti bu kitabın okullarda geliştirilen ritüellerin kaynaklarını gösteriyor ve anlamını ortaya çıkarıyor. Bunun yanı sıra, toplumun temelde birbiriyle ilişkili ritüeller tarafından şekillendiğini gösteriyor.
Din, devlet, eğitim ve ritüel arasındaki ilişkiler okudukça şaşırtıyor. Farklı kültürlerdeki benzerlikler ya da değişimler yeni ufuklar açıyor. İlham alınan kültürlerin izleri, zamanla Türkiye’de uygulamaların nasıl değiştiği okuru şaşırtıyor. Tahmin edileceği gibi iktidarların değişmesiyle, uygulamaların da nasıl değiştiği, özellikle andımızda yaşanan biricik örnekte çok belirginleşen ancak daha pek çok uygulamaya nüfuz eden o toplum kurma girişimleri kitabın sonuna doğru iyice belirginleşiyor. Verilen sayısız örnek, tarihsel sıralama belki bir miktar bildiğimizi ayan beyan ortaya çıkarıyor.

Ülkemizde yok denecek kadar az olan, oysa ülkemizdeki her öğrencinin geçtiği sıraları ilgilendirmesi bakımından çok önemli bu konu, düşünmeyi, yazmayı hak ediyor.

Özellikle 1990’lardan itibaren küreselleşme üzerine geniş bir bilimsel tartışma literatürü oluştu. Küreselleşme olgusunu çeşitli açılardan inceleyen bu çalışmaların bir kısmı da politik boyutu dikkate alma eğilimindeydi. Fakat küreselleşme ve politika ilişkisi denilince genellikle küreselleşmenin en ‘makro’ etki alanı olan ulus-devlet ile ilgili boyutu akla gelmektedir. Bu bölümde, küreselleşmenin politik süreç ve kurumlar üzerindeki genel etkisi ulus-devlet boyutu da dâhil edilerek incelenmeye çalışıldı. Küreselleşme ve politika ilişkisinin, kapitalist ekonominin aldığı biçimden soyutlanması mümkün görünmemektedir. Öte yandan, son on yıllarda politikada yaşanan bazı yapısal değişmelerin küreselleşme tartışmalarının başlamasından daha önceye dayanan kökleri vardır ve küreselleşme sürecinin bu değişmeleri başlatmaktan çok, sonuçlarını radikalleştirdiği söylenebilir.

Özet:
Bu çalışmanın amacı, kendi kaderini tayin hakkının evrimsel gelişimini ele almaktır. Çalışma, bu bakımdan, dört ana safha üzerinden temellendirilmiştir: Fransız Devrimi ve Avrupa'da milliyetçiliğin yükselmesi, I. Dünya Savaşı ve Paris Barış Konferansı, BM'in kurulması ve dekolonizasyon sürecinin başlaması, komünist rejimlerin yıkılması ve yeni modellerin ön plana çıkması. Çalışmanın ortaya koyduğu üzere, kendi kaderini tayin hakkı bu yolculukta neredeyse iki asır boyunca ulus-devletle özdeşleştirilmiştir. Ancak küreselleşme, bu özdeşliği bozmaya aday bir gelişme olarak, kendi kaderini tayin hakkının özerklik, çokkültürcülük, daha demokratik yönetimler gibi yollarla da sağlanabileceğini ortaya koymuştur. Çalışma bu evrimsel süreci kabul etmekle birlikte, kendi kaderini tayin hakkı ile ulus-devlet ve milliyetçilik arasındaki güçlü bağın küreselleşmeye rağmen devam ettiğine işaret etmektedir.

Summary:
This study aims to delineate the evolution of the right of self-determination. From this point of view the study is based on four stages: French Revolution and the rise of nationalism in Europe, First World War and Paris Peace Conference, United Nations and the process of decolonization, the end of communist regimes and the emergence of new models. As the study indicates, in this journey the right of self-determination has been equivalent to the nation-state. But globalization, while offering new ways of self-determination such as different autonomy models, multiculturalism, more democratic governments, as a result, has risen as an alternative for that equation. Although the study accepts this evolution of the right of self-determination, it also draws attention to the fact that the strong relationship between the right and nation-state and nationalism has despite globalization continued.

Bu makale ‘’ulus devlet’’ ve ‘’ulus(millet)’’ kavramların oluşumunu ele alarak Fransız devrimi üzerinde kapitalist ekonominin ve burjuvazinin etkilerini araştırılmak üzere yazılmıştır.
        Burjuvaların üretimin ve kapitalizmin önünde engel oluşturan feodalizmi tavsiye etmek için toplumsal taban tepkileri ile birleşme üzerinden Fransa'nın köylü, san-külot(kent yoksulları) ve sistemden rahatsız sınıfların tepkilerini ‘’ulus’’ fikriyle birleştirmişlerdir. Fransız devrimini gerçekleştiren sınıfların arasındaki sınıfsal farkları burjuvalar ‘’ulus‘’ fikriyle önünü kapatmışlardır. Oluşan ulus ve yurttaşlık algısı burjuvaları, köylü ve san-külotları ilerleyen süreçte birlik haline getirmiştir.

Yazar makalede, kitabın Fransız, Rus ve Çin devrimi üzerinden modern dünya tarihindeki toplumsal devrimleri karşılaştırdığını ve referans bir çerçeve sunduğunu belirtmektedir. Ayrıca kitabın iki kısımdan oluştuğunu birinci kısımda, Fransa, Rus ve Çin toplumsal devrimlerinin nedenlerini ikinci kısmında ise, sonuçlarının üstüne yoğunlaştığını belirtmektedir. Bunun yanında yazar, eseri Tarihsel Sosyolojinin önemli kaynaklarından biri olarak görüp öncelikle Tarihsel Sosyoloji ve yöntemlerine anlaşılması bakımından değinmektedir.

“Kanada gibi demokratik ülkelerin ayrılıkçı taleplerle karşı karşıya olmasından da anlaşılacağı üzere, ayrılıkçılık bir demokrasi ya da adalet sorunu olmaktan çok bir milliyetçilik sorunudur. İngiliz Kanadalılar, Quebec hareketini etnik milliyetçilik olarak tanımlayarak gayrı meşru gösterirken, Kanada devletinin bütünlüğünü koruma arzularını yurtseverlik olarak adlandırarak kendi milliyetçiliklerini görünmez kılmaya çalışırlar. Oysa milliyetçilik sadece ayrılıkçılıkla kendini gösteren bir ideoloji değildir, bir devletin bütünlüğünü savunmak da en az ayrılmayı talep etmek kadar milliyetçi bir tutumdur. Her ne kadar mevcut devletler kendi milliyetçiliklerini daha kapsayıcı olduğunu iddia ettikleri sivil milliyetçilikle özdeşleştirip, azınlıkların milliyetçiliğini dışlayıcı ve ilkel sayılan etnik milliyetçilik şeklinde tanımlayarak değersizleştirmeye çalışsalar da hiçbir milliyetçilik bütünüyle sivil ya da etnik değildir.”
“Etnik ve ulusal azınlıkların ana dilde eğitim, kendi görsel ve yazılı medyalarına sahip olma gibi kültürel talepleri öne çıkartmaları, azınlık milliyetçiliğinin kültürel temele dayandığı gibi bir yanılsama yaratıyor. Oysa ulusal kendi kaderini tayin kültürel talep yerine en iyi demokratik talep olarak anlaşılabilir. Ulusun kültürel farklılığını koruma arzusu değil, ulusun kendini daha bağımsız bir şekilde yönetme arzusu kendi kaderini tayinin nedenidir. Kendi kaderini tayin, bir ulusun ayırt edici kültürünü muhafaza etme isteğinden çok daha fazlasına işaret eder. Eğer ulusal kendi kaderini tayin talebi yalnızca ulusal kültürü muhafaza etmek olsa bizzat devlet eliyle yoğun bir Batılılaşmayı benimseyen Türkiye ve İran gibi ülkelerin ulus-devlet inşasını açıklamak mümkün olmayabilir.”

Hüseyin Kalaycı, Türkiye’de pek bilinmeyen ve hakkında hemen hemen yazılı hiçbir kaynağın bulunmadığı, ama içerdiği sorun nedeniyle Türkiye’yi çok yakından ilgilendiren bir konuya el atıyor. Quebec Sorunu’nu kültürel ya da etnik olmaktan çok siyasî bir sorun olarak ele alan bu çalışmanın literatür için bir diğer önemi de yerleşik demokrasi, liberalizm, milliyetçilik, çokkültürcülük ve federalizm kuramlarının “veri” olarak kabul edilen bazı tespitlerini/inançlarını yıkmasıdır. Çok zengin kaynakçası ile yoğun bir çalışmanın ürünü olduğu belli olan ve orijinal konusuyla Türk siyaset bilimine bir katkı özelliği taşıyan Ulus-Devletin Baş Ağrısı: Ayrılıkçılık adlı eser aynı zamanda düzgün ve akıcı Türkçesiyle her türlü övgüyü hak ediyor.

Beşerî gerçeklik insanın yaşadığı, toplumsal dönüşümü sağladığı ve hatırladığı bir bütündür. Beşerî gerçekliğin sonucu ortak bir tarih oluşumudur. Bu gerçeklik toplumsal hafızanın güçlü ve güvenilir olmasıyla bağlantılıdır. Muhafazakâr düşünceye göre toplum, onu oluşturan bireylerden fazla ve onların üstünde yaşayan bir varlıktır. Aynı zamanda toplum sadece bugünü ve görüneni değil; geçmişi, geleceği, görüneni ve görünmeyeni de içeren sürekli bir ortaklıktır. Hafıza birey için ne kadar önemli ve ne kadar varoluşsal ise toplumlar için de o kadar önemlidir. Çünkü toplum, bireylerin toplamından daha büyük ve daha geniş bir gerçekliktir. (...)
Toplumsal hafızayı kaliteli ve dopdolu bir şekilde inceleyen bu sayımızda sizlere iyi okumalar diler, gelecek sayımızın “nostalji” konusunu işleyeceğini tüm okurlarımıza hatırlatırız.

İbrahim Sarıtaş

21. Yüzyıl başta iletişim ve ulaştırma teknolojilerinde yaşanan gelişmeler sayesinde toplumları siyasetten ekonomiye, sağlıktan kültüre pek çok alanda dönüşüme zorluyor. Bilgisayar, internet, yapay zekâ, birer küçük bilgisayara dönüşen cep telefonları, cep telefonlarının internet ve yapay zekâ ile buluşarak akıllı aygıtlara dönüşmesi ve robot teknolojileri son çeyrek asırda giderek tüm vatandaşların günlük hayatına girdiler ve neredeyse her şeyi baştan aşağı değiştirdiler. Her alanda yaşanan dijitizasyon, vatandaş tercihlerine ait yönetsel verilerin artış göstermesi ve ortaya çıkan büyük veriyi değerlendirecek analiz tekniklerinin gelişmesi dijital değişimi tetikleyen temel sebepler arasında yer alıyor. Şu an odağında yapay zekânın olduğu dijital bir dünyadan bahsediliyor. Açıkçası hem akademik bir disiplin hem de uygulama olarak kamu yönetimi bir kez daha değişim talebiyle karşı karşıya ve anlaşılıyor ki bu kez değişim eskisinden çok farklı ve daha yoğun bir biçimde teknolojiden geliyor.
Dijital dünya çok hızlı bir şekilde kamu yönetimindeki bilindik yönetim işlevleri ile iş görme biçimlerini dönüştürüyor, yeni örgütlenme tarzlarına, örgüt-içi ve örgütler-arası yeni ilişkilere kapı aralıyor. Çok daha önemlisi, değişim talebi eskiden olduğu gibi kamu yönetiminin kendi değer ve iş yapma biçimlerini değiştirmesiyle sınırlı değil. İstenen, kamu yönetimin içsel bir dönüşüm geçirmesi ve bununla beraber her zamankinden daha yoğun ve bütüncül bir şekilde tüm ekonomik ve toplumsal alanlarda yaşanacak (tabii ki!) etkili ve etkin bir dijital dönüşüme (digital transformation) öncülük edip politikalar geliştirmesi. Devletin yürütme erkini temsil eden kamu yönetimi sahip olduğu anayasal rol ve fonksiyonlarla dijital dönüşüm için kamu yönetimini önemli hale getiriyor. Bu yüzden değişimi anlayacak ve ardından onu kuşatıp kavrayacak yeni yönetsel kavramlara ve teorik yaklaşımlara ihtiyaç bulunuyor. Örneğin Avrupa Birliği (AB) Komisyonu tarafından 2019 tarihinde yayımlanan rapor kamu yönetiminde yaşanan dönüşümü karşılamak üzere "Dijital Devlet" (Digital Government) kavramını öneriyor. Rapora göre Dijital Devlet kavramı, dijital teknolojilerin daha açık, daha katılımcı ve daha yenilikçi bir kamu yönetimi için sahip olduğu potansiyelin altını çizdiğinden e-devlet kavramından daha fazla yeni dönemi tanımlamak için kullanılmayı hak ediyor.
Bu bölümde, yaklaşık iki yüzyıldır modern devlet yönetiminin 'sert çekirdeğinde' yer alan bürokrasi ve bürokrat gibi kavramları yerinden oynattığı dahi ifade edilen yapay zekâ odaklı dijital teknolojik gelişmelere, bunların yarattığı dijital dönüşüme ve bu dönüşümün kamu yönetimi uygulama ve teorisinde ortaya çıkardığı değişimlere odaklanacağız.

Önemli bir devlet adamı, siyasetçi ve yazar olan Machiavelli; Floransa’da doğdu. Babası
önemli bir hukukçuydu,1994’te Fransa kralı Charles İtalya’ya gidince kilise yönetimini
eleştirenler aforoz edilmiş; aynı yılda Machiavelli ikinci kez yapacağı sekreterlik görevine
başladı. Hem savaşlarla ilgili hem de içişleri ile ilgili sorunları kapsayan görevi ile birlikte aynı
zamanda Onlar Kurulu’nda sekreterlik yapmaya da başladı. Birçok görevleri oldu. Bunlar
diplomatik görüşmeler, isyanlar üzerine bildirileri hazırlamak ve Louis ile görüşmelere kadar
çeşitli görevleri icraa etmiştir. 1505 yılında Dokuzlar Kurulu adlı bir meclis oluşturuldu ve
Machiavelli bunun başına getirildi. Ardından Machiavelli’nin görevleri bunlarla sınırlı
kalmadı. Nitekim arabuluculuk da yapmaya başladı. Floransa’nın olası bir savaşa girmesini
önlemek ve girse bile yaşayacağı zararı en aza indirmek için de arabuluculuk da yapmaya
başlamıştır. Pisa’ya gidip Konsili’ni dağıtmaya çalıştı. Amacı Kutsal İttifak’taki Mecidiler’e
getirtilerek karar verilmesini sağlamaktı. Bununla birlikte Machiavelli Mecidlierle ilgili olası
komplo için kendi kendine kuşkulanmaya başladı ve 1513’te bu kuşkusu asılsız çıkmadı;
tutuklanıp, işkence görmeye başladı. Ardından ailesiyle birlikte evine çekildi. Bu süreç
Machiavelli için adeta bir sürgün niteliğinde olsa da bütün önemli eserlerini bu sürgün
sürecinde ortaya çıkartmıştır. Tekrar 1526’da bir sekreterlik görevine getirtildi. Ve önemli bir
beş kişilik grubun üyesi haline geldi. Machiavelli’ye Floransa’daki herkes düşman olmaya
başladı. Mecidiler zamanında önemli mevkiilerde olması sebebiyle, Cumhuriyetçiler
Machiavelli’ye karşı olumsuz tutumlar sergilemeye başladı. Akabinde Machiavelli 1537’de bir
hastalığa yakalandı ve Floransa’da yaşamını kaybetti.

Kitabımız öncelik olarak tanımlara yer vermektedir. İlk olarak bizim ilgimizi çeken ve kitabın da kendisini oluşturan kavram ile başlayalım Ulusçuluk nedir? Ulusçuluk, Siyasal ve Kültürel birimlerin çakışmasını veyahut örtüşmesini ön gören bir siyasal ilkedir. Kitap Ulusçuluğu Modernleşme ile ele almaktadır ve ikisi arasında ilişki kuruyor. Gellner, özellikle kitabın ileri sahifelerinde özellikle üç ayrıma çok fazla değinir. Üç ayrımdan kastettiğim insanlık tarihini üç bölümde ele almaktadır bunlar; Avcı-Toplayıcı topluluklar, Tarım toplumu ve son safha olan Ulusçuluğun sonucu olarak ortaya çıkan Sanayi Toplumudur.

Bu çalışmanın amacı, ulus ve göç kavramları arasında mevcut olan sosyolojik ilişkiyle paralel olarak ulusal sinema ve göç sineması kavramları arasında bir ilişki kurmaktır. Bu bakımdan, bir hayali cemaat olarak ulus kavramının yaratılma sürecinde homojen bir kültüre sahip olmanın önemi vurgulanmış, küreselleşme süreciyle bu homojenleşmenin nasıl kesintiye uğradığı tartışılmış ve küresel bir kültür akışı sağlayan göç hareketlerinin bu süreçteki rolü ayrıntılı olarak sunulmuştur. Ulus kavramını yapı bozuma uğratan göç hareketlerinin bir uzantısı olarak ulusal sinema ve göç sineması arasında mevcut olan karşıtlıklar kuramsal temellere oturtulduktan sonra, göç sinemasının kavramsal, tematik ve endüstriyel boyutları incelenerek genel çerçevesi çizilmiştir. Ortaya koyulan kuramsal tartışmalar, Türkiye’deki iç göç hareketleri ve Almanya’ya emek göçü hareketinin sinemadaki temsilleri üzerinden pratik düzlemde sınanmıştır. Gurbet Kuşları (1964), Gelin (1973), Annemin Şarkısı (2014), Dönüş (1972), Almanya Acı Vatan (1979), Ölmez Ağacı (1984), Berlin in Berlin (1993) ve Yaşamın Kıyısında (2007) filmleri analiz edilerek göç sinemasının genel nitelikleri belirlenmiştir.

Özet Türk Edebiyatı’nda geleneğini tam anlamıyla kuramamış bir tür olarak bilimkurgu, yeni anlatım ve biçim olanakları arayışı, tekno-kültürün yayılışı ve postmodernist açılımlar sayesinde 80’li yıllardan itibaren edebi/estetik seviyesi tatmin edici olmaktan uzak olsa da belli bir birikime ulaştı. Bilimkurgu gibi, ütopyalar ve distopyalar da edebiyatımızın gelişmemiş türleri arasında yer almakta ve kanon-dışı türler olarak ana akım edebiyat için birer biçim denemesi macerası olmaya ve merkezin periferisinde konumlanmaya devam etmektedir. Bu çalışmada ele alınan ile Refik Halid Karay’ın 1921 tarihli “Hülya Bu Ya…”sı ile Cevat Şakir Kabaağaçlı’nın 1948’de gazete tefrikası şeklinde çıkan “Büyük Kukuriko" adlı öyküsü, Türk Edebiyatı’nda bilimkurgu türünü 1950’lere tarihleyen edebiyat araştırmalarındaki yaygın kanının aksine, edebiyatımızın en erken bilimkurgu örnekleri arasında yer almaktadır. Bu öykülerde bilimkurgu türü, modern öncesi birçok dünya edebiyatında olduğu gibi, mizah ve ironi yüklü bir eleştiri için araçsallaştırılmıştır. Erken Cumhuriyet Dönemi’nin ulus-devlet projesi kapsamında yürürlüğe konan idealist, terbiye edici ve kalkınmacı politikalar gerek uygulama sırasında gerek dönemin sonrasında yazarlarımızın tepki ve eleştirilerine uğramıştır. Resmi ideolojinin “ideal vatandaş” inşasını hayata geçirmek için öngördüğü devletçi, halkçı ve çoğu zaman tektipleştirici uygulamaları “Hülya Bu Ya...”da ütopik bir Ankara tasviriyle alaya alınırken “Büyük Kukuriko” büyük ideallerle yola çıkılan Cumhuriyet deneyiminin daha 1950’lere ulaşmadan her anlamda nasıl yozlaştığını distopik bir kurguda sergilemektedir. Son olarak, Cumhuriyet’e yönelttikleri bu bakışın iki edebiyatçımızın da “sürgün” olmasıyla ilişkilendirilebileceği tespit edilmiştir.
Abstract Science-fiction is not a conventionally developed genre in Turkish Literature, but it has reached an acceptable level, though far from reaching an aesthetic level, thanks to quest for new narration and style forms, propagation of techno-culture and postmodern perspectives through the 80s. Like science fiction, utopia and dystopia are among the genres not fully developed in Turkish literature and being non-canonical genres, they continue to be extraordinary style trials in mainstream literature, and positioned on the periphery of the center. This study examines stories called “Büyük Kukuriko” (“The Big Ciciricu”), first published as a serial in 1948, by Cevat Şakir Kabaağaçlı and “Hülya Bu Ya...” (“Imagine This…”), 1921, by Refik Halid Karay , and shows, in contrary to common held in literature researches that dates science fiction genre in Turkish Literature only to 1950s, these two stories are among the earliest examples. In these stories science fiction is used to make an ironic and humorous critic as seen in pre-modern world literatures. Idealistic, disciplinary and developmentalist policies under the nation-state project promulgated in Early Republican Period were reacted against and harshly criticized by some Turkish authors both during the application period and afterwards. While statist, populist and often standardizing applications envisaged for the construction of “ideal citizen” by the official ideology are satirized with a utopian Ankara setting in “Hülya Bu Ya...” (“Imagine This…”), “Büyük Kukuriko” (“The Big Ciciricu”) exposes the corruption of idealistic values of the Republic that emerged in every sense even before 1950s in a dystopian fiction. Finally, these two authors’ approach to Republic is explained with the concept of being “exile.”

GİRİŞ
Soğuk Savaş sonrası uluslararası dengeleri tehdit eden çatışmaların büyük bir kısmının temelinde, kökleri tarihin derinliklerinde yatan etnik kimlik-ler vardır. Günümüzde etnik hareketler, ulusal bütünleşme ve ekonomik kalkınmanın modernleştirici etkisiyle etnik kimliklerin zayıflayacağı gö-rüşünü yalanlarcasına giderek önem kazanmakta ve siyasal eylemde bu-lunma yönünde bireyleri harekete geçirmektedir. Bu hareketler Sri Lanka (Tamil), Nijerya (Yoruba/Hausa/Ibo), Malezya (Çinli), Gürcistan (Aba-za/Acar), Irak (Kürt) gibi azgelişmiş ülkelerden, Kanada (Quebec), Bel-çika (Flaman/Valon), İspanya (Katalan/Bask), İngiltere (İskoç/Kuzey İrlanda) gibi gelişmiş ülkelere kadar her yerde görülebilen dünya çapında bir olgudur.

ÖZ
Toplum, sosyolojinin ana konusudur. Söz konusu toplum, büyük göçlerden sonra bin yılı aşkın süredir yerleşik olan Anadolu toplumu olunca, devlet toplumdan toplum da devletten ayrı düşünülemez olur. Devletle bütünleşik düşünme olgusu, sivil toplum kavramı için de geçerlidir. İslâm kurallarının egemen olduğu Selçuklu ve devamındaki Osmanlı Devleti, 1800’lü yıllara değin bu toplumsal ve siyasi yapısını belirleyen hukuk anlayışını korumuştur. Askerî yenilgiler sonrasında Avrupa’dan çekilme süreci ile birlikte, bilimsel, askerî ve ekonomik alandaki gerileme süreçlerini engellemek isteyen Osmanlı Devleti, birey, aile ve toplum biçimlerini derinden etkileyecek Batılılaşma/Modernleşme programına yönelir. Türkiye’deki mevcut toplumsal ve siyasal yapıyı ve kültürel dokuyu bugün doğru anlayabilmek, bu süreçlerin Osmanlı’dan gelen özelliklerini, koşullarını ve aktarımlarını doğru anlamakla mümkündür. Cahit Tanyol (1914-…) ve Şerif Mardin (1927-2017), toplum, sivil toplum ve devlet konularında birçok makale kaleme almış, görüşlerini paylaşmış ve kimi zaman mevcut yaklaşımları devralmış, kimi zaman bunları geliştirmiş veya kimi zaman kendi yaklaşımlarını oluşturmuşlardır. İki sosyoloğun görüşlerinin karşılaştırılması Türkiye’deki devlet, toplum ve sivil toplum düşüncesi üzerine kapsamlı bilgiler verir. Bu bilgiler, gerek yakın coğrafyadaki gerekse uzak coğrafyadaki toplumlar ve devletler için karşılaştırma yapmaya imkân veren özellikler, koşullar ve değerler içerir. Cahit Tanyol’un ve Şerif Mardin’in yaklaşımları, bize daha sağlıklı, etkili, kalıcı ve güçlü bir toplum-devlet örgütlenmesi ve organizasyonu için özellikler, ilkeler ve uygulamalar üretmemizde kaynaklık edecektir. Bunun gerçekleşmesi, günümüzün yeni toplum ve devlet yapılanmalarını doğru tanımlayan, bunların geçmişle bağlantısını kurabilen ve yerelden evrensele güçlü bir toplum-devlet modeli örneği sunan düşünsel bir olanak sağlar.
Anahtar Kelimeler: Devlet Düşüncesi, Toplum Teorileri, Sivil Toplum, Yeni Toplum-Devlet Modeli, Cahit Tanyol, Şerif Mardin.

ABSTRACT
Society is the main subject of sociology. The society in question, when the Anatolian society settled for more than thousand years after great migrations, the state becomes unthinkable from society and society also becomes unthinkable from the state. The concept of integrated thinking with the state, also applies to the concept of civil society. The Seljuk state and the Ottoman state dominated by the rules of Islam, until 1800s, it has maintained its conception of law that determines its social and political structure. After the military defeats, with the withdrawal process from Europe, the Ottoman Empire, which wants to prevent the decline of the scientific, military and economic processes, moves towards the Westernization/Modernization program which will deeply affect the individual, family and community forms. Existing social and political structures and cultural fabric in Turkey today understand correctly, it is possible to understand the characteristics, conditions and transmission of these processes from the Ottoman Empire. Cahit Tanyol (1914- ...) and Şerif Mardin (1927-2017), wrote a number of articles on society, civil society and government, they shared their views and sometimes took over existing approaches, sometimes developed them or sometimes formed their own approaches. To compare the views of the two sociologist, it gives comprehensive information on the idea of community, civil society and state in Turkey. This information includes features, conditions and values that allow comparison for both communities and states in distant geography and the remote geography. The approaches of Cahit Tanyol and Şerif Mardin will be the source of our ability to produce features, principles and practices for a more healthy, effective, lasting and powerful society-state organization. The realization of this provides an intellectual opportunity that accurately identifies today’s new society and state structures, connects them with the past, and presents a strong example of a model of a community-state model from the local to the universal.
Keywords: State Thought, Theories of Society, Civil Society, New Community-State Model, Cahit Tanyol, Şerif Mardin.

АННОТАЦИЯ
Общество является основным предметом социологии. Рассматривая анатолийсское общество, которое было создано более тысячи лет после больших миграций, установливается, что государство и общество являются одним целым. Государство Сельджуков и Османское государство, где доминировали исламские правила, сохраняли свою концепцию прав, которая определяла его социальную и политическую структуру до 1800-х годов. После военных поражений и в процессе ухода из Европы, Османская империя на пути предотвращеия упадков в науке, военных и экономических сферах, начала двигатся в направлении вестернизации/ модернизации, которая глубоко повлияла на индивидуальные, семейные и социальные формы турецкого общества. Для того, чтобы правильно понимать существующую социальную, политическую структуру и културные слои Турции, нужно хорошо изучать подобное положение в Османском государстве, условия и особенности переходного периода. Джахит Танёль (1914-...) и Шериф Мардин (1927-2017) написали много статей о гражданском обществе и государстве, поделились своими взглядами по поводу государственного строения. Они, иногда соглашались с существующими подходами, иногда разрабатывали новые и сформировали свои собственные подходы. Сопоставление взглядов этих двух социологов, даёт полную информацию об идее сообщества, государственного строения и гражданского общества Турции. Подходы вышеуказанных социологов позволяют сравнивать гражданское общество и государственный строй государств как в ближнего, так и далёкого зарубежия. Они могут стать источником для наших способностей производить характеристику, сравнивать принципы и методы инспектирования для создания более здорового, эффективного, устойчивого и прочного общества и государства. Реализация этого, даёт интеллектуальную возможность для определения нового общества и государственной структуры, установления связи с прошлым и представляения сильной модели сообщества-государства от локалбного, до глобального. 
Ключевые слова: государственная мысль, общественные теории, ражданское общество, модель нового общества-государства, Джахит Таньол, Шериф Мардин.

ÖZET
Ulus-devletlerin “kurucu ideolojisi” vardır. 29 Ekim 1923 yılında ilan edilen Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu ideolojisi Kemalizm (Atatürkçülük), 1923-1938 yılları arasındaki 15 yıllık dönemde özellikleri, teorisi ve pratikleri ile somutlaşacaktır. Cumhuriyet’in varoluşu bu ideolojinin ilkeleri üzerine inşa edilmiştir. Toplum ve devlet tasarımı Kemalizm’e bağlı olarak oluşturulmuştur. Söylem ve eylemleri belirleyen zihniyet ve politikalar, bu ideolojiye bağlı olarak biçimlenmiş ve yürütülmüştür.
Kemalizm, yıllar içerisinde, zamanla ve adım adım inşa edilen bir ideolojidir. Kendini belirli ölçülerde yenilemiş olmakla birlikte kurucu ilkelerinden ödün vermez. Kemalizm’in Cumhuriyet tarihi boyunca farklı biçimlerde yorumlanmasıyla karşılaşırız. Bu yorumların bir kısmı onaylayıcı, bir kısmı reddedici, bir kısmı bir ölçüde onaylayan, bir kısmı ise ne reddeden ne de onaylayan şeklinde tasnif edilebilir.
Cahit Tanyol (1914-...) ve Şerif Mardin (1927-2017), her ikisi de resmî-merkez ideolojiyi, çocukluklarından itibaren ulus-devletin ilk kuşağı içerisinde olmaları sebebiyle bizatihi yaşamışlar, zihniyetini, değerlerini, düşüncesini ve özelliklerini öğrenmişledir. Kemalizm’in uygulamalarını görmüşler ve pratikleri içerisinde var olmuşlardır.
İki sosyal bilimci ve sosyolog da, çalışmalarında resmî-merkez ideolojiyi, Kemalizm’i farklı açılardan ele almışlar, sunulan bazı düşünceleri ve yapılan uygulamaları onaylamışlar, bazılarını reddetmişler, bazılarını eleştirmişlerdir. Cahit Tanyol ve Şerif Mardin, Cumhuriyet tarihinin resmî-merkez ideoloji ile yaşadığı varoluş sürecini, koşullarını ve dönüşümlerini, Osmanlı-Türkiye sürekliliğinin farkındalığı ile eserlerinde aktarmışlardır. Değerlendirmelerini, yorumlarını ve eleştirilerini farklı açılardan ve çok yönlü olarak yapmışlardır.
Anahtar Kelimeler: Ulus-Devlet, Kemalizm, İdeoloji, Demokrasi, “Biz” Kavramı, Kimlik, Cahit Tanyol, Şerif Mardin.

ABSTRACT
Nation-states have a “founding ideology”. Kemalism, the Republic of Turkey that have been announced on 29 October 1923 is the founding ideology. The characteristics, theory and practices of Kemalism in 15 years period will be embodied between 1923-1938. The existence of the Republic was built on the principles of this ideology. Society and state design have been created in connection with Kemalism. The mentality and policies that determine discourse and actions are shaped and executed depending on this ideology.
Kemalism is an ideology that has been built up over time and over time. Although it has renewed itself to a certain extent, it does not compromise its founding principles. We come across different interpretations of Kemalism, throughout the history of the Republic. Some of these interpretations can be classified as approving, some rejecting, some confirmatory, and a part of what does not refuse nor approves. When examining the history of the republic, the examination of the official-center ideology is necessary for the proper understanding of this history.
Cahit Tanyol (1914-...) and Şerif Mardin (1927-2017), both of whom have experienced official-central ideology, because they are in the first generation of nation-state since childhood, have learned its mentality, values, ideas and characteristics. They saw the practices of Kemalism and existed in their practices.
The two social scientists and sociologists, in their work, addressed the official-center ideology, Kemalism from different perspectives; they approved of some of the ideas and practices, rejected some of them, and criticized some of them. Cahit Tanyol and Serif Mardin lived conditions, transformations and the ideology of the process with the official history of the Republic-centered existence and for that their works are with an awareness of continuity of the history of Ottoman and Turkey. They have made their evaluations, comments and criticisms in a different ways.
Keywords: Nation-State, Kemalism, Ideology, Democracy, “We” Concept, Identity, Cahit Tanyol, Şerif Mardin.

For more, look up "Structured Abstract" title.

nde öğretim üyesi olarak görev yapmakta, aynı zamanda da Harry Tzimitras ile birlik te Avrupa Birliği Enstitüsü bünyesindeki Türk-Yunan Çalışmaları Programı'nın Di rektörlüğünü yürütmektedir. Özkırımlı'nın daha önce yayımlanan çalışmaları ara sında T h eories o f N ation alism : A C ritical Introductiotı (2000) ve C otıtem porary D ebates o n N ation alism : A C ritical E ngagem ent (2005) adlı kitapları ile N ation a lism an d its Futures (2003) adlı derleme bulunmaktadır. Palgrave Macmillan Yayı nevi tarafından İngilizce olarak yayımlanan bu kitaplardan T heories o f N ation a lism,, halen 2 0 'yi aşkın ülkede, 5 0 'yi aşkın milliyetçilik dersinde 'temel okuma' ola rak kullanılmaktadır. Şu anda Sideris Yayınları tarafmdan Yunancaya çevrilmekte olan bu kitabın Türkçesi, M illiyetçilik K uram ları adıyla Doğu Batı Yayınları tara fından yayımlanmıştır. Özkırımlı'nın Spyros A. Sofos'la birlikte yazdığı son kitabı T orm en ted by H istory: N ation alism in C reece a n d Turkey İngiltere'de Hurst & Co. Yayınevi tarafından O cak 2 0 0 8 'de yayımlanmıştır. Kitap, Amerika Birleşik Devletleri'nde ise Columbia University Press tarafmdan M art 2 0 0 8 'de yayımlana caktır (Kitap, yayınevimizin programındadır). Yazarlar CRAIG CALHOUN Oxford Üniversitesi'nden 1980 yılında doktora derecesini kazanan Craig Calhoun, 1996 yılına kadar North Carolina Üniversitesi, Chapel Hill'de görev yapmıştır Ha len New York Üniversitesi Sosyoloji Bölümü'nde akademik hayatına devam eden Calhoun, 1999'dan bu yana da The Social Science Research Council'in başkanlığı nı yürütmektedir. Calhoun Beijing Foreign Studies Üniversitesi'nde, £cole des Hautes fetudes en Sciences Sociales ile Asmara, Khartoum, Oslo ve Oxford üniversite lerinde çeşitli dönemlerde dersler vermiştin Calhoun'un kitapları arasında N ation a lism (Minnesota, 1997) (M illiyetçilik, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007) ve C ritical S ocial T heory: Culture, History, a n d th e C hallenge o f D ifferen ce (Blackvvell, 1995) bulunmaktadır. Calhoun'un Tiananmen olaylarını konu alan N either G o d s n o r E m perors: Students a n d the Struggle fo r D em ocracy in C hina (University of Califomia Press, 1994) kitabı American Sociological Association tarafından 'Best Recent Book in Political Sociology' ödülüne layık görülmüştün Frederick Cooper ve Kevin Moore ile birlikte derlediği L esson s o f Em pire? (New Press, 2005) ile Chris Rojek ve Bryan Tumer ile birlikte derlediği International H a n d b o o k o f Sociology (Sage, 2005) Calhoun'un yakın dönemde yayınlanan kitaplarıdır Vİİl yazarlar FRED HALLIDAY Ortadoğu ve Uluslararası İlişkiler uzmanı olan Britanyalı akademisyen Fred Halliday, 1 9 8 3 'ten bu yana London School of Economics'te görev yapmakta, ayrıca Ispanya'da Institut Barcelona D'Estudis Internacionals'ta ders vermektedir. Halliday'in başlıca kitapları arasında T he M akin g o f th e S econ d C o ld War (Verso, 1983); R ethin kin g In tern ation al R elations. R ealism a n d th e N eo lib era l C hallenge (Palgrave M acm illan, 1994); İslam a n d th e M yth o f C on fron tation . R eligion a n d Politics in th e M iddle E ast (I.B. Tauris, 1996); R evolu tion a n d W orld P olitics: T he R ise a n d Fail o f th e Sixth G reat P ow er (Palgrave M acmillan, 1999) (D evrim ve D ünya Siyaseti: Altıncı B üyük G ücün Yükselişi ve D üşüşü, İstanbul Bilgi Üniver sitesi Yayınları, 2 0 0 4 ); N ation an d R eligion in th e M iddle East (Lynne Rienner, 20 0 0 ); T h e W orld at 2 0 0 0 (Palgrave Macmillan, 2 0 0 1 ); T w o H ou rs T hat S h o o k the W orld: S ep tem ber 11, 2 0 0 1 : C auses a n d C on sequ en ces (Saqi Books, 2002); R evolution a n d Foreign P olicy: T h e C ase o f South Yemen, 1 9 6 7 -1 9 8 7 (Çambridge University Press, 20 0 2 ); T h e M iddle E ast in In tern ation al R elations: Potver, P o litics an d Id eo lo g y (Cambridge University Press, 2 0 0 5 ); 100 M yths A b ou t the M iddle E ast (Saqi Books, 2 0 05) ve B ritain ' s First M üslim (IB Tauris, 2 0 08) bulun maktadır.

Osmanlı Devletinin yıkılışını engellemek üzere ileri sürülen görüşlerin geçerliliklerini yitirdikleri bir dönemde yeni bir kimlik edinimi sağlamanın yanında yeni bir siyaset kurgusu oluşturma gayesi de taşıyarak ortaya çıkan Anadoluculuk, toprak milliyetçiliği üzerine inşa edilmiştir. 20. yüzyılın ilk çeyreğinde görülmeye başlayan Anadoluculuk, Türk Ocaklarındaki Turancılık ve Türkiyecilik tartışmaları sırasında belirginleşmiştir. Ocağın faaliyet alanı konusundaki bu tartışma, bir tercih yapma zorunluluğu sonucunda doğmuştur. Uzun ve yıpratıcı savaşların getirdiği kayıplar artık öze, Anadolu'ya dönmeyi gerekli kılıyordu. Esasen bu daralma, realist bir yaklaşımın ürünüydü.
Anahtar Kelimeler: Anadoluculuk, Anadolucu Tarihyazımı, Türk Tarih Tezi.

Anatolianist Movement, which came into being with the objective of building the provide for acquisition of a new identity and create a new politics of fiction, and at a time when the validity of the ideas regarding the prevention of Ottoman Empire from falling started to disappear, was built on territorial nationalism. Anatolianism firstly appeared in the first quarter of the 20th century, during the discussions about Turanism and Turkiyecilik in Türk Ocakları. The Ocak on the field of activity this discussion is born out of the necessity of making a choice. A long exhausting war casualties it was necessary to return to Anatolia to the essence now. In fact, this restriction was a product of the realistic approach.
Keywords: Anatolianism, Anatolianist Historiography, The Turkish History Thesis.

2024 Ocak ayında 4. baskısını yaptı. 2023 yılı Doğan Avcıoğlu Sosyal Bilimler Birincilik Ödülü sahibidir.

Türkiye’de son 20 yıldır devlette köklü değişiklikler yaşanıyor. Buna paralel, devlet hem kurumsal yapısı hem de aktörleriyle yoğun şekilde tartışılıyor. Ancak bu tartışmalarda çoğunlukla ya kişilere ya da güncel teknik değişikliklere yoğunlaşılıyor. Bugünü anlamak için tarihe başvurulduğunda ise, çoğu zaman umutsuz bir şekilde değiştirilemez olduğu kabul edilen ezeli ve ebedi bir güçlü devlet miti tekrarlanıyor. Fakat, hem günümüz devletini ve yaşadığı dönüşümü hem de köklerini bulduğu iddia edilen dönemleri anlamak için devleti tarihsel ve toplumsal bütünlüğü içinde incelemek gerekiyor.

İşte, Fatma Eda Çelik’in bu kitabı, tartışmaların fay hattını oluşturan bir konuya, “kişisel iktidara”, ve onun kurumsal boyutuna, “devlet başkanlığına”, bu bakış açısıyla bir çözümleme getirme iddiası taşıyor . Tartışmanın tarihsel köklerine yoğunlaşarak, Osmanlı Beyliği’nin tarih sahnesine çıktığı dönemden başlayarak Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu döneme kadar geçen süreci inceliyor. Sorunun kişilerden değil, toplumun örgütlenme biçiminden kaynaklandığını ve ancak toplumsal sınıfların devinimi içinde açıklanabileceğini gösteriyor. Toplumsal iktidarın farklı yoğunlaşma ve merkezileşme biçimleri aldığını; devlet başkanlığının da tarih boyunca bu doğrultuda biçimlendiğini ortaya koyuyor. Bu nedenle, 1920’li yıllarda, iki kişi, Vahdettin ve Atatürk; iki hükümet, İstanbul ve Ankara Hükümetleri biçiminde görülen karşıtlığın, aslında iki farklı örgütlenme tarzının karşı karşıya gelmiş olmasından kaynaklandığını söylüyor. Cumhuriyet’in, “mülk”ün temelini oluşturan “kişisel iktidar”a karşı, nasıl Büyük Millet Meclisi ve Başkanında cisimleşen bir “gayri-şahsi iktidar” yarattığını ortaya koyuyor. Böylelikle, devletin değişim ve dönüşümüne vurgu yaparak, bu sürecin somut tarihsel gelişimi içinde nasıl incelenebileceğini gösteriyor.

Özet
Soğuk Savaş sonrası güvenlik alanı, birey güvenliğinin öne çıkması, ulus devletin zayıflaması ve askerî güvenliğin görece öneminin azalması itibarıyla köklü değişimlere uğramış olsa da bugün dünya çapında konuşulan konulara bakıldığında Realizm ve Neorealizmin öne sürdüğü fikirsel çerçevenin hâlâ devam ettiği çeşitli verilerle birlikte görülmektedir. Bu makale Realizm ve Neorealizm çerçevesinde mevcut güvenlik ortamını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Terör ve sınır sorunları gibi problemlerden dolayı askerî seçeneklerin hâlâ güçlü bir koz olması, uluslararası ilişkiler teorileri bakımından değerlendirilecektir. Mevcut uluslararası ilişkiler ve uluslararası güvenlik ortamı analiz edilerek devletlerin hâlâ güçlü bir konumda yer aldıklarına dikkat çekilmiştir. Özellikle son yıllarda iç savaşların uluslararası gündemde daha fazla yer edinmesi ve insanları etkilemeye başlamasıyla birlikte askerî seçenekler ön plana çıkmaya başlamış, istikrarsız bölgelerde güçlü devletler çıkar yarışına girmişlerdir. Karşılıklı bağımlılığın gittikçe artmasının yanı sıra yeni ittifak yapılarının ve blokların oluştuğu, Suriye İç Savaşı gibi güncel konular izlendiğinde görülmektedir. İç savaşlar ve istikrarsızlıklar Realizm ve Neorealizmin tezlerini doğrulayabilecek özellikler taşımaktadır.
Abstract
Even though the security area has undergone radical changes after the Cold War due to the prominence of individual security, the weakening of the nation-state and the relative importance of military security, ,as worldwide issues are taken into consideration, that the realistic and neo-philosophical intellectual framework is still supported by various data. This article aims to analyze the existing security environment in the framework of realism and neorealism. The military options will still be a strong trump card for problems such as terrorism and border issues and will be evaluated in terms of international relations theories. It is emphasized that the states are still in a strong position through analyzing the current international relations and international security environment. Especially in the recent years since the civil wars are becoming topical issues and have begun to affect people, military options have started to come into prominence and powerful states have competed for their self interest in volatile region In addition to the increasing interdependence, it is seen that new alliance structures and blocks are formed as current issues like the Syrian Civil War are observed. Civil war and instability have features that can confirm the hypothesis of realism and neorealism.

Süreci harici olarak oluşmuş aktörlerin davranışsal etkileşim dinamiklerine indirgeyen gerçekçilik sorunsalı sistemik kuramların kapsamını belirler. Bu tarz bir mantıkla liberaller, yeni-gerçekçilerin savunduğu anarşik yapının nedensel güçlerini kabul ederler fakat haricen var olan öz-yardım sisteminde bile sürecin işbirlikçi davranışlar doğurabileceğini savunarak retorikte güçlü bir sav kazanırlar.

Ulus ve etni arasında kurulmuş hiyerarşik yapı, etnik/ulusal çatışmaların başlıca nedenidir denebilir. Bu yüzden ulus ve etnisite arasındaki farkın belirginleştirilmesine ihtiyaç vardır, ancak ulusdevletlerin inanmaya yatkın oldukları gibi kesin hatlarla çizilmiş bir ulus ve etnisite farkından bahsetmek kolay değildir. Çeşitli ulus ve etnisite tanımlarına yer verilerek ikisi arasındaki benzerliklerin ve farklılıkların ortaya konmaya çalışılacağı bu makalenin etnisite ve ulus tanımlarına tam bir açıklık getirme iddiasında olmadığını en başta belirtmekte yarar vardır.

Milliyetçi taleplerin dilsel ve kültürel hakların tanınmasıyla bertaraf edilmesinin kolay olmadığını göstermesi bakımından, Kanada-Quebec anlamlı bir örnektir.Zengin doğal kaynakları ve kusursuz
demokrasisiyle sakin ve çatışmasız bir göçmen ülkesi görünümündeki
Kanada’nın dünyadaki ve Türkiye’deki bu “aşırı” olumlu imajı,
Quebec sorununun uluslararası alanda meşruiyet kazanamamasına ve Kanada gibi âdil ve demokratik bir ülkede her türlü hakla donatıldıkları
halde kendilerine dert arayan Fransız asıllıların şımarıklığı olarak algı-
lanmasına neden olmuştur. Quebeclilerin, dünyanın diğer bölgelerindeki
bazı ulusal azınlıklar gibi ciddi bir asimilasyon tehdidiyle ve merkezî
hükümetin sistematik baskılarıyla karşı karşıya olmaması belki Quebec’in uluslararası destekten yoksun kalmasına yol açmıştır ancak Quebec sorunu Kanada’nın başını ağrıtmaya devam etmiştir. Dünyanın en gelişmiş demokrasilerinden biri olarak kabul edilen Kanada, çokkültürcülüğü resmî bir politika olarak benimsemesine ve Fransızca konuşan Quebec eyaletine birçok ayrıcalık ve özerklik tanıyan asimetrik bir federalizm uygulamasına rağmen Quebec halkını bünyesinde barındırmakta ve özellikle referandumlarla baş gösteren milliyetçilik krizini bastırmakta zorluk çekmektedir.

Özet SSCB'nin dağılmasıyla birlikte Rusların inşa ettiği kimlikler temelinde oluşturulan Orta Asya'daki Türk cumhuriyetleri bağımsızlıklarını kazandılar. Bu çalışmada ta-rihsel deneyimler ve belli başlı teorik yaklaşımlar göz önüne alınarak Sovyetler sonrası Türk cumhuriyetlerinde " Sovyetik ulustan modern ulusa geçiş " süreci bağla-mında Sovyet mirasının " ulusu yeniden kurma " daki etkileri değerlendirilerek, bu sürecin iç ve dış nedenlerden kaynaklanan temel sorunları üzerinde durulacak ve so-runların günümüz şartlarında nasıl aşılabileceği tartışılacaktır. Anahtar kelimeler: Orta Asya, ulus, ulus inşası, Yeni Türk Cumhuriyetleri GİRİŞ SSCB'nin dağılmasıyla birlikte dünya, Rusların çizdiği sınırlar ve verdiği kimlikler teme-linde Orta Asya'da yeni Türk cumhuriyetlerinin doğuşuna sahne oldu. Bu tarihte Asya'daki Türk topluluklarından önemli bir kısmı tamamen köksüz olmasa da esasen Ruslar tarafından icat edilen ve geliştirilen, ama buradaki toplulukların tam bir aidiyet ve sadakat hissetmedikleri toplumsal ve siyasal kimlikler temelinde bağımsızlıklarını kazandılar. SSCB tarafından " ulus " olarak nitelendirilen bu topluluklar, aslında Ruslar tarafından ve onların istek ve çıkarlarına uygun olarak tasarlanmışlardı. Bunlar inşa edilirken bir yandan yerel dil ve tarih abartılarak Türk topluluklarının farklılıkları pekiş-tirilmiş, öte yandan da yerel kültür ve gelenekler büyük oranda tahrip edilerek yerini Rus kültür ve geleneklerinin alması sağlanmıştı. Dahası, bu uluslar halkın tamamının birbiriyle sıkı bir dayanışma içinde olduğu bir bütün de oluşturmuyorlardı. İçinde " ulus " düşüncesini zayıflatan ulusüstü komünist ideolojinin yanı sıra kabilecilik, böl-gecilik gibi pek çok ulusaltı sadakat biçimleri vardı. Onların ulus gibi görünmeleri daha * Bu çalışma, Kırgızistan Kommersiyalık Enstitüsü Türk Dünyası İşletme Fakültesi'nce 21-25 Mayıs 2003 tarihinde yapılan Türk Cumhuriyetleri ve Topluluklarının Sovyetler Sonrası Sosyo-Ekonomik Değişme ve Gelişmeleri Sempozyumu'nda sunulan bildirinin gözden geçirilmiş ve genişletilmiş halidir.

Historiography During the Soviet Nation and State Building Process
The concepts of nation and state embody in themselves both normality and artificiality. It is firmly established by historical experience that the human, as the subject of the former as well as the object of the latter, frequently interferes with the content of these concepts. If this intervention stems from ideological reasons, the implication is that the mechanism for providing legitimacy is involved with its focus on historiography. At this stage, the engine of historiography becomes an office for the approval of political power.
Within that context, the fictionalization of history transforms the knowledge of the past to a reproducible product. This understanding means a neglect of the motive to attain the reality of the past; instead, the aim is to become the social engineering required for the continuity of the ideology. In this concise text, alongside the ongoing philosophical debates as to what history is and how it should be laid out, the instrumentality of history in practical terms will be examined with a special focus on the Soviet Union paradigm.
Keywords: Soviet historiography, Soviet nation-state, Territorial historiography, Soviet nationalism.

Giriş: Tarih boyunca, ulus-devletleşme sürecini yaşayan ülkeler, temellerini sağlamlaştırmak gayesiyle birtakım değişiklikler uygulamışlardır. Bu değişikliklerin uygulanma süreçlerinde, özne insan yerine sınırları belirli toprak parçaları olduğundan, insani boyutlarda yaşanabilecek problemler göz ardı edilmiştir. Bu değişikliklerin en belirgin olanı yer adlarının değişimi pratiğidir. Yer adları çalışmaları (toponimi) yer adlarının orijinlerinin, anlamlarının, kullanımlarının ve tiplendirilmesinin bilimsel araştırmalarıdır.

Küreselleşme sürecinin en önemli sonuçlarından biri, belirli bir ülkenin sınırları içinde yaşayan insanların can güvenliklerinin ve temel haklarının dünya kamuoyunun ilgi alanına girmesi ve ulusal ya da bölgesel sorunların artık küresel sorunlar haline gelmesidir. Küresel sorunlara farklı aktörlerin iştirakiyle kolektif çözümler geliştirme fikrinin bir sonucu olarak ortaya çıkan küresel yönetişimin önemli hedeflerinden biri de farklı coğrafyalardaki insani felaketlere çözümler bulmaktır. Bu çerçevede uluslarüstü, uluslararası ve bölgesel kuruluşlarla devletlerin ortak girişimleriyle belirli bir ülke sınırları içindeki insani felaketlere müdahale edilmesi şeklinde tanımlanabilecek ‘insani müdahale’ fikri ortaya çıkmıştır. Diğer taraftan geçmişteki pek çok örnekte insani müdahalenin can kayıplarını engellemek, müdahale sırasında yeni insan hakları ihlallerine sebep olmamak ve müdahale sonrasında barış ortamını sağlamak gibi hedefleri gerçekleştiremediği ortadadır. Bu çalışmada insani müdahalenin insani felaketlere karşı haklı ve gerekli bir cevap olduğu fikrinden yola çıkarak insani müdahalenin bugün mevcut haliyle neden uygulanamaz olduğu sorusuna cevap aranmaktadır. Bu çerçevede geçmişteki insani müdahale pratikleri göz önünde bulundurularak insani müdahalenin yasallığı, karar alma süreçleri, müdahalecileri ve sonuçları olmak üzere dört temel sorun alanı ele alınacaktır. Çalışmanın başlıca amaçları; insani müdahalenin sorunlu alanlarına bir bütün halinde bakmak, 90’ların başından bu yana uygulanan pratikleri sonuçlarıyla birlikte tartışmaya açmak ve sorunlu alanlara çözüm önerisi sunma adına yapılacak çalışmalara temel teşkil etmektir.

Özet: İlk olarak, 1999 yılında, Seattle'da gerçekleştirilen DTÖ protestosuyla dünya gündemine giren küresel toplumsal hareketler, önemli sayılabilecek başarılar kazanmış görünmektedir. Hareketlerin oluşturduğu koalisyon, gerçekleştirdiği protestolarla, küreselleşme sürecinin en önemli aktörleri arasında yer alan DTÖ, IMF, DB, AB gibi uluslararası kuruluşların meşruiyetinin tartışmaya açılmasını sağlamakla kalmamış, neoliberal küreselleşme politikalarının sorgulanmasına ve alternatifler üzerinde düşünülmesine neden olmuştur. Bu çalışma, küreselleşme karşıtı hareketler olarak da bilinen küresel toplumsal hareketlerin gelişimini ve geldiği noktayı incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışma, hareketlerin kökenleri ve gelişimi yanı sıra hareketin amaçları, eylem biçimleri, katılımcıların nitelikleri, gösteri ve toplantıların örgütlenme süreci gibi özelliklerini de ele almaktadır. Hareketin ortaya çıkardığı sosyal forum örgütlenmesi hareketin gelişimi açısından dönüm noktası olarak kabul edilse de, küreselleşme karşıtlarının önünde çözülmeyi bekleyen oldukça önemli sorunlar bulunmaktadır. Özellikle strateji, örgütlenme ve siyasi bir program ortaya koymak konularında küreselleşme karşıtı koalisyonun ortak bir noktaya varamadığı görülmektedir. Anahtar sözcükler: Küreselleşme karşıtı hareketler, küresel toplumsal hareketler, Dünya Sosyal Forumu, Sosyalizm, '68 hareketi.

Dünü, bugünü ve yarını ile eleştirel aklımızın süzgecinden geçirmek zorunda olduğumuz milliyetçilik nedir? Nereden doğdu, hangi yollardan geçti ve moden ulus devletlerin kurulmasını nasıl sağladı? Bugünün politik ikliminde neden tekrar canlandı ve etki alanını genişletti?  Elinizdeki kitap bir tarih kitabı değildir. Tam aksine tarihselliğine göz atan ama özünde güncel olarak bir problem haline gelen milliyetçiliği anlama gayretidir. Bunun için modernite bağlamına yani dünyayı dönüştürüp şimdiki haline getiren iktisadi, toplumsal ve siyasi süreçlere milliyetçiliği sağlam bir şekilde oturtmamız gerekir. 

Milliyetçi, ayrılıkçı ve kimileri tarafından neo-milliyetçi olarak adlandırılan hareketlerin gelişimi, gittikçe küreselleştiği düşünülen bir dünyada yeniden ivme kazandı. Bu tür hareketlerde Doğu’dan Batı’ya, Güney’den Kuzey’e bir canlanma gözleniyor. Buna ek olarak, Avrupa’da, Avusturalya’da, ABD’de ve daha birçok başka yerde, ideolojilerinin ana bileşeni milliyetçilik olan aşırı sağın siyasi faaliyetlerine verilen siyasi destekte de bir artış görülüyor.

Milliyetçilik modern ulus devletleri yönetenler tarafından, ayakta kalma stratejisine güç veren bir kuvvet olarak algılanıyor ve ihtiyaç duyuluyor. Etnisite, kimlik, ulusalcılık, yurtseverlik, muhafazakarlık gibi doğrudan milliyetçiliğe gönderme yapmayan mahçup kavramlar da her geçen gün daha popüler oluyor.

Milliyetçiliğin demokrasi kavramı ile ilişkisi de problemli. Biri dışlayıcı bir tutum takınırken, ikincisi ötekini tanıyan, konuşmak ve tartışmak isteyen ve varlığını farklı görüş ve toplulukların ifade gücüne dayayan siyasi bir kavram.

Milliyetçiliğin inşa süreci, özünde çok yeni tarihselliği ve bütün etrafında dolanan kavramlarla ilişkisi enine boyuna elinizdeki kitap boyunca tartışılıyor. Günlük sosyolojik hayatımızı, modern ulus devletlerin politik duruşlarını, sınırları, sınır ötesi ve içindekilerle ilişkilerimizi ve en sonunda küresel dünyanın bütün problemlerinin içinde bulunan milliyetçiliği daha fazla tartışmaya ihtiyacımız var.