Byzance

El objetivo de este trabajo de fin de grado es la recopilación de las diversas reinterpretaciones del Imperio Bizantino que el mundo de la moda ha llevado a cabo. Para ello, consta de dos secciones, una primera centrada en la definición de las características que conforman el imaginario y estética bizantinos, que se llevará a cabo a través de los mosaicos de Ravena, y una segunda que engloba los dos modos de reinterpretación de este imaginario que la moda ha desarrollado en la edad contemporánea.

par Bernard COULIE, dans Luc COURTOIS (éd.), «Les études orientales à l’Université de Louvain depuis 1834. Hommes et réalisations» (coll. Histoire, 12), Éditions Safran, Bruxelles, 2021.

Les études arméniennes et géorgiennes et les études byzantines se sont développées à l'Université de Louvain dans le cadre des études sur l'Orient chrétien. Les premiers cours apparaissent un peu avant le milieu du 19e siècle, mais ce n'est qu'au début du 20e siècle que les programmes d'études font une place officielle à ces trois domaines. Pour l'arménien et le géorgien, l'accent est mis sur l'étude des langues et la lecture des textes anciens, dans une perspective philologique; l'édition de textes, et en particulier l'édition de textes traduits du grec en arménien et en géorgien, occupe une place importante dans les recherches menées par les premiers enseignants (J. Lebon, J. Muyldermans). Dans le domaine byzantin, l'approche est davantage historique (E. Stein). Ces trois domaines connaissent un important développement au lendemain de la Seconde Guerre Mondiale, sous l'impulsion de G. Garitte et de ses successeurs (J. Lafontaine, J. Mossay).

Mots clé : arménien, Byzance, géorgien, grec, Orient chrétien, philologie

Armenian and Georgian studies, as well as Byzantine studies developed at the University of Louvain within the framework of studies on the Christian Orient. The first courses appear a little before the middle of the 19th century, but it is not until the beginning of the 20th century that these three fields occupy an official place in the study programs. For Armenian and Georgian studies, the emphasis is on the study of languages and the reading of ancient texts, from a philological perspective; the edition of texts, and in particular the edition of texts translated from Greek into Armenian and Georgian, occupies an important place in the research carried out by the first teachers (J. Lebon, J. Muyldermans). In the Byzantine domain, the approach is more historical (E. Stein). These three areas experienced significant development after the Second World War, under the leadership of G. Garitte and his successors (J. Lafontaine, J. Mossay).

Keywords: Armenian, Byzantium, Gergian, Greek, Christian Orient, philology
-------------------------------------------------
Table des matières sur http://www.safran.be/proddetail.php?prod=HIST12

Cette étude est consacrée aux relations entre Byzance et Chalcédoine et à leurs politiques d’alliance à l’époque hellénistique. L’analyse porte d’abord sur les territoires des deux cités: on retient dans ce cadre que les terres de Mysie présentent un intérêt pour les Byzantins et les Chalcédoniens, tout comme le contrôle du trafic commercial par le Bosphore thrace. Confrontées aux attaques des dynastes hellénistiques et des barbares, les deux cités font preuve de solidarité, c’est notamment le cas lors de la période de ca. 260-220, lorsqu’elles établissent une union monétaire. Elles connaissent néanmoins des divergences, surtout au sujet de la possession de Hiéron asiatique, site occupé par les Byzantins peu avant la guerre de 220 contre Rhodes et le roi bithynien Prusias Ier. L’examen des relations avec l’extérieur permet de constater que les Byzantins et les Chalcédoniens mènent à la fin du IIIe siècle des politiques d’alliance différentes, bien qu’ils aient le même ennemi, le royaume de Macédoine de Philippe V. Chalcédoine fait partie de la Confédération d’Athéna Ilias et devient l’alliée de la Ligue étolienne, tandis que Byzance établit une union politique avec Périnthe. En conclusion, les alliances des cités du Bosphore s’organisent en fonction des relations avec les dynastes hellénistiques, et puis avec Rome, mais celles-ci entrent aussi dans la logique de l’émulation et des rivalités entre cités elles-mêmes.

La riqueza de los dieciséis trabajos reunidos en este volumen apenas queda resumida en las tres palabras de su subtítulo.

El título principal, a su vez, pretende transmitir la idea de que hoy en día existen pocas plumas tan capaces como las de Pierre Toubert para comprender la Edad Media, ese término o concepto que no necesita ninguna adjetivación geográfica so pena de incurrir en la tautología, como hace tiempo advirtieron otros insignes medievalistas.

El primero de dichos trabajos fue escrito en colaboración con Jacques Le Goff —cuya reciente muerte ha segado la pretensión de que prologara este libro— y constituye un jalón fundamental para comprender la evolución de la historiografía medievalista desde mediados del siglo pasado.

El último constituye un breve, y a la vez precioso, testimonio autobiográfico recogido en forma de entrevista por Nicolas Offenstadt, historiador comprometido y co-director de la revista en la que fue publicada. Entre ambos, quienes lean esta obra miscelánea encontrarán sabias reflexiones sobre la naturaleza de los documentos de los siglos centrales de la Edad Media y sobre algunos componentes básicos del mundo medieval (frontera, estructuras agrarias y eclesiásticas, cruzada), sin olvidar la comparación y relación que Europa occidental mantuvo con Bizancio y el islam.

La última parte está dedicada a otro aspecto no menos esencial de la sociedad medieval como fue el de la percepción y la gestión de las crisis que la azotaron, sobre todo en el siglo XIV.

This volume taps into the heretofore scarcely leveraged potential offered by a codicological and paleographic approach to reconstruct the history of Ptolemy’s 'Geography'. The author presents many of the work’s manuscripts for the first time, and also provides a number of illuminating insights about the history of the reception of Ptolemy’s 'Geography'.

Der Historiker und Philologe Vasile Grecu (1885-1972) ist einer der Gründer der rumänischen byzantinischen Studien. Er war 1971 Präsident des 14. Internationalen Kongresses für Byzantinische Studien und wurde zum ehrenamtlichen Vizepräsident der Internationale Vereinigung für Byzantinistik gewählt. Er hat zahlreiche Studien und Quellenausgaben veröffentlicht, die bis heute von großem Wert sind. Dieser Band vereint 25 Studien des rumänischen Byzantinisten in deutscher und französischer Sprache. Diese betreffen folgende Interessengebiete : die byzantinischen Handbücher der Kirchenmalerei, die byzantinische Geschichtsschreibung, die Rezeption der byzantinischen Literatur in den rumänischen Fürstentümern, sowie die neugriechische Literatur im europäischen Kontext.

Publié dans le prolongement du colloque international sur la Crète qui s’est tenu à Montpellier en novembre 2013, ce livre rassemble 20 communications inédites sur l’histoire de la plus grande des îles de la mer Égée de l’Antiquité jusqu’au XXe siècle.
Trois thèmes structurent cet ouvrage collectif : les figures naturelles et culturelles, les symboles et les traits de l’identité crétoise et des identités minoritaires insulaires ;  les regards savants occidentaux et grecs portés sur la Crète ; la place politique, religieuse et stratégique que cette marche frontière insulaire tient dans les luttes passées pour la domination de la Méditerranée orientale.

Published a year and a half after an international conference on Crete took place at Montpellier, this book presents the principal results of this meeting and its works. All written or translated in French, some 20 original articles are dealing with the history of the largest Egean Island from the Ancient Times up to the XXth Century.
Three major themes organize this book : the natural and cultural symbols and features of Cretan common and subaltern identities; the western learned representations of Creta ; the political, religious and strategic importance of an insular frontier and place of arms in the past struggles for the supremacy over the Eastern Mediterranean.

Dans quelle mesure les traditions de l’Église orthodoxe, héritière d’un modèle byzantin imprégné de césaropapisme qui ignorait donc la séparation des pouvoirs temporels et spirituels, ont-elles influencé les comportements démocratiques dans les pays d’Europe où elle est dominante ?Le cas particulier de la Roumanie depuis 1948.Doctorat en Histoire, art et archéologieinfo:eu-repo/semantics/nonPublishe

L’article se propose d’examiner le rôle des associations dionysiaques et des communautés villageoises dans la diffusion des pratiques civiques et religieuses à Byzance à l’époque impériale. De même, l’enquête permet de connaître les magistratures des divers groupes et de les comparer à celles de Byzance : dans tous les cas, les thiases et les villages célèbrent des divinités locales et reproduisent, à leur échelle, les institutions de la cité. On peut citer, entre autres, l’exemple du village des « Premiers Mysiens », dont les membres se réunissaient autour du culte de Zeus Pratomysios. Comme l’indique le nom, le groupe se forge une identité locale dans les campagnes de la Mysie, mais qui n’est pas à dissocier de l’identité civique, car les institutions de Byzance (le magistrat éponyme, des subdivisions civiques) sont mentionnées dans un décret honorifique émanant de cette communauté.

Michel BALIVET est professeur émérite depuis 2012 à Aix-Marseille Université, où il y enseigne l'histoire seldjoukide, ottomane et byzantine. Il est également chercheur associé à l'Institut de Recherches et d'Études sur le Monde Arabe et Musulman (I.R.E.M.AM). Ses recherches portent sur le fait religieux en Anatolie et aux Balkans à l'époque ottomane. Son oeuvre est conséquente, et ne compte pas moins de 150 ouvrages et articles sur la question. Le professeur BALIVET m'a fait l'honneur de me recevoir à son domicile dans la périphérie aixoise, le 26 janvier 2018, pour revenir sur sa carrière.

Catálogo publicado con motivo de la exposición temporal celebrada en el Museo Arqueológico Municipal de Cartagena, bajo la organización de la Concejalía de Cultura del Excmo Ayuntamiento de Cartagena y la Dirección Gral de Cultura de la Región de Murcia

Το βιβλίο εγκρίθηκε από το Πανεπιστήμιο ΗΑRVARD, και ευρίσκεται πλέον στη Βιβλιοθήκη του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών Dumbarton Oaks του Πανεπιστημἰου, στην Georgetown της Washington.
https://hollis.harvard.edu/primo-explore/fulldisplay?docid=01HVD_ALMA212508575660003941&context=L&vid=HVD2&lang=en_US&search_scope=everything&adaptor=Local%20Search%20Engine&tab=everything&query=any,contains,Chalkou%20Maria&offset=0

Εἰς μνήμην Ἰωάννη Ἀραχωβίτη (1939-2020)
Μέλος τοῦ Σώματος Ὁμοτίμων Καθηγητῶν τοῦ Πανεπιστημίου Αθηνῶν

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Από το Βυζάντιο μέχρι την επανάσταση του 1821.
Από τους Βυζαντινούς μέχρι τους υπόδουλους Έλληνες που κατάφεραν να ξεσηκωθούν μετά από 400 χρόνια σκλαβιάς.
Βυζαντινή αυτοκρατορία, μετά Οθωμανοί αφέντες άρπαγες και κυρίαρχοι.
Πολλά τα ερωτήματα λίγες οι απαντήσεις, αντικρουόμενες πολλές  φορές οι απόψεις.
Σε θέματα παιδείας και επιστήμης λιγότερες οι πληροφορίες, μεγαλύτερο το σκοτάδι.
Ακόμα πιο μεγάλη η ασάφεια στον τομέα της Μαθηματικής επιστήμης.
Τα σχολεία και τα Πανεπιστήμιά μας, εδραίωσαν την αντίληψη περί σχετικής απραξίας στον τομέα των Μαθηματικών κατά τη διάρκεια όλης αυτής της περιόδου που διήρκεσε πέραν των 1500 χρόνων.
Η έρευνα ξεκίνησε έχοντας μπροστά μου ένα βυζαντινό μαθηματικό χειρόγραφο του 15ου αι., και πλάι μου διακριτικές φιγούρες-οδηγούς την Καθηγήτρια του Μαθηματικού Αθηνών κ. Μαρία Παπαθανασίου, και τον εκλιπόντα Καθηγητή Ιωάννη Αραχωβίτη.
Η επιθυμία της γνώσης ισχυρότερη από τα εμπόδια βοήθησε, και το χειρόγραφο διαβάστηκε μετά από τα μαθήματα Παλαιογραφίας που προσέφερε με εξαιρετική αγάπη, χαρά και άπειρη γνώση,  ο κ. Αγαμέμνων Τσελίκας, στο Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος.
Γολγοθάς ο όγκος των 1000 και πλέον μαθηματικών προβλημάτων του χειρόγραφου, χωρίς σταματημό η περιέργεια για τη ζωή και τις συνήθειες εκείνων των προγόνων. Για το είδος και το επίπεδο της μόρφωσης των διδασκάλων, το πώς δίδασκαν, ποιες μεθόδους χρησιμοποιούσαν, τί είδους μαθητές είχαν, πώς ήταν τα βιβλία τους, πού έγραφαν, πότε μπήκε στη ζωή τους το χαρτί, και τόσα άλλα που προσφέρουν ισχυρή συγκίνηση και κίνητρο στους ερευνητές.
Μετά από πολυετή έρευνα καταρρίφθηκε ο πρώτος μύθος περί των αδυναμιών της μαθηματικής παιδείας στο Βυζάντιο. Τα ψαξίματα και οι ανακαλύψεις μας έγιναν διδακτορικό στο Μαθηματικό Τμήμα του ΕΚΠΑ, έγιναν βιβλίο, και το Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών του ΑΠΘ ανέλαβε την έκδοσή του το 2006.
Και μετά; Και μετά τί; Δεν θα ανέμενε κανείς ότι αυτό ήταν και τελείωσε. Τα ερωτήματα δεν είχαν επαρκώς απαντηθεί. Το Βυζάντιο τελείωσε, τα τελευταία του χρόνια πριν την άλωση κυκλοφορούσαν πολλά χειρόγραφα Μαθηματικών, η ύλη τους όμως ήταν καθρέπτης των προβλημάτων της καθημερινής ζωής των κατοίκων της αυτοκρατορίας, που είχε δραματικά συρρικνωθεί και περιοριστεί σε ελάχιστους πια τόπους.
Η απειλή των Τούρκων ήταν πλέον ορατή. Φαινόταν στα χειρόγραφα. Τα προβλήματα είχαν οσμή εμπορίου ειδών καθημερινής ανάγκης, αγοραπωλησιών, πολεμικής και οχυρωματικής τέχνης. Στον πρόλογο του βυζαντινού χειρόγραφου του 15ου αι. διάβασα αρκετά προβλήματα σχετικά με κατασκευές τάφρων, σκαλωσιάς που να ακουμπά σε τείχος πόλης κ.λπ. και το θεώρησα φυσιολογικό, αφού το χειρόγραφο γράφηκε το 1436, ή και λίγο πιο πριν, και το 1453 έγινε η άλωση της πόλης. Όταν όμως αναζήτησα τη λύση αυτών των προβλημάτων διαπίστωσα ότι τα φύλλα που τα περιείχαν, έλλειπαν. Μάλλον κάποιοι που τα αφαίρεσαν τα είχαν ανάγκη για να προετοιμαστούν.
Ο δρόμος μας οδηγεί σοφά κάποιες φορές. Η Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη της Δημητσάνας έφερε ακριβώς μπροστά στα μάτια μου ακουμπισμένο σε μια βιτρίνα της Βιβλιοθήκης ένα μαθηματικό χειρόγραφο του 18ου αι. Οι άνθρωποι εκεί για να διευκολύνουν την έρευνά μας είχαν την καλοσύνη να φωτογραφίσουν μία μία τις σελίδες του, με ευλαβική προσοχή για να μη σκιστεί το γέρικο πολύτιμο και πολυδιαβασμένο ‘Μαθηματάριον’!
Αποδείξαμε ότι ο ανώνυμος συγγραφέας του είναι ο Νικηφόρος Θεοτόκης, και συγκινηθήκαμε όταν μάθαμε ότι έστελνε τα έργα του από την αλλοδαπή στην πατρίδα του, τις περισσότερες φορές ανυπόγραφα, με μόνη λαχτάρα να μορφωθούν οι Έλληνες όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, όσο το δυνατόν πιο πολύ. Βλέπεις, πίστευε πως με την παιδεία ανοίγει το μυαλό, και ανυψώνεται η ψυχή, και ανταριάζει ο άνθρωπος από την επιθυμία της απαλλαγής από κάθε είδους και μορφής απρόσκλητο ζυγό.
Για άλλη μία φορά, καμία κούραση, κανένα εμπόδιο δεν σταμάτησε την αναζήτηση απαντήσεων σε παμπάλαια πια ερωτήματα. Γιατί, αν το Βυζάντιο το είχε αφήσει αδικημένο η Ιστορία σε σχέση με την επιστήμη και την παιδεία στην πατρίδα μας, τότε τί να πει κανείς για την περίοδο της Τουρκοκρατίας με τις μνήμες από κρυφό σχολειό και ψάλτες δασκάλους;
Θησαυρός το χειρόγραφο του Θεοτόκη. Ήταν ο Θεοτόκης πλέον ο υπεύθυνος για τα μάτια μας που παραμένουν ορθάνοικτα μπροστά στο γεγονός ότι στη Δημητσάνα και γενικότερα στην Πελοπόννησο που κολυμπούσε στο αίμα μετά τα ‘Ορλωφικά’, οι νέοι διδάσκονταν ύλη Μαθηματικών πανεπιστημιακού επιπέδου. Και ας έγιναν λίγο αργότερα τα βιβλία της Βιβλιοθήκης φυσέκια για τις ανάγκες της επανάστασης του 21.
Τα βιβλία το είχαν κάνει το χρέος τους. Έβαλαν ένα χεράκι και αυτά για να ξεκινήσει η επανάσταση. Και μετά ανασκουμπώθηκαν, και  άλλαξαν μορφή γιατί είχαν έναν πόλεμο να φροντίσουν.
Στο βιβλίο αυτό λοιπόν που κρατάτε στα χέρια σας, όλα αυτά αναλύονται με την επιστημονική χροιά που τους πρέπει, αφού στην επιστήμη σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν η αυστηρή τεκμηρίωση και οι αποδείξεις.
Αλλά, πέρα από αυτό, όσοι έχουν την έφεση να ταλαιπωρηθούν αναλαμβάνοντας την έκδοση κάποιου μαθηματικού χειρόγραφου, ας ασχοληθούν με την 3η Ενότητα του βιβλίου, όπου με συγκεκριμένα αναλυτικά παραδείγματα θα οδηγηθούν στην κατανόηση των διαδικασιών που απαιτούνται για την πλήρη και ολοκληρωμένη μελέτη του χειρόγραφου τους.
Γιατί, χειρόγραφα υπάρχουν πολλά, και δη μαθηματικά. Αρκετές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα μπορούν να προσφέρουν υλικό στον επίδοξο ερευνητή. Και ποιος ξέρει, μπορεί σιγά σιγά να βαδίζουμε όλο και περισσότεροι με τα μάτια ανοιχτά μπροστά στο πάμπλουτο και πολυτελές βασίλειο της Ιστορίας της πατρίδας μας, περήφανοι και υπεύθυνοι για το φορτίο της αδιάλειπτης συνέχειας του Ελληνισμού, που έχουμε με τη σειρά μας επωμισθεί.
Πειραιάς 11 Μαρτίου 2021
Μαρία Χάλκου
ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821 (ΥΠΟ ΕΚΔΟΣΗ)

Αγαπητοί αναγνώστες με μεγάλη χαρά ανακοινώνουμε πως σε λίγες ημέρες θα κυκλοφορήσει το υπό έκδοση από τον εκδοτικό μας οίκο βιβλίο της Μαρίας Χάλκου με τίτλο: «ΑΠΟ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821».
Στις 2 πρώτες Ενότητες  αυτού του βιβλίου εξετάζεται ο ρόλος των πνευματικών ανθρώπων της πατρίδας μας στην Επανάσταση του 1821, αλλά και η συμβολή των επιστημών και ιδιαίτερα της επιστήμης των Μαθηματικών στον προσδιορισμό της νεοελληνικής μας ταυτότητας.
Η συγγραφέας αντλεί πολύτιμες πληροφορίες από 2 κυρίως ελληνικά χειρόγραφα του 15ου και του 18ου αι. που η ίδια εξέδωσε το 2006 και το 2009. Τα χειρόγραφα αυτά ευρίσκονται στις βιβλιοθήκες πολλών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, στις οποίες έχουν καταχωρηθεί ως Πηγές για την Ιστορία των Μαθηματικών και την Ελληνική Ιστορία.
Στην 3η Ενότητα δίνονται οδηγίες για τη μελέτη και την έκδοση χειρογράφων με παραδείγματα από τα αρχεία των ελληνικών χειρογράφων.

Εκδόσεις Κέφαλος

200 χρόνια από τον ξεσηκωμό μας!!!  Είναι τιμή μου που το δοκίμιο μου συμπεριλήφθηκε στην 800σέλιδη Διεθνή Επετειακή Ανθολογία, στον Τομέα : "Έλληνες με προσφορά στα Γράμματα, στην Τέχνη, στον Πολιτισμό". Το σημαντικό αυτό έργο έφερε εις πέρας με μεγάλη επιτυχία η Διεθνής Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών-Καλλιτεχνών με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Το δοκίμιο προέρχεται από το βιβλίο μου με τίτλο: "Από το Βυζάντιο μέχρι την προετοιμασία της Επανάστασης του 1821", εκδόσεις Κέφαλος, Αθήνα 2021.