Postkolonyalizm

Uluslararası ilişkiler alanında yaşanan hızlı değişim bu alandaki teorik tartışmaları da sürekli kılmaktadır. Uluslararası ilişkilerde, toplum bilimlerinin diğer alanlarında olduğu gibi tek bir teori ile tüm dış politika ve uluslararası ilişkileri analiz etme mümkün değildir. Bu durum uluslararası ilişkilerin kendine özgü nedenleri kadar toplum bilimlerin genel niteliğinden de kaynaklanmaktadır. Temelinde insan olgusuna dayanan toplum bilimi, incelediği alanın ve ögenin değişkenliğine ayak uydurmak zorunda kalmaktadır. Bu nedenle siyasal bilimlerde ve uluslararası ilişkilerde teorik tartışmaların geçmişini devlet olgusunun ortaya çıkışına kadar geri götürmek mümkündür. Bu durum insanın ve onu etkileyen olguların sürekli değişmesinden ve bu alana uygulanabilecek genel teorilerin geliştirilmesinin doğa bilimleri kadar kolay olmamasından kaynaklanmaktadır. Doğa bilimlerindeki düzenlilikler, bu alana uygulanabilecek genel teori ve yasaların ortaya konmasına olanak sağlarken, aynı durum toplum bilimleri, siyasal bilimler ve uluslararası ilişkiler için söz konusu olamamaktadır.

The book 'Socjalistyczny postkolonializm. Rekonsolidacja pamięci' (Socialist Postcolonialism: Memory Reconsolidation) is about the Polish postcolonial tradition of before 1989, which has been blanked out of memory. The year 2000, i.e., the year in which the Polish translation of Ewa Thompson’s book Imperial Knowledge. Russian Literature and Colonialism appeared, is taken as the beginning of Polish postcolonial thought. However, the general thesis of the present book is that widely understood postcolonialism functioned in Poland before 1989. The real beginning of thinking in postcolonial terms started with the World Congress of Intellectuals in Defense of Peace, held in Wrocław in 1948. The purpose of the book is to reconstruct the rubbed out history of socialist postcolonialism and to determine the reasons why this cultural phenomenon was remembered/forgotten. This first task is achieved by analyzing political, press, literary, scientific and artistic discourses referring to the so-called Third World and its relations with the semi-peripheral Second World, i.e., Poland; while the second task is treated within an original conceptual framework for writing about remembering/forgetting, using the category of re/consolidation drawn from neuroscience and psychology. The work uses the terms “socialist postcolonialism” and “postcolonialism of the Second World” alternately and refers to postcolonial studies, although conceptually it is rooted in memory studies which are also seeing intense development in Poland.

Antikçağdan beri Batı Dünyası, gerek sosyo-ekonomik ve gerekse de kültürel açıdan kendisinden neredeyse tamamen farklı olan Doğu’nun egzotizmi ve doğal kaynaklarıyla ilgilenmektedir. Tahakküm felsefesiyle hareket eden Batı, Doğu’ya karşı tüm pratiklerinde akademik bir kimlik kazandırma ve taleplerini meşrulaştırma çabası içerisinde olmuştur. Akademik, düşünce ve sanat çalışmalarıyla maskelenen oryantalizm, sömürge girişimlerini besleyen bir projeydi. Öylece, bir yandan oryantalizmin çatısı altında Doğu’ya ilişkin üretilen bilgi ile kolonyalizm/sömürgecilik faaliyetleri geliştirildi, öte yandan sömürge kanalıyla elde edilen kaynaklarla da oryantalizm finanse edilerek sömürgecilik devam ettirildi. İkinci Dünya Savaşı sonrasında Amerika'nın üstünlüğü ele almasıyla Avrupa ülkeleri doğudaki hâkimiyetlerini kaybetti. Amerika merkezli bu yeni dönemde hemen her düşünce/disiplin: poststrüktüraliz, postmodernizm, postmarksizm, postkolonyalizm gibi, “post” önekini aldı. Postmodernizm ve postkolonyalizm gibi bazı disiplinler “post” önekiyle, “ikircil”liğe neden olup çeşitli tartışmalarla sorunsallaştırıldılar. R. J. Yung’ın “trikontinental” (Latin Amerika, Asya ve Afrika) olarak adlandırdığı ülkelerin halkları, oryantalizme ve sömürgeci ülkelere karşı eleştirel bir tutum sergiledi. Bu uyanışla, özellikle de 1950-1960’lardan sonra, sömürgecilikten kurtulan (sömürgeciliğin kabuk değiştirmesi) ülke halklarının; edebiyatçıların, düşünürlerin vs. Batı karşıtı “postkolonyal eleştiri”leriydi. Transforme olan sömürgecilik postkolonyalist uygulamalarla emperyalist pratiklerin en beter biçimi olarak devam etti. Oryantalizmin sanatsal, felsefi ve bilimsel özelliklerinden hareketle (düşünce yapısı itibariyle) Rönesans’tan modern oryantalizme ve günümüze kadar resimde, sinemada, edebiyatta hatta İstanbul Bienali'ne kadar bir kısım örneklerle anlatılmıştır. Bu bağlamda, Batı tarafından üretilen “oryantalizm” maskesi altında yatan siyasi, iktisadi ve kültürel arka plandaki gerçekleri sorgulamak, “postkolonyalizm” ile ilişkisini irdelemek bu makalenin en temel amacıdır. Ayrıca, “kolonyalizm”, “oryantaizm”/neo oryantalizm ve “postlolonyalizm”in: ontolojik, epistemolojik, sosyolojik bakımdan incelemek makalenin bir diğer amacıdır.

Bu yazıda, Avrupamerkezli tarih anlatılarının nasıl bir susturma, yok sayma mekanizması olduğunu anlatılıyor. Fransız Devrimi’nden Haiti’deki plantasyonlara, Avrupalı felsefecilerin sömürgecilik karşısındaki tavırlarından Karl Marx’ın tarih anlayışına uzanan farklı güzergâhlar takip ediliyor. Birbiriyle alakasızmış gibi duran bütün bu hikâyelerin ortak noktası şu: Tarih, belirli bir öznenin etrafında, yani belirli bir failin yapıp-ettikleri olarak anlatıldığı müddetçe birtakım yerler, zamanlar ve insanlar, hikâyenin dipnotu olarak kalmaya mahkûm kalırlar. Varlıkları yoklukları ana hikâyeye etki etmez. Daha doğrusu, aynı hikâye bu diğer coğrafya ve insanlar olmasa da aynı şekilde anlatılabilir. Ancak, bu yazıda, sorunun sadece Avrupamerkezcilikten kaynaklanmadığı, tarihyazımının daha kapsamlı bir eleştirisine ihtiyaç duyduğumuz iddiası savunuluyor. Avrupamerkezciliğe getirilen pek çok eleştirinin de ister istemez benzer tuzaklara düştüğü, yani tarihi (Avrupa değilse de) yine bir merkez çevresinde konumlandırdığı gösteriliyor.

Yazının temel gayesi, tarihin kayda değmeyen unsurları olarak es geçilen mekânlar/insanlar hakkında düşünmek; bu sayede Avrupa ve Avrupa tarihi gibi kavramları bir daha tartışmak.

İktidar ve bilgi üretimi arasındaki ilişkiyi madun kavramı etrafında ele alan bu bildiride, emperyalizmin ve sömürgeciliğin entellektüel üretimdeki kurucu işlevi sorunsallaştırılmaktadır. Kavramın nasıl geliştiği ve bugüne kadar hangi değişmeleri geçirdiği tartışılmaktadır. Kavramın Türkçeye çevirisinin yarattığı sorunlar, entellektüel ve akademik alana nasıl bir müdahale yaptığı, epistemik bir kopuşu nasıl gerçekleştirdiği, Avrupamerkezcilik ve Modernite eleştirisindeki yeri, elit olmayan bir tarih yazımı çabası, madunlardan/alttakilerden öğrenme tezi gibi konular ele alınmaktadır. Bu bildiri, madun ve maduniyet kavramı ile birlikte geliştirilen bakış açılarının ve üretilen bilginin Türkiye sosyal
bilimleri içinde nasıl bir anlam bulabileceği sorusunu yöneltmektedir. Bu anlamda, madun kavramıyla birlikte çalışarak Türkiye’de nasıl ilişkiler, eylemler ve düşünceler üretebileceğimiz sorusuna cevap aramaktadır.

Yeni medya teknolojileri ile üretilen, toplanan, kaydedilen, mübadele edilen ve dolaşıma sokulan veri yığınları bugün algoritmik yönetimselliğin gündelik hayatın içinde giderek daha sistematik bir şekilde işlemesine yol açmaktadır. Veri hegemonyası, büyük şirketler ve hükümet kuruluşlarının oluşturduğu b(ağ)lar ve bu b(ağ)ın denetim altına aldığı bürokratik ve hukuki süreçler ile birlikte işlemektedir. Hafızanın ve dolayısıyla bilgi ile iktidarın inşa edilme ve üretim süreçleri ile işlemlerini dönüştüren veri yığınları, günümüz toplumsal yaşamının önemli bir unsuru olarak giderek etkisini artırmaktadır. Bu kapsamda makale, veri hegemonyasını, yeni maduniyeti ve sömürünün güncel b(ağ)larını eleştirel bir yaklaşımla irdeleyen sanat-hafıza işlerini irdeleyecek, Türkiye'den ve dünya'dan güncel örnekler ile birlikte tartışacaktır.

Today data stack, which is produced, collected, saved, exchanged and circulated by new media technologies lead to systematic execution of algorithmic governance in everyday life. Data hegemony operates with the nettachments of big corporations, governmental agencies, along with the bureaucratic and the legal processes that these actors control. As data stack is increasing it's impact by transforming the production phases of memory, the construction of knowledge and power is also gaining an updated character. In this framework, this article aims to discuss data hegemony, new subalternity and contemporary nettachments of colonization by extending the discussion with some art-memory works that critically engage with these problems.

Afrika sineması, dünya sinema tarihi açısından farklı bir yerde durmaktadır. Bu farkın kökenleri 1960'larda oluşmaya başlayan sömürgecilikten kurtulma sürecinden ve aykırı sinema hareketlerinden kaynaklanmaktadır. Bu tez çalışması Afrikalı yönetmenlerin yapıtlarındaki kolonyal dönem mirasının etkisi ve buna bağlı olarak direniş biçimlerinin de tepkisel üretimi irdelemektedir. Afrika sineması toplumsal tabanlı bir sinemadır. Sömürülen geçmişi, göç olgusu, azgelişmişliği, bağımsızlık mücadeleleri, diktatörlükler ve toplumsal baskılar gibi toplumsal hayatı etkileyen faktörler Afrika sinemasının yönünü çizmesini sağlamıştır. Bu çalışmada, kolonyal dönemdeki batılı ülkelerin sömürgeci idare şekillerine karşı farklı tarzda başkaldırıları barındıran Afrika sinemasının önemli yönetmenlerinin yapıtları kronolojik olarak işlenmiştir. Çalışmanın sonucunda Afrika sinemasında kolonyal ile postkolonyal dönem arasında kültürel, politik ve tarihsel bir ilişkinin varlığı gözlemlenmiştir.

Osmanlı topraklarının sinemayla buluşması 1896 tarihinden sonrasına, II. Abdülhamid dönemine rastlamaktadır. Bu dönemde hazırlanan 1903 Sinematograf İmtiyazı, sinemanın siyasal iktidar tarafından kullanım fikrini somut bir biçimde ortaya koymaktadır. Yürürlüğe girip girmediği konusunda kesin sonuçları olmamakla birlikte bu tür bir projenin belgelenmesi hem sinema tarihine bir katkıdır hem de Abdülhamid dönemi bürokrasisinin sinemaya bakış açısını yansıtması açısından önemlidir. Bu makalede 1903 Sinematograf İmtiyazı, öncesinde sinemanın tâbi olduğu yasal uygulamalarla birlikte sunulmaktadır.

Bu çalışmanın amacı AKP " nin ulus inşa sürecini postkolonyal milliyetçilik açısından değerlendirmektir. AKP " nin " Yeni Türkiye " sloganı ve dava misyonu arasındaki ilişki ve çelişkilerin, AKP " nin kendisini yerleştirdiği postkolonyal bağlamda çözümlenmesinin AKP " nin " ulusu " nu anlamak açısından elzem olduğu düşünülmektedir. AKP " nin dinsel milliyetçiliğinin postkolonyal milliyetçilik bağlamında değerlendirilmesinin temel nedeni, AKP " nin kendisini sömürgeci bir düzeni yıkan kurucu iktidar olarak görmesi ve dayandığı tabanın da kendisini bir ulusal kurtuluş hareketi gibi tanımlamasıdır. AKP " nin " sömürgecisi " fiili bir işgalci değil, zihniyet işgalcisidir ve bu " öteki " genel bağlamda Batı olarak kodlansa da Türkiye özelinde Kemalizmdir. AKP " nin kendi " sömürgecisi " ne karşı geliştirdiği postkolonyal miliyetçilik Partha Chatterjee " nin postkolonyal milliyetçilikler içi sunduğu 3 evrede ve Chatterjee " nin maddi-manevi alan kavramları çerçevesinde incelenecek (1996); özellikle AKP " nin kurucu aktör olduğu varış evresi ve bu evredeki ulus inşa sürecine odaklanılacaktır Abstract The purpose of this study is to evaluate the nation building process under the AKP government in the context of postcolonial nationalism. It is been thought that analyzing the relations and contradictions between the slogan of " New Turkey " and the mission of " cause " in the context of postcolonial nationalism is vital to understand the " nation " of the AKP. The basic reason of assessing religious nationalism of the AKP in the context of postcolonial nationalism is that the self-description of the AKP cadres and grassroots. Both identify the AKP as a founding power and as a national liberation movement against a colonial power. The " colonial power " of the AKP is not defined by basing on a colonial invasion, but colonization of mentalities. Although " the colonial other " is defined as West in generic terms, it is Kemalism in the context of Turkey. The postcolonial nationalism of the AKP will be studied according to 3 main phases of Partha Chatterjee and his terms, like material-spritual domains, will be followed in this analysis. Especially, the it will be focused on the last phase in which the AKP has undertaken the role of founding other and has begun to build its " nation " .

Özet: Birinci ve İkinci Dünya Savaşları sonrasındaki dönemler pek çok bağımsız ve egemen devletin uluslararası alana dâhil olma serüvenini başlatmış ve günümüze kadar bu süreç devam etmiştir. Batı'nın etkisinden kurtularak bağımsızlığını ilan eden devletlerden pek çoğunun, bugün askerî olmasa da geniş çapta bir sömürü altında olduğu ileri sürülmektedir. Dünyanın büyük bir bölümüne uzun yıllar boyunca sahip olan Batı, günümüzde de etkisini ve nüfuzunu koruyabilmek için çeşitli araçlara başvurmaktadır. Postkolonyalizm'in bu ve benzer savları bugünün uluslararası ilişkilerinin doğasına farklı bir bakış açısı sunmaktadır. Bu kurama göre Batı, yüzyıllarca " Doğu " ya da " öteki " gibi kavramlarla tanımladığı kendisinin dışında kalan dünyayı sömürgeleştirmiştir ve bu sömürü düzeni askerî anlamda olmasa da devam etmektedir. Siyaset, ekonomi, kültür, toplum, teknoloji gibi alanlarda gözlemlenebilen bu sömürüyü sanat alanında da görmek mümkündür. Bu çalışmada öncelikle postkolonyalizm kuramının temel savları ve uluslararası ilişkilerin doğasına getirdiği açıklamalar ele alınacaktır. Daha sonra da 2000'li yıllarda Batı sinemasından çıkan bazı filmlerdeki postkolonyal öğeler anlatılmaya çalışılacaktır.

Özet: Postkolonyal düşünce sömürgecilikten kurtulan ülkelerin kültür, dil, edebiyat ve siyasetini inceleme nesnesi yapan bir disiplindir. Postmodernizm ve Oryantalizmle kurduğu yakın ilişki ile birlikte kuramsal araçları daha da zenginleşen postkolonyal düşüncenin çalışma alanı günümüzde hayli genişlemiş, sömürge olmamış ülkelerin kültürel haritasını incelemek için de yaygın biçimde kullanılmaya başlanmıştır. Türkiye sömürge olmamış ancak sömürgecilik sonrası döneme ait olan kültürel etkilenmelerle karşılaşmıştır. Devam eden süreçte ise tıpkı eskiden sömürgeleştirilmiş olan ülkelerdeki gibi kendi içerisinde çok sayıda çelişkiyi barındıran yeni, melez bir kültüre sahip olmuştur. Bu nedenle Türkiye'de üretilmiş edebi metinleri sömürgeci anlayışla etkileşimleri bağlamında ele almak zorunludur. Halide Edip Adıvar'ın eserlerinde postkolonyal terimlerle açıklanmaya muhtaç pek çok temel sorun mevcuttur. Bu yöntemle tekrar bakıldığında yazarın içinde bulunduğu kültürü de yabancı olan kadar eleştirdiği ve bir değişim arzuladığı, ayrıca bu yolda kadınlara öncü rol biçtiği anlaşılmaktadır. Böylece geri kalmış, ötekileştirilmiş bir milletin içinde bulunduğu çemberden çıkmasıyla eş zamanlı olarak kadının ötekileştirilmesi sorunu da aşılmış olacaktır. Ancak yazar, sadece kadınlarla yetinmemiş, yerli ve yabancı erkekleri de hedeflediği kültürel bir kopuşun aktörleri olarak hayal etmiştir. Halide Edip kadının politik alana katılımı ve ideal kadının temsili meselesini Yeni Turan adlı eseriyle oldukça erken bir tarihte ele almıştır. Ateşten Gömlek'te işgale direnişle birlikte kadının toplumsal yeniden konumlanışı öne çıkmaktadır. Kadın artık erkeğin savaştan dönüşünü bekleyen pasif bir kişi değildir. Vurun Kahpeye ve Tatarcık romanlarında eğitimli kadının bireysel tavır alarak kendini sınırlayan mevcut yerel kültüre direnişi, o kültürü değiştirmeye yönelik çabası konu edilir.

"Muhteşem şehirlere ve limanlara, kazanılan servetlere, görkemli evlerin ve sarayların yapımına, aile soyağaçlarının kenarına, yağmanın ortasına, dünyanın zenginliğini imparatorluğun ihtişamının ispatı olarak sunan sergilere, heykeli dikilmiş kahramanların saklı tutulan hikâyelerine, gizli kalmış kişisel günlüklere, hatta İngilizliğin kurucu anlatılarından olan iki Dünya Savaşı'ndaki [kahramanlıklara], dilsiz bırakılmış ve unutulmuş Öteki'nin gölgesi düşer."[1] (Stuart Hall)

Bu çalışmada postkolonyal teori içerisinde yer alan tartışmaların genel bir analizi çıkarılmıştır. Bu tartışmaların yoğun bir şekilde sürdürüldüğü “Maduniyet Çalışmaları”, postkolonyalizmin genel yapısını anlamlandırmak açısından verimli bir zemin sağlamıştır. Ranajit Guha, Dipesh Chakrabarty, Gayatri Spivak, Partha Chatterjee gibi “Maduniyet Çalışmaları”nın önemli yazarlarının siyasi tabanda ortaya koyduğu analizlerin, sinemasal temsil noktasında incelenmesi bu çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Çalışmada bu tartışma zemininin sürdürüldüğü alan olarak, uzun yıllar Fransız kolonyalizmin uygulamalarına maruz kalmış Tunus ve Cezayir ülkesinden iki film seçilmiştir: “Chronique des Annes de Braise (Yönetmen: Mohammed Lakhdar-Hamina/Cezayir)” ve “Samt El-Qusur (Yönetmen: Moufida Tlatli/Tunus)”. Seçilen filmler betimsel analiz yöntemi çerçevesinde bir doküman olarak değerlendirilerek tematik analize tabi tutulmuştur ve postkolonyal literatürdeki temel kavramlarla ilişkilendirilmiştir. Postkolonyal literaütürde ortaya çıkan yerli “burjuvazi-batı ilişkisi”, “hibrit yapı”, “geçmiş”, “hafıza”, “resmi tarih”, “madun”, “direniş” temalarının film analizi esnasında da tartışılabildiği görülmüştür. Bu bağlamda, seçilen filmler üzerinden, postkolonyal dönemde ortaya çıkan sinemanın, teoride tartışılan genel temalarla arasında bağlantı tespit edilmiştir.

Özet Britanya'da 1948 yılında alınan bir karar ile İngiliz Milletler Topluluğu üyesi ülkelerin vatandaşlarına Britanya vatandaşlığı ve Britanya'ya serbest giriş hakkı verildi. Bu, geçmişte Britanya sömürgesi olan ülkelerden Britanya'ya büyük bir göç dalgasını tetikledi. Birçok renkten, ulustan, inançtan ve kökenden göçmen İkinci Dünya Savaşı sonrasında piyasanın ihtiyaçları dâhilinde 'ucuz iş gücü' olarak kullanıldı; sonrasında ise, göçmenlerin yaşadığı sosyal, kültürel ve ekonomik sorunları konu edinen birçok edebi eser kaleme alındı. Bu noktada, bu çalışma, edebi eserlerin yazıldıkları dönemlerdeki sosyoekonomik, kültürel ve tarihsel 'gerçekliği' ve bütünselliği, dolaylı ve öznel bir şekilde de olsa, yansıttığı ve işlediği argümanından yola çıkarak, Sam Selvon, Zadie Smith ve Hanif Kureishi tarafından yazılan romanlardaki göçmen karakterleri inceleyip Marks'ın yabancılaşma kuramını yeniden yorumlamayı ve 'iki boyutlu yabancılaşma' sürecini kavramsallaştırmayı amaçlamaktadır. Başka bir deyişle, bu çalışma sömürgecilik sonrası İngiliz romanının önemli temsilcilerinden olan bu yazarların romanlarındaki göçmen karakterlerin hem sınıfsal hem de etnik kökeninden dolayı yaşamış oldukları anlamsız ve güçsüz hissetme durumunu 'iki boyutlu yabancılaşma' kavramı üzerinden rasyonalize etmeye ve karakterlerin, insanların birbirine yabancılaştığı kaotik bir ortamda, kendilerini benzer kaçış mekanizmalarıyla nasıl gerçekleştirmeye çalıştıklarını ve bu şekilde 'onlar'ın doğrularını içselleştirip 'beyaz kapitalizm'e kendi rızalarıyla nasıl eklemlendiklerini somutlaştırmaya çalışacaktır.

Birçok ülkeyi, bağrında coğrafi konumlarının ötesinde bir anlam taşıyan, Ortadoğu, Uzakdoğu vb. kavramlarla tanımlamak bir merkezin de tanımlanmasını zaruri kılar. Sorulması gereken “Doğu” kimin için ve kime göre “Doğu”dur? Doğal olarak aynı soru “Batı” için de geçerlidir. O halde tekrar ilk soruya dönüp sorularımızı arttırmaya başlayabiliriz; Batı’ya biçilen değer ile Doğu’ya biçilen değer nedir? Batı neyi temsil eder, Doğu neyi? Sömürgecilikten hareketle ezen ezilen ilişkisini “Doğu” ve “Batı” kavramlarıyla nasıl ilişkilendirebiliriz? Bu kavramlar ve taşıdıkları mefhumlar bize ne söyler? Çalışma, bu soruların genişlemesiyle birlikte “Doğu”nun nasıl inşa edildiğini ve bununla birlikte “Batı”nın kendisini nasıl ve nereye konumlandırdığını tartışmıştır. Doğu ve Batı düalizmi üzerinden “Batı”nın kedisini konumlandırdığı yeri ve kendisine biçtiği “iyi olan”, “iyiyi savunan” olma halini sanat alanında da sürekli tekrarladığı bir söylem olarak okumak ve bunları gözlemlemek tartışmanın odağını belirlemiştir. Bu çalışmadaki tartışma, bu bağlamda, son dönem Hollywood sinemasının örneklerinden biri olan “300: Bir İmparatorluğun Yükselişi” (300: Rise Of An Empire, Noam Murro, 2014) filmi üzerinden yürütülmüş, film post kolonyal teori çerçevesinde analiz edilmiştir. Bu filmde “Batı”, yeni sömürgeciliği, sinema alanından hareketle oryantalist söylemi yeniden inşa ederek meşrulaştırmıştır. “300: Bir İmparatorluğun Yükselişi” filmi Batı’yı özgürlüğün demokrasinin “yılmaz savunucusu” olarak konumlandırmış; buna karşın Doğu’yu işgalci, vahşi ve terör saçan cani olarak nitelemiştir.

Bu çalışmanın amacı, Çağdaş Amerikan Tiyatrosu’nda yer alan Chicana
Tiyatrosu’nun öncü feminist yazarlarından şair ve düşünür Cherrie Moraga’nın
yeniden yazdığı Medea mitini, Homi Bhabha’nın postkolonyal melezlik ve üçüncü
alan teorisi kapsamında ele almaktır. Melezlik kavramını tartışmalı bir kültürel
kimlik yapısı içinde değerlendiren Bhabha, sömüren/kolonileştiren ve sömürülen/
kolonileştirilen iki kültürün etkileşimi sonucu melez bir üçüncü alan ortaya
çıktığının altını çizer. Moraga’nın distopik oyunu The Hungry Woman: A Mexican
Medea’da, anavatanı Aztlan’dan Phoenix’e sürülen başkarakter Medea’nın,
oğlunu öldürdükten sonra yaşamını bir akıl hastanesi hapishanesinde geçirmesi
anlatılmaktadır. Çalışmada, Bhabha’nın teorisinden yola çıkarak, Chicana yazar
Moraga’nın Yunan miti Medea’yı Meksikalı bir lezbiyen kadın olarak yazdığı bu
oyunda yarattığı feminist üçüncü alan incelenecektir.
Anahtar Kelimeler: Homi Bhabha, Cherrie Moraga, Postkolonyal Melezlik,
Chicano/a Tiyatrosu, Üçüncü Alan Teorisi

ÖZ Bu çalışmada, 1970'lerden itibaren Avrupa'dan başlayarak tüm dünyanın düşünsel iklimini belirleyen postkolonyal çalışmaların amacı ve etki alanı incelenerek çağdaş sanata yansımalarına odaklanılmıştır. Avrupamerkezci bakışın eleştirisini yapan postkolonyal teorilerin, modern sanat kanonunu çözümleyen yönü saptanmış, ancak Batı merkezli ve "öteki"ni dışlayan yapıyı eleştirirken kendisinin de zıddını yeniden üretmek gibi çeşitli açmazlara düştüğü görülmüştür. Özellikle kimlik meselesini odağına alan kültüralist yaklaşımın sanatta da geniş karşılık bulmuş olması nedeniyle, Batılı olmayan-göçmen sanatçının kimliği ve üretimi düşünüldüğünde bir tartışma alanı ortaya çıkmaktadır. Bu makale, postkolonyal teorilerin sanatta ne şekilde algılandığını ve üretimi nasıl belirlediğini nitel araştırma yöntemleriyle incelemekte, çağdaş sanattan seçilen örnekler ile eser analizi yapmaktadır. Çalışma sonuç olarak, sanatçının etnograf gibi düşünmesini, sanatının folklorik ve self-oryantalist bir üretime koşullanmasını vurgulamaktadır. Böylece çağdaş sanat hakkında düşünmeyi boyutlandırarak eleştirel sanat kuramına katkı yapmak amaçlanmıştır.

ABSTRACT
In this study, the aim and impact of the postcolonial studies, which defined the intellectual climate of the whole world starting from the 1970s in Europe, are examined and their reflections on contemporary art are brought into focus. The postcolonial theories, which criticize the Eurocentric view, have been determined to resolve the canon of modern art, but have fallen into various dilemmas, such as reproducing the opposite of itself while criticizing the Western-centered structure that excludes the “other”. Especially since the culturalist approach, which focuses on the issue of identity, also has a wide response in art, a new field of discussion emerges when the identity and production of the non-Western immigrant artist are taken into consideration. This paper examines, through qualitative research, how postcolonial theories are perceived in art and how they determine production methods, and conducts analysis of works with selected examples from contemporary art. The work consequently emphasizes the artist's thinking like an ethnographer and conditioning his/her art to a folkloric and self-Orientalist production. Therefore, it is aimed to contribute to the critical art theory by giving multiple dimensions to how we think about the contemporary art.

Globo, Brezilya’nın en büyük medya kuruluşudur. İdeolojik anlamda, kuruluşundan itibaren sağda konumlanan Globo’nun yakın geçmişte Brezilya siyasetinin önemli noktalarında aldığı tavır dikkat çekicidir. Muhafazakâr Askeri Diktatörlük dönemiyle yakın ilişkilere girmiş, sonrasında neoliberal programa sahip liderlerle ilişki kurmuştur. İşçi Partisi’nin 1990’lı yılların sonunda sol programını terk etmesinin ardından İşçi Partisi’ni iktidara taşıyan blok içerisinde yer almıştır. Globo bu ittifakın ardından, 2016 yılına gelindiğinde İşçi Partisi’nden devlet başkanı seçilen Dilma Rousseff’in azil sürecinde etkili bir rol oynamıştır. 2018 yılında ise aşırı sağcı Bolsonaro’nun adaylığında meşrulaştırıcı bir tavır takınmıştır. Bolsonaro ve Globo arasındaki gerilimli ilişki daha sonrasında gerilimli bir hal almıştır. Bu gerilimli durum hala varlığını sürdürmektedir. Çalışmada öncelikli olarak, Globo’nun bugünün siyaseti ile ilişkisini anlamak için Brezilya yakın tarihi ve Globo’nun bu tarihteki pozisyonu karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu karşılaştırmalı incelemede Peter Wilkin tarafından kullanılan dönemleştirme tercih edilmiş ve sonrasında bu dönemleştirmeye yeni bir ek yapılmıştır. Ardından kavramsal çerçeve çizilmiştir. Bu kavramsal çerçeve kısmında hegemonya, tarihsel blok, rıza üretimi, İmparatorluk ve son olarak postkolonyalizm kavramları incelenmiştir. Bu kavramlar Globo’nun siyaset ve siyasi liderler ile kurduğu ilişkileri yorumlamak için kullanılmıştır. Çalışmada yöntem olarak ikincil kaynakların analizi kullanılmış, bu yöntemle birlikte kapitalizm ve medyayı ilişkilendiren pozisyonda durulmuştur.

Reklam, sadece ürünün ya da hizmetin tanıtılmasını, satın alınmasını sağlayan bir araç değildir. Yaşamı değiştirme ve düzenleme konusunda önemli bir kitle iletişim aracı olan reklamlar, anlamlar yaratan ve söylemler üreten bir yapıya sahiptir. Tarihsel olarak yaşadığımız dünyanın değişmesinde önemli bir etkisi olan kolonyalizm kavramı da reklamlarda kendisine yer bulmaktadır. Coca-Cola markasının iki adet reklam filminin ele alınıp incelendiği bu çalışmada, reklamlardaki kolonyal ve postkolonyal unsurlar çözümlenmektedir. Tarihsel süreçte kolonyalistin, kolonileştirilenler üzerinde kurduğu tahakkümün ve inşa ettiği dilin Coca-Cola reklamlarında da aynı söylem ve dil üzerinden yeniden üretildiği görülmektedir. Amaçlı bir dilin ve anlam aktarımının olduğu bu iki reklam filminde, genel anlamda Batı'nın özelde ise Amerika'nın, Avrupalı olmayan milletlerle ilgili tarihten bu yana yaratılmış olan göstergelere yer verdiği görülmektedir. Batı'nın yerli olana ilişkin yarattığı imajların yanı sıra tarihsel süreçte kendisi için inşa ettiği nitelikler de reklam filmlerinde kitlelere aktarılmıştır. Sömüren ve sömürülen ilişkisinin yansıtıldığı bu reklamlarda, Batı'nın bakış açısı ile kurgulanmış bir söylem üretilmiştir. Kolonyalist dilin ve Batı'nın tahakküm çeşitlerinin ön plana çıkartılmaya çalışıldığı bu makalede, Roland Barthes'ın göstergebilimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Kullanılan yöntem ile yapılan çözümlemede markanın reklam filmlerinde yan anlamsal ve mitsel düzeyde kolonyal ve postkolonyal ideolojiler barındırdığı gözlenmiştir.