Sağlık Sosyolojisi

Yaşamdaki diğer olaylar gibi hastalığın anlamı da hastalıkla birlikte gelmez. Anlamı, o hastalığa içkin değildir. Hastalık deneyimleri, sınıf ilişkileri, toplumsal ilişkiler ve tarihsel bağlamın etkisi altında oluşur. Hastalığın nasıl deneyimlendiği, diğer insanlarla yaşanan etkileşimlerde inşa edilir. Bu makale, kadınların hastalıklar etrafında kurduğu iletişim üzerinedir. Bu iletişimin izini, kadınların hastalık anlatıları ve hastalıklar üzerine düşüncelerini içeren, farklı tarihsel dönemlere özgü mektuplar, efsaneler, edebi metinler, hastalık günlükleri gibi kaynaklar aracılığıyla sürmektedir. Makale, kadınların hastalıklar etrafında ördükleri iletişimi, günümüz tıbbının hastayla diyalog kurmakta daha becerikli olabilmesi için değerli bir başvuru kaynağı olarak ele almaktadır. Hastalıklarını, bedenlerinin durumlarını, bunların esinlendiği duyguları anlatmak, kadınlar arası iletişimin ve kadınların kendi bedenleriyle ve dünyayla kurdukları ilişkinin her zaman önemli bir parçası olmuştur. Kadınlar mektuplarında, günlüklerinde ve ayak üstü sohbetlerinde sağlıklarından ve bedenlerinden bahsederler. Hastalıkla değişen gündelik hayatlarını anlatarak, yaşam tavsiyeleri paylaşarak, yüreklendirici yorumlarda bulunarak, birbirleri için hastalıkla biçimlenen yaşamı yeniden yorumlama imkânı yaratırlar. Hastalıklarını konuşarak, acılarını dünyaya doğru açmaktadırlar. Hastalıklar odağında kurulan bu diyaloglar, kadınlar arasında bir dayanışma zemini oluşturur. Bu makale, kadınlar arası iletişimin önde gelen konularından biri olan hastalıklarını anlatmak meselesinin, kadınları nasıl güçlendirdiğini tartışmaktadır. Makale, kadınlar arasında, farklı tarihsel dönemlere, farklı coğrafyalara ve sınıfsallıklara özgü olarak biçimlenen sağaltıcı diyalog kurma alışkanlığının, kadınların sözünü değersiz görme ve onları sessizleştirme eğiliminde olan modern tıp pratiği karşısındaki dönüştürücü gücünü göstermektedir. Anahtar Sözcükler: Toplumsal cinsiyet, tıp sosyolojisi, hastalık anlatıları, modern tıp, beden sosyolojisi.

Yeni Tip Koronavirüs'ün (Covid-19) ilk görülmesi Kasım-Aralık
2019 olmasına rağmen, Türkiye’de salgının ilk defa görülmesi 11
Mart 2020 gününe denk gelmektedir. Covid-19 aynı gün Dünya
Sağlık Örgütü tarafından Pandemi olarak ilan edilmiş ve küresel
ölçekte bir salgınla karşı karşıya kalındığı gerçeğini tescillemiştir.
Bu vaka literatürde yeni kavramların ortaya çıkmasına yol
açmış, çok yönlü değerlendirmeyi hak edecek şekilde toplumları
ve ülkeleri etkilemiştir. Tabii ki, birçok makaleye ve araştırmaya
konu olmuş ve olmaya devam edecektir. Bu süreçte bireylerin
kavram hazinelerine çokça duyduğumuz virüs, yayılma, epidemi,
pandemi, sosyal mesafe, yeni normal, filyasyon, karantina vb. yeni
kavramlar eklenmiştir. Bu kavramlar artık çokça aşina olduğumuz
ve gündelik hayatta su, ekmek, bu, şu vb sıradan kavramlar haline
gelmiştir.
Dünya genelinde yaşananlar, bu olgunun sağlık sosyolojisi
açısından küresel ölçekte değerlendirmeyi zorunluluğunu
göstermektedir. Bu metinde pandemi olgusunun bireyler ve
toplumlar üzerine olan etkileri şu sosyolojik kavramlar eşliğinde
açıklanmaya çalışılmıştr: Küreselleşme, rutin, rol gerilimi, bozuk
işlev, toplumsal dayanışma, sağlık diplomasisi, sağlık turizmi,
sağlık güvenliği/sağlık istihbaratı, bioterorizm. Pandemi sürecinde bir kere dah a gördük ki ulus devletlerin
birçoğu küreselleşme ajanlarına karşı yeterli tepkiyi verememiştir.
Küreselleştirici argümanlar hemen her zaman gelişmekte olan
ulus devletlerin bir adım önünde olmuş, ulusaşırı şirketlerin
taleplerine cevap veren ülkeler konumunda kalmışlardır. Güçlü
ulus devlet, sağlık politikalarını yürütme anlamında hem kendi
sağlık güvenliğini sağlayan hem de sağlık diplomasisini etkin bir
şekilde kullanan devlettir.
Anahtar Kelimeler: Sağlık sosyolojisi, Covid-19, Risk toplumu,
Türkiye, Sağlık diplomasisi.

Ülkemizde sağlık-hastalık alanı ve sosyal teori arasındaki boşluk her geçen biraz daha azalmaktadır. Bu eser genel olarak böyle bir katkı sunma çabasındadır. Çalışma içerisindeki farklı bölümlerde şu tartışmalar yer almaktadır.
Sağlık ve hastalığa ilişkin temel kavramlar izah edilmekte, sağlık sosyolojisinin Türkiye’deki gelişimi üzerinde durulmakta ve daha önce yapılmış çalışmalar ele alınmaktadır. Sosyal teorinin sağlık sosyolojisi alanına uygulanması temel teoriler ekseninde izah edilmekte, sağlık ve onun toplumsal temelleri, kültürel örüntüler dikkate alınarak tartışılmaktadır. Genel bir problem olan sağlık ve hasta iletişimi incelenmekte, Türkiye’de sağlık hizmetlerinin geldiği nokta ve sağlık hizmetlerinin sunumu ele alınmakta, Türkiye’deki sağlık hizmetleri istatistiki bulgular ile gözler önüne serilmektedir.  Genel olarak dünyada sergilenen ideolojilerin sağlık politikalarına yansımasına değinilmektedir. Sosyoloji literatüründeki temel tartışmalardan olan beden sosyoloji ve toplumsal cinsiyet konusu sağlık ve kültür ekseninde eleştirel bir tutumla ele alınmaktadır.
Diğer yandan literatürde pek tartışılmayan sağlık ve din-darlık konusu incelenmektedir. Oldukça popüler hale gelen yaşlılık tartışmaları da sağlık ve hastalık ekseninde ele alınmaktadır. Yoğun entelektüel tartışmalara kapı aralayan biyo-kültürel ve biyo-medikal sağlık perspektifleri üzerinden, sağlık-insan-toplum tartışmaları yürütülmektedir. Küreselleşme ve sağlık etkileşimi eleştirel bir bakış açısıyla, faydaları ve zararları bağlamında ele alınmaktadır. Hasta hakları kavramı üzerinde durulmakta, tıp etiği ekseninde hasta mahremiyeti yeniden tartışılmaktadır. 
Bu tartışma konuları dikkate alındığında elinizdeki eser, konuya ilgi duyan, kendisini bu alanda geliştirmek isteyen ve genel kültür düzeyini yükseltmek isteyen bireyler için rahatlıkla okunabilecek bir eser olmaktadır.

Bulaşıcı hastalıklara çözüm yolunda modern tıbbın en önemli kazanımlarından biri konumundaki aşılama uygulaması, karşıt iddiaların ve grupların hedefi haline gelmektedir. Bu çalışma, aşı karşıtı hareketi tarihsel bir perspektiften ele alırken günümüzde hareketin kazandığı ivmeyi çeşitli toplumsal gelişmeler temelinde değerlendirmektedir. Bu gelişmeler, modernizmin sağlık alanındaki yansıması olan biyomedikal sağlık modeli yerine postmodernizmin bütüncül sağlık modelinin geçmesi; neoliberal politikalar çerçevesinde sağlığın bireysel seçim vurgusu taşır hale gelmesi; ‘doğal’ olana yönelik artan ilgi; sağlık alanında geçmişte yaşanan sorunlu uygulamalar çerçevesinde ortaya çıkan şüpheci anlayış; doktor hasta ilişkisinde yaşanan değişim ve genel anlamda ‘olgular’ karşısında bireysel hikâyenin yükselişi ve bu hikâyenin ana mecrası haline gelen internet teknolojisinin gelişmesi olarak ele alınmaktadır. Ele alınan gelişmeler temelinde bu çalışmada, aşı karşıtlığının tarihsel toplumsal temelleri, Türkiye’de aşı karşıtlığı, çeşitli örnekler yoluyla hareketin web 2.0’da kendine bulduğu alan ve aşı karşıtı iddialara karşı geliştirilebilecek stratejilere ilişkin bir tartışma sürdürülmektedir.

Bu metinde sağlık olgusu dini perspektiften ele alınmaktadır. Din-sağlık ilişkisi, dindarlık-ruh sağlığı, dindarlık-beden sağlığı, toplum sağlığı-din, dini kurumların toplum sağlığına katkısı, İslam-sağlık ilişkisi, tıbbı nebevi gibi konular sosyoloji perspektifinden ele alınmaktadır.

Türkiye Tıp Encümeni 1925-1968 yılları arasında 20 kongre düzenlemiştir. Bu
kongreler; Cumhuriyetin ilanından DP’nin iktidara gelişine kadar her hükümetin sağlık politikasını şekillendirmekte etkin rol oynamıştır. DP’nin iktidara gelmesiyle birlik-
te kongrelerin sağlık politikalarının oluşturulmasındaki etkisi azalamaya başlamıştır.
Bu çalışmada, genel olarak kongrelerde ele alınan konular, alınana kararlar ile siyasilerin sağlık politikaları arasındaki ilişkiler incelenecektir. Yine sağlık hizmetlerinin uygulanması için yapılan mevzuat düzenlemeleri ile kongreler arasındaki ilişki karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır.

Bu çalışmanın amacı 2009-2010 yılları arasında Eskişehir’de yapılan bir alan araştırmasının verilerine dayanarak algılanan sağlık statüsünün ve sağlığa ilişkin algı, tutum ve davranışların sosyal ve ekonomik statüye göre farklılaşıp farklılaşmadığının, farklılaşıyorsa ne şekilde farklılaştığının incelenmesidir. Nicel yöntemi izleyen araştırmanın verileri 229 yapılandırılmış görüşme ve 126 anketle toplanmış, SPSS yardımıyla çözümlenmiş, 6 derinlemesine görüşme ve 2 odak grup görüşmesi ile desteklenmiştir.  Araştırma bulgularına göre sağlığın ve hastalığın tanımlanma biçimi, sağlık bilgisinin elde edildiği kaynak, sağlık kurumlarına başvurma ölçütü, geçirilen gebelik sayısı, doğumdan önce sağlık bakımı alma ve doğumu hastanede yapma oranları gelire, eğitime ve yaşanan yere göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Algılanan sağlık statüsü ve doktor muayenesinden utanma tutumu gelire, eğitime, yaşanan yere ve cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Hastanelerin tek çatı altında birleştirilmesine ve Türkiye'deki sağlık hizmetlerinin yeterliliğine ilişkin değerlendirmeler ile sağlık personelinin davranışlarından duyulan memnuniyet düzeyi de gelir ve eğitim düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir.  Bulgular sağlık risklerinin, sağlık hizmetlerine erişim düzeyinin ve sağlık hizmetlerini alma biçimlerinin toplumda eşitsiz bir şekilde dağıldığını, sağlık kurumlarına, sağlık personeline ve genel olarak sağlık hizmetlerine ilişkin değerlendirmelerin de buna bağlı olarak farklılaştığını göstermektedir. Genel Sağlık Sigortası yasası ile sağlık kurumları tek çatı altında birleştirilmiş olsa da bulgular sağlık alanındaki hiyerarşik yapının sadece sağlık kurumlarının mevzuatla birbirinden ayrılmasından kaynaklanmadığını, farklı ekonomik ve sosyal statüye sahip olan grupların kurumsal tıp ve sağlık personeli ile ilişkilerinin birbirinden farklı olduğunu, sağlık alanındaki hiyerarşik yapının çoklu etkilerle şekillendiğini göstermektedir. Bu çerçevede toplumsal eşitsizlikler birikimsel bir desen izlemekte, ekonomik, bölgesel ve cinsiyete dayalı eşitsizlikler açısından dezavantajlı olan gruplar sağlık riskleri ve sağlık hizmetlerine erişim açısından da devazantajlı olmaktadırlar.

The aim of this thesis is to examine whether social and economic status cause significant difference on health-related perceptions, attitudes and behaviors and self reported health status. It also tries to examine how these variables differ if a significant difference occurs. The research depends on fieldwork conducted in Eskisehir, Turkey in 2009 and 2010.  The research is a quantitative one and has both descriptive and explanatory aims. The data was gathered by 229 structured interviews and 126 questionnaires, analyzed by SPSS and reinforced by 6 depth and 2 focus group interviews. The findings reveals that the way of defining both health and illness, the source of health related knowledge, the criteria of application to health institutions, number of pregnancies, ratio of received health care prior to birth and ratio of hospital births show significance difference according to income and education levels and the characteristic of living place (rural/urban).  Self reported health status and the level of embarrassment feeling in medical examinations also shows significance differences according to income and education levels, gender and the characteristic of living place. The evaluation towards some recent developments in health care system and the general adequacy of the health care system in Turkey and the satisfaction from health care staff’s behaviors show important differences according to the level income and education. The findings show that the distribution health risks, level and form of access to health care services are distributed unequally in society and the evaluation towards health institutions, health care staff and adequacy of health care services in general differ according to the unequal distribution. Although health institutions have been uniformed and thus legal hierarchy has reduced, findings point out that the hierarchical structure in health area does not exclusively depent on the legislation that formerly used to distinct health care institutions. People with different economic and social status have dissimilar relations with institutional medicine and health care staff and the hierarchical structure in health area is shaped by a wide range of factors.  Social inequalities display a cumulative pattern, the groups who are disadvantaged due to economic, regional and gender inequities continue to remain disadvantaged groups in regard to health risks and access to health care services.

Bu çalışmada ilk olarak tıbbileştirme ve farmasötikalizasyon süreçlerine ilişkin bir kavramsal çerçeve çizilecek ve sonrasında bu kavramsal çerçevenin karşılık geldiği toplumsal gelişmeler tartışılacaktır. Tıbbileştirme ve farmasötikalizasyon süreçleri, geçmişte sosyal devlet anlayışı çerçevesinde sunulan hizmetlerin yeniden yapılandırıldığı neoliberal dönemde, kendisinin sağlık seçimleri konusunda biricik yetkili ve sorumlu kişi konumuna geçen neoliberal birey temelinde ele alınacaktır. Bilimsel bilginin otorite olduğu modernizm ideolojisinin eleştirisi çerçevesinde ortaya çıkan postmodernizmin sağlık alanındaki yansılamaları olan , doktor-hasta ilişkisindeki değişim, uzman/aktif hasta konumununun ortaya çıkması ve bu hastanın en temel sağlık bilgisi kanallarından bir haline gelen Web 2.0 tartışılacaktır. Bu çerçevede tıbbileştirme ve farmasötikalizasyon süreçlerinin değişen dinamikleri, tıp profesyoneli olmayan kişilerin ve uluslar üstü büyük şirketler tarafından domine edilen ilaç endüstrisinin bu süreçlerdeki rolü ele alınacaktır. Bu çerçevede, yakın dönemde ortaya çıkmış/ önem kazanmış hastalık kategorilerinden Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), tıbbileştirme ve farmasötikalizasyon temelinde ele alınacak, DEHB ilaçlarının kullanımında yaşanan artışın toplumsal temelleri değerlendirilecektir. Bu değerlendirme çerçevesinde, „uzman hasta‟ kavramının ortaya çıkması ile araçsal hale gelen Web 2.0 teknolojisinde, kullanıcı katkılı içerikler temelinde üretilen ve paylaşılan tıbbi bilgi, Google Türkiye üzerinden gerçekleştirilen farklı anahtar kelimeler yoluyla yapılan aramalar sonucu elde edilen örnekler üzerinden analiz edilecektir.

1990 sonrasında hâkim olmaya başlayan Neoliberalizm sağlık alanında da yeni politikalar üretmeye başlamıştır. Genel sağlık sistemlerinin piyasalaştırılmasına yönelik olan bu uygulamalar sağlık hizmetlerini hızla eşitsizlikten uzak bir yapıya büründürmüştür. Başlangıçta tıp biliminin gelişiminde kaynak yardımı sağlayan, araç konumundaki özel şirketler, sağlık sistemini düzenleyen bir konuma yükselmiştir.  Peki bu süreç nasıl işlemiştir?

Öz Günümüzde sağlıklı beden, tıbbi-biyolojik faktörlerden çok kültürel ve sosyal unsurlara dayanmaktadır. Beden imgesi hem fizyolojik hem kültürel bir kendilik olup, bedenin göstergesel bir nitelik sergilemesidir. Sağlıklı beden imgesi ise giyimden beslenme alışkanlıklarına, günlük hijyen kurallarından egzersize, genel sağlıktan estetik-kozmetiğe, çevresel korumadan vücut bakımına ve hastalığın tıbbi boyutlarına uzanan ve bunların birey tarafından algılanışa dair faktörleri kapsamaktadır. Çalışma bu unsurlar bağlamında Muğla örnekleminde sağlıklı beden imgesini betimlemeye çalışmaktadır. Çalışmada erkek katılımcıların beden algısı daha yüksek olduğu ve yaş grupları arasında beden algısı farkı olmadığı tespit edilmiştir. Kronik hastalığın varlığı ya da diğer deyişle bireyin tıbbi olarak hasta olması olumlu beden algısını azaltmaktadır (F(1,132)= 6,80, p<.05). Genel sağlık algısının yükselmesi olumlu beden algısına neden olurken (r=.31, p<.05), düşük sağlık sorumluluğu olumlu beden algısını desteklemektedir (=-.36, p<.05). BKİ'nin artması (r=-.315, p<.01) olumsuz beden algısına neden olmakta ve bireyler beden görünümü nedeniyle sosyal ortamlardan kaçınmaktadır(r=.43, p<.05). Olumlu beden algısı düzenli spor (F(1.132)=6.23, p<.05) ile birlikte artmaktadır. Diyet ve vücut bakımı yapanlarda beden algısı düşmektedir. Abstract * Bu makale " Fizyolojik, Sosyal ve Kültürel Açıdan Sağlıklı Beden İmgesi " adında doktora tezinden esinlenerek hazırlanmıştır.

Abstract:
Conceptualisation and definition of health and illness have been major discussion topics in the social sciences. Drawing on the data of a field study conducted in 2009-2010 in Eskisehir, this study aims to examine how different socio-economic groups perceive and define health, illness, and disease. The sample of the study consists of 355 people from three different socio-economic status groups, and the study is an attempt to sociologically examine their health and illness perceptions. The findings indicate that different socio-economic groups’ perceptions and definitions show determinable differences from each other and are not independent from the social structure and material conditions that surround people.

Öz:
Sağlık ve hastalığın tanımlanma ve kavramsallaştırılma biçimi sosyal bilimler literatüründe süregiden tartışmalardan birini oluşturmaktadır. Bu çalışma, 2009-10 yıllarında Eskişehir’de üç farklı sosyo-ekonomik statü grubundan toplam 355 kişilik bir örneklem üzerinde yürütülmüş olan bir alan araştırmasının bulgularına dayanmaktadır. Çalışmanın amacı farklı sosyo-ekonomik statü gruplarının sağlık ve hastalık kavramlarını algılama ve tanımlama biçimleri açısından gösterdikleri benzerlik ve farklılıkları sosyolojik olarak irdelemektir. Bulgular farklı sosyal ve ekonomik statülere sahip olan toplumsal grupların sağlık ve hastalık kavramlarını algılayışlarının ve tanımlayışlarının birbirinden belirlenebilir şekilde farklılık gösterdiğini, bireylerin algılarının kendilerini çevreleyen, sınırlandıran ve biçimlendiren maddi koşullardan ve toplumsal yapıdan bağımsız olmadığını ortaya koymuştur.

Karabıyık, M. S. (2021). Pandeminin sosyolojisi: Pandemi sürecinde toplum ve gündelik hayat. İçinde, M.S. Karabıyık & Y. Karaşin (Ed.), Covid-19 pandemisinde sağlık ve toplum: Krizle mücadele ve değişim(ss.36-50). İstanbul: Efe Akademi Yayınları.

Abstract: Obesity is often considered merely a medical problem with medical solutions. It is viewed as a matter of changing one's diet and increasing physical exercise. However, to understand and address this complex issue, its social determinants must also be deliberated, which include individual, socioeconomic, cultural and political factors. Therefore, obesity cannot be analyzed without acknowledging its socioeconomic, cultural and political underpinnings. In this review, the social determinants of obesity in Turkey will be used as an illustrative example. We will highlight the behavioral, social, and environmental factors, and argue that only by identifying actions through social policies beyond the health sector can obesity be clearly understood and tackled. Finally, we will analyze social, economic and political dimensions to show how the social conditions influence individuals' health and well-being.

Öz: Obezite konusu genellikle tıbbi çözümlerin sunulduğu tıbbi bir sorun olarak ele alınmaktadır. Bu nedenle de daha çok bireylerin diyetini değiştirme ve fiziksel egzersiz miktarını artırma meselesi olarak görülmektedir. Oysa obezite sorununu anlayabilmek için, bireysel, sosyoekonomik, kültürel ve politik faktörleri içeren sosyal belirleyicilerinin de ele alınması gerekmektedir. Bu bağlamda, obezite sosyoekonomik, kültürel ve politik temelleri kabul edilmeden analiz edilemez. Bu araştırmada, obezitenin sosyal belirleyicileri Türkiye örneğinde ele alınmıştır. Obezitenin davranışsal, sosyal ve çevresel faktörlerinin anlaşılması gerektiği ve ancak, sağlık sektörünün ötesinde sosyal politikalar bağlamında alınacak önlemlerle çözülebileceği vurgulanmıştır. Son olarak, sosyal, ekonomik ve politik boyutları kullanarak, sağlığın sosyal belirleyicilerinin, bireylerin sağlığını ve refahını nasıl etkilediğini göstermeye çalışacağız.

Neoliberal politikalar ve sağlık arasındaki ilişki tartışılırken sağlık sıklıkla sağlık politikalarına indirgenmek-te, neoliberal politikaların etkisi de küresel düzeyde sağlık sistemlerinde yaşanan dönüşüm çerçevesinde değerlendirilmektedir. Halbuki sağlık, biyolojik faktörler ve sağlık sistemlerinin yapısının yanı sıra yaşama, çalışma, barınma ve beslenme koşulları gibi çok sayıda ekonomik, sosyal ve politik faktör tarafından da şekillendirilmektedir. Bu çalışma, dünya genelinde neoliberal politikaların sağlıkla ilgili sonuçları üzerine yapılış araştırmaların bir derlemesine dayanmaktadır. Çalış-manın amacı mevcut literatürdeki bulguları ilişkilendirerek toplum sağlığının sadece sağlık sistemlerindeki dönüşümle değil, çalışma ve yaşama koşullarındaki dönüşüm ve eşitsizlikle ilişkili olduğunu vurgulamak-tır. Diğer bir deyişle çalışma, neoliberal politikaların sağlıkla ilişkili sonuçlarını farklı boyutlar açısından ele alarak neoliberalizmin sağlık üzerindeki etkilerini sağlık sistemlerinin dönüşümüne indirgemeksizin bütünlüklü, ilişkisel ve eleştirel bir bakış açısı içinde değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Çalışma Türkiye'ye odaklanmamakta, neoliberal politikaların küresel düzeyde toplum sağlığını hangi boyutlar üzerinden et-kilediğini ortaya koymaya çalışmaktadır. Çalışmanın sonucuna göre mevcut literatürdeki ampirik bulgular, neoliberalizmin sağlık üzerindeki etkisinin sadece sağlık sistemlerinin dönüşümüyle sınırlı olmadığını göstermektedir. İşsizliğin artması, çalışma koşullarının kötüleşmesi, çevre, tarım ve gıda güvenliği, kentleşme ve beslenme konularında mevzuatın esnekleştirilmesi, sağlığa zarar verecek şekilde işleyen kapitalist işletme-ler üzerinde devlet denetiminin zayıflaması ve toplum-sal eşitsizliklerin derinleşmesi, neoliberal politikaların toplum sağlığını olumsuz yönde etkileyen diğer boyut-ları arasında yer almaktadır.

Abstract

The Global Impacts of Neoliberal Policies on Health

In the discussions on the relationship between neolibe-ral policies and health, health is frequently reduced to health policies and the effect of neoliberal policies are generally assessed only in the frame of global transformation of health systems. However, health is being shaped not only by biological factors and health systems, but also by economic, social and political factors like living, working, housing conditions and nutrition. This study depends on a compilation of the literature on the health related consequences of neoliberal policies on global scale. The aim of the study is to link the findings of the researches in the present literature and to emphasize that public health is related not only to the transformation of health systems and but also to the transformation of and especially the inequality in working and living conditions. In other words, the study aims to discuss the different dimensions of the health related consequences of neoliberal policies and to make a ho-listic, relational and critical evaluation of the impacts of neoliberalism on health. The study does not focus on Turkey, it tries to reveal the dimensions of the global impact of neoliberal policies on health. The empiric evidence of the present literature shows that the impact of neoliberalism on health is not limited to the transformation of health systems. The rise in unemployment; worsening of working conditions; increased flexibility of legislations regarding the security of environment, agriculture and food, urbanization and nutrition; weakening of state supervision on capitalist enterprises which harm public health and the deepening of social inequalities are the other dimensions of the impact of neoliberal policies on public health.

Dünya Sağlık Örgütü, bir yetişkin tarafından çocuğa bilerek veya bilmeyerek yapılan ve çocuğun sağlığını, fiziksel ve psiko-sosyal gelişimini olumsuz yönde etkileyen davranışları çocuk istismarı olarak tanımlamaktadır. Sağlık Bakanlığında doğrudan ve dolaylı olarak çocuk istismarına yönelik yaklaşım, çalışma ve programlar bulunmaktadır. Doğrudan yapılan çalışmaları;Çocuk İzlem Merkezleri(ÇİM,Aile Sağlığı Merkezleri, Pediatri Poliklinik ve Klinikleri, Acil Servisler, Tıbbi Sosyal Hizmet Birimlerinde gerçekleşmektedir. Dolaylı çalışmalar; Çocuk, ergen, kadın ve üreme sağlığı (ÇEKÜS) birimleri tarafından yapılan eğitim ve izlemlerde, cinsel istismar ile ilgili bilgi paylaşımı yapılmakta, 0-6 yaş Çocuğun PsikososyalGeşimi Destekleme Programı ile gebe, bebek ve çocukların yanı sıra babaların da takiplerini hedefleyen ve biyopsikososyal bakış açısını geliştirmekte, Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetle Mücadele Programı ile takip ve eğitimler yapılmakta, Krize Müdahale Programı ile intihar girişimi ve kriz durumlarındaki danışanlarla görüşmeler yapılmaktadır.

Öz
Batı dünyası, Aydınlanma’dan itibaren kendisini “aklın” öncülüğünde
yeniden inşa etmiş ve önceden dinsel söylemlerin hâkimiyeti altındaki alanları
bilimsel olarak incelemeye başlamıştır. Psikoloji ve psikiyatri bilimlerinin
kökenleri Aydınlanma'ya dayanmaktadır. Bu bilimlerin ortaya çıkışı ancak akla
yapılan vurgu sayesinde mümkün olmuştur. Aklın karşısında yer alan deliliğin
mistik konumu moderniteyle birlikte değişmiş ve akıl hastaları giderek bir yük
olarak görülmeye başlanmıştır. Psikiyatri, bilimsel söylemler ile akıl hastaları
üzerinde sosyal kontrol sağlamış, onları kurumlara kapatmıştır ve
ötekileştirmiştir. Bu çalışmada amaç, Ege Üniversitesi’nin farklı fakültelerinde
öğrenim görmekte olan 25 kişiyle gerçekleştirilen yarı-yapılandırılmış
görüşmeler yoluyla psikiyatrik söylemlerin bireylerin akıl sağlığı ve hastalığı
hakkındaki fikirlerini nasıl etkilediğini anlamaktır. Araştırma bulguları,
katılımcıların psikiyatrinin otoritesini onayladıklarını ve psikiyatriyi nesnel bir
bilim olarak gördüklerini, akıl hastalıklarını psikiyatrik söylemler temelinde
anormal davranışlarla özdeşleştirdiklerini göstermektedir. Katılımcıların çoğu
akıl hastalarının ötekileştirildiğinin farkında olmasına rağmen, psikiyatrinin
söylemlerine benzer açıklamalarıyla etiketleme sürecine katkıda bulunmaktadır.
Akıl hastalıkları katılımcılar için diğer bedensel hastalıklardan daha korkutucu
olmaktadır.
Anahtar kelimeler: Delilik, Psikiyatri, Medikalizasyon, Etiketleme
Abstract
Since the Enlightenment, the Western world has reconstructed itself
under the guidance of “reason” and has started to examine the areas which
were previously under the domination of religious discourse scientifically. The
origins of psychology and psychiatry are rooted in the Enlightenment. The
emergence of these sciences have only been possible because of the emphasis
on reason. Mystic position of madness, which takes its place in opposition to
reason, has been changed with modernity and mental patients have begun to
be seen as a burden. Psychiatry has gained social control over mental patients
with scientific discourses, has closed them into institutions and has alienated
them. In this study, the aim is to understand how psychiatric discourses
influence individuals' ideas about mental health and illness through semistructured interviews with 25 people who are enrolled at different faculties in
Ege University. Research findings indicate that participants approve psychiatric
authority and see psychiatry as an objective science, they identify mental
illnesses with abnormal behaviors on the basis of psychiatric discourse.
Although the majority of participants are aware of that mental patients are
alienated, they contribute the labelling process with their similar explanation to
psychiatric discourses. Mental illnesses are more frightening than other physical
illnesses for participants.
Keywords: Madness, Psychiatry, Medicalization, Labelling

Sağlık kurumu da aile, eğitim, siyaset, ekonomi, din gibi sosyal bir kurumdur; insanların ihtiyaçlarından doğmuştur ve sosyal bir yapısı vardır. Söz konusu kurumlar arasında sıkı bir ilişki ve etkileşim vardır. Herhangi birinde meydana gelen bir değişme veya gelişme diğerlerini de etkilemektedir.
Sağlık ve hastalığın algılanması her toplumun kültürünün bir parçasıdır. Toplumun hastalık hakkındaki değer yargıları, vaziyet alış ve inançları, kültürün özelliklerini yansıtır. Kültürler arasındaki farklılıklar nedeniyle, sağlık-hastalık sisteminde bir görelilik sorunu bulunmaktadır. Her toplumun kültürü, sosyal organizasyonu, sağlık ve hastalık problemini kendi değerler sistemine göre geliştirmekte, sağlık ve hastalık, kültür biçimlerine göre anlam kazanmaktadır. Sağlık tıptan veya doğadan ziyade toplumun bir ürünü olmaktadır. Tarihsel süreç içerisinde hastalık modellerinin ekonomik ve sosyal gelişmeye koşut olarak sistematik olarak değişmesi bunun kanıtıdır.
İnsanların yaşamlarında en çok önem verdikleri değerlerin başında sağlık gelir. Sadece hastalık veya sakatlığın olmayışı değil, fiziksel, mental, ruhsal  sosyal anlamda tam bir iyilik hali olarak tanımlanan sağlık çok yönlü olarak incelenmesi gereken bir olgudur. Bu nedenle Sağlık-hastalık  sağlık bilimlerinin konusu değil aynı zamanda sosyal bilimlerin de ilgi alanı içindedir.
Kitabın bu bölümünde sağlık, sosyal bir kurum olarak sosyolojik bakış açısıyla incelenecektir. Öncelikle sağlık, hastalık, hastalıkla yakından ilgili olan sapan davranış kavramları tanımlanmaya çalışılarak, sağlık kurumunun toplumda yerine getirdiği işlevler incelenecek, sosyoloji teorilerinin sağlığa bakışı değerlendirilecektir. Daha sonra sağlık kurumunun, diğer kurumlarla olan karşılıklı ilişkileri irdelenerek, belli toplumlarda sağlık hizmetlerinin nasıl organize edildiği özetlenecektir. Sağlıkla ilgili temel göstergelerin değerlendirilmesinin ardından Türkiye’nin sağlık sistemi incelenerek, çalışma sonuç kısmıyla sona erecektir.

Gender inequalities in health: Women's health in rural and urban areas in Eskişehir.

Abstract:
Gender is accepted as a component of social gradient in health. Depending on the disadvantage of women’s access to social, economic and political sources, gender stratification become visible in distribution of health risks, access to healthcare and individual health status. Drawing upon a field research conducted in Eskisehir, Turkey in 2009-10 with a sample of 229, the aim of this research is to compare the health risks, healthcare seeking behaviour and health status of men and women in rural and urban areas. The study also aims to compare rural and urban women on issues related to pregnancy and giving birth. The study thus examines the relationship among gender, regional and health inequalities. The findings show that women’s health is worse than men in both rural and urban areas, even when men and women share the same educational and income levels. In addition, rural women’s health is worse than urban women’s. The findings point that gender inequalities intersect with educational, economic and regional inequalities and create a cumulative effect on women.

Öz:
Toplumsal cinsiyet sağlığı belirleyen temel faktörlerden biri olarak kabul edilmektedir. Toplumsal cinsiyet hiyerarşisi kadınların ekonomik, sosyal ve politik olanaklara ve güce erişim açısından erkeklere oranla dezavantajlı olduğu bir yapı yaratmakta ve bu dezavantajlar sağlığa ilişkin risklerin dağılımında, sağlık hizmetlerine erişimde ve sağlık statüsünde görünür hale gelmektedir. Bu çalışmanın amacı, 2009-10 yıllarında Eskişehir’de 229 kişilik bir örneklem üzerinde yürütülmüş olan bir alan araştırmasının bulgularına dayanarak sağlık statüsü, sağlık kurumlarına başvurma ölçütleri, sağlık riskleri ve sağlık hizmetlerine yönelik değerlendirme açılarından kırsal ve kentsel alanlarda yaşayan kadınlarla erkekleri karşılaştırmaktır. Gebelik ve doğumla ilgili konularda da kırsal ve kentsel alanda yaşayan kadınlar karşılaştırılacak, bu veriler üzerinden toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri, bölgesel eşitsizlikler ve sağlık eşitsizlikleri arasındaki ilişkiyi irdelenecektir. Bulgular hem kırsal hem de kentsel alanda kadınların sağlıklarının, aynı gelir ve eğitim düzeyine sahip olsalar dahi erkeklere oranla daha kötü olduğunu, ayrıca kırsal alanda yaşayan kadınların sağlığının da kentsel alanda yaşayan kadınlara oranla daha kötü olduğunu göstermektedir. Sonuçlar eğitimsel, ekonomik ve bölgesel gelişmişlikle ilgili eşitsizliklerle sağlık eşitsizliklerinin kesişerek birikimsel bir etki yarattığına işaret etmektedir.

Kanser, tedavisi çok zor ya da bazı durumlarda mümkün olmayan bir hastalıktır. Bu hastalığa yakalandığında çaresizliğe düşen ve her yolu denemeyi düşünen hastaların kanserle mücadele esnasında başvurduğu pratiklerden birisi de geleneksel tedavi uygulamalarıdır. 10 onkolog hekimle yapılan derinlemesine mülakatlar sonucunda, böylesi kritik bir alanda kanıta dayalı tıp yaptıklarını savunan modern onkolog hekimlerin geleneksel tedavi hususunda iki farklı stratejiye başvurdukları görülmüştür. Söz konusu stratejilerden ilki, geleneksel olanı tamamen reddetmektir. İkincisi ise modern kozmolojide geleneksel olanın yeri olmasa da geleneksel olanı bağlamından koparıp onu modern kozmolojiye entegre etme eylemidir. Weber'in tipoloji kuramı bağlamında ve elbette saf tip özelliklerini taşımasa da ilk grup rasyonel hekimler; ikinci grup ise karizmatik hekimler olarak adlandırılmıştır. Rasyonel hekimlerin biçimsel rasyonaliteye, karizmatik hekimlerin ise tözel rasyonaliteye atıfla eyledikleri görülmüştür. Bu da bize sahada çoklu rasyonalitenin işlediğini göstermektedir.
Anahtar Kelimeler: Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp, Kanıta-dayalı Tıp, Kanser, Rasyonelleşme, Biçimsel Rasyonalite, Tözel Rasyonalite.

Yirminci yüzyılın Ⅱ. Dünya Savaşı sonrası dönemi kapitalizmin “altın çağı”
olarak görülen dönemin başlangıcı olmuştur. (Aynı zamanda J.M.Keynes
tarafından ortaya koyulan ekonomi teorisinin uygulamaya geçtiği bir dönem olmasından dolayı, bu döneme “Keynesyen Dönem” de denmektedir.) Bu dönemde uygulamaya konan politikalar ve sosyal hizmetler kapitalist ile işçi arasındaki çelişkiyi tamamen ortadan kaldırmasa dahi büyük ölçüde azaltmıştır. Çalışma saatlerinde yapılan düzenlemeler, sendikalaşmanın güçlenmiş olması gibi faktörler işçi sınıfını kapitalist karşısında söz sahibi olabilir konuma getirmiştir. Bunun yanında devlet, hazırladığı sosyal politikalar ile eğitim ve sağlık gibi alanlarda hizmet sağlamıştır. Fakat her kapitalist dönem gibi “Keynesyen Dönem” de kendi krizini yaratmıştır. Gerek mali anlamda gerek meşruiyet anlamında krize giren refah devletinin yerini başka bir ekonomik düzen alacaktır. 1980’li yıllarda yaşanan ekonomik krize çözüm olarak ana akım politiğin liberalizmden neoliberalizme evrilmesi, “sosyal refah devleti”nin yerini neoliberal devlet politikalarına bırakmasını sağlamıştır. Önceleri devlet destekli bir yol izleyen kapitalizm artık sadece işi düştüğünde devletten yardım bekleyen, bunun dışında devlet müdahalelerini özgürlük ihlali sayan bir kuruma dönüşmüştür. Yaşanan değişiklikler sadece ekonomi politikaları ya da devlet kurumunu dönüştürmekle kalmamıştır, aynı zamanda sağlık, eğitim, aile gibi kurumların da dönüşümüne sebep olmuştur. Sağlık alanında özelleştirme politikaları 1990’lı yıllarda gözlenmeye başlamıştır. Öncelikle neoliberalizmin ana karası olan ABD’de başlayan sağlık sistemi dönüşümü diğer kıtalara da hızla yayılmıştır. Avrupalı sosyal demokrat partilerin bile halk sağlını bir kenara bıraktığı ve neoliberal sağlık politikalarına yöneldiği görülmüştür ve sağlık artık bir “sosyal devlet” hizmeti olmaktan uzaklaşıp, bir meta olarak satılmaya başlamıştır. Artan eşitsizlik, kıtaları büyük bir hızla sarmakta ve kapitalist olan ya da olmayan tüm ülkelerde (birkaç ülke ve eyalet dışında) sağlık alanında oluşan büyük sorunların ana belirleyicilerinden biri olmuştur. Günümüzde Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) “Herkes için sağlık” sloganı hedefinden şaşmış durumdadır, örgüt, “nokta programlar” üzerine odaklanarak sadece belirli hastalıkların incelemesini yapmaktadır. DSÖ, bu bağlamda kendi hedefiyle çelişmekte fakat bu çelişkide hiçbir zaman neoliberalizmi suçlamamaktadır.
Anahtar Kelimeler: neoliberalizm, refah devleti, sağlık hizmeti, DSÖ.

GİRİŞ Yaşlılık fiziksel, ruhsal ve sosyal anlamda bir gerilemenin yaşandığını bir dönem olup, bu dönemde bireyin yaşam kalitesinde ve bedeninde olup bitenleri algılanmasında değişimler olmaktadır. AMAÇ Araştırma yaşlı bireylerin fiziksel düzeylerini, yaşam kalitelerini ve bunları onların nasıl algıladığını ölçmeye çalışacaktır. YÖNTEM Çalışma Ankara Akyurt'daki Yaşam evinde yapılmıştır. Huzurevinde 50 yaşlı bulunmakta olup, bütün yaşlılarla görüşme ve gözlem yapılmıştır. Araştırmada yaşlı bireylerin fiziksel düzeylerini, yaşam kalitelerini ve bunları onların tarafından nasıl algılandığını ölçülmüştür. Anketi oluşturulurken literatür taraması yapılmış, daha sonra çeşitli sorular oluşturulmuş olup, Beden Kitle İndeksi (BKİ), SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği, Vücut Algı Ölçeğinden (Body Cathexis Scale) oluşan soru formunun ilk kısmında demografik bilgilerin yer aldığı sorular eklenmiştir. Sorular benzer çalışmalardan derlenerek, araştırmanın ruhuna ve hipotezlere uygun şekilde kullanılmıştır. Bulgular SPSS 17 ile değerlendirilmiştir. verilerin analizinde frekans (f) dağılımı, yüzdelik, t testi ve korelasyon tekniği kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde .05 anlamlılık düzeyi benimsenmiştir. BULGULAR VE TARTIŞMA Araştırmada bireylerin kronik hastalıkları olduğu, sağlık algılarının azaldığı, günlük aktivitelerinde fiziksel kısıtlılık olduğu, fiziksel fonksiyonlarının azaldığı, bedensel enerjilerinde azalma olduğu ve yaşam kalitesinin düştüğü tespit edilmiştir. Ayrıca yaşam kalitesi ölçeğinin yaşlı gruba görece uygunluğu da test edilmiştir. Yaşam evi yaşlılarının çoğunluğunun en az bir, 1/3'ünün birden fazla kronik hastalığı olduğu, diyabet ve hipertansiyonun da en fazla görülen hastalıklar olduğu tespit edilmiştir. Yaşlıların 1/3'ü sağlıklarını iyi ve çok iyi olarak nitelemesine rağmen, çoğunluğu fiziksel kısıtlılığı olduğunu, fiziksel fonksiyonlarının, günlük bireysel bakımlarını yapabilme ve etkinliklere katılabilme düzeylerinin azaldığını ifade etmiştir. Yaşın ilerlemesiyle bireylerin beklentilerinin azalması ve gündelik işlerini yapabilmesi yeterli görülmesi bedenden beklentiyi azaltması yaşlıların beden algı düzeylerinin artmasına neden olmuştur. Son olarak yaşa bağlı kronik hastalıkların yoğun bir şekilde görülmesine rağmen yaşlıların beden algı düzeylerinin yüksek oluşu olumlu bir durum olarak nitelenmiştir. Günlük aktivitelerini ve etkinliklere katılma düzeyleri, kendini zinde hissetme, algılanan sağlık algısının yüksek oluşu beden algısının olumlu olarak görülmesine neden olmaktadır. Yaşam kalitesinin yüksek olması ve beden algısının yaşa rağmen yüksek oluşu, beklentiye oranla bedenin mevcut durumunun daha iyi olarak algılandığını göstermektedir.

ÖZET İntihar konusunda ilk çalışma Sosyolog E. Durkheim tarafından yapılmış olmasına rağmen, Durkheim'den sonra, intihar olgusu daha çok bireysel olarak ele alınmıştır. Son yıllarda intiharlarda görülen artış bu konunun olgusal düzeyde ve toplumsal bir sorun olarak, başka bir deyişle sosyolojinin alanı içinde değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır. Özellikle globalleşme ve kitle iletişim araçlarındaki hızlı gelişmelerle birlikte, intihar ve intihar girişimleri global ölçekte önemli bir araştırma konusu haline gelmiştir. Bu çalışma 2002'den bu yana devam eden ve ciddi bir toplumsal sorun olan intiharlarla ilgili yerel bir ekip çalışmasının ürünü olup, 1980'li yıllardan itibaren, Türkiye'de yaşanan değişim ve dönüşümler temel alınarak intiharların nedenlerine bakmayı amaçlanmaktadır.

Abstract In this study we examined theoretically the role of the patient. On the basis of the concept of social roles and social personality, especially in the context of functionalist theory the subject is unfolding. In this study the concepts of such as patient and disease, patient role, sicknesses and different themes they are emphasized have been discussed. It is important that understanding of the disease and sickness of the theorist. Corresponding words in foreign literature both of these concepts are discussed. The role of the patient in Parsons has examined and community’s perception of the patient has discussed. In this study the issue of patient and physician interaction is thematises and mainly focuses on patients, illness and the sick role. For this reason, the cases in which the patient is seen as normal or cases in which the subject considered as a deviation have been discussed by sharing opinions both of functionalists and symbolic integrationist theorists. Keywords: ...

Neoliberal politikaların etkisi ve refah devletinin çıkmaza girmesiyle birlikte düzensiz göç olgusu, Avrupa ülkelerinin resmî söylemlerinde bir kriz olarak yer almaya başlamıştır. Bu bağlamda, düzensiz göç ve göçmen tanımlamaları da devletlerin çıkarları etrafında şekillenen göç politikalarının bir aracı haline gelmiştir. Bununla birlikte düzensiz göçü ortaya çıkaran yapısal etkenler göz ardı edilmiştir. Bulundukları ülkelerde, yasal izne sahip
olmadan yaşayan bu kişiler, yasa dışı olarak adlandırılmış ve kontrol altına alınması gereken unsurlar olarak
devletlerin en önemli mücadele alanlarından birini oluşturmuştur. Ancak sorunun göçmen krizi bağlamında
tartışılması, düzensiz göçmenlerin yaşadığı sorunları gölgelemiştir. Bu sorunlardan biri de sağlık hizmetlerine
erişimdir. Sağlık hizmetlerine erişim ise her birey için temel bir sağlık hakkıdır. Bu çalışmanın amacı, Avrupa
ülkelerinde yaşayan düzensiz göçmenlerin sağlık hizmetlerine erişimde karşılaştıkları engelleri ortaya koymaktır.
Bu amaçla, alanyazında bu konuda yer alan makaleler kategorik içerik analiz tekniğiyle analiz edilip, tema ve alt
kategoriler oluşturulmuştur. Çalışma boyunca hâkim olan yaklaşım, sağlığın bir insan hakkı olarak ele alınması
gerekliliğidir. Refah devletinin yaşadığı krizin sonucunda, Avrupa ülkelerinde düzensiz göçmenlerin sağlık hizmetlerine erişimi artık temel bir insan hakkı olarak ele alınmamaktadır. Çalışmanın bulgularına göre, düzensiz
göçmenler sağlık hizmetlerine erişimin önündeki yapısal ve bireysel engeller nedeniyle, diğer göçmen gruplarına
kıyasla sağlık hizmetlerine erişimde en dezavantajlı konumda bulunan grubu oluşturmaktadır. Düzensiz göçmen
sağlığı, birçok Avrupa ülkesinde, bir insan hakkı olmaktan ziyade, ulusal çıkarlar tarafından sınırlandırılmış bir
politika alanı olarak ele alınmaktadır. Sonuç ve öneriler kısmında ise, Avrupa‟da yaşayan düzensiz göçmenlerin
sağlık hizmetlerine erişiminin sağlık hakkı perspektifinde yeniden gözden geçirilmesi gerektiği ortaya konulmuştur

Yetişkinliğe geçiş olarak görülen ergenlik, kendine özgü özellikler barındıran gelişimsel bir dönemdir. Bu dönemde önemli biyopsikososyal değişimler yaşanmaktadır. Değişimlere uyum sağlamakta zorlanan ergenler, duygu ve davranışlarında problemler yaşayabilmektedir. Diğer gelişim dönemlerine göre değişimin daha hızlı yaşanması, riskli davranışların yoğun olarak ergenlik döneminde görülmesine neden olmaktadır. Riskli davranışlar ise gençlerin sağlığını, iyilik hallerini ve yaşamlarını etkileyen ve olumsuz sonuçları olabilecek davranışlardır. Riskli davranışların incelenmesi, ergenleri anlayabilme açısından önemli bir katkı yapacağı düşünülmektedir. Araştırmanın amacı, liselerde öğrenim gören öğrencilerin yani ergenlerin, riskli davranışlar açısından değerlendirilmesidir. Araştırmaya sistematik örneklem ile Muğla'da 10. ve 11. sınıflarda öğrenim gören 19329 öğrenciden 4282 öğrenci dahil edilmiştir. 9. sınıfların lisenin ilk yılı olduğundan adaptasyon, ikamet vb. sorunları olması, 12.sınıfların da üniversiteye hazırlık aşamasında olması nedeniyle araştırma kapsamına alınmamışlardır. Etik kurul izni alınan çalışmada, Demografik Bilgi Formu ve Riskli Davranışlar Ölçeği (RDÖ) kullanılmıştır. Riskli davranışlar ölçeğinin alt ölçekleri olan antisosyal davranışlar, sigara kullanımı, alkol kullanımı, intihar eğilimi, beslenme alışkanlıkları, okul terki ve madde kullanım riskleri çerçevesinde değerlendirme yapılmıştır. Veriler SPSS ile değerlendirilmiş olup, t testi ve Varyans analizi yapılmıştır. Demografik verilerden cinsiyet, yaş, ebeveyn eğitimi ve akademik başarı ile RDÖ'nün alt ölçekleri arasında anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Araştırmada; Erkek, yaşça büyük ve akademik olarak başarısız, ebeveynlerinin özellikle babalarının eğitimi daha yüksek düzeyde olan ve daha yüksek gelirli bir aileye sahip öğrencilerin antisosyal davranış riski, Erkeklerde, artan yaşta, akademik olarak başarısızlıkta, kardeşsiz olma durumunda, eğitimsiz anneye ve daha yüksek eğitimli babaya sahip olmada, ebeveynleri boşanmışlarda ve daha yüksek gelirli aileye sahip öğrencilerde alkol kullanım riski, Erkek, daha ileri yaştaki, akademik olarak başarısız, ebeveyni vefat etmiş, orta ve yüksek eğitimli ebeveyni olan ve daha yüksek gelirli ailelerdeki öğrencilerde sigara kullanım riski, Akademik olarak başarısız ve kız öğrenciler ile ebeveynleri vefat etmiş ya da boşanmış öğrencilerde intihar eğilimi, Ailenin gelirinin daha yüksek, ebeveynlerin orta veya lisans düzeyinde eğitimli, erkek, akademik olarak başarısız ve daha ileri yaşta olan öğrencilerde olumsuz beslenme alışkanlıkları riski Daha ileri yaşta, akademik olarak başarısız, erkek ve annesi okuryazar olmayan öğrenciler ile çok düşük gelirli ve kardeş sayısı ikiden fazla olan ya da başka deyişle kalabalık ailesi olan öğrencilerin okul terki riski,

Patient rights applications are basically the indicators showing the value given to humans raise. In recent years in Turkey, under the influence of regulations in the area of human rights, patient rights issues had been gaining momentum. In this respect, the Turkish Ministry of Health issued the Patient Rights Legislation in 1998 and defined the rights of patients admitting to health institutions in detail. In 2003, to ensure de facto application of patients&#39; rights in the health organizations that had defined in the Patient Rights Legislation, the Patient Rights Application Directive was issued. In line with this directive, provincial patient rights coordinatorships, patient rights commissions and patient rights services had been established under the Ministry of Health. These units receive and evaluate applications of the patients&#39; and their relatives&#39; complaints about violation of their rights and bring them to conclusion.

2020 yılında ortaya çıkan Kovid-19 pandemisi, dünyanın uzun salgın hastalıklar tarihinde yeni bir safhaya geçmesine yol açmıştır. Kovid-19 pandemisi, tarihteki diğer salgınlar gibi dezavantajlı olan grupların yaşamlarını daha olumsuz etkilemiştir. Bu makale, İstanbul'daki refakatsiz Afgan göçmen çocuklar ve kayıtdışı yetişkin Afgan göçmenlerin pandemi sürecinde daha fazla zorlaşan hayatları üzerine bir tartışma yürütmektedir. Makaleye kaynaklık eden veri İstanbul'da bulunan refakatsiz Afgan göçmen çocuklar ve kayıtdışı yetişkin erkek Afgan göçmenler üzerine beş yıldır (2015'ten 2020'e kadar) yürütülen boylamsal bir niteliksel araştırmaya dayanmaktadır. Makale, pandemi başlamadan önce de bu grubun hayati sağlık sorunlarıyla başa çıkmaya çalıştığını, göç sürecine ilişkin üç aşamayı ele alarak ortaya koymaktadır. Afganistan'daki sağlık sisteminin yetersizlikleri ve göç yolculuğunda ortaya çıkan yaralanmalar göçmenler için önemli sağlık sorunlarına yol açmaktadır. İstanbul'da özellikle ağır çalışma koşullarından kaynaklanan sağlık sorunları ve sağlık hizmetlerine erişimlerinin olmaması göçmenler için ölümcül sağlık sorunları yaratmaktadır. Kovid-19 pandemisi, Afgan göçmenlere yönelik sömürüyü, toplumsal eşitsizlikleri ve toplumsal dışlanmayı derinleştiren bir etki yaratmıştır. ABSTRACT IN ENGLISH "Pandemic Transformed the Existing Problems": Undocumented Afghan Immigrants in Istanbul, Health, Disease and Kovid-19 Pandemic The Covid-19 pandemic, which emerged in 2020, opened a new phase in the world's long history of the epidemics. The Covid-19 pandemic has affected the lives of disadvantaged groups more negatively than other outbreaks in history. This article discusses the unaccompanied Afghan migrant minors and undocumented adult male Afghan migrants in Istanbul, whose lives have become more problematic during the days of pandemic. The source of the article is based on a longitudinal qualitative study on unaccompanied Afghan migrant minors and undocumented adult male Afghan migrants in Istanbul for five years (from 2015 to 2020). This article argues that before the start of the pandemic, this group has long tried to deal with vital health issues by addressing three stages of migration process. The inadequacies of the health system in Afghanistan and the injuries that occur during the migration journey cause important health problems for migrants. Health problems and lack of access to health services, especially from heavy working conditions in Istanbul, create fatal health problems for migrants. The

Öz Geçtiğimiz yarım yüzyıl içinde dünya genelinde, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) görülme sıklığı ve ilaç-larının kullanım oranları artmıştır. DEHB ilk olarak bir çocukluk dönemi davranış bozukluğu olarak tanımlanmış, sonrasında hasta-lık kategorisi yetişkinleri de kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Bu çalışmada DEHB, sosyolojik bir perspektiften değerlendirilmekte, bozukluğun tıbbileştirilmesi ve farmasötikalizasyonu çeşitli top-lumsal değişimler üzerinden analiz edilmektedir. Bu gelişmeler ne-oliberal politikalar, sağlık alanında postmodern paradigmaya geçiş, ilaç endüstrisinin kâr temelli işleyişi, Web 2.0 teknolojisi ve küre-selleşme süreci temelinde değerlendirilmektedir. DEHB'nin tıbbi-leştirilmesi ve farmasötikalizasyonu süreçleri, bu çalışma kapsa-mında, toplumsal sorunlara yönelik bireysel ve ilaç bazlı çözümle-rin benimsenmesi ve yapısal faktörlerin ikincilleştirilmesi temelin-de ele alınmaktadır.