Arapça Gramer

4 kitaptan oluşan Artuklu Kolay Arapça seti, Arap olmayanlar esas alınarak hazırlanmış bir çalışmadır. Bu nedenle konular başlangıç düzeyinden başlar ve adım adım ilerler.
Her kitap iki üniteden ve her ünite 14 dersten meydana gelmektedir. Dolayısıyla her kitapta 28 ders, 4 kitapta toplam 112 dersi vardır. Her ders 2 saatte anlatılacak şekilde tasarlanmıştır.
Artuklu Kolay Arapça seti gerek üniversitelerde gerekse dil öğretim kurslarında sistematik bir program dâhilinde okutulabilecek bir çalışmadır.
Birinci kitabın ilk ünitesi Arap alfabesinin okunması ve yazılması ile başlar. Ünite boyunca harekeler vasıtasıyla okuma, kelimelerin yazılışı birleştirilmesi dersleri yer almaktadır. Ünite sonunda okuma ve yazmaya geçiş hedeflenmektedir.
Birinci kitabın ikinci ünitesinden itibaren her ders bir gramer konusunu kavratmayı amaçlar. Verilmek istenen gramer konusu Türkçe açıklanmış ve konuyu destekleyen örnekler verilmiştir. Gramer konusunu Arapça bir metin/diyalog takip eder. Bu metin/diyalog aynı derste verilmiş olan gramer konusunu pekiştiren unsurlar içermektedir.
Metini/diyalogu “Konu Kavrama Soruları” takip eder. Bu sorular tamamen metnin/diyalogun içerik olarak anlaşılıp anlaşılmadığını test amacıyla amacıyla konulmuştur. Öğrenciden, verilen sorulara cevap vermesi ve bu cevapları yazması istenmektedir.
Konu kavrama sorularından sonra “Alıştırmalar” kısmı gelmektedir. Bu alıştırmalar özellikle verilen gramer konularını test etmek ve pekiştirmek amacıyla hazırlanmıştır. Her alıştırma bulunduğu ders ile ilgilidir. “Alıştırma”, soru-cevap, çoktan seçmeli, boşluk doldurma, eşleştirme vb. yaklaşık yirmi soru tarzını içermektedir.
Her ünitenin 5, 10 ve 14. dersleri “Genel Tekrar Alıştırmaları” başlığıyla evvelce işlenen konuların genel tekrarını sunmaktadır. Ayrıca her dersin sonuna o derse ait bilinmeyen “Kelimeler”in anlamları verilmiştir.

Bu doküman Arapça ve Türkçede kullanılan bazı matematik terimlerini içerir.
هذه المستندة تحتوي على بعض المصطلحات الرياضيات بالعربية و التركية

Arapça - Türkçe Dersler
دروس العربية و التركية
ibrahim çay
ibotea@gmail.com
facebook.com/enkolayarapca

Arapça eğitimi gören öğrencilere yardımcı kitap mahiyetinde hazırlanmış olan bu çalışmamızda Sarf ve Nahiv ilimlerinin başlangıç konuları akıcı ve kolaylaştırıcı bir üslupla ele alınmıştır. Konuların tasnifi basitten zora doğru tanzim edilmiş ve klasik Arapça kitaplarındaki sıra takip edilmiştir. Örneklendirmeler gündelik hayattan seçilmek suretiyle meselelerin akılda kalıcılığı sağlanmaya çalışılmıştır.

Arapçanın söz varlığında geniş bir kullanım alanına hakim olan hemze, Türkçenin fonetiğinde yer almamaktadır. Dolayısıyla bu sesi içeren kelimeler Türkçe tarafından alıntılandığında bir telaffuz zorluğuna neden olmuşlardır. Türkçe kendi ses düzenine ve ahengine uymayan bu tür kelimelerdeki hemze sesi üzerinde bazı değişiklikler gerçekleştirerek onları kendi ses ve telaffuz kurallarına uydurmuştur. Ancak yapılan değişiklikler, Türkçenin bütün çağdaş lehçelerinde aynı şekilde gerçekleşmemiştir. Bu lehçeler bazı noktalarda aynı yolu izlemişler, bazı noktalarda ise birbirlerinden ayrılmışlardır. Bu durum, çağdaş Türk lehçelerinde ortak olarak kullanılan hemzeli kelimelerin farklı şekiller almasına sebep olmuştur. Böylece hemzeli kelimeler çağdaş Türk lehçelerine aldıkları yeni şekillerle yerleşmişlerdir.Bu çalışmada, çağdaş Türk lehçelerine geçmiş Arapça kökenli kelimelerdeki hemze sesinin durumu ele alınmıştır. Çalışmanın girişinde hemze ile ilgili bilgi verilmiş; daha sonra da Arapçadan alıntılanmış kelimelerdeki hemze sesinin geçirdiği veya sebep olduğu ses olayları örnekleriyle birlikte gösterilmiştir. Hemze üzerine yaptığımız bu çalışmayla, çağdaş Türk lehçeleri üzerine yapılacak çalışmalara bir katkıda bulunulması amaçlanmıştır.

Bu yayında iki adet tablo bulunmaktadır.
1. Arapçada harf ilave edilerek harf sayısı arttırılmış (mezid) fiil kalıpları, bu kalıpların fiil köklerine kattıkları anlamlar ve örnek cümleler.
2. Fiillere kattıkları anlamlar bakımından mezid fiil kalıplarının tasnifi
Arapça ile ilgilenenlere faydası olması dileklerimle..

Türkiye’de Sarf Bilgisi konusunda telif edilmiş birçok eser mevcuttur. Ancak bu eserlerin büyük bir kısmı pratik ve basit olmak gayretinden ziyade akademik bir gayretle hazırlanmış olup her ayrıntıdan bahsetmekte, Arapçayı yeni öğrenen öğrencilere hitap edememektedir. Birçok öğrenci bu eserleri inceledikten sonra Sarf dersinden korkup soğumaktadır. Bir ders kitabı niteliğinde hazırlandığı iddia edilen eserler de alıştırmalardan yoksun bırakılmıştır. Dolayısıyla Türkiye’de Sarf Bilgisi alanında, Sarf bilgisini kolaylaştıracak ve bir ders kitabı olarak okutulabilecek bir esere ihtiyaç duyulmaktadır.
    Bu eserde sarf kuralları basit anlatımla ve kademeli öğrenme sistemiyle ele alınmış, test ve klasik alıştırmalarla zenginleştirilerek bir ders kitabı niteliğinde hazırlanmıştır. Aynı zamanda açıklamalar ve hafızada kalıcı notlarla Arapçayı bir hoca yardımı olmadan kendi kendine öğrenmek durumunda kalan öğrenciler için de faydalı olması amaçlanmıştır.
    Sarfın temelini oluşturan fiil çekimlerine bolca yer verilmiş olup tablolu ve çapraz fiil çekimleriyle öğrencinin fiil çekimlerini rahatlıkla kavrayabilmesi hedeflenmiştir.

Sözlük ve gramer kurallarına uygun olan ölçünlü dil, edebiyata bilhassa şiire konu oldu-ğunda çeşitli değişikliklere uğrar. Dil sapmaları adı verilen bu değişiklikler, şairin, dilin imkânlarını zorlayarak duygu ve düşüncelerini anlatmasından kaynaklanır. Bu doğrultuda dil sapmaları, kelimelerin telaffuzunun (ṣavt), biçiminin (ṣarf) ya da yazımının (kitâbet) değiş-mesi; ilgili dilde kullanılmayan yeni lafızların türetilmesi (irticâl) ve sözdiziminin (naḥiv) bozulması örneklerinde olduğu gibi yazarın, standart dilin dışına çıktığı tasarruflar olarak ta-nımlanabilir. İbn Hişam el-Ensârî (öl. 761/1360) ve Abdülkadir el-Baġdâdî (öl. 1093/1682) gibi pek çok edebiyat tenkitçisine göre farklı dillerden etkilenmemiş Arap şairlerin, yani ḳu-demâ olarak nitelendirilen Câhiliyyûn, Muḥaḍramûn ve İslâmiyyûn adlı şair tabakalarının kullandıkları dil sapmaları makbul sayılıp ḍarûrâtüş-şiʿriyye (şiir zaruretleri) olarak değer-lendirilir. Bu çerçevede ölçünlü dile uymayan dil sapmaları, lehçe farklılıkları, ilgili beytin farklı varyantları ya da çeşitli yorumlarla izah edilmeye çalışılır. Fakat İbn Fâris (öl. 395/1004) ve Ebü’l- Ḥasen el-Cürcânî (öl. 392/1001-1002) gibi bazı âlimler, şair de olsa hiç kimsenin hatadan masum olmadığını dolayısıyla da ilgili kullanımların laḥn (hata) olduğunu öne sürer. Bu isimlere göre şairlerin standart dil kurallarına aykırı olan tasarruflarını zorlama yorumlarla açıklamak anlamlı olmadığı gibi doğru da değildir. Dil sapmalarının hata olduğu varsayıldığında bunların edebî değer açısından, sapma olmayan bir metinden daha üstün ol-ması mümkün değilken zaruret olarak değerlendirildiklerinde belirli kıstaslar çerçevesinde daha üstün olabilirler. Fakat hangi şiir zaruretlerinin bu üst dili temsil ettiği konusunda daha önce belirli kriterler ortaya konulmamıştır. Bu yüzden çalışmamızda ölçünlü dil kurallarını aşan dil sapmalarının doğru olup olmadığı hakkında ortaya atılan teoriler incelenip bunların üst bir dili temsil etmesi için gerekli olan ölçütler tespit edilecektir. Bu bağlamda dil sapma-sının sebep olduğu fesâhat ihlali ile bu sapmanın ifadeye kattığı anlam ve şekilsel form önem kazanmaktadır. Standart cümle yapısına aykırı olan dil sapması hiçbir yönü ile dil kurallarına uymuyor ve şiire anlam ve şekil açısından hiç bir meziyet katmıyor ise bu tür kullanımların üst bir dili temsil etmesi mümkün görünmemektedir. Fakat ilgili dil sapması standart ifadede bulunmayan yeni bir anlam veya şekli ortaya koyuyor ve bu kullanım bir yönü ile ölçünlü dil kurallarına uyuyor ise üst bir dili temsil eder. Bir ifadenin fesâhati ihlal derecesi ise belâğat kitaplarında zikredilen kıyâsa muḫâlefet ve teʾlîf zaafı ile yakından alakalıdır. Bu çerçevede yaygın kelime kurallarına (sarf) aykırı olan kullanımlar kıyâsa muḫâlefet, cümle yapısına (na-hiv) aykırı olanlar ise teʾlîf zaafı olarak adlandırılır. Fasih sayılmayan bu tasarrufların yaygın dil kurallarına aykırılığı, oluşan hatanın boyutu ile ilişkili olarak değişmektedir. Nitekim bun-lardan bazıları göz ardı edilebilir küçük hatalar, diğerleri ise büyük fesâhat ihlalleri olarak değerlendirilmektedir. Kısaca dil sapmalarının daha üst bir dil kullanımını temsil etmesi için ilgili zaruretler standart dil kuralları ile izah edilebilmeli ve muhatapta uyandırdığı etki öl-çünlü dilden daha fazla olmalıdır. Aksi takdirde şairin yaptığı tasarruf, anlamsız; ilgili dil sap-ması ise hatalı olacaktır. Çünkü şair, dil sapması olan bu lafız yerine, vezne uygun başka bir kelime seçebilir ya da bu lafzın yerini değiştirebilirdi. Bu doğrultuda makalenin girişinde dil sapmaları hakkında kavramsal bir çerçeve çizilip ilk bölümde konuyla ilgili edebiyat nazari-yeleri incelenecektir. İkinci bölümde ise Cahiliye dönemi şiirlerinden örnekler verilerek dil sapmalarının belirli ölçülere bağlı olarak üstünlük ifade ettiği öne sürülecektir.

Standard language, which follows rules of dictionary and grammar, undergoes var-ious changes when it is the subject of literature, especially poetry. These changes, called lin-guistic deviation, are due to the poet’s expression of his feelings and thoughts by forcing the possibilities of language. In this direction, language deviations can be defined as the disposi-tions where the author goes out of the standard language, as in the examples of changes in the pronunciation (ṣavt), form (ṣarf) or spelling (kitābet) of the words, the derivation of new words that are not used in the language (irticāl) and the deterioration of the syntax (naḥv). According to many literary critics such as Ibn Hishām al-Ansārī (d. 761/1360) and ʿAbd al-Qādir al-Baghdādī (d. 1093/1682), this language used by Arab poets who were not influenced by foreign languages, namely the Cāhilī, Muḥaḍram and Islāmī poets (ḳudemâ), was accepta-ble and it is considered as ḍarūrātuş-şiʿriyye (poetry necessities). In this context, deviations that do not comply with the standard language are tried to be explained with dialect differ-ences, different variants of the couplet or various interpretations. However, some scholars such as Ibn Fāris (d. 395/1004) and Abū al-Ḥasan al-Jurjānī (d. 392/1001-1002) argue that these usages are laḥn (linguistic mistakes). According to these names, it is not correct to ex-plain the poets’ use, which are contrary to the standard language rules, with excessive inter-pretations (takalluf). Assuming that linguistic deviations are laḥn, they cannot represent a superiority in terms of literary value, but when considered as a necessity, they represent a superiority within the framework of certain criteria. But any specific criteria have been de-termined before about which linguistic deviations represent the superiority. Therefore, in our study, the theories put forward about the accuracy of linguistic deviations that exceed the standard language rules will be examined and the necessary criteria for them to represent a superiority will be determined. In this direction, the difference in meaning and form that this deviation adds to the expression becomes important. If the language deviation, which is con-trary to the standard sentence structure, does not comply with the language rules in any as-pect and does not add any superiority to the poem in terms of meaning and form, it does not seem possible for such uses to represent a more fluent and persuasive language (al-Balāgha). However, the language deviation reveals a new meaning or form that is not found in the stand-ard expression, and if this usage complies with the standard language rules, it represents a more eloquently language. The degree of violation of the purity and perfection of language (faṣāḥa) of a statement is related to the violation of qiyās (analogy?) and grammatical incon-gruity mentioned in the rhetoric books. The contravention of common language rules of these uses, which are not considered faṣīḥ, varies. As a matter of fact, some of these were seen as minor mistakes that could be ignored, while others were considered as major mistakes. For this purpose, a conceptual framework about linguistic deviations is drawn at the introduction of the article, and the literary theories on the subject are examined in the first chapter. In the second part, it is argued that linguistic deviations represent a superiority depending on cer-tain criteria by giving examples from the poems of the period of Jāhilīyah.

Arap dilinde ما (mâ) edatı1, hem isim hem de harf gibi işlev görür. Bu nedenle Arapça söz diziminde çok farklı şekiller ve işlevlerle karşımıza çıkar. Arap dilinde mâ, çok fonksiyonlu ender edatlardan biridir. Klasik nahiv kitaplarında genellikle hurûfu’lmeânî başlığı altında ele alınan mâ edatının cümlede hangi işlevi gördüğü önem arz etmektedir. Şayet mâ edatının işlevi doğru bir şekilde kavranmazsa Arapça söz diziminin yanlış anlaşılma riski vardır. Ayrıca Kur’an-ı Kerim ayetlerinde sıkça karşılaştığımız mâ edatı, ayetlerin tefsirinde önemli bir yardımcı unsurdur. Konunun önemine rağmen Türkçe yazılan Arapça gramer kitaplarında meselenin ayrıntılı olarak ele alınmadığı görülmektedir. Bu meseledeki bilgi boşluğunu doldurmayı hedefleyen çalışmamız sadece mâ edatının nahiv ilmindeki işlevi ile sınırlandırıldı.

Temyiz, bir şeyi başka bir şeyden ayırmak, ayırt etmek demektir. Bu bağlamda Arap dili gramerinde temyiz, cümle içerisinde kullanılmış müphem bir unsuru açıklayarak ayırt edilmesini sağlayan ve işin ne bakımdan olduğunu beyan eden cümle unsurudur. Temyiz cümle içerisinde açıklanmaya ihtiyaç duyan müphem unsur olan mümeyyez ile bu kapalılığa açıklık getiren temyizin kendisi olmak üzere iki kısımdan oluşur. Mümeyyez, cümle içerisindeki konumuna göre i‘râb edilirken temyiz, genellikle mansûb olmakla birlikte bazı durumlarda mecrûr da olabilmektedir.
Temyiz, iki ana kısımda incelenmektedir. Birincisi, tek bir müphem isme açıklık getiren manasında müfred temyizdir. İkincisi, cümle içerisindeki fiil, fâil veya diğer unsurlar arasında kapalılık ilişkisine atfen oluşan temyiz çeşididir ki o da cümle temyizi ya da bu kapalılık ilişkisine nispet edilmesi hasebiyle nispet temyizi olarak isimlendirilmiştir. Müfred temyiz; müphem isimler, miktar bildiren isimler, miktara benzeyen isimler, fer’ bildiren isimler ve sayılar olmak üzere beş kısma ayrılmaktadır. Nispet temyizi ise fâilden, mefûlden ve mubtedâdan olmak üzere üç bölüme ayrılmaktadır.
The Tèmyîz means to distinguish something from something. In this context, the tèmyîz in Arabic language grammar is a component of sentence which distinguishes and explaines ambiguous component (nouns, verbals) in a sentence and means “with respect to, in terms of, as to” and thus involves some level of comparison.
The Tèmyîz (The Accusative of Distinction) consists of two parts, namely the ambiguous element (mumayyaz) which needs to be explained in the sentence and the distinction itself which clarifies this closure. Mumayyaz, when experesses according to the position in the sentence, the Tèmyîz is often mansûb, and in some cases it can be majrûr.
The Tèmyîz is examined in two main sections. The first is the Mufrad Tèmyîz in the sense of bringing about a single ambiguous noun. Secondly, the verb, the subject in the sentence is the kind of tèmyîz that occurs between the elements or other elements by closure, which is called the Nisba Tèmyîz because of the Jumla Tèmyîz (the Sentence Distinction) or its relation to this closure relationship.
The Mufrad Tèmyîz is examined in five sections as ambiguous nouns, nouns that indicate amounts, nouns that resemble quantities, nouns that indicate a branch and numbers. The Jumla Tèmyîz divides into three divisions: from subject, from object or from mubtada.

Arap dilinde ism-i fâil, fiilden türemiş isimlerden birisidir ve sıkça kullanılır. İsm-i fâil, hem ismin hem de fiilin özelliklerini içinde barın-dırması nedeniyle Arapça söz diziminde farklı şekillerde karşımıza çıkar. İsm-i fâil, fiil ile benzerliği sebebiyle bir fiil gibi işlev görürken aynı za-manda isim olması nedeniyle de isim tamlamasında tamlanan olarak yer alabilir. Arap dilinde isim tamlamaları hakikî ve lafzî olmak üzere iki tür-lüdür. İsim tamlamaları sözdiziminde önemli görevler üstlenen yapılar-dır. Bu yapılar eğer doğru bir şekilde kavranmazsa Arapça sözdiziminin anlaşılması ve Türkçeye çevrilmesi mümkün değildir. Konunun önemine rağmen Türkçe yazılan Arapça gramer kitaplarında konunun yeterince ve ayrıntılı olarak ele alınmadığı görülmektedir. Bu konudaki bilgi boşlu-ğunu doldurmayı hedefleyen çalışmamızda, genel hatlarıyla Arapça isim tamlamasının iki türüne yer verildi. Sonrasında ise ism-i fâilin tamlanan olarak yer aldığı lafzî isim tamlaması ele alındı ve Türkçe çevirisi konu-sunda bir öneri sunulmaya çalışıldı. Abstract: In the Arabic language, nomina agent is one of the nouns dee-rived from the verb and is often used. The nomina agent contains the characteristic features of both the name and the verb, so it comes out in different forms in the Arabic word syntax. The nomina agent acts as a verb because of similarity with the verb as well as it takes part as a first term in idafa (the noun phrases) because of being name. In Arabic there are two types of noun phrases: Pure (and it is called real or semantic) and the impure (and it is called literal or metaphorical). Noun phrases are structures that take on important tasks in the syntax. Unless these structures are understood correctly, it is not possible to understand the Arabic syntax and translate it into Turkish. Despite the importance of the subject , it seems that it has not been discussed adequately and in detail in Ar-abic grammar books written in Turkish. We included two types of Arabic noun phrases designation in general terms in our work which aims to fill the information gap in this subject. Afterwards, the literal noun phrases that the nomina agent was included as a first term were discussed and a recommendation was made about its Turkish translation.

Bu çalışmada es-Semîn el-Halebî’nin biyografisi incelenmekte, kaleme aldığı ed-Durru’l-masûn adlı eseri tanıtılmakta ve eserde ele alınan merfû‘ât konularıyla ilgili tartışmalar tespit edilerek değerlendirilmektedir.
el-Halebî, Halep’te doğmuş daha sonra Mısır’a yerleşmiş, hayatının sonuna kadar orada kalmış ve daha çok dil ilimlerinde öne çıkmış bir âlimdir. Onun ed-Durru’l-masûn adlı eseri, sarf, nahiv, lügat ve belâğat ilimleri açısından Kur’ân ayetlerini açıklayan bir tefsirdir. Eser, söz konusu ilimlerin yanında kıraatler ve lehçeler açısından da önemli açıklamaları ihtiva etmektedir.  el-Bahru’l-muhît, el-Keşşâf, el-Muharraru’l-vecîz ve el-İmlâ gibi eserler, onun en çok yararlandığı kaynaklar arasındadır. ed-Durru’l-masûn’da nahiv ilmi ile ilgili açıklamalar diğer ilimlere göre daha yoğun olarak yer almaktadır. Müellif bu ilimle ilgili açıklamalarda bulunurken birçok tartışmalı meseleye değinmektedir. Bu tartışmalarda müellif, farklı görüşleri bir araya getirmekte, onları bir eleştiri süzgecinden geçirmekte ve kendi tercihini belirtmektedir. Tercih ettiği görüşü desteklemek için semâ ve kıyasa müracaat etmektedir.  Genellikle Basra ekolü ve cumhura ait görüşleri tercih etmekte, Kûfe ekolüne muvafakat ettiği görüşler azınlıkta kalmaktadır.

Öz: Klâsik dönem kelâm kitaplarını incelediğimiz zaman ilk etapta şaşırtıcı gelebilecek husus, kelâmda dile çok büyük önem atfedilmesi ve kelâmî tartışmalarda dilin otorite olarak kabul edilmesidir. Kelâmcılar (mütekellimûn) herhangi bir meseleyi ele alırken öncelikle konuyla ilişkili terimleri dil bilimcilerin (ehl-i lügat) nasıl anlamlandır-dıklarını tespit etmekte ve sonrasında meseleyi Arap dilindeki kullanımına uygun bir şekilde izah etme yoluna gitmektedirler. Kelâmcıların dil konusundaki bu hassasiyeti sadece iman, küfür, masiyet ve adalet gibi itikadî ko-nularla alakalı ıstılahları anlamlandırmayla sınırlı olmayıp fizik ve kozmolojiye dair terimleri de kapsamaktadır. Bir başka deyişle klasik dönem kelâmcıları âlem, cisim, cevher, araz, hareket, sükûn gibi kozmolojik terimlerin an-lamlarını tespit ederken bunların lügatteki anlamlarını esas almaktadırlar. Bu makale, kelâmcıların, başta kozmo-lojik meseleler olmak üzere dili neden bu derece otorite olarak gördükleri sorusuna "dil, düşünce ve varlık ilişkisi" bağlamında cevap aramayı amaçlamaktadır. Belki de onlar, çağlar boyunca süren bir tecrübe sonrasında oluşmuş, böylelikle belli bir düşünce tarzı ve dünya görüşünün taşıyıcısı haline gelmiş dil ekseninde bir düşünce sistemi inşa ederek İslâm dünyasını tercüme faaliyetleriyle etkisi altına almaya başlayan Yunan felsefesi ve mantığı karşısında dik durmayı amaçlamışlardı. Abstract: When examining the kalām books within the classical period, what may be surprising to us at first glance is the great importance that has been given to language in their theological discussions and the recognition of linguists (ahl al-lugha) as an authority. Whenever Muslim Theologians (mutakallimūn) deal with any issue, they first determine how linguists would make sense of those relevant terms, and then explain it in a way that is appropriate for use in the Arabic language. This sensitivity of theologians in the language is not only limited to defining the terms of Islamic creeds, such as 'faith', 'infidelity', 'revolt' and 'justice', but also includes the definition of terms of physics and cosmology. In other words, while the mutakallimūn of the classical period conceptualize terms such as 'universe', 'bodies', 'substance', 'accidents', 'motion', and 'rest', they mostly take into account how the speakers of language use them. This article seeks to answer the question of why mutakallimūn regard the language as an important discipline, alongside cosmological issues, in the context of the relation between language, thought, and being. Perhaps by making a thought system based on Arabic language that happened to emerge in their regions as a result of long-time interactions with the natural environment and consequently became conveyers of particular worldview and way of thinking, they aimed to resist the impact of Greek worldview and logic that poured into the Islamic world from all ends via translations. In other words, the primary reason as to why the mutakallimūn considered language as an authority in theological and cosmological discussions was because they saw language, with its structure and concepts, as a carrier of their traditional worldviews and their way of thinking.

Dil bilim alanında yapılan araştırmalar, tarih boyunca farklı uluslararasında dil yönünden
etkileşimin gerçekleştiğini ortaya koymuştur. Bu etkileşimde coğrafi ve siyasi ilişkilerin yanı
sıra din unsuru gibi birçok etken etkili olmuştur. Dilsel etkileşim, bazen İngilizce ve Almanca
gibi aynı dil ailesinden diller arasında olurken bazen de Türkçe ve Arapça gibi farklı dil
ailelerine bağlı diller arasında gerçekleşebilmiştir. Türklerin İslamiyet dinini benimsemeleri ve
İran coğrafyasına gelmeleri ile birlikte Türkçe ile Farsça ve yine Türkçe ile Arapça arasında
etkileşim başlamıştır. Selçuklular döneminde özellikle saray dilinin ve resmi dilin Farsça
olması dolayısıyla Türkçenin Farsçadan etkilendiği söylenebilir. Türklerin İslamiyet dinini
benimsemeleri ve İslam dininin iki temel kaynağı olan Kur’an ve hadislerin Arapça olmasından
ötürü Arapçanın Türkçeyi etkilediği söylenebilir. Bu etkileşim, sözcük aktarımıyla sınırlı
kalmamıştır. Sözcüklerin çoğul yapılış şekilleri ve tamlama oluşturma yöntemleri gibi dil ile
ilgili farklı yapılar ve birimler bu etkileşimden payını almıştır.
Ural-Altay dil ailesine bağlı olan Türkçe ile Hami-Sami dil ailesine bağlı olan Arapça farklı
morfolojik ve gramatikal özelliklere sahiptir. Diller arasındaki etkileşimin boyutu ne düzeyde
olursa olsun, diller temel özelliklerini korumaya devam ederler. Türkler bir dönem Arap
alfabesini kullanmalarına rağmen ve Arapçadan Türkçeye birçok sözcük aktarılmasına rağmen
Türkçe, Arapçadan farklı bir dilsel yapıya sahiptir ve bu farklılığını korumaya devam etmiştir.
Örneğin Arapçada sözcükler eril ve dişil olmak üzere ikiye ayrılırken aynı durum Türkçe için
söz konusu değildir. Arapçada adlar, sayı bakımından tekil, ikil ve çoğul olmak üzere üçe
ayrılırken Türkçede ikil isimler yoktur ve adlar tekil ve çoğul olmak üzere ikiye ayrılır. Ayrıca
Arapçada çoğul adlar, kurallı eril çoğul, kurallı dişil çoğul ve kuralsız çoğul olmak üzere üçe
ayrılırken, Türkçede böyle bir ayrım söz konusu olmayıp, bütün çoğul isimler kurallı bir şekilde
yapılır.
Dil ve dil bilim alanında yapılan çalışmalarda karşılaştırmalı dil bilim çalışmalarının ve
karşıtsal çözümlemeye dayalı çalışmaların arttığı söylenebilir. Bilimsel çalışmalar, bu tür
çalışmaların özellikle yabancı dil öğrenimine olumlu katkılar sunduğunu gösterir niteliktedir.
Türkiye’deki üniversitelerin Doğu dilleri ve edebiyatı, Arapça öğretmenliği, mütercim
tercümanlık, Arap dili ve edebiyatı bölümlerinde ve İlahiyat fakültelerinde Arapça dersi
okutulmaktadır. Sözcük ve tümce düzeyinde Türkçe ve Arapça arasında birçok farklılık
bulunmaktadır. Bu farklılıkların karşılaştırmalı bir şekilde ele alınmasının söz konusu bölüm
ve fakültelerde okuyan öğrencilerin Arapça öğrenimine ve dil alanında yapılan akademik
çalışmalara katkı sunması beklenmektedir.

Arapçada kelimeler, klasik tasnife göre isim, fiil ve harf olmak üzere üçe ayrılmaktadır. İsim ve fiillerin kendi başlarına bir anlamı varken harflerin kendi başlarına bir anlamı yoktur. Harfler, ancak isim veya fiil ile birlikte kullanıldıklarında bir anlama delalet edebilir. Arapçada bir kelimenin, kullanıldığı yere ve anlama göre bazen isim bazen de harf kabul edildiği görülmektedir. İster isim olsun ister harf, Arapçada edatların cümlede çok önemli bir görevi yerine getirdiği söylenebilir. Özellikle bileşik cümlelerde, yan cümleyi ana cümleye bağlamada genellikle edatlardan yararlanıldığı görülmektedir. Edatlar olmadan, anlamlı bir cümlenin kurulamadığı durumlar hiç de az değildir. Edatların isim ve fiil gibi farklı görevlerde ve ayrıca farklı anlamlarda kullanıldıklarının bilinmesinin, anlamlı bir yapı kurma ve cümleye doğru bir anlam vermede büyük bir önemi vardır. Kuşkusuz Arapçada farklı görev ve anlamlarda kullanılan birçok edat söz konusudur. Bu çalışmada ise Arapçada farklı görev ve anlamlarda kullanılan edatların en yaygın olanlarından مَا، لَا، ل، مَنْ، حَتَّی، وَ، نَحْوَ، عِنْدَ، لَدَی، كَمْ edatları ele alınmıştır.

Zaman, eylemle iç içe olan bir olgudur. Çünkü eylemlerin bir zaman içinde gerçekleşmesi gerekir. Bütün dillerde temel olan üç zaman vardır. Bunlar: Geçmiş zaman, şimdiki zaman ve gelecek zamandır.

Eylemin gerçekleştiği zaman, Arapçada fiil ile ifade edilir, zira fiiller, eylemin gerçekleştiği zamanı ifade etmek için vardır. Arapçada fiil; mazi, muzari ve muzari fiilin bir versiyonu olarak kabul edilen emir fiili olarak üçe ayrılır. Bu üç kalıp Arapçada zaman sisteminin temelini oluşturur.

Mazi fiil geçmiş zamanı, muzari fiil şimdiki ve gelecek zamanı, emir fiili ise gelecek zamanı ifade eder. Fiillerin ifade ettiği bu zamanlar, fiillerin hiç bir karine olmaksızın kendi içinde sağladıkları sarfî zamandır.

Zaman, fiil dışında bazı kalıplarla da ifade edilebilir. Bunlar: ism-i fail, ism-i meful, isim fiili ve mastardır. Bu kalıpların zaman ifadesi cümle içinde kullanıldığında ortaya çıkar. Bu ise nahvî zamandır. Nahvî zaman cümleyi bir bütün olarak ele almakla anlaşılır. Çünkü burada zamanı belirleyen faktör, zaman kalıbından çok cümlenin akışı ve cümle içindeki karinelerdir. Bu açıdan yani nahvî zaman açısından bakınca mazi fiil şimdiki ve gelecek zamana delalet edebilir. Aynı şekilde muzari fiil geçmiş zamanı da ifade edebilir. Fiillerin ve fiil dışındaki kalıpların -ki bunlar fiil gibi hüküm görürler- ifade ettikleri zamanlar, cümle içindeki -ister lafzî ister hâlî olsun- karinelerin bilinmesiyle anlaşılır.

Cümle içinde meydana gelen bu zaman değişikliklerini özellikle edatlar sağlar. Örneğin: لَـمْ ve لَمَّا ile kullanılan muzari fiil geçmiş zamana, şart edatı إِنْ ile kullanılan mazi fiil gelecek zamana delalet eder. Muzari fiil; لَـمْ ve لَمَّا dışında meczum ya da mansup olarak gelince gelecek zaman, merfu olarak gelince de geçmiş zaman ifade edebilir.

Dolayısıyla, Arapça bir cümlede zamanın anlaşılabilmesi çoğunlukla edatların bilinmesine bağlıdır. Edatlar -ki bunlar lafzî karinelerdir- dışında zaman ifadesini belirleyen diğer bir karine de sözün söylenme ânındaki durumdur. Hâlî karine olarak adlandırdığımız bu karine, fiil ve fiilimsilerin (fiil manasında kullanılabilen isimlerin) ifade ettiği zamanın belirlenmesinde büyük rol oynar.

İki bölümden oluşan “Arapçada Zaman Kalıpları, Kullanım Alanları ve Türkçedeki Zamanlarla Karşılaştırılması” adlı çalışmamızın birinci bölümünde bu sarfî ve nahvî zaman ifadelerinin ortaya çıktığı yerler, kullanım alanları ile birlikte incelenmiştir.

İkinci bölümde ise Türkçe zaman kalıplarının Arapça karşılıkları verilmiş ve karşılaştırılması yapılmıştır. Böylece zaman ifadelerinin Arapça ve Türkçe açısından öğrenim ve öğretiminin kolaylaştırılması amaçlanmıştır.

Re-reading the History of Science and Language and Re-Weaving with a Different Composition:  Zubaydī’s work “Tabaqāt al-nahwiyyīn wa al-lughawiyyīn”

Biography writing has existed in every century of the Islamic scholarly tradition and it has created a large literature covering many different areas. Biographical works have generally dealt with similar methods. However, some have demonstrated a novel method different from the others. In this context, Zubaydi’s Tabaqat al-nahwiyyīn wa al-lughawiyyīn, has provided the opportunity of reading the history of knowledge from different perspectives.
This research which focuses on the work Tabaqāt al-nahwiyyīn wa al-lughawiyyn questiones some problems such as Zubaydī’s method and the importance of his work. Addditionally, it focuses on identifying the benefits of analyzing scholars’ biographies according to regions and levels (tabaqāt).
Keywords: Arabic literature, tabaqāt, biography tradition, Zubaydī, language scholars, regional classification.

İlim ve Dil Tarihini Yeniden Okumak ve Farklı Bir Kompozisyonla Tekrar Dokumak: Bölge ve Ekol Merkezli Tasnif Bağlamında Zübeydî’nin Tabakâtu’n-nahviyyîn ve’l-lügaviyyîn Adlı Eseri

İslam telif geleneğinde her asırda varlığını sürdüren biyografi yazıcılığı, çok farklı alanları kapsayan büyük bir literatür oluşturmuştur. Biyografik eserler genel olarak benzer metotlarla ele alınmıştır. Buna karşın bazıları diğerlerinden farklı yeni bir metot ortaya koymuştur. Bu bağlamda, Zübeydî’nin Tabakâtu’n-nahviyyîn ve’l-lügaviyyîn’i, ilim tarihini farklı açılardan okuma imkanı sağlamıştır.
Tabakâtu’n-nahviyyîn ve’l-lügaviyyîn adlı esere odaklanan bu bildiri, Zübeydî’nin metodu ve eserinin önemi gibi problemleri sorgulamaktadır. Bununla beraber, âlimlerin biyografilerini bölgelere ve tabakalara göre incelemenin faydalarını belirlemeye odaklanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Arap dili ve belagatı, Tabakât, biyografi geleneği, Zübeydî, dil âlimleri, bölgesel tasnif.

Summary/Abstact:
Muhyiddin al-Kâfiyaji (d. 879/1474) is one of the scholars of the fifteenth century. His full name is Muhyiddin Abu Abdullah Muhammad bin Suleiman bin Saad bin Masoud Al-Roumi Hanafi. He wrote many books in various fields such as Arabic, Jurisprudence, Quran interpretation and Theology. Some of his books are still in the form of a manuscript or missing. One of his short works in the field of linguistics and rhetoric is Nuzhat al-Mu’rib fi al-Mashriq wa al-Maghrib.
This research is based on the analytical study of the treatise Nuzhat al-Mu’rib fi al-Mashriq wa al-Maghrib to show its position, value and impact in the Arabic language. The paper also provides the complete critical edition of the text.
Key words: Al-Kâfiyaji, Language, Arabic language, Arabic grammar, grammatical analysis.

الملخص:
محيي الدين الكافيجي (ت:879/1474) من علماء القرن الخامس عشر، نسبه: محيي الدين أبو عبد الله محمد بن سليمان بن سعد بن مسعود الرومي الحنفي. لقد ألف كتبا كثيرة في حقول شتى كاللغة العربية والفقه والتفسير والحديث والكلام. ولكن بعض كتبه ما زالت مخطوطة أو مفقودة.  ومن مؤلفاته اللغوية والبلاغية كتابه: "نزهة المعرب في المشرق والمغرب".
يقوم هذا البحث بدراسة تحليلية على كتاب "نزهة المعرب في المشرق والمغرب" ليظهر مكانته وقيمته في اللغة العربية وتأثيره اللغوي وبالإضافة إلى ذلك يقدم أيضا متن هذا الكتاب كاملا ومحققا.
الكلمات المفاتيح: الكافيجي، اللغة، اللغة العربية، النحو العربي، الإعراب.

ÖZET:
Süleyman el-Kâfiyecî (ö. 879/1474) 15. yy. alimlerindendir. Tam nispesi Muhyiddin Ebu Abdullah Muhammet b. Süleyman b. Sa‘d b. Mesut er-Rûmî el-Hanefî el-Kâfiyecî şeklindedir. Arap dili, Arap dilbilimi, fıkıh, hadis, ve kelam gibi farklı alanlarda çok sayıda kitap yazmıştır. Fakat, onun kitaplarından bir çoğu hala yazma ya da kayıptır. Dil ve belağata dair eserlerinden birisi de Nuzhetu’l-Mu’rib fi’l-Maşriki ve’l-Mağrib adlı  eseridir.
Bu araştırma, Nuzhetu’l-Mu’rib fi’l-Maşriki ve’l-Mağrib adlı eserin Arap dilindeki yeri, değeri ve ilmi etkilerini ortaya koymaya çalışmakta ve buna ek olarak eserin tam ve tahkikli metnini de sunmaktadır.
Anahtar Kavramlar: el-Kâfiyecî, dil, Arap dili, Arap grameri, i‘râb.

ABSTRACT:
In this paper the phenomenon of “complaints about present times [zamâne]” were examined in the context of the poems in Abū ‘Abdullāh Muhammad ibn Idrīs al-Shāfī’ī’s Diwân and Adeeb Ahmad b. Mahmoud Yuknakî’s Atabat al-Haqâik. Obtained results were also compared with some poems by poets that reflected the social complaints of the 20th century. In this context, we analyzed the critics of poets that are members of different ethnic cultures of Muslim communities against their societies. So we have tried to reach an overall result by determining the joint stance of human beings – that are social beings - in different centuries. The term “Derkenâr” that is used in this papers title was preferred due to the fact that not all poems have the expression “complaints about present times [zamâne]” in their title. Although the topic “complaints about present times” has been sometimes used as an independent theme of a poem, it is occurring mostly as a reality that leaks from different lines of poetry. In this point if we see “life” as a “text” and “society” as the “commentary” it is also possible to evaluate the complaints of poets as a “hâşiye” [marginal note/sub-commentary] on life and society.
Key Words: Şâfiî, Adeeb Ahmad, social criticism, moral criticism, complaint about current times.

ÖZET:
Bu araştırmada “zamâneden şikâyet” olgusu, ilk olarak, Ebû ‘Abdullâh Muhammed b. İdrîs eş-Sâfiî’nin Divân’ı ve Edib Ahmed b. Mahmud Yüknekî’nin Atebetü’l-Hakâyık adlı eserindeki şiirler bağlamında incelenmiştir. Ulaşılan sonuçlar, yirminci yüzyıl ediplerinden bazılarının şiirlerine yansıyan toplumsal şikâyet konularıyla ayrıca mukayese edilmiştir. Bu bağlamda farklı etnik kültürlere mensup Müslüman ediplerin, içinde yaşadıkları toplumun fertlerine yönelik tenkitleri değerlendirilmiştir. Böylece düşünen sosyal bir varlık olan insanın, değişik asırlarda ortaya koyduğu müşterek tavırlar belirlenerek genel sonuçlara ulaşılmaya çalışılmıştır. Bildirinin başlığında kullanılan “derkenar” kavramı, ediplere ait bütün şiirlerin “zamâneden şikâyet” kapsamına girmemesi nedeniyle tercih edilmiştir. Zira zamâneden şikâyet olgusu, bazen müstakil bir şiirin teması olarak kullanılsa da, çoğunlukla farklı şiirlerin satır aralarından sızan bir gerçeklik mahiyetinde zuhur etmektedir. Burada hayat bir metne, toplum hayata dair bir şerhe benzetilecek olursa, ediplerin zamâneden şikâyetlerini hayat ve topluma düşülmüş hâşiyeler olarak değerlendirmek de mümkündür.
Anahtar kelimeler: Şâfiî, Edib Ahmed, sosyal eleştiri, ahlak eleştirisi, zamâneden şikâyet.

Şair duygularını anlatmak için bazen ölçünlü dilin dışına çıkıp kural dışı kullanımları tercih eder. Dil kurallarının bozulmaması için standart dil yapısına aykırı olan bu tasarruflar sınırlandırılmış ve bu konuda temel ölçüt, eski Arap şairleri olmuştur. Onların kural dışı kullanımları, şiir zarureti olarak kabul edilirken diğerlerinin tasarrufları la n olarak nitelendirilmiştir. Câhiliye şairlerinin dile aykırı tasarruflarının çeşitli şekillerde yorumlandığı bu düşünce, sadece edebiyat alanında değil, diğer disiplinlerde de büyük ölçüde kabul edilmiştir. Böylelikle Câhiliye şiiri zamanla kanonlaşıp (otorite) sorgulanamaz hale gelmiştir. Eski Arap şairlerinin dili kullanırken hata edip etmediklerinin tartışıldığı bu çalışmada Câhiliye dönemi şairlerinin standart dil kurallarına aykırı kullanımlarına dikkat çekilip
bunların lahn olduğu öne sürülmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın girişinde istişhâd edilen Arap şiirinin sınırları belirlenecek, birinci bölümde ise kanon kavramı ve Câhiliye şiiri üzerinde durulacaktır. Akabinde ise Câhiliye şairlerinin yaptığı bazı dil hataları ve sonraki dönem edebiyat münekkitlerinin bunları savunmak için ortaya koydukları zorlama yorumlar tartışılacaktır.


In order to express his feelings, the poet goes out of the standard language and abandons common usage. The number of dispositions was limited to avoid breaking the language rules, and the main criterion in this subject was set the ancient Arab poets. While the use of language by the ancient Arab poets against the rules was accepted as a necessity of verse, the dispositions of the later periods’ poets were described as errors. This idea, which considers the use of language by Jhiliyyah poets as infallible has been largely accepted. Thus, the poetry of Jāhiliyyah has become canonized and unquestionable over time. In this study, which discusses whether ancient Arabic poets made mistakes in using the language, it will be noted that the poets of the Jhiliyyah use a language contrary to standard rules and it will be suggested that they are lahn

el-Halebî, Halep’te doğmuş ve Mısır’a yerleşip oradaki meşhur âlimlerden ders alarak
yetişmiş bir âlimdir. Mısır’da İbn Tolun ve İmam Şâfi‘î camilerinde kıraat ve nahiv
dersleri okutmuş, kadılığa niyâbet etmiş, nahiv, sarf, belağât, tefsir ve kıraat ilimlerinde
döneminin meşhur âlimleri arasına girmiştir. Bu çalışma onun hayatını ve ilmî yönünü
ayrıntılı olarak ortaya koymayı ve böylece onu ilim dünyasına daha iyi tanıtmayı hedeflemektedir.

Summary:
The Examination of " Nuzhat al-Ashab " and " Ramz al-Asrar " by al-Kâfiyaji Muhyiddin al-Kafiyaji (d. 879/1474) is one of the Arabic linguistic scholars of the fifteenth century. He wrote many books. This research is an analytical study of his two works, " Nuzhat al-ashab " and " Ramz al-Asrar " regarding their scholarly position, value and impact on the Arabic language. Unfortunately, the two texts are not mentioned by most of the biographical works. This paper provides the complete critical edition of both texts.

Özet:
Muhyiddin el-Kâfiyecî (ö. 879/1474), XV. y.y. Memlükler ve Osmanlı dönemlerinin önemli Arap dilcilerindendir. Çok sayıda eseri vardır. Bu araştırmada, ona ait " Nuzhetu'l-ashâb " ve " Remzu'l-esrâr " adlı eserler; içerikleri, ilmî değerleri ve Arap diline sağladıkları katkıları bakımından incelenecektir. Ayrıca biyografi kitaplarında genel olarak Kâfiyecî'nin eserleri arasında zikredilmeyen bu iki eserin tam ve tahkikli metinleri de sunulacaktır. Anahtar kelimeler: Kâfiyecî, Arap dili, İsm-i tafdîl, kuhul meselesi, i'râb ve anlam.

Öz Meşhur İslam tarihçisi Safedî (ö. 764/1363), Tuğrâî'nin (ö. 515/1121) Lâmiyyetü'l-ʿacem adlı kasidesini el-Gaysüllezî insecem adıyla şerh etmiş, 15. yüzyılın önemli edebiyatçılarından İbnü'd-Demâmînî (ö. 827/1424) ise Safedî'nin bu eserini eleştirmek için Nuzûlü'l-gays adıyla bir tenkit çalışması yapmıştır. Bu çalışma, klasik hâşiyelerde gördüğümüz ilgili metni açıklayıp yeri geldiğinde tenkit etme amacı gütmez. Bunun yerine "Bu adam utansaydı bunları söylemezdi" gibi ağır cümlelerle Safedî'yi eleştirmek ve onun eserini kötülemek için kaleme alınmıştır. İbn Akbers, İbnü'd-Demâmînî'nin sert eleştirilerinden dolayı bu iki metni karşılaştırmak için Tahkîmu'l-ʿukûl adıyla bir kitap yazmıştır. Konusunu İbnü'd-Demâmînî'nin Safedî'ye yönelttiği eleştirilerin oluşturduğu bu makale ile münâzara geleneğinde eleştiri merkezli kaleme alınan çalışmalardan temsil gücü yüksek bir hâşiyenin, ilgili şerh ile ilişkisinin münâzara adabı açısından incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda öncelikle münâzara disiplini çerçevesinde tartışmanın ahlakî ilkeleri üzerinde durulacaktır. Peşi sıra İbnü'd-Demâmînî'nin Nuzûlü'l-gays adlı eseri hakkında bilgi verilip bu yapıt, muhteva açısından değerlendirilecektir. Son bölümde ise İbnü'd-Demâmînî'nin karşı görüşü eleştirirken kullandığı sert ifadeler üzerinde durulacaktır.

The prepositions in the Arabic language have an important place in understanding compound sentences. Researchers and authors have taken particular care of it. The preposition mā is one of the joining tools with multiple meanings and functions, as grammarians have used it for ten different functions and meanings. What determines the function and meaning of the preposition mā is its place and location in the sentence. Every kind of mā preposition has specific rules and meanings itself. As it is known, the word in the Arabic language is divided into a noun, verb, and a letter (according to the old classical division). This study found that the preposition mā had used a noun and a letter. This study contains two main chapters. The first chapter that dealt with the various and different uses of the mā; as for the second chapter, it dealt with the types of mā mentioned in the 30th juzz’ (part) of the Qur’ān. This study revealed the fact that mā was mentioned seventy times, in addition to being mentioned 19 times, and it has more than one connotation and a grammatical function.

Özet Türk boylarının XI. yüzyılda batıya göç etmeleri, Türkçenin Yakın ve Orta Doğudaki dillerle münasebetini artırmış, buna bağlı olarak da pek çok Arapça, Farsça ve Rumca kelimenin Türkçeye alıntılanmasına zemin hazırlamıştır. Bu zeminin hazırlanmasında Türklerin İslamiyet'e geçişinin katkısı vardır. Türkçe, komşu dillerden bölgeye özgü kültür kelimeleri ve dinî literatürün yanı sıra bazı ekleri de bünyesine alarak Türkçenin bir unsuru gibi kabul etmiştir. Ancak Türkçenin bünyesine aldığı bu ekler, genelleşmemiş ve birkaç örnek ile sınırlı kalmıştır. Örnek olarak geliş-ât ve gidiş-ât kelimelerindeki –ât eki ile alkol ve elveda kelimelerindeki el-takısı verilebilir. Bu iki örnekle sınırlı olmayan el-takısı Türkçede farklı şekillerde de görünebilmekte olup, bu çalışma el-takısının Türkçedeki bu görünümlerini ortaya koymayı ve analiz etmeyi hedeflemektedir. Abstract As a result of westward migration of Turks in the 11th century, the contact of Turkish with the languages in the Near East and Middle East has increased. Thus many Arabic, Persian and Greek words are borrowed into Turkish. In the word borrowing, the acceptance of Islam by Turks has also been effective. Turkish borrowed both region-specific culture words and religious vocabulary, additionally some suffixes and articles from the neighboring languages, and then adopted them as members of the Turkish vocabulary. However, these suffixes and articles that Turkish has adopted are not generalized, and remain limited to a few examples, e.g., the suffix –ât (in geliş-ât and gidiş-ât words); there is also the al-prefix in alkol and elveda words. There are other examples of different forms of the al-article in Turkish. This study aims to reveal and analyze these examples of the al-article in Turkish.

Abstract:
Jalaluddin al-Suyuti (d. 911/1505) is one of the scholars of the 15th-16th centuries. He wrote many books in different fields such as Arabic literature, the Arabic language, Jurisprudence, Quranic interpretation and Theology. He was so-called "the Son of books." Some of his research is still in the form of manuscript and has not been published yet.
This research is based on an analytical study of his treatise Fajr al-Samad fi I’râbı Akmal al-Hamd showing its position and value in the Arabic language and its scholarly impact. This paper also provides the critical edition of the full text of the treatise.
Key Words: es-Suyûtî, Language, Arabic language, Arabic grammar, Grammatical analysis.

الملخص:
جلال الدين السيوطي (ت:911/1505) يعتبر من علماء القرن الخامس عشر والسادس عشر. لقد ألّف كتبا كثيرة في مجالات مختلفة كالأدب العربي واللغة العربية والفقه والتفسير والحديث والكلام وسمي ب"ابن الكتب".  ومن مؤلفاته اللغوية النحوية "فجر الثمد في إعراب أكمل الحمد".
يقوم هذا البحث بدراسة تحليلية على كتاب "فجر الثمد في إعراب أكمل الحمد" ليظهر مكانته وقيمته في اللغة العربية وتأثيره اللغوي وبالإضافة إلى ذلك يقدم أيضا متن هذا الكتاب كاملا ومحققا.
الكلمات المفاتيح: السيوطي، اللغة، اللغة العربية، النحو العربي، الإعراب.

ÖZET:
Celaleddin es-Suyûtî  (ö. 911/ 1445–1505) 15. 16 yy. alimlerinden sayılmaktadır. Arap edebiyatı, Arap dili, Arap dilbilimi, fıkıh, hadis ve kelam gibi değişik alanlarda çok sayıda kitap yazmış ve “İbnu’l-Kutub” diye isimlendirilmiştir. Onun kitaplarından bir çoğu daha yayımlanmamıştır.
Bu araştırma, Fecru’s-Semd  fî İ‘râbi Ekmeli’l-Hamd adlı  eserin Arap dilindeki yeri, değeri ve ilmi etkilerini ortaya koymaya çalışmakta ve buna ek olarak eserin tam ve tahkikli metnini de sunmaktadır.
Anahtar Kavramlar: es-Süyûtî, dil, Arap dili, Arap grameri, i‘râb.

Günümüz Arpça öğrenimi, bilimsel araştırma bulguları esas alınarak üretilecek yenilikçi model öğretim sistemleriyle daha başarılı ve kolay hale getirilebilir. Bu öncelikli olarak öğretim hedeflerinin ne boyutta gerçekleştiğini denetleyen bilimsel "ölçme ve değerlendirme" sisteminin geliştirilmesine bağlıdır. Çünkü insan evreni algılamak için ölçülebilir hale getirme fıtratındadır. Bu fıtratın gereği olarak algılanması istenen; uzunluk, ağırlık, basınç, elektrik gibi her şey için kendine mahsus farazi bir ölçüm sistemi geliştirilmiştir. Hatta coğrafi yerini belirlemek için dünyayı hayali enlem ve boylam çizgileriyle, zamanı da saatle ölçülebilir hale getirmiştir. İnsan hayatında ölçülemeyen her şey yok hükmündedir. Bunun için Yüce Allah, iki soyut şey olan hayır ile şerri; "zerre-miskal" ile somut ve ölçülebilir yapmıştır. İnsan, bilmediği sırat köprüsünü; "kıldan ince, kılıçtan keskin" sıfatı ile somutlaştırır. Çünkü ölçülemeyen bir şey varlık ifade edemez, yok olan bir şey de değerlendirilemez, değerlendirilemeyen bir şey de geliştirilemez. İşte Arapça öğrenimi bu yokluk bağlamında var edilmeye çalışılan bir olgudur. Arapça öğreniminin varlığından söz edilebilmesi için önce onu varlık sahnesine çıkaracak olan sağlıklı ölçme ve değerlendirme sisteminin olması gerekir. Bilimsel ölçekte etkin varlık gösteremeyen bir ölçme ve değerlendirme gerçekte var sayılamaz. Eğer gerçekte var olsaydı her kesimin şikâyetine konu olan başarısızlık olmazdı. Arapça öğretim eyleminin odaklanması gereken öğrenci başarısıdır. Bu ise öğrenimin ilk adımından itibaren her anın, öğrenci başarısını hedef düzeye yükseltme planını gerektirir. Böyle bir planın da bilimsel ölçme ve değerlendirme sistemi üzerine kurulması gerekir. Medeniyetini kubbelerinden yükselten medrese, öğretimini çökerten sebep ölçme ve değerlendirme sisteminin yitimidir. Günümüz Arapça öğretiminin başarısızlık sebebi de ölçme ve değerlendirme sisteminin yok hükümlü zayıflığıdır. Çünkü doğru ve hakça ölçülemeyen bir Arapça öğreniminin varlığından, varlığı olmayan bir öğrenimin de başarısından asla söz edilemez.