Etnoloji

İçerik: Yakın dönemde, Antropolojinin sosyal-kültürel boyutuna dair ilginin arttığı gözlenmektedir. Sosyal bilimler alanında ise, özellikle alan araştırmaları açısından, antropolojik perspektifin artarak benimsenmeye başlandığı ifade edilebilir. Bu minvalde denebilir ki, antropolojide her zaman özgül konumu olan etnografya, diğer disiplinlerin de faydalanmaya ve kendi bilgi kuramsal anlayışlarına uyarlamaya çalıştıkları araştırma yöntemi ve tekniği haline gelmektedir. Bu derste, etnografyanın bilgi kuramsal ve yöntem bilimsel temelleri, tarihsel diyalektik perspektifle ele alınacak ve katılımcılara, özellikle alan araştırmalarında işlevselleştirebilecekleri nitel araştırma teknikleri hakkında bilgiler verilecektir. Etnografik alan araştırmasının temel özelliklerinin kuramsal ve kavramsal açıdan incelenmesinin yanı sıra araştırma verilerinin aktarılma biçimlerine ilişkin de değerlendirmeler yapılması hedeflenmektedir. Amaç: Etnografik metinlerin genel özelliklerinin anlaşılması; etnografik araştırmaların incelenmesi ve ayırt edici niteliklerinin öğrenilmesi; tarihsel ve güncel boyutlarıyla, etnografik araştırmalardaki bilgi kuramsal ve yöntem bilimsel dönüşümlerin, tartışmaların örnekler üzerinden değerlendirilmesi; farklı toplumsal/kültürel örüntülere dair etnografik bilgilerin Türkiye'de yaşayan topluluklarla karşılaştırılması ve etnografik kaynakların incelenme biçimlerinin öğrenilmesi dersin genel hedefleri olarak ifade edilebilir. İşleyiş: Katılımcıların, haftalık ders programında belirtilen okumaları kesinlikle yapmış olarak derse gelmeleri gerekmektedir.

Malatya’da bu geleneksel zanaatın son ustası 1939 Adıyaman doğumlu olan Hıdır ORAL’ dır. Ailesi 1941 yılında Adıyaman’dan  Malatya’ya göç etmiştir. Asıl mesleği “Yün Boyacılığı” olan Usta, yılın Mayıs ve Haziran Aylarında batik baskı (mavi baskı) yoluyla geleneksel olarak “Bervanilik” de yapmaktadır. Mesleğe 1951 yılında babasının yanında başlamış olan Hıdır ORAL, yün ve kumaş boyacılığını oğluna öğretmesine rağmen; zor ve zahmetli, sabır isteyen bir iş olarak tanımladığı batik baskı işini kimseye öğretmemiş, çırak yetiştirmemiştir. Kendi deyişiyle “Batik baskısını kimse öğrenmeye hevesli olmamıştır, yalnızca araştırıcılar bu teknikle ilgilenmişlerdir.”
Diğer bir tanımlamayla batik, pamuklu kumaşın bal mumu ile kapatılarak desen verilmesi ve bunun boyaya batırılmasıyla elde etme yöntemi olarak açıklanabilir. Usta, baskı batik’ de geleneksel bir yol izleyerek “İndigo Banyosu” (Çivit) kullanmaktadır. İndigo’ nun bizdeki adı ise “Çivit” tir. Fidanı İndigotera altmış kadar türü bulunan oval yapraklı otsu bir bitki cinsidir. Tinctoria adı verilen türün ve bunun yanı sıra başka birkaç türün yapraklarında bulunan “İndigotin” maddesi yaklaşık olarak M.Ö. 3000 yıllarından beri boya yapımında kullanıla gelmiştir. Boyar madde, bitkinin yapraklarının bu fermantasyon sürecinden geçirilmesiyle elde edilir.
        İndigo boyasında yün, pamuklu ve kıl da boyanabilmektedir. İndigo banyosu boyanın azlığı, çokluğu ve içerisinde boyanacak malzemenin kalış zamanı bakımından dikkat ve özen ister. Yün ve pamukların banyoya birkaç kez batırılmasıyla istenilen Köyüluk elde edilir. Banyoya batırılan iplik ve kumaşlar banyoda 3-5 dakikadan fazla bekletilmemesi gerekir. Fazla bekletilirse boyanacak malzeme “abraş” (dalgalı) kalır. Eğer, boya normal ölçülere göre usta tarafından dikkatli bir biçimde hazırlanmışsa bu bekletme süresi de uzatılabilir. Banyoda kalış süresi en fazla yünlü boyamalarda olmaktadır.
        Baskı batik’ de İndigo iki çeşit boya kullanılır; bunlar Analin ve İndigo boyalarıdır, ancak İndigo ile yapılan boyama daha revaçtadır. Bu mesleğin son ustası olan Hıdır ORAL 1996 yılında vefat etmiş olup, meslek tamamen bitmiştir.

Sedat Veyis Örnek'in "Etnoloji Sözlüğü" adlı kitabı ve Örnek'in diğer kitaplarının tamamı (telif sahibi olan ailesi, Ankara Üniversitesi ve Türk Dil Kurumu'ndan yasal izinler alınmış olarak ve söz konusu yasal izin belgeleri de paylaşılarak) http://sedatveyisornek.humanity.ankara.edu.tr/ adresinde açık erişimli olarak bulunmaktadır. İsteyen herkes şifresiz olarak ve ücret ödemeden bu metinlerin tamamını indirebilir.

ÖZET Eskişehir ili kırsalı etnik yapısına ilişkin olarak geçmişte birçok araştırma yapıldığını biliyoruz ancak bu bilgilerin büyük bir kısmı güncel etnik yapıyı ifade etmekten oldukça uzaktır. Türkiye'de köyden kente ve doğudan batıya doğru göçün olanca hızıyla devam ettiği son 40-50 yılda etnik yapının takip edilemez bir değişim geçirdiği bilinen bir gerçek. Bu durumda bilgilerin güncellenmesi zarureti de ortada. Biz üzerinde çalıştığımız TÜBİTAK projesi kapsamında, konumuzla doğrudan ilgisi olması bakımından Eskişehir ili kırsalındaki etnik yapıyı 2013 yılı itibariyle tespit etmiş bulunmaktayız. Bu çalışmada, etnik yapıya ilişkin bütün veriler, bizzat alanda en yetkili muhatabından derlenerek elde edilmiştir. Köylerde özellikle muhtarlar, belediyelik yerlerde ise genellikle belediye yetkilileri ile görüşülmüş ve bilgilerin olabildiğince resmi makamlardan alınmasına özen gösterilmiştir. Elde edilen bu bilgiler, makalenin ana verisini oluşturmaktadır. Bu verilerden hareketle ilçelerin köy köy etnik yapıları ve hane sayıları çıkartılmış ve TUİK'ten alınan 2013 nüfusları eklenmiştir. Değerlendirme ve sonuç bölümünde etnik yapıya ilişkin toparlayıcı mahiyette tablo, şekil ve haritalar çıkarılmış ve değerlendirmeler yapılmıştır. ABSTRACT It is known that a lot of researches were done in the past about current ethnicity of Eskişehir country side but most of these information is too far from expressing the current ethnicity. It is a known fact that the ethnicity had a cannot be followed change in the last 40-50 years when the immigration has continued at full speed from villages to cities and from east to west. So it is clear that the information about ethnicity must be updated. In the sense that it is directly related to our study we confirmed the ethnicity of Eskişehir country side as of 2013 within the scope of TÜBİTAK project we are studying on. In this study, all of data about ethnicity were personally collected from the most competent answerer in the field. Especially mukhtars in villages and generally municipal officals in municipalities were interviewed and attention was paid to get information as far as from offical authorities. This obtained information is the basic data of this paper. Ethnicities and house numbers of townships were village by village derived from this data and 2013 populations from TÜİK were added. In evaluation and conclusion, the evaluations were performed by deriving tables, figures and maps in rallying nature.

ÖZET Bu makalede, kültürü, tarihsel ve diyalektik maddeci perspektifiyle ele alan Marksizm ile Antropolojik bilimsel faaliyetin epistemolojik temelleri arasındaki tarihsel ve teorik ilişkiler irdelenmektedir. Makaledeki ana tartışma konusu, 19. yüzyılda Marksizmin insanlığın tarih öncesine ait toplumsal formasyonlarına ve sosyo-ekonomik etkinliklerine dair ihtiyaç duyduğu verileri sunan dönemin Antropolojik faaliyetleri ve argümanları hakkında " post " kuramcılar tarafından öne sürülen eleştirilerin Marksizme çevrilen uçları üzerinedir.

ABSTRACT In this essay, historical and theoretical relations between Marxism and Anthropology (as an active social science about human activity on social sphere) are being analyzed. Mainly the late 19 th century is being focused. At this period, Anthropological sciences had gained a major role to explain the early history of mankind. Marxism had also used this argument. The grooving importance of Anthropology for Marxist theory is also considered.

Dersin Tanıtımı: Antropolojiyi tek kelimeyle tanıtmak/açıklamak istersek, onu " anlamak " eylemiyle dahi anlatabilmemiz mümkündür. Bu haliyle antropolojik bilimsel etkinliğin temel hedefi " öteki " ni anlamaktır. " Diğerlerini " yani " öteki " toplulukları, toplumları, çevreleri, kültürleri, " onların " anlam dünyalarını… özcesi, " biz " den olmayanı öğrenmek/anlamaktır. Bu anlamda Antropolojik etkinlik, ilkçağlardan itibaren ortaya çıkan fetih ve gezi yazınına dek geri götürülebilir. Modern dönem Kıta Avrupalı bir sosyal bilim olarak ortaya çıkışı ise " Avrupalı olmayan " halklara yönelik ekonomik ve siyasi sömürgecilik ikliminin tetiklediği bir eğilimi kuvvetle barındırmıştır. Ne ki 20. yüzyılın ortalarından itibaren, eleştirel düzlemde, yaşayan modern insanın kendisini (içerisinde yer aldığı topluluk, toplum, çevre, kültür vd. bağlamı itibariyle) anlama eylemi haline dönüşecektir. Bugün itibariyle baktığımızda çağdaş antropolojinin madunların, ezilenlerin, ötekileştirilenlerin bilimi olarak baskın bir karakter kazandığını da görebiliriz. Bu noktada etimolojik olarak bakarsak, Yunancada " insan " anlamına gelen " anthropos " sözcüğü ile " bilim " i tanımlayan " logos " un bileşimi olan Antropoloji, insan toplumlarını belirli bir tarihsel izlek içerisindeki biyolojik evrimiyle birlikte, karşılıklı ilişkilerini ve iç toplumsal yapılarını, yaşayışlarını, ürettikleri tüm maddi ve manevi süreçler toplamını araştırmayı içermektedir diyebiliriz. Kapsamın bu denli geniş bir alana yayılması, Antropolojiyi doğa bilimlerinin (biyoloji, coğrafya vd.) önemli bir bölümüyle de ilişkili kılarken, bugün sınırlarının tanımlanması hala bir tartışma konusu olmaya devam eden alt çalışma alanlarıyla birlikte, toplum bilimlerinin (sosyoloji, psikoloji, linguistik, arkeoloji, tarih, iktisat, siyaset-bilim vd.) hemen hepsiyle yan yana getirmektedir. Ancak yine de Antropolojiyi diğer sosyal bilimlerden ayırt etmemizi sağlayacak bir tarihi, özgün araştırma teknikleri ve ilgilendiği belli başlı konuları vardır. Dersin Amacı ve Hedefleri: Dersin temel hedefi, Antropolojinin tarihsel gelişimi ve temel çalışma konuları bağlamında Antropolojik bilimsel perspektifin kavranmasını sağlamaktır. Bu kapsamdan olmak üzere disiplininin tarihsel gelişimi, temel konuları ve kavramları, araştırma yöntem ve teknikleri gibi ana başlıklar değerlendirilecektir. Beklentiler: Farklı insan toplulukları ve kültürler üzerine karşılaştırmalarda, farkları ve benzerlikleri aramak ve bunların nedenlerini anlamak öncelikle " kendimiz " ve " başkaları " hakkında soru sormakla başlar. Bilimsel ve eleştirel bir perspektifle insan çeşitliliğini tartışabilmek ise ön yargıların, duygusal tutumların ve koşullanmaların terk edildiği yerde başlar. Derste işlenecek konu başlıkları hakkında sorular geliştirmek, derse hazırlanarak gelmek ve etkin bir tartışma ortamı yaratmak, beklentileri karşılama yolunda atılacak önemli adımlardır. Katılımcıların derse hazırlanarak gelmeleri, kaynakçada belirtilen ve ders sorumlusunun önerdiği kitapları okumaları faydalı olacaktır. Bundan ayrı olarak, her ders için belirlenmiş makale ya da bölüm okumalarını yapmış olarak gelmeleri kesinlikle önemlidir.

ÖZET Bu makalede, Dersim Aleviliğinin önemli bir boyutunu oluşturan söylencelerden bir örnek ele alınmaktadır. Yerel sözlü kültürün önemli öğelerinden birisi olan Sultan Hıdır söylencesinin antropolojik perspektiften irdelenmektedir. Kolektif hafızanın günümüz-de yaşattığı temel kimlik belirteçlerinden hareketle, Dersim Aleviliğinin oluşum döne-mindeki bir tarihsel kesite dair sembolik-yorumsamacı yaklaşım temelinde düşünceler geliştirmek hedeflenmektedir.

ABSTRACT This article analysisses an important dimesion of Dersim Alevism, which are the legends. As an importan tactor of local oral history, Sultan Hıdır legend is being discussed. The datas of current cultural identity of Dersim Alevism are argued to findout some ideas about earyl parts of the history line of local Alevi communities by an anthropolocigal perspective.

Cumhuriyet tarihi boyunca Türkiye'de bazı konuların akademik düzlemde ele alınmasının sakıncalı bulunduğu ve kimi mekânların ise yasaklı olduğu görülür. Ne ki sosyal bilimler konuları itibariyle bu alanlara adım atar. Ancak daha ziyade bilimcinin kişisel ideolojik tutumu, politik faaliyetleri itibariyle devletçe belirlenmiş bazı sınırlar ihlal edilir. Antropoloji ise, daha doğru ve kapsayıcı deyişle antropolojik alan araştırması, biliminsanını bu ihlale sürükleyen kendine içkin özgünlükler arz eder. Antropoloji ve yasaklı mekânlar, sakıncalı konular umhuriyet tarihi boyunca Türkiye'de bazı konuların akademik düzlemde ele alınmasının sakıncalı bu-lunduğu ve kimi mekânların ise yasaklı olduğu gö-rülür. Bu konularda araştırma yapan, kalem oynatan ve derslerde, seminerlerde, sunumlarda görüşlerini aktaran biliminsanlarının çeşitli yaptırımlarla kar-şı karşıya kaldıkları bilinir.

Dersin Tanıtımı: Arkaik geçmişten günümüze, insan topluluklarında ve hatta eski insan türlerinde (Homo Neanderthalensis), gündelik yaşamda ve düşün evreninde, günümüz toplumlarının " dinsel " olarak tanımladığı düşünme ve davranış örüntülerini görmek mümkündür. Toplumsal ve bireysel boyutlarda üretilen " dinsel " tutum ve davranışların ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel düzlemlerde işlevselleştirildiği açıktır. Bu haliyle " din " , insanın süregiden biyolojik ve kültürel evrimi boyunca yaratmış olduğu sosyal çeşitliliği ölçüsünde farklı biçimler ve içerikler kazanmıştır. Tarihsel izlekte gelişen, ilerleyen üretim ilişkileri ile teknik ve felsefi bilgi birikimine paralel biçimde kurumsallaşmıştır. Dolayısıyla " din " üzerine ortaya çıkan görüşler, fikirler ve genellemeler (tarihte ve günümüzde), en az insan toplumlarının çeşitliliği ölçüsünde çoğullaşmakta ve karmaşıklaşmaktadır. Dersin temel konusu, söz konusu çeşitliliğe dair (antropolojik) bilimsel bakışın nasıl geliştirilebileceği sorusuna odaklanmaktadır. Dersin Amacı ve Hedefleri: Antropolojik bilimsel faaliyetlerin " din " le olan ilişkisi, onun, insan toplumsallığının tarihsel, sosyal şartları içerisinde açığa çıkardığı özellikleriyle ilgilidir. Dinin toplumsal ve bireysel yaşamdaki işlevleri, anlamları ile dinin kökeni ve evrimi, antropolojinin temel ilgisini tarif eder. Bir başka deyişle, Antropolojinin dinsel olanla ilişkisi, genellemelerin ve ön kabullerin dışında vücuda gelir. Bu noktada belirleyici olan, Antropolojik çalışmaların gerçekleştiği mekân ve zaman boyutundaki tarihsel ve toplumsal bağlamların özgünlüğüdür. Din Antropolojisi, Antropolojinin alt disiplinlerinden birisidir. İnsan toplumlarının yarattıkları kültürel örüntülerin karşılaştırmaları temelinde dinsel tutum ve davranışların, gelenek ve ritüellerin analizine odaklanır. Din ve insan davranışları ilişkisini açıklamaya, anlamlandırmaya çalışır. Ek olarak, Din Antropolojisi, dinsel inanmaların kökenleri ve evrimi üzerine de yoğun olarak çalışmaktadır. Bu bağlamda, disiplin içerisinde çoğunlukla " ilkel " addedilen toplumların inanç yapıları üzerine sürdürülen çalışmaların yanı sıra (gelenek ve modernlik ilişkileri bağlamında) günümüz toplumlarının inanma biçimleri üzerine de önemli bir ilginin belirdiği söylenmelidir. Burada " halk dini " , " senkretizm " , " ortodoksi – heterodoksi " , " gelenek yaratımı " ve " ritüel " gibi kavramlar dikkati çekmektedir. Din Antropolojisi çalışmaları herhangi bir dinsel inanma ve ritüelin doğruluğu ya da yanlışlığı temelinde bir tartışmaya girmez. Araştırmaya konu edilen inanma ve pratikleri, herhangi bir başka dinsel görüşe göre, yine dini düzlemde değerlendirme konusu haline getirmez. Din Antropolojisi, " sıradan " insanın din hakkında ne düşündüğü, onu nasıl anlamlandırdığı ile tutum ve davranışlarında nasıl işlevselleştirip, yeniden ürettiği gibi süreçlerle ilgilenir. Zira insan toplulukları, dinsel söylem ve uygulamaların edilgen alıcıları değil, tam tersine, onunla etkileşime giren, onu yeniden üreten ve bunu doğal/fiziksel – sosyal/toplumsal çevre koşulları altında gerçekleştiren karmaşık ve devingen yapılar üretirler. Din Antropolojisi, bu itibarla, " kutsal/ilahi " kabul edilen kaynaklardan ziyade insan varoluşunun yaşam biçimleri uyarınca üretilen " dinselliğin " , " kutsallığın " incelenmesine odaklanır. Bu alanın, kitabi/normatif büyük din sistemleriyle olan diyalektik ilişkisini inceler. Dersin temel amacı, orta ve uzun vadede sosyal bilimsel çalışmalarda, araştırmalarda bulunacak sosyolog adaylarında, dinle ilgili temel ve güncel kavramlar bağlamında, dinsel ilişki ve süreçlerin nasıl ele alınması gerektiğini tartışmaktır. Ayrıca bilimsel ve eleştirel bir yaklaşımla dinsel olanın nasıl değerlendirilmesi gerektiğinden hareketle, Antropolojik bir perspektif dâhilinde, toplumumuzda da varolagelen dine dair tartışmaların-polemiklerin yaratmış olduğu kafa karışıklıklarının da giderilmesine katkıda bulunmak hedeflenmektedir. Beklentiler: Farklı insan toplulukları hakkında karşılaştırmalı tartışmalar, " kendimiz " ve " diğerleri/ötekiler " hakkında soru sormakla başlar. " Din " gibi, tarihsel ve derin çeşitliliklere sahip olduğu kadar; güncel toplumsal hayatın hemen her boyutunda varolan inanma, tutum ve davranışlara ilişkin bilimsel-eleştirel yaklaşımın tartışılabilmesi ve geliştirilebilmesi ise ancak önyargıların, duygusallıkların, koşullanmaların ve tabuların bir yana bırakılmasıyla mümkün olabilir. Bu beklentilerin asgari ölçülerde karşılanabilmesi için, belirlenen okumaların yapılarak derse gelinmesi gereklidir.

Buğday Tanesi henüz ikinci sayısında, mütevazi bir blog site üzerinden ağır aksak ilerlemeye devam ederken, attığımız minik adımlara ortak olan çok sevdiğim hocam, Ahmet Kerim Gültekin ile yaptığımız söyleşiyi paylaşmanın heyecanını yaşıyorum. Kerim Hoca, ülkemizde demokrasi mücadelesinde en ön saflarda yer alan, onlarca soruşturmaya ve cezaya maruz kalan bir barış akademisyeni. Dize gelmeyenlerden anlayacağınız. Muhalif duruşu, onu da akademiden ve ülkesinden uzaklaştırdı ne yazık ki. Yüz yüze, bir bardak çay eşliğinde gerçekleştiremedik söyleşiyi belki ama, o günlerin de geleceğine olan inancımızla, uzakları yakın edebildik… Kerim Hoca'yla aynı yollardan yürümemize rağmen, çok sınırlı zamanlarda yollarımız kesişebildi. En son; Ankara Dayanışma Akademisi dersleri kapsamında Kızılay'da bir kafede verdiği, Din Antropolojisi dersinde bir araya gelmiştik. Birlikte dolu dolu ve çok anlamlı bir süreç deneyimledik. Akademiyi, dört duvar arasına hapsedebileceklerini zannedenlere inat, bulunduğumuz her ortamda; birlikte üreterek, dayanışarak, paylaşarak özgürleşebileceğimizin en somut örneklerinden biriydi ADA dersleri… Dersler bittikten sonra buraları terk-i diyar eylese de, iletişimimiz sosyal mecralardan devam etti.. Bir gün ona Buğday Tanesi'nin sürecinden bahsettiğimde içten bir şekilde ilgilendi, her zaman destek olacağını söyleyerek yanımızda olduğunu hissettirdi-sözü çok uzatmak istemiyorum ama bunlar benim için önemli detaylar.. yazarken bile gözlerim doluyor-ve en nihayetinde Din Antropolojisi derslerinin birinde bahsini geçirdiği, benim de bir hayli ilgimi çeken tez süreciyle alakalı bir söyleşi yapmayı önerdim, yine içtenlikle kabul etti.. türlü gailenin, koşturmacanın içinde söyleşiye vakit ayırdı… Buradan tekrar içten teşekkürlerimi iletiyorum…İyi ki yollarımız kesişmiş…Sözü fazla uzatmadan Kerim Hoca'nın; devletin, kırsal bölgelerde kırsal dönüşüm adı altında gerçekleştirdiği HES projeleri özelinde, Kırsal Dönüşümün Ekonomi Politiği Üzerine Etnografik bir Değerlendirme Beğendik/Bedar (Siirt-Pervari) Örneği adlı tez çalışması üzerine yaptığımız söyleşiye geçelim; Süreç boyunca Pervari'de kalarak, bölge halkıyla yakın temas içinde çalışmasını yürüten sevgili hocamın gözlemleriyle başbaşa bırakıyorum sizi... Ben kısa bir giriş yaptım ama, siz de bize biraz kendinizden bahsedin isterseniz. Burada olduğunuz süreçlerde muhalif bir bilim insanı olarak, akademide yaşadığınız zorluklara, KHK sürecinize ve şu anki akademik faaliyetlerinize de değinirseniz seviniriz.

Alevilik çalışmalarında iki ana düşünsel akım belirginleşir. İlki onu politikleşmiş Senkretik bir kültür-kimlik hareketi olarak değerlendirir ve ayrı, özgün bir din sistemi olabileceği görüşünü, örneğin bir kozmolojisi olabileceğini kabul etmez. Biraz da buna tepki temelinde, ikinci hâkim eğilim Aleviliği bir dinsel inanma biçimi olarak kabul eder ve çoğunlukla yeniden inşa etmeye çalışır.

Sosyal bir gerçeklik olan ziyaret yerleri, aslında tarih, mitoloji veya arkaik sosyal hayatın günümüze yansımasını ve ifade edilmesini sağlayan kültür alanlarıdır.
İnsanla ilgili ritüellerin önemli bir kısmında din ile büyünün etkili rol oynadığını alan çalışmalarına dayalı sosyolojik ve antropolojik verilerde sıkça görmek sıkça görmek mümkündür. Mesela yasaksız bir sosyal grubun olmadığı bilinmektedir. Yasakların kaynağı ise din ya da dine benzer inançlar olduğu genelde kabul görmektedir.

Kafkasya pagan dönemlerden günümüze kadar aktarılan geleneksel dans ve ezgilerinin çok olduğu bölgelerden birisidir. Bu aktarımı sağlayan en önemli etken, sözlü kültürün bölgede çok etkin olması ve bu etkinliği sağlayan “Khabze” adı verilen sosyal yaşam kurallarıdır. Bölgede yaşayan halkların dilleri çok farklı olmasına rağmen Anadolu topraklarına göç ettiklerinde hemen tamamına “Çerkes” adı verilerek bir tek adda birleştirecek kadar yakın geleneksel dans ve müziklere sahiptirler. Günümüzde hem Kafkasya’da hem de diasporada yaşayan Kafkasyalılar arasında artık unutulmuş olan, ancak çeşitli bölgedeki profesyonel veya amatör halkdansları topluluklarının repertuvarlarında görülebilen önemli danslardan birisi de “Sandırak” dansıdır. Dansın önemi özellikle İslamiyet’in bölgede yaygınlaşmasından sonra bile son yıllara kadar tedavi-terapi için yapılma özelliğini koruyan bir dans olarak halk arasında oynanmasıdır. Sandırak dansı Kafkasya’daki halklar tarafından çeşitli varyantlarla da olsa çocuğu olmayan kadınların veya erkeklerin tedavi edilmesi, avdan ya da savaştan yaralı dönen erkeklerin yaralarını iyileştirmek, bereketli bir avdan sonra Avcıların tanrısı “Apsatı”ya teşekkür etmek gibi nedenlerle şifacı bir kadın ya da bir grup genç kız tarafından oynanırdı. Bazen bu dans sırasında çeşitli maskeler de oynayanlar tarafından takılırdı. Bu bildiride “Sandırak” dansının değişik varyantları, daha önce yapılmış derleme notları ve kaynaklar taranmak suretiyle ele alınacaktır.

Caucasus is one of the regions, which has a lot of traditional dance and tunes survived since the pagan period till today. The most important factor on this survival is that the verbal culture is very effective in the region and this effectiveness comes from the social rules called “Khabze”. Even though the languages of the folks in the region are very different from each other, their traditional dance and music were so similar that, when they migrated to Anatolia, they were all called in one common name “Circassian”. One of the most important dance is “Sandırak” dance, which has been forgotten today among Caucasians both who live in Caucasus and diaspora but can be seen in the repertoires of the many professional or amateur folkdance groups in the area. The importance of the dance is, even after Islam has been spread in the area, it has been danced among the people as a treatment-therapy dance until lately. Sandırak dance would be performed by a healer woman or a group of young girls for reasons like; to treat men and women who couldn’t have children, to treat wounded men after a battle or to thank the God of Hunters “Apsatı” after a plentiful month. Sometimes dancers would wear different masks during their performance. In this notice, variaties of “Sandırak” will be analyzed by studying former compilation notes and sources

Ses ve anlam arasındaki ilişki uzun zaman boyunca insanlığın merakını celbetmiştir. 20. yüzyıl başlarında Ferdinand de Saussure’ün ses-anlam ilişkisinin keyfi olduğunu öne sürüşünden bu yana, bu güçlü fikrin yerini alacak bir teori öne sürülememişti. Se

Değişime karşı direnç gösterme tavrı olarak belirginleşen ve Sünni düşüncenin oluşumunu bir zihin kodu olarak etkileyen-belirleyen Selefi düşünce, ilk hicri asırdan itibaren değişmeyen bir dünya ve bu dünyada yaşamanın ifadesi olarak mutlak bir din tasavvurunu benimsemiştir. Kökleri İslâm öncesine kadar uzanan Selefi din söyleminde geçmiş ve değişmezlik en önemli kavramlar olmuştur. Bireyin toplumsal bir yapı içerisinde var olmasını sağlayan tüm dini söylemler gibi burada da asıl dikkat edilmesi gereken şey kesinlik, kuşku duymamak ve bunların neticesinde doğru yol tekelciliği iddiasıdır. Bu manada söylemi oluşturan toplumsal koşulların değişmesi ve yeni durumlar için genelleştirilmesi kültür ve birey karşıtı bir din algısının gelişmesine neden olmuştur.

Dersin Tanıtımı: Antropolojik bilimsel etkinliğin temel düsturu, başlangıçta, belirli özgün kültürel örüntülerin betimlenmesi ve analizidir. İlerleyen aşamalarda ise farklı kültürel yapıların karşılaştırılması yoluyla insan toplumsallığına dair genel-geçer görüşlere varmak gelir. Karşılaştırmalı yaklaşım, dünya üzerindeki insan çeşitliliğinin kültürel boyutlarına odaklanarak araştırılabilmesine yarar. Bu da tarih öncesinden günümüze uzanan insanlık ailesinin genel resminin çizilebilmesine, " kendi " öykümüzü " diğerleriyle " değerlendirerek bütünsellik içerisinde daha iyi anlayabilmemize ve " öteki " lerimizle kurduğumuz ilişkilerin olumlu ya da olumsuz mahiyetine dair bilimsel görüşler ortaya koymamıza olanak verir. Dersin genel konuları, günümüz Türkiye'sinde toplum hayatına yön veren sosyal ve siyasal gündemler bağlamında beliren kimi tartışmaların arka planını oluşturduğu bazı temel kavramlar etrafında şekillendirilmiştir. Dersin Amacı ve Hedefleri: İnsan hayatına biçim, anlam ve yön veren " aile " , " evlilik " , " akrabalık " , " din " , " etnik aidiyetler " , " siyasal-yönetsel sistemler " , " ideoloji " , " geçim biçimleri " , " teknoloji ve iletişim " , " cinsiyet ve cinsiyet kimlikleri " gibi toplumsal kurum, örgütlenme ve değişkenler, farklı kültürel tezahürler bağlamında tartışmaya açılacaktır. Ayrıca, bir bütün olarak tüm bu temel değişkenler üzerinde etkide bulunan ve son çeyrek yüzyılda yeni ve belirleyici bir karakter kazanan " küreselleşme " olgusunun da etkileri değerlendirmeye alınacaktır. Dersin temel amacı, farklı insan topluluklarının ilk bakışta yadırgatıcı ve alışılmadık gelen düşünce ve davranış kalıplarının, yarattıkları kültürel bütünlüklerin, çevresel koşullara uyarlanma stratejilerinin dikkate alınarak anlaşılması ve açıklanması gerektiği ilkesinin içselleştirilmesidir. Yine bununla ilişkili olan ikinci temel hedef, kendi gündelik hayatımızda çok da fazla kafa yormadan varlıklarını sıradanlaştırdığımız (yukarıdakiler gibi) toplumsal kurum, kavram, düşünce ve davranış modellerinin sorgulanmasıdır. Bu konularda sorgulayıcı ve eleştirel düşünme alışkanlığının geliştirilmesidir. Dersin İşlenişi ve Beklentiler: İnsan, toplum ve kültür gibi konularda tartışmak ancak karşılaştırmalı konularda farklılıkları ve benzerlikleri bulmak, değerlendirmek ancak önyargılardan ve duygusallıklardan uzaklaşmakla, tabuları bir kenara bırakmakla mümkündür. Eleştirel bir bakışla " kendimiz " ve " başkaları " hakkında sorular sormak; cevaplar üretmek ve tartışarak yanıtlar bulmaya çalışmak ise başlangıç noktasıdır. Bu nedenle derste işlenecek konular hakkında belirlenen okumaları kesinlikle yapmış olarak derse gelmek; etkin bir tartışma ortamının yaratılmasına katkı sunmak, dersin başarısı ve katılımcıların faydalanabilmesi için belirleyicidir. Katılımcılar, programın son haftasında, derste işlenen konulardan birisi üzerine belirleyecekleri bir alt başlık hakkında hazırlayacakları yazılı ödevi, ders sorumlusunun belirleyeceği yazım kriterleri içerisinde, 5 A4 sayfasını geçmeyecek şekilde ileteceklerdir. Yazılı ödevi getirmeyen katılımcı, final sınavına giremez.