Euthanasie

Ce mémoire vise à s’inscrire dans le débat sur l’euthanasie et sur la fin de vie qui secoue présentement le Québec et de nombreuses sociétés contemporaines, en cherchant à fournir des données anthropologiques sur le domaine des soins palliatifs, un champ de la santé apparemment méconnu d’une grande partie de la population selon certains commentateurs. Cette recherche a donc d’abord voulu documenter, par l’entremise d’un terrain ethnographique, les normes, valeurs et pratiques d’une équipe soignante en soins palliatif, dans le quotidien d’une institution québécoise. Les rapports empiriques des représentations d’une mort paisible, douce, réalisée dans le confort et l’harmonie furent également investigués. En trame de fond, ce mémoire adresse une question centrale de l’anthropologie, soit le domaine des transitions entre la vie et la mort : ainsi, l’accompagnement palliatif est-il un rite de passage en bonne et due forme ? Cette recherche indique que la mort paisible est une trajectoire du mourir normative, institutionnelle, davantage imbriquée dans un passage de statuts que dans un contexte rituel per se. La mort paisible est un cheminement qui invite la personne mourante à dévoiler, par le partage d’une parole narrative, l’essence d’elle- même. En ce sens, les institutions de soins palliatifs se retrouvent au front de changements majeurs dans la façon de concevoir la spiritualité en Occident, en opérant notamment un passage majeur de la transcendance à l’immanence.

This thesis was conducted amidst a growing debate in Quebec and elsewhere about end-of-life options, namely euthanasia and palliative care. Apparently, the public is not well informed about the philosophy and goals of palliative care. This research first aimed to document the norms, values and practices of a team of carers in an independant institution of the province of Quebec. Then, it tried to understand what the representations of a peaceful, harmonious and comfortable death refer to empirically. Finally, this thesis addresses a fundamental anthropological problematic, mainly the transition between life and death : is palliative care, then, a rite of passage ? My data shows that the peaceful death, a version of the good death, is a normative death trajectory, more of a status passage than a ritual per se. It consists for the dying person of showing the very essence of themselves, through the exchange of narrative speech acts. In inviting the dying to do so, palliative care institutions are on the forefront of massive changes in the way of thinking and experiencing spirituality, which is currently shifting from a transcendantal scale to individual immanent experiences.

La CEDH construit progressivement un droit conventionnel au suicide assisté qui découle d’une vision du suicide comme expression de l’autonomie individuelle. Ainsi, ce « droit » ne trouve pas sa cause dans la souffrance, mais dans la liberté, rendant incohérent le fait de le réserver aux personnes grabataires. La seule responsabilité de l’Etat serait d’éviter les abus en veillant à la qualité de la volonté de mort. La Cour transcrit ainsi l’individualisme et le matérialiste contemporains, révolutionnant un fondement de la Convention: la dignité humaine ne serait plus inhérente, mais relative et réflexive, absorbée dans la liberté individuelle.

The aim of this article is to provide a critical review of one of the most worrying aspects of the euthanasia policy and practice in Belgium – the deliberate shortening of lives of some patients without their explicit voluntary request. Some suggestions designed to improve the situation and prevent abuse are offered.

"Selon certains biographes, Spinoza aurait pu mettre fin à ses jours avec l’aide de son médecin. La mort de Spinoza pourrait donc être interprétée comme un suicide assisté. Une telle hypothèse ne va pas sans poser philosophiquement problème lorsqu’il s’agit d’un penseur qui affirme qu’un « homme libre ne pense à rien moins qu’à la mort ». Le suicide peut-il, sous certaines conditions, être pensé, dans le cadre de l’éthique spinoziste, comme l’acte d’un homme libre ? S’il est possible de répondre positivement à une telle question, il serait cependant excessif de se servir de Spinoza comme caution intellectuelle pour défendre le suicide assisté.
"

El presente trabajo tiene diferentes objetos de estudio en relación a la eutanasia, basándose en la verdad histórica y la evolución de todo el entendimiento de la eutanasia o voluntad anticipada en México y el mundo.

Nace de la necesidad de demostrar la urgente necesidad de legislar a nivel nacional las voluntades anticipadas activas para poder hacer partícipe a México, de las legislaciones internacionales para proteger la dignidad de las personas, y evitar un cansado sufrimiento, del cual no habrá mejora. Si bien es cierto, el número de personas con capacidad para recibir este tipo de tratamientos no llega ser una mayoría, no por eso se debe de dejar a un lado políticas públicas y leyes que excluyan a estas personas, ya que según estadísticas de la Secretaría de Salud de México, al año mueren 600,000 personas con enfermedades terminales, de las cuales únicamente el 10% reciben cuidados paliativos. Es bien claro que hablar sobre la eutanasia es un tema complicado, debido a dos temas que son las aristas de la propuesta que se hará en la presente tesina: la vida y la muerte.

De la perspectiva en que se pueda llevar a cabo un concepto impulsor de este tema, tenemos una serie de problemas, de interpretaciones y de puntos en contra que hacen que el estudio del mismo tenga que estar en su totalidad fundado, utilizando como objeto de estudio al ser humano.

Primeramente, haré un recorrido respecto a la eutanasia y la evolución que ha sufrido a lo largo del tiempo, así como diversas definiciones respecto de la materia en que nos debamos de enfocar, sin profundizar, debido a que estos mismos son el contenido de capítulos posteriores del trabajo de investigación. Dentro de este aspecto, señalaré prácticas médicas que pueden llegar a confundirse con la eutanasia, y que generan puntos en conflicto con la misma.

Más adelante, abordaré el estudio temático de la eutanasia desde diferentes perspectivas. Primeramente explicaré cómo la bioética entiende la eutanasia y las diferentes posturas generadas a partir de esta, explicaré en forma de analogía, la forma en que incorrectamente la vox populi tacha de inmoral la realización de la eutanasia, así como también hablaré sobre la declaración adoptada por la Asamblea de Delegados de la Asociación Médica Norteamericana (AMA) en relación a la eutanasia,

Posteriormente, abordaré de manera filosófica el estudio temático de la eutanasia, y en este sentido utilizaré meramente la tendencia al suicidio estudiada por grandes filósofos clásicos, modernos y contemporáneos. En este orden de ideas, platicaremos de la decisión del paciente, así como el estudio de las teorías de la filosofía clásica otorgada por Aristóteles, Epicuro de Samos, sin olvidar a San Agustín, Hume y Kant, tomando como base las interpretaciones realizadas en traducciones a la Crítica de la Razón Práctica realizada por la filósofa contemporánea Adela Cortina.

Continúo con el estudio temático a voz de la medicina, y en este apartado es indispensable hablar sobre los cuidados paliativos, prácticas que han estado aumentando a nivel mundial, así como un estudio de la calidad de vida partiendo de las nuevas tecnologías y avances médicos, que en ocasiones logran alargar la vida, pero disminuyendo la calidad de vida. Además, expondré encuestas realizadas a distintas escuelas de medicina en relación a la eutanasia, y la creciente tendencia a realizarla por parte de los colegios de médicos. .

En el deber de seguir abarcando el conocimiento de este tema, en un ámbito sumamente extenso, aterrizaré este proyecto en la antropología y aspectos físicos, las manifestaciones sociales y culturales de las comunidades humanas respecto a lo que se entiende en razón de la eutanasia misma, así como de la percepción social entre una persona sana y una persona enferma, además del estudio del sufrimiento, el dolor y la muerte.

Posteriormente, abarcaré el tema psicológico de los enfermos terminales, y de esta manera los deseos e instintos de morir de los sujetos pasivos de la eutanasia. Además, hablaré sobre las fases de duelo de un enfermo terminal propuestos por la psicóloga suiza Elizabeth Kubbler Ross.

A continuación, abarcaré el tema de la religión, dejando bien en claro que no abarcaré directamente el tema teológico, debido a que indirectamente se estudia en el capítulo del estudio temático a razón de la filosofía, si no que hablaré sobre la valoración de la vida en las religiones, así como la postura ante el dolor y el sufrimiento. Además, explicaré la curiosa tendencia de los Testigos de Jehová en razón a los cuidados de un enfermo terminal.

Una vez que se avance en el estudio de lo general a lo particular, abordaré el ámbito jurídico, en donde haré una recopilación de todas las legislaciones que han puesto en marcha leyes en favor de la eutanasia, así como estadísticas de cómo han afectado las mismas a la población. Explicaré también teorías del derecho penal en relación a la voluntad y propiedad del ser humano de su vida, así como consideraciones en relación al derecho a la vida, derecho a la disponibilidad de la vida, al libre desarrollo de la personalidad, derecho a la prohibición de tratos inhumanos y degradantes, así como la base medular de este trabajo de investigación, el derecho a la dignidad humana.

De esta forma, genero la apertura al capítulo sobre la eutanasia en México, contando con encuestas realizadas en el país, así como estadísticas realizadas por la Secretaría de Salud en relación a enfermos terminales y cuidados paliativos. Además de propuestas de ley que ya han sido presentadas ante el congreso, y explicación de cuantos estados de la República actualmente cuentan con legislaciones que permitan eutanasia activa y cuidados paliativos, a consideración previa, que al momento, ninguna permite la eutanasia activa.

Finalmente, arribaré a una propuesta de Ley para legalizar la eutanasia activa en México, que a diferencia de la Ley de Voluntad Anticipada del Estado de México, publicada en el Diario Oficial de la Federación el 3 de mayo de 2013, no únicamente permitirá la llamada eutanasia pasiva, si no que se enfocará en permitir la eutanasia activa y un catálogo de condiciones necesarias para que se lleve a cabo dicha figura, incluyendo la creación de organismos de éticas, modificaciones al Código Penal Federal y legislaciones civiles.

Der Beitrag fragt aus Sicht der Urenkelgeneration, welche Folgen die Ermordung Emilie Raus im Rahmen des NS-"Euthanasie"-Programms für die Familie hatte und hat und wie mit ihrer Ermordung gesellschaftlich umgegangen wurde und wird. In diesem Zusammenhang wird aufgezeigt, wie die Diagnose 'lebensunwert' die ganze Familie bis mindestens in die vierte Generation prägt.
Es kommen nicht nur innerfamiliäre Tradierungen, Umgangsweisen und Folgen zur Sprache, sondern auch gesamtgesellschaftliche Prozesse und eine Kritik des fortdauernden Ableismus in der deutschen Gesellschaft.

Bijdrage aan de bundel 'De woestijn zal bloeien; Inspiratie voor vernieuwing vaan geestelijke verzorging in de psychiatrie' (Redactie: Meta Top & Arend Jan Waarlo. Uitgeverij De Graaff, 2017) waarin aan de hand van een ervaringsverhaal  wordt ingegaan op de rol en betekenis van geestelijke verzorging bij het omgaan met tragiek in de psychiatrie.

De afgelopen tijd kwam het onderwerp opnieuw in de aandacht als een zaak van leven en dood: euthanasie, voltooid leven en vrijwillig levenseinde. Eerlijk gezegd: jaren lang hadden veel mensen, waaronder ik, het wel een beetje gehad met deze discussie. Hij werd vooral gehouden in de jaren '60 en '70. Het onderwerp kwam vaak voorbij, soms al een 'veilig onderwerp' waarin iedereen de belangrijkste argumenten wel gehoord had en we elkaars standpunten wel kende. Het ging vooral om het aardig discussiëren en niet meer of te weinig om de inhoud. Op 20 juli 2017 verscheen een artikel van SGP-leider Kees van der Staaij in het Amerikaanse blad 'the Wall Street Journal'. Dat veroorzaakte een enorme commotie. En dat terwijl we dachten wel een beetje gehad. Waarom nu? In een preek op een zondagavond in de Lutherse Kerk ben ik ingegaan op deze thema's. Dat een van de scherpste verwijten in de social media was dat Van der Staaij een dominee was daagde mij uit om er iets van te zeggen, juist als dominee ...

How does (or does not) a doctor or a nurse accept to bring death to a patient? How is the medical staff confronted with this moral problem? We have studied these questions from the angle of deviance, in order to understand how a doctor could practice " euthanasia " even if there is an absence of law, traditional medical ethics, or a request from a patient. This paper is the result of a sociological study based on, at first, interviews with twenty French doctors. Our study has focused on the attitudes of doctors confronted with difficult decisions in the context of the end-of-life. In our choice, we have tried to vary doctors specialities in order to obtain a multiple context of the end-of-life situation (urban environment, rural environment, hospital/ home). We have examined how the question of " euthanasia " is understood in accordance with the speciality of doctors. We have defined three stereotypes of doctors's attitudes towards the end-of-life situation, which are more or less well appreciated. A distinction is obvious by the use of the drug treatment, the time spent to prepare the act and the number of person included in the decision of euthanasia. Our results demonstrate that it is practiced as much in hospital as at home, but with different drugs and in different situations. These practices are revealed to young doctors during their hospital training. However it is quite perceived as a negative point for both doctors and the medical profession, or it is tolerated as an extreme response to a limit of life. To minimize deviance, doctors are brought to produce an arrangement with this " secret " practice within the medical staff. This practice is tolerated in silence, by all in the profession. Furthermore, doctors are led to a second arrangement which is a linguistic strategy. Doctors rename deviant practices under a neutral label. The last arrangement is the request of a consensus between all actors. Euthanasia is rarely denounced by families, because it is often a result of consensus. A denunciation of euthanasia is more likely to arise from a conflictual situation within the medical staff.

Dans cet article, le philosophe suédois Torbjörn Tännsjö analyse quelles sont les positions auxquelles devraient mener, en toute rigueur, les principales théories morales dès lors que l'on s'interroge sur la légitimité du suicide et de l'euthanasie. En définitive, l'approche qu'il qualifie de « pragmatique » lui apparaît comme la plus raisonnable au regard de ses conséquences. Tännsjö se montre favorable à la légalisation de l'euthanasie, y compris sous sa forme « active et intentionnelle ». En revanche, la doctrine qui considère la vie humaine comme « sacrée » se voit implicitement critiquée dans la mesure où elle implique certaines conséquences inacceptables selon l'auteur et fait obstacle à une évolution du droit qu'il juge souhaitable.

Dans de nouvelles situations de construction du mourir, comme l'euthanasie et la sédation profonde en fin de vie, émerge, en Belgique, une requête de construction de sens qui se traduit en une demande d'un rite à poser avant l'acte médical de provoquer la mort ou d'annihiler la conscience. En effet, dans les pratiques belges, la demande d'euthanasie, lorsqu'elle est refusée, se voit souvent remplacée par une sédation ; ce qui n'est pas sans induire de la confusion sémantique et clinique. À quoi renvoie ultimement cette demande ? Peut-on mourir sans rites ? Ce sont des questions auxquelles cet article vise à répondre en trois temps : il sera d'abord question des significations du rite lorsqu'il se trouve sollicité avant un acte de sédation ou d'euthanasie (1) ; en un deuxième temps seront explorés les enjeux de la construction du sens dans le temps du mourir (2) ; en un troisième moment, on cherchera à comprendre un au-delà du rite, qui renverrait à l'horizon plus large de la temporalité construite, où des paroles inédites et des gestes personnels pourraient soutenir la construction du sens en situation de fin de vie.

Avec les progrès technologiques, les avancées de la médecine et l'extension de la connaissance du biologique, la douleur semble enfin en passe d'être neutralisée, de son origine à son phénomène. Victoire encore différée cependant par l'apparition de nouvelles affections, pathologies et syndromes "fonctionnels" qui résistent à l'intelligence moderne du souffrir et qui forcent un élargissement de la perspective. Alors que le soin opère plus rapidement et plus précisément que jamais, la douleur se diffuse et se détache du biologique. Du mal-être somatisé à la maladie non élucidée, les formes de la souffrance mutent avec la capacité à traiter le biologique. Qu'y comprendre? Peut-on espérer finalement un monde sans souffrance?

België kent sinds 2002 een euthanasiewetgeving. In 2013 werd een wetsuitbreiding door de Senaat goedgekeurd zodat ook oordeelsbekwame minderjarigen zouden kunnen opteren voor euthanasie. Als gevolg van een medisch-ethische reflectie komen de auteurs tot het besluit dat de euthanasiewet na elf jaar aan een maatschappelijke evaluatie toe is. De huidige wetgeving biedt geen veiligheidswaarborgen inzake misbruiken en blijkt het zelfbeschikkingsrecht van de patiënt in het gedrang te brengen. Wij zijn van mening dat de Belgische euthanasiewet nood heeft aan een herziening met het inbouwen van sluitende controlemechanismen en uitvoeringsmodaliteiten zodat artsen opnieuw hun eindverantwoordelijk kunnen opnemen. In deze bijdrage wordt de wet kritische geëvalueerd en wordt de noodzaak tot een euthanasiewet niet alleen in vraag gesteld door te wijzen op het feit dat de wet in de praktijk niet deugdelijk werkt, maar ook door te wijzen op een andere manier om met lijden aan het levenseinde om te gaan.

Il saggio ricostruisce la giurisprudenza italiana, in tema di fine vita, che, ad ogni livello (civile, penale, di merito, di legittimità e costituzionale), dal caso Englaro a quello Trentini, con una spontanea polifonia di interventi, ha disegnato un prudente sentiero di libertà, facendo fronte all'inerzia del legislatore che non ha risposto nemmeno alle sollecitazioni espresse dalla Corte Costituzionale (legge sulle DAT parte). Una guida anche per una comprensione non superficiale o emotiva del quesito referendario che sollecita l'abrogazione parziale dell'art. 579 del codice penale #finevita #referendum #eutanasia #cortecostituzionale #dirittopenale

Waar in 2001 nog werd gediscussieerd over de vraag of de kersverse Nederlandse euthanasiewet inbreuk zou maken op het 'recht op leven' zoals neergelegd in artikel 2 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), kan anno 2015 de vraag worden gesteld of het Nederlandse verbod op hulp bij zelfdoding, inbreuk maakt op artikel 8 EVRM, dat volgens de jurisprudentie onder andere omvat: het 'recht om zelf te beslissen hoe en wanneer te sterven'.

"Waarom nu ook nog een uitbreiding van een uiterst controversiële euthanasiewet?", vragen de auteurs zich af naar aanleiding van de recente ontwikkelingen op wetgevend en politiek vlak. Het lijkt er steeds meer op dat tegenstanders van de euthanasiewet in de hoek worden gedrukt, en dat fundamentele en universele humanistische waarden van geen tel meer zijn. Waar blijft de dialoog?

In debatten over euthanasie en hulp bij zelfdoding wordt ter rechtvaardiging van deze praktijken soms gebruikgemaakt van een vergelijking tussen mens en dier. Literaire fictie problematiseert deze vergelijking op twee manieren: door er op te wijzen dat het leven van een mens doorgaans hoger wordt gewaardeerd dan dat van een dier, en door het gebrek aan barmhartigheid te tonen waarmee soms wordt overgegaan tot het beëindigen van een dierenleven. Zodoende mengt literatuur zich op kritische wijze in debatten over levensbeëindiging.

De Hoge Raad vond het onbegrijpelijk dat het Hof Arnhem bij diens uitspraak in de zaak Heringa in 2015 de criteria voor euthanasie door een arts onverkort had toegepast op een situatie van hulp bij zelfdoding door een niet-arts. Het hof in Den Bosch kwam op 31 januari 2018 weliswaar met een heel andere uitkomst van de zaak en lijkt daarmee gehoor te hebben gegeven aan de opdracht van de Hoge Raad maar gebruikt in feite dezelfde criteria als het Hof Arnhem om tot zijn oordeel te komen. Bovendien geeft het nauwelijks inzicht in de manier waarop het de ingebrachte argumenten weegt, wat jammer is met het oog op toekomstige zaken.

Andreas Hechler im Gespräch über Biopolitik, Medizin- und Technikkritik, Pränataldiagnostik, Gen- und Reproduktionstechnologien, Sterbehilfe, NS-'Euthanasie', Inter- und Transgeschlechtlichkeit, Feminismus, extreme Rechte und linke Bewegungen.

Hoewel mijn proefschrift betrekking heeft op een breed corpus aan internationale werken – niet alleen literatuur, maar ook film en televisie – is er in Einde verhaal substantiële aandacht voor Nederlandse letterkunde. Belcampo, Vonne van der Meer, Ronald Giphart, Jeroen Brouwers en A.H.J. Dautzenberg zijn onder de auteurs over wie ik schrijf. Zo beschouwd is het ook weer niet zo vreemd dat hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde Ben Peperkamp, een specialist bovendien op het gebied van " literatuur en wetenschap " , mijn promotor werd. En al kunnen veel cultuurwetenschappers iets van hun gading vinden in mijn proefschrift (zo hoop ik althans), voor letterkundige neerlandici geldt dat mijns inziens bij uitstek. In deze bijdrage wil ik daarom – onder de noemers engagement, corpusverbreding en kennisbenutting – graag nader ingaan op enkele neerlandistische aspecten van Einde verhaal en het doen van onderzoek naar Nederlandse literatuur in de huidige tijd.

L’analyse des discours justificatifs des personnes désirant avoir recours au suicide assisté, montre que ceux-ci sont construits en grande partie sur la mise en avant du caractère insuppor-table de la corporéité bio-psychique modifiée par la maladie. Face à ces suicidants qui rejettent leur corps jusqu’à le détruire, la réflexion théologique peut faire appel à d’autres clés de lecture pour éviter ce dualisme. En particulier, la tradition franciscaine valorise une amitié pour le corps extrêmement féconde. À partir de ces réflexions, on peut décrire une tâche éthique et pastorale de développer une pédagogie du consentement au corps blessé et de la capacité de vivre avec lui des moments de grâce. Les pistes ouvertes comprennent la rééducation des sens à la beauté, le réinvestissement du corps comme lieu de vie et de tendresse ou l’hospitalité qui permet d’avancer en commun sur le chemin de l’existence.

Met alle kennis over hygiëne, voedsel en gezondheid is het leven een voortdurende strijd tegen zichzelf geworden. Als het verlangen naar een ellenlang leven ons in de greep heeft, hebben we er alles voor over om het leven te lengen. Maar wie dat verlangen niet (meer) heeft, wordt gedwongen om zich listig en bedrieglijk te gaan gedragen. Huib Drion zetten het zelfgewilde levenseinde in 1991 op de agenda. Maar een legaal zelfdodingsmiddel is nog steeds niet beschikbaar, anders dan van een flat springen of voor de trein springen. De geschiedenis na Drion is in dit boekje te lezen. W zoeken antwoorden op als 'leeftijdsgrens', 'druk op ouderen', 'hellend vlak', 'marginale groepen', 'wilsonbekwaamheid' en 'groepen in moeilijkheden'.
ISBN 9789402172614

ISSN 1424-7410, www.jusletter.ch, Weblaw AG, info@weblaw.ch, T +41 31 380 57 77 La CEDH construit un droit conventionnel au suicide assisté qui découle d'une vision du suicide comme expression de l'autonomie individuelle. Ainsi, ce « droit » ne trouve pas sa cause dans la souffrance, mais dans la liberté, rendant incohérent le fait de le réserver aux personnes grabataires. La seule responsabilité de l'Etat serait d'éviter les abus en veillant à la qualité de la volonté de mort. La Cour transcrit ainsi l'individualisme et le matérialiste contemporains, révolutionnant un fondement de la Convention : la dignité humaine ne serait plus inhérente, mais relative et rélexive, absorbée dans la liberté individuelle.

ISSN 1424-7410, www.jusletter.ch, Weblaw AG, info@weblaw.ch, T +41 31 380 57 77 La CEDH construit un droit conventionnel au suicide assisté qui découle d'une vision du suicide comme expression de l'autonomie individuelle. Ainsi, ce « droit » ne trouve pas sa cause dans la souffrance, mais dans la liberté, rendant incohérent le fait de le réserver aux personnes grabataires. La seule responsabilité de l'Etat serait d'éviter les abus en veillant à la qualité de la volonté de mort. La Cour transcrit ainsi l'individualisme et le matérialiste contemporains, révolutionnant un fondement de la Convention : la dignité humaine ne serait plus inhérente, mais relative et rélexive, absorbée dans la liberté individuelle.

In het tijdschrift van Similes van maart 2013 hield een psychiater een pleidooi voor euthanasie bij ondraaglijk psychisch lijden. Wij vinden echter dat euthanasie bij psychisch lijden hetzelfde is als assistentie bij suïcide. Dit mag dan ook geen taak zijn van een arts!

Alleen het persoonlijke ervaren van de stervende en de naaste, lijken de maatschappelijke en politieke debatten over voltooid leven, hulp bij zelfdoding, de zelfverkozen dood en het zelfgeregisseerde levenseinde verder te kunnen brengen.
Aan de hand van zes boeken, gepubliceerd in 2018 en geschreven door gerenommeerde auteurs, hebben we vernieuwende ruimten gezocht om een bijdrage te leveren aan het maatschappelijke debat over het (doen) beëindigen van het eigen stervensproces.
Dit essay stelt voor om ons gezamenlijk te gaan inspannen voor het mee-sterven.

In het tijdschrift van Similes van maart 2013 hield een psychiater een pleidooi voor euthanasie bij ondraaglijk psychisch lijden. Wij vinden echter dat euthanasie bij psychisch lijden hetzelfde is als assistentie bij suïcide. Dit mag dan ook geen taak zijn van een arts!