Historia Sztuki

Jan Matejko's artistic diversity in light of physicochemical examination of paintings "Rejtan. The Fall of Poland" (1866) and "Bathory at Pskov" (1872) The present paper covers results of physicochemical examination carried out in the course of conservation of two large-size paintings by Jan Matejko in the collection of the Royal Castle in Warsaw: Rejtan. The Fall of Poland (1866) and Bathory at Pskov (1872). The research programme encompassed the identifi cation of both: original and secondary materials. The combination of the knowledge of history, conservation and painting methods, as well as traditional and modern research technologies (OM; SEM-EDS-WDS; μ-XRD, histochem-ical staining, FTIR, GC-MS), the painter's technique was identifi ed. A variety of materials used is fascinating. Looking at the paintings from the perspective of research results, they have not much in common, but undoubtedly are works by the same master. In his Rejtan, in which dark colour tones prevail, the artist applies thin layers of paint so the underpaint-ing and diagonal weave of the canvas can be seen. As to Bathory, in which bright colours are dominant, painting layers are thick and impasto used. Both paintings perfectly illustrate Matejko's artistic path: in Rejtan he faithfully follows the rules he learned at school, whilst in OPUSCULA MUSEALIA 23 2015

W pierwszym rozdziale pod tytułem „Sztuka jako wytwór człowieka w jego służbie” przedstawione zostało zjawisko sztuki jako części kultury. Omówione zostały funkcje sztuki, socjologiczne i polityczne konteksty sztuki, a także historia pojęć: szuka, piękno, twórczość. Drugi rozdział poniższej pracy traktuje o arteterapii oraz znaczeniu sztuk wizualnych w edukacji.
Trzeci rozdział stanowi wprowadzenie do kontekstu lubelskiego, przedstawiające misję oraz program dwóch wiodących lubelskich placówek kulturalnych - Galerii Labirynt oraz Akademickiego Centrum Kultury UMCS „Chatka Żaka”. Zródłem informacji stały się tutaj wywiady przeprowadzone z dwiema koordynatorkami programów artystycznych i edukacyjnych we wspomnianych placówkach - Agatą Sztorc oraz Mieczysławą Goś.
Rozdział IV i V przedstawiają kolejno: metodologię oraz analizę badań sondażowych dotyczących podejmowania działań plastycznych przez ludzi odrosłych. Za pomocą badania ankietowego zebrano informacje na temat stanowiska badanych odnośnie zajęć plastycznych w lubelskich instytucjach kultury i poza nimi. Dzięki wywiadom uzyskałam opinie lubelskich animatorów kultury odnośnie popularności, a także przeszłości oraz przyszłości sztuk wizualnych w Lublinie.
Całość pracy w założeniu ma stać się podsumowaniem roli i kondycji sztuki w stosunku do ogółu społeczeństwa.

Pięćdziesiąta rocznica śmierci Stanisława Klawittera z Kcyni (1894-1970), który we wspólnocie Braci Mniejszych Kapucynów przyjął imię zakonne Efrem Maria, stała się okazją, by chyba po raz pierwszy od jego śmierci w sposób pogłębiony i naukowy przyjrzeć się bliżej postaci i twórczości tego franciszkańskiego artysty. Ojciec Efrem, będąc głęboko uzdolniony, miał szczęście rozwijać swoją osobowość i kształcić się w wielu europejskich ośrodkach sztuki religijnej, a to bez wątpienia wpłynęło na poziom jego prac. Wszechstronnie wykształcony i głęboko uduchowiony, wpatrzony przede wszystkim w postać świętego Franciszka z Asyżu, którego swoim życiem chciał wiernie naśladować, jako malarz, rzeźbiarz i rytownik obdarowywał sobie współczesnych franciszkańską wizją Boga i człowieka. Choć wiele lat spędził za granicą, zawsze był oddany swojej ojczyźnie. Wrócił do kraju, mając 71 lat, po półwieczu życia i pracy w Niemczech, Włoszech, Belgii i Hiszpanii. Zamieszkał na krótki czas w rodzinnej Kcyni, a następnie w kapucyńskich domach w Zakroczymiu i Warszawie, gdzie zmarł i spoczął w klasztornych katakumbach w 1970 roku, przeżywszy lat 76.

Jeremias Falck (c. 1605/09–1677) is considered to be the greatest engraver of early modern times working in the Polish-Lithuanian Commonwealth. Graphical representa- tions of  ower forms constitute a signi cant part of his oeuvre. So far they have not been of special interest to researchers, therefore it is worth giving them more attention now. It seems necessary to look at the existing attributions to estimate the real number of Falck’s works on this subject, and to formally analyse various prints. It is also necessary to critically approach the questions of the original prints, later editions, and copies.
Up to date researchers have recorded selected  ower representations, without referring to the information in the only catalogue raisonné of Falck’s works by Block, who attributed to him up to 98 compositions on the subject. Only by compar- ing prints from the Polish museums with various collections abroad the answer to the question how many  ower arrangements were actually created by Jeremias Falck can be provided.
Falck’s authorship of the series Novae et exquisitae FLORUM ICONES has been con rmed. It is also highly likely that he elaborated most of the plates of the series Verscheyde Nieuwe TULPEN.
From the frontispiece of the series Novae et exquisitae FLORUM ICONES we can
conclude that Falck was not only the engraver, but also the author of the composition (inventor). Flowers in his works do not map a particular set of a botanical collection, but are a recommendation for an artistic representation of the plant.  ey could have been a kind of a template for painters, and at the same time objects d’art for collectors.  anks to their artistic qualities, perfect workmanship, and attention to the highest editorial standards, Falck’s  ower engravings became desirable works in the art mar- ket, copied by other designers and reprinted by other publishers.
e analysis of the preserved prints linked to Falck can also lead to a number of general conclusions on the functioning of the market for graphic art in the 17th cen- tury. Florilegia were usually formed in series containing a few to a dozen composi- tions. Herbaria’s cards could circulate in the form of a compact collection of a few series together, but also in smaller folders or even as loose cards.  e study shows that they were particularly popular in 17th-century France and the Netherlands.  e increase in production, mainly of the copies of previous cycles, occurred in the 1670s and lasted until the early 18th century. Falck and Vauquer were copied by Gerard Valck, Nicolaes Visscher and many others.

Towarzystwo Budowy Osiedli (TBO) było nienastawioną na zysk spółką miejską, która odegrała znaczącą rolę w polityce społecznej przedwojennej Gdyni, pozyskując i przygotowując tereny pod zabudowę mieszkaniową oraz wznosząc osiedla dla robotników i niezamożnych urzędników. Zatrudniono w niej najbardziej uznanych gdyńskich architektów, którzy w swoich projektach korzystali z zachodnich wzorców architektury nowoczesnej dążącej do maksymalnego podporządkowania formy funkcji oraz praktykowali budownictwo ekonomiczne odpowiadające potrzebom najuboższych mieszkańców.

Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego Porta Aurea, Tom 16 (2017), s. 103-142

English:
Activity of the Social Housing Association (TBO) in Gdynia between 1931-1939

Social Housing Association (TBO) was established in 1931 by Gdynia City Council in order to improve disastrous living conditions of indigent. Main statuary tasks of the company included designing and erecting housing estates, individual houses, industrial buildings and shops, as well as parceling out, exploiting and preparing land for various investments. The sole owner of association’s shares was City Council, whereas funds for building activity were obtained from loan programs. TBO initiators were hoping that this newly established institution will help to satisfy - at least partially - growing need for living space, which resulted in rapid multiplication of illegal housing estates. These huts, made of random materials of poor quality, where inhabited mainly by harbor workers who couldn’t afford renting an expensive flat downtown. In addition to construction and building activities TBO conducted various social projects, which were supposed to raise awareness in the subject of hygiene and healthy lifestyle.
Although TBO focused on inexpensive social housing, it cooperated with best architects in Gdynia, such as Tadeusz Jędrzejewski and Włodzimierz Prochaska. Their designs combine pursuit of functionality and longing for economic solutions. These targets could be achieved through catalogues of typified houses. Typification, however, didn’t exclude aesthetic and material differentiation – TBO designed not only modern, cubic “machines for living” but also used more traditional forms.

Historia sztuki wielokrotnie zapożyczała metody badań od innych dyscyplin naukowych. Dotyczyło to takich nauk jak, np: filozofia, socjologia, psychologia, optyka. Bardzo prawdopodobne wydaje się, że następną gałęzią wiedzy wykorzystaną przez historię sztuki będzie neuroestetyka. Niniejszy artykuł pokazuje, w jaki sposób weryfikować można poglądy klasyków metodologii historii sztuki (R. Arnheim) z tezami dotyczącymi doświadczenia estetycznego i percepcji (V.S. Ramachandran i W. Hirstein). Autor tekstu wychodzi z dwóch głównych założeń. Pierwsze dotyczy kwestii (motywowanej technologicznie) ciągłości rozwoju problemów percepcji w sztuce. Drugie polega na przekonaniu o tym, iż Neurologiczna teoria doświadczenia estetycznego jest w stanie uzupełnić istniejącą wiedzę dotyczącą teorii centrum Arnheima. Założenie to nabiera szczególnego znaczenia jeśli zauważymy, że poglądy niemieckiego psychologa często prezentowane są studentom pierwszego roku studiów z historii sztuki w ramach wykładów ze wstępu do dyscypliny. W niniejszym tekście omówione zostaną i zestawione kategorie takie jak: grupowanie, wyolbrzymienie, symetria, uproszczenie itd..

Rozdział z książki Display pod red. M. Hussakowskiej i E.Tatar, Universitas, Kraków 2012.

Tekst o tym, jakie efekty daje połączenie teorii feministycznej czy też feministycznego zaangażowania w pisanie (wielu) historii sztuki oraz praktyki kuratorskiej.  Pomysł na niego narastał stopniowo i ewoluował-można powiedzieć, że zmieniał się wraz z moim dojrzewaniem jako badaczki, krytyczki i kuratorki. Stopniowo przechodził od entuzjazmu wobec odkrywania białych plam na mapach historii sztuki, zapisywania ich czy pisania od nowa kanonu-czyli takiego podejścia, jakie w większości reprezentują feministycznie zorientowani badacze, po zwątpienie w sens owych praktyk, melancholijne skupienie na owego sensu braku-przyglądanie się raczej, jakie poszczególne działania generują mechanizmy czy też jakimi mechanizmami są rządzone. Owa melancholijna zaduma wiąże się bezpośrednio w tym przypadku z chęcią stworzenia horyzontalnej, otwartej, rozproszonej narracji-jak chciałyby podmiotowo, afirmatywnie i prospektywnie zorientowane feministyczne filozofki, a pozycją władzy jednoznacznie wpisaną w figurę autora (tu badacza i/lub kuratora), ową niemożliwą jak się wydaje do uniknięcia kumulacją i będącą jej efektem projekcją-narracją-wystawą. Tekst ten chciałabym poświęcić ewolucji tego, co można postrzegać jako feministyczny projekt kuratorski z jednej strony, z drugiej interesować mnie będzie historia wystaw sztuki tworzonej przez artystki i pewna ewolucja feministycznej humanistyki w praktyce-jak postrzegam interesujące mnie działania. Przedmiotem analizy stało się kilka wystaw skoncentrowanych wokół praktyk artystycznych kobiet i zorganizowanych przez kuratorki w Polsce w latach 2000.

Tekst jest zaproszeniem do polemiki nad sensem opisania i wskazania odmienności nowej transdyscypliny – kognitywnej historii sztuki. W artykule zaprezentowany został zarys procedury mogącej przyczynić się do wyłonienia nowej transdyscypliny. Autor krótko przedstawia kontekst metodologiczny powstania nowej „subdyscypliny” historii sztuki, ukazując liczne źródła i przykłady jej wykorzystywania w praktyce badawczej.

Kierowany przeze autora polsko-peruwiański zespół archeologów odkrył w Huarmey, małej nadmorskiej dolinie na północnym wybrzeżu Peru, pierwszy niewyrabowany grobowiec należący do najwyższych elit imperium Wari. To właśnie tam, dwanaście wieków temu, pojawił się nowy ośrodek władzy ze stolicą w Castillo de Huarmey. Tamtejsi władcy, na wiele wieków przed powstaniem państwa Inków, rozwinęli unikalną kulturę, która stworzyła niepowtarzalne dzieła architektury i sztuki. Castillo de Huarmey stało się też jedną z najbogatszych nekropoli imperium.

"Mój życiorys" stał się częścią książki – projektu artystycznego – o pierwszej studentce Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie Zofii Baltarowicz-Dzielińskiej. Książka powstała na bazie autobiografii pozostawionej przez Zofię i opowiada o życiu rzeźbiarki. Pamięć o Zofii Baltarowicz-Dzielińskiej przetrwała głównie dlatego, że Zofia zostawiła po sobie liczne życiorysy, w których opisała z niezwykłą dokładnością to, jak przybyła na ASP w Krakowie. Idąc tym tropem, postanowiłam do książki o niej, dołożyć swój życiorys. Po rozdziale "Mój życiorys" jest rozdział "Twój życiorys" z pustymi kartkami, na których czytelniczka ma opisać swoje losy.

Rekonstrukcja ogólnych systemowych uwarunkowań aktualnej pozycji krytyki artystycznej oraz analiza możliwych przyczyn jej faktycznego kryzysu, z uwzględnieniem m.in. wpływu internetu oraz wzrostu znaczenia instytucji sztuki. Główna teza brzmi następująco: jedną z głównych przyczyn upadku znaczenia krytyki jest ugruntowanie sposobu postrzegania świata sztuki w kategoriach władzy oraz zanik otwartej, inkluzywnej dyskusji o kryteriach. Jest to pierwotna wersja tekstu, który w znacznie skróconej formie opublikowany został w Obiegu (22.12.2015)

"(Bio)Różnorodność badań nad sztuką. O pracach naukowych, wydawniczych i wspólnotowo-integracyjnych Profesora Jerzego Malinowskiego. Kontekst Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata",  w: "Emanacje. Profesorowi Jerzemu Malinowskiemu w 70. Urodziny / Emanations. To professor Jerzy Malinowski on the occasion of his 70th birthday, red. Agnieszka Kluczewska-Wójcik, Jan Wiktor Sienkiewicz, Grażyna Raj, wyd. recenzowane, "Pamiętnik Sztuk Pięknych" 2020/nr 15 [nowa seria, red. Małgorzata Geron],  PISnSŚ, Wyd. Tako, Warszawa- Toruń 2020, 31-36.

Włosy w sztuce.
Kilka wybranych przykładów

Tekst obejmuje analizę funkcji formalnej, estetycznej i symbolicznej włosów (władza, seksualność, grzech, rozpacz, śmierć, upokorzenie/podporządkowanie) w sztuce od starożytności po sztukę współczesną. Wybrane przykłady symboliki włosów, w twórczości mistrzów malarstwa europejskiego, omówiono m.in. w kontekście tekstów Owidiusza (Sztuka kochania i Przemiany) czy porad Leona Battisty Albertiego (De pictura, 1435), a także jako jednego z możliwych „super bodźców” opisanych w neuroestetycznych badaniach nad percepcją sztuki. Tekst przywołując wybrane przykłady koncentruje się na „czytaniu” włosów jako utrwalonych w sztuce kodów kultury wizualnej.
The hair in the arts.
A few selected examples

The text includes an analysis of the formal function, aesthetics and symbolism of hair (authority, sexuality, sin, despair, death, abasement/subordination) in art from antiquity to contemporary art. Some examples of hair symbolism in the works of the European Old Masters Paintings, are discussed, among others, in the context of the texts by Ovid (The Art of Love and Metamorphoses) and Leon Battista Alberti advice (De Pictura, 1435), as well as one of the possible "super-stimulus" described in neuroaesthetics research on art perception.
The text quotes some examples which focus of on the "reading" of hair as a code of visual culture established in art.

The art of Władysław Hasior (1928-1999) belongs to the major and most original phenomena in the Polish twentieth century art; at the same time, it provokes diverse reactions and controversies among succeeding generations of viewers. In the socialist Poland the sculptor gained unheard of popularity among wide audiences, and became an icon of Polish modern art. However, after 1989, his art quickly faded into oblivion in the consciousness of the viewers, when the artist, valued, renowned, and controversial in the PRL (The People's Republic of Poland) period, now came to be identified with the past regime, following the wave of communist-era reckoning. On the other hand, since the beginning of this century, a renewed interest in the work of the sculptor form Zakopane has been noticeable. This resulted in posthumous retrospective exhibitions, which brought back his oeuvre, and critical papers, and monographs, which established new contexts and interpretative horizons of Hasior's work, stretching beyond the field of art history. The present paper discusses his artistic profile, considering the critical discourse surrounding the sculptor. Firstly, a brief overview of some major opinions on his art in the communist period is presented, a point of departure for a more in depth discussion of the multidimensional and ever-changing (sometimes radically) reception of the artist after 1989. Then, the issue of critical evaluation of Hasior's oeuvre in the nineties is brought to attention, as well as the subsequent waves of interest in the sculptor after his death in 1999, resulting in a number of critical and scientific texts, and a retrospective exhibition from 2005. Finally, the present author draws attention to multiple new studies and reflections on Hasior's art, that have been undertaken since 2010.

[EN] The Soul Within a Flower. Floral Motifs in the Art of Stanisław Wyspiański

The paper, in reference to the concept of criticism of art presented in The Philosophy of Art by Hippolyte Taine, analyses the work of Polish artist Stanisław Wyspiański. This sort of criticism implies that the piece of art is not only a result of
the artists’s free will but numerous circumstances such as environment and society.
According to this mode of interpretation, Wyspiański’s art contains the story of the past, present and future, and the country, people and art itself are presented as floral
metaphors. All kinds of plants, especially flowers, are synonyms of beauty, identity, fragility, and paradoxically – the great power.

Niniejszy tom to już siódma monografia będąca pokłosiem odbywających się w Filii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Piotrkowie Trybunalskim ogólnopolskich naukowych konferencji studencko-doktoranckich „Człowiek a historia”, której osiemnasta odsłona miała
miejsce w maju 2021 roku. W ciągu tych kilkunastu lat coroczne spotkania młodych badaczy historii przerodziły się w jedno z największych tego
typu przedsięwzięć w naukach humanistycznych w województwie łódzkim. Dowodem na to jest też obecna publikacja, gdzie zgromadziliśmy
teksty z różnych dziedzin: archeologii, historii, historii sztuki, a także
rozwijającej się na kierunku historia w Piotrkowie Trybunalskim specjalności rekonstrukcyjnej.
W pierwszej części niniejszego tomu można zapoznać się z rozdziałami autorstwa Darii Gromnickiej (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu), która omówiła zagadnienie użycia materiału dermatoglificznego
we współczesnej archeologii, a także Marii Krystek (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) prezentującej wyniki badań sondażowych realizowanych w Gdańsku względem znalezisk taniej biżuterii. Drugi dział
monografii otwiera tekst absolwenta Filii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Piotrkowie Trybunalskim na kierunku historia, księdza Mariusza Lacha, który zajął się analizą porównawczą świąt ku czci zmarłych
w tradycjach celtyckich, słowiańskich oraz chrześcijańskich. Omówienie
materiału pochodzącego z dokumentów wizytacyjnych XVI-XVII wieku
na przykładzie parafii Góra zaprezentowała Kornelia Wasiak z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Niejako wprowadzeniem do kolejnego działu książki jest natomiast tekst autorstwa Tetiany Sokolovskiej z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach dotyczący życia jednego z najważniejszych ukraińskich kompozytorów, Mykoły Leontowycza. Rozdziały poświęcone historii sztuki przygotowały
regularnie z nami współpracujące doktorantki Uniwersytetu Łódzkiego.
Magdalena Milerowska omówiła kilka istotnych aspektów związanych
z malarstwem przedstawicieli niemieckiej emigracji czasów nazistowskich, Aleksandra Cieśliczka zajęła się postacią Kenya Hary, jednego z najważniejszych współczesnych teoretyków i praktyków designu w Japonii, natomiast Zofia Gralak zaprezentowała tekst na temat historii jednej ze szkół artystycznych w Afryce Wschodniej, a także wyniki własnych badań dotyczących odbioru dzieł sztuki zachodniej w tamtym obszarze kulturowym. W ostatnim dziale znajdziemy artykuł absolwenta
Filii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Piotrkowie Trybunalskim,
Filipa Machury, który przedstawił uwagi dotyczące jego prac rekonstrukcyjnych nad uzbrojeniem i wyposażeniem żołnierzy Armii Czerwonej.

Książka opisuje ponad 50 lat istnienia Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Chyrowie – otoczonej legendą placówki, która wykształciła najwybitniejsze umysły międzywojennej Polski (m.in. Eugeniusz Kwiatkowski, Kazimierz Junosza-Stępowski, Antoni Wiwulski, Lech Kalinowski), a wśród nauczycieli miała takie osobowości jak ojciec Jan Beyzym. Publikacja odsłania kulisy funkcjonowania zakładu – omawia jezuicki system nauczania i wychowania. Zaprezentowano w niej imponujące zaplecze placówki: rozległy budynek o 200-metrowej fasadzie, wspaniałą kaplicę, przestronne sale lekcyjne, specjalistyczne, świetnie wyposażone gabinety naukowe, teatr, liczne boiska, korty tenisowe, a nawet basen. To swoiste memento dla współcześnie zaniedbanego obiektu. W publikacji opisano też twórców architektonicznej oprawy zakładu – Antoniego Łuszczkiewicza i Edgara Kovátsa – reprezentantów XIX-wiecznego historyzmu. Szczególnie interesująca zdaje się postać Edgara Kovátsa, wybitnego architekta, współpracownika twórców tej miary co Karl von Hasenauer, projektant monumentalnych gmachów Wiednia. Ciekawa jest kwestia stworzonego przez Kovátsa na podstawie motywów ludowych Podhala nowego stylu, czyli „sposobu zakopiańskiego”, konkurencyjnego do stylu zakopiańskiego Stanisława Witkiewicza. W kontekście sylwetki twórczej Antoniego Łuszczkiewicza zaprezentowano system edukacji Instytutu Technicznego w Krakowie, mechanizmy tzw. podróży naukowych w XIX w. oraz przybliżono mało znaną historię krakowskich realizacji architekta. Do opracowania dołączono aneksy oraz fotografie archiwalne, które pomagają zrekonstruować dawny splendor zakładu. Publikacja jest adresowana do osób zainteresowanych historią szkolnictwa, pedagogiki jezuickiej, badaczy architektury XIX w. oraz wszystkich, którym bliska jest legenda Zakładu OO. Jezuitów w Chyrowie – żyjących Chyrowiaków oraz ich potomków.

Artykuł inspirowany książkami:"Epoka błękitu, Jerzy Ludwiński
wydanie trzecie uzupełnione, redakcja: Jerzy Hanusek
Otwarta Pracownia, Kraków 2009 oraz
Sztuka w epoce postartystycznej i inne teksty
Jerzy Ludwiński, wybór i opracowanie: Jarosław Kozłowski
ASP w Poznaniu/BWA we Wrocławiu, 2009

The article concerns the altar of St. Mary Magdalene funded by the Głogów canon Gottfried Jakob Urban Schönborn around 1697, located in the Collegiate Chapel of St. Mary Magdalene until 1945, when it was destroyed during the war.The altar was made of grey Silesian marble from Przeworno and white marble, probably from Supíkovice. Below the altar stone was a socle with an oval cartouche, flanked by two pedestals on which stood statues of James the Elder and St. Urban the pope. The Głogów reredos can be compared only to the 1694 altar of the Holy Family in the Chapel of St. Ivo and Holy Family in the Church of Our Lady on the Sand Island in Wrocław. The author of the Głogów piece is not known – he may have been a member of the workshop or collaborator of another sculptor who came, hypothetically, from the Southern Netherlands, and made the pulpit in the Collegiate Church according to models characteristic of Flanders.

Książka narodziła się z potrzeby opisu zjawiska, które pomału przestaje istnieć. Codziennie przechodzimy obok obiektów, które nie są w stanie zwrócić na siebie uwagi z powodu niewłaściwych przekształceń, zaniedbania, pokrycia wielkoformatowymi reklamami, wreszcie późnomodernistycznej formy, niełatwej do zrozumienia przez przeciętnego odbiorcę. Budynki te jedynie dla znawców maja wartość artystyczną, historyczną i naukową. Powstały dzięki zaangażowaniu i pracy pokolenia żyjącego w bardzo trudnych realiach komunistycznej Polski. Praca ta jest pierwszym tak szerokim ujęciem problematyki architektury i urbanistyki śródmieścia Nowych Katowic – jednego z najciekawszych zespołów architektonicznych i najszerzej zakrojonych projektów modernizacyjnych PRL-owskiej Polski. Jej główną część poświecono prezentacji bogatego materiału – nie tylko ikon architektury takich jak „Spodek” czy „Superjednostka”, ale również tych mniej znanych, a często równie interesujących – „Zenitu”, katowickich Plant, Małpiego Gaju czy Niebieskich Bloków. W publikacji zaprezentowano również ogólne uwarunkowania powstawania urbanistyki i architektury w powojennej Polsce, sylwetki twórców i charakterystyki biur projektowych. Unikatowe archiwalne fotografie pozwalają wczuć się w klimat tamtych lat, pokazując świat, który pomału odchodzi w zapomnienie.

Zofia Baltarowicz-Dzielińska była pierwszą kobietą przyjętą na Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie. Została przyjęta jako hospitantka do pracowni prof. Konstantego Laszczki w październiku 1917 roku. Oficjalna uchwała o prawie do studiowania kobiet została zatwierdzona dopiero 14 grudnia 1918 roku.
Zofia zostawiła po sobie liczne życiorysy, w których szczegółowo opisała okoliczności przyjęcia jej na akademię.

The article „Omitted and revolutionary Neuroarthistory” is a  critical review of John Onians’s book „Neuroarthistory: From Aristotle and Pliny to Baxandall and Zeki”. The main goal of this review is to recount theoretical base of new perspective – neuroarthistory and its practical consequences. Author writes about the mechanism of neuroarthistory and shows two case studies form Onians: Aloisy Riegel and Jasper Johns. Furthermore the article has many critical remarks, regarding new approach and tendency to cognitivisation of humanistic science. On this bases the author tries to answer such questions as: how can we connect art history (science discipline) and neuroscience, how important is developing transdysciplinary research in interpretation of art and why polish scientist do not try to explore neuroarthistory even on its basic level. This article is a first attempt to introducing neuroarthistory in polish language.

A list of the main magic realists includes Isabel Allende, Jorge Luis Borges, Alejo Carpentier, Julio Cortàzar, Günter Grass, Gabriel García Màrquez, and Salman Rushdie, and among Polish authors, Stanisław Lem, Olga Tokarczuk, and sometimes Witold Gombrowicz. Can Bruno Schulz be called a magic realist as well? Magic realists attempt in their works to grasp the essence of the things, phenomena, situations or relations which they refer to. The way he or she does it cannot be determined by philosophy, but must be based on some specific idea of literature. In the case of Schulz, narration combines together radically different dimensions of reality, which allows the author to call him a magic realist, too. Woleński places the classic elements of Schulz’s fiction, such as experiments with time and the mythicization of reality, with the magic realism and phenomenology as its philosophical underpinning. The final question asked in the text is how would Schulz have described the Shoah, if he had a chance to survive it.

The title of one of the most famous manifestoes of the Russian avant-garde — A Slap in the Face of Public Taste — reflects the creative attitude of its authors. It creates artistic meaning by juxtaposing aesthetic postulates and aesthetical identity of the participants of the Russian literary culture, and gauges the effect of profanation and cultural shock. Despite the fact that in critical and analytical literature this effect is often referred to as the “artistic nihilism,” the chapter challenges this term being used in relation to Futurism. The author argues that the extent to which the Futurists were involved in the process of rethinking the role of the artist and the art as well as their radical postulates regarding those roles, do not point to “artistic nihilism.” On the contrary, they express a desire to ascribe to art a proper place (although different from its traditional position) in the new era, in the life of the new society. The Futurist way of rethinking the concepts of “artist” and “art” is analysed in the context of the development of culture and technology, especially photography, cinematography and modernist art of 19th and early 20th centuries.

The article concerns the pulpit from the Collegiate Church of the Virgin Mary funded in 1697, where it was to be found until 1945, when it was seriously damaged during the war. Its surviving elements are on display today in the Collegiate Church and the local museum. The pulpit has not been studied extensively despite its high artistic value – the first man to note its visual qualities was an anonymous author of a visitation document drawn up between 1706 and 1711.The Głogów pulpit is the second known Catholic pulpit in Silesia with a figural support. Despite some references to the Silesian tradition, in its artistic and formal origins it is primarily Netherlandish, more specifically Flemish.