History of Belarus

Nové, rozšířené a přepracované vydání Dějin Běloruska seznamuje čtenáře s nejnovějšími poznatky z oblasti starších i současných běloruských dějin. Zachycuje vývoj od dob Velkoknížectví litevského přes období Rzeczpospolité až do anexe běloruských území ruskou říší v 18. století. Zvláštní pozornost je věnována novodobým a současným dějinám 19. až 21. století: procesy formování současného běloruského národa a zrod běloruské státnosti na začátku 20. století, průběh druhé světové války, kolaboranství i partyzánské hnutí, a konečně období znovuzískání nezávislosti v roce 1991 a další politický vývoj.

Main press organ of Central Committee Young Communist League of Western Belarus
(KC KZMZB), youth’s party of Communist Party of Western Belarus (KPZB) was edited
illegally and irregularly in years 1924-1937 „Molodoi Kommunist” (later under the title
„Malady Kamunist”). At the begin this magazine has been edited only in Russian language,
however after 1926 it was gradually Belarusized. In the magazine was Publisher
resolutions of KC KZMZB and KPZB, also ideologized articles which extolled USRR
and attacked Polish authorities and members of Belarusian national movement who
were loyal to Poland. There were also published field reports send by KZMZB members
about their league activity. Sometimes this magazine also contented poetry (mostly
about revolutionary themes). The circulation of the magazine was about few thousands,
however it was reluctantly read by members of League, which was caused both by difficult
conditions of distribution (the risk of repression from Polish authorities), and rather
unattractive, primitive and excessively ideologized language of its articles, which often
discourage youth members of KZMZB of reading

Статья посвящена вопросу об использовании письменности, письменных документов, в религиозных практиках. В день Пасхи – 20 апреля 1511 г., в Пинске владелец Пинска, Клецка, Городка Давыдова и Рогачёва князь Фёдор Иванович Ярославич сделал земельное пожалование для своего подданного и написал текст документа на это пожалование своей рукой. Данный поступок рассматривается как момент личного выбора князя, оригинальная форма выражения и репрезентации его благочестия, христианского человеколюбия.

The article discusses the problem of the use of literacy, written charters, in religious practices. On Easter – April 20, 1511, in Pinsk prince Fyodor Ivanovich Yaroslavich, the ruler of Pinsk, Kletsk, Gorodok Davydov and Rogachev, granted land for his subject and wrote the text of the charter on this land with his hand. This act is considered as the moment of the prince's personal choice, original form of expression and representation of his piety, Christian philanthropy.

У першай палове XVII ст. баяры складалі адну з груп насельніцтва ў маёнтку Старыца Капыльскага княства. У адрозненне ад зямян, яны не неслі ваеннай службы, а за карыстанне зямлёй плацілі чынш і выдавалі мёд на патрэбы маёнткавай гаспадаркі. Аднак пасля вайны 1654–1667 гг. баярская грамада ўвайшла ў склад зямянскай супольнасці. Пры гэтым жыхары некаторых былых баярскіх паселішчаў (Шылаўшчына), якія раней атрымалі зямянскі статус, ужо нічым не адрозніваліся ад традыцыйных зямян, у той час як для іншых баярскіх вёсак (Баркаўцы, Сычаўцы) пэўныя асаблівасці захоўваліся. Перш за ўсё, баярская адметнасць праяўлялася ў захаванні мядовай даніны, якая асобна патрабавалася ад жыхароў Баркаўцоў і Сычаўцоў да канца XVII ст. У XVIII ст. адрозненні, якія вылучалі былых баяр, сышлі ў нябыт. Жыхары Баркаўцоў і Сычаўцоў пачалі несці ваенную службу нароўні з іншымі зямянамі, таксама страціў значэнне абавязак выдачы імі мёду на карысць двара.

Судьбы народов Беларуси под оккупацией (июнь
1941 – июль 1944 г.) / Д. А.Кривошей. – М.: Фонд «Историческая память», 2017. – 315 с.
ISBN 978-5-9990-0050-7
В книге на основе материалов архивных источников, периодической печати, воспоминаний очевидцев представлена история
национальных сообществ Беларуси в период германской оккупации
1941–1944 гг. На примере судеб евреев, поляков, украинцев, русских,
цыган, татар, литовцев, латышей и «фольксдойче» автор предпринял
попытку показать характер национальной политики оккупантов.
Книга адресована широкому кругу читателей – историкам,
краеведам, студентам, а также всем, кто интересуется историческим прошлым Беларуси.

Rybchonak S. Genealogy of Belarus: achievements and research prospects.
A historiographical review of the most significant works and articles on the genealogy of Belarus for 1988-2013 is presented.
Пададзены гістарыяграфічны агляд найбольш значных прац і артыкулаў па генеалогіі Беларусі за 1988-2013 гады

This article describes the history of the icon of the Virgin Mary from Fashchevka / Faščaŭka village (Shklov district, Mogilev region, Belarus)
◆◆◆
У гэтым артыкуле выкладзена гісторыя абраза Панны Марыі з Фашчаўкі (Шклоўскі раён, Магілёўская вобласць, Беларусь)
◆◆◆
В этой статье изложена итория иконы Девы Марии из Фащевки (Шкловский район, Могилёвская область, Беларусь)
◆◆◆
W tym artykule jest opisana historia obraza Matki Boskiej z Faszczówki (rejon Szkłowski, region Mohylewski, Białoruś)

Ukazanie sytuacji na ziemiach białoruskich w czasie II wojny światowej, pomimo bogatej historiografii, wymaga nadal kompleksowej analizy. Jeden z najmniej zbadanych problemów tego okresu dotyczy prasy białoruskiej i jej funkcjonowania w okresie niemieckiej okupacji
Białorusi. Problem ten dotyka innych tematów, jak na przykład sprawa kolaboracji z władzami okupacyjnymi i ruchów nacjonalistycznych (białoruskiego, litewskiego, niemieckiego, polskiego, rosyjskiego i ukraińskiego). W czerwcu-wrześniu 1941 roku po zajęciu ziem białoruskich przez wojska niemieckie Białoruś została wciągnięta w kolejny w XX wieku dramatyczny okres „wojny wszystkich ze wszystkimi” (B. Chiari, M. Karp, E. Mironowicz), który tylko formalnie trwał do lipca 1944 roku.

Rybchonak S. The fate of the Radziwill treasures: "treasure of three kings".
A short essay on the history of the treasures of the Radziwills princes, which were kept in the Nesvizh castle. The legend of the existence of statues of 12 apostles in the treasury is also considered.

Рыбчонок С. Судьба Радзивилловских сокровищ: "скарбец трех королей".
Краткий очерк по истории сокровищ князей Радзивиллов, которые хранились в Несвижском замке. Также рассматривается легенда о существовании в скарбце статуй 12 апостолов.

Кароткі нарыс па гісторыі Радзівілаўскіх скарбаў у Нясвіжскім замку. Разглядаецца паданне аб існаванні ў скарбцу статуй 12 апосталаў.

Создание латгальских Букварей прошло сложный путь от религиозных книг, основанных на Катехизисе и популярных молитвах, до современного Букваря. Менялись их названия, происходила систематизация самого латгальского языка. Это заметно даже на примере названий одного и того же учебника при его переизданиях. Например, «Eysa mociba del masu bernu» (1835), «Eysa mociba del mozu bernu» (1839), «Eysa mociba del mozu barnu» (1849) и т.д.
Роль белорусского фактора в истории создания и распространения латгальского учебного книгоиздания нам кажется весьма существенной. Некоторые из авторов первых латгальских учебников были уроженцами Беларуси (например, Т. Кучинский), получили образование и трудились в Беларуси до переезда в Латгалию (например, М. Рот). Первые латгальские Буквари были изданы в столице белорусско-литовского государства – Вильне, а после также в белорусских типографиях в Могилеве и Полоцке. Лишь со второй половины 19 в. Буквари на латгальском письменном языке начинают издаваться собственно в Латгалии. На протяжении всего 19 – начала 20 в. развитие учебной книжности в Латгалии происходило под контролем администрации Витебской губернии и Виленского генерал-губернаторства. Крайне важную роль в создании первых латгальских Букварей сыграли преподаватели и выпускники Виленской и Полоцкой академий, Краславской семинарии и других учреждений, самым тесным образом связанных с Беларусью.
Как и белорусские издания, латгальские Буквари имели малый (карманный) формат и, обычно, небольшой объем. В отличие от латышских изданий из Курляндии и Лифляндии, они издавались не готикой, а распространенной в ВКЛ антиквой. Следует отметить и еще одну общую черту: первые Буквари на латгальском и белорусском языках издавались латинским шрифтом на основе правил польской латиницы и лишь в начале 20 в. оба народа окончательно перешли на национальные нормы латиницы, в которых для передачи специфических звуков использовались знаки с диакритикой (например, «SZ» перешло в «Š», «CZ» – в «Č» и т.д.).
Все латгальские Буквари того времени были построены на основании так называемого буквослагательного метода, распространенного в учебной практике Беларуси, Латвии, Литвы, Польши и других стран. Конечно же, белорусские и латгальские Буквари роднило содержание: их основу составляли религиозные тексты (Катехизис, молитвы, поучения и пр.). В этом отношении они были похожи друг на друга значительно больше, чем на Буквари иных народов.
Первые учебники создавались католическими священниками, преимущественно монахами-иезуитами из Вильны и Полоцка. Вероятно, авторы-иезуиты благополучно усвоив практику педагогической работы и учебного книгоиздания в ВКЛ, активно внедряли ее в отношении населения Латгалии. В дальнейшем практику работы иезуитов переняли базилиане, миссионеры и пиары из Витебской и Виленской губерний.
После восстания 1830–1831 гг. царская власть начала ограничивать влияние католической церкви на просвещение населения как в Беларуси, так и в Латгалии, а после восстания 1863–1864 гг. и вовсе был взят курс на массовую русификацию населения «Северо-Западного края» Российской империи. Для белорусов, латгальцев, латышей, литовцев и иных жителей края настойчиво предлагалось обучение исключительно на русском языке. И лишь в начале 20 в., когда был снят запрет на развитие национальной письменности, белорусские и латгальские Буквари вышли из подполья и начали издаваться официально. С этого времени их пути идут самостоятельно, хотя во многом параллельно.
И все же понимание общности истории наших культур имеет огромное значение именно сегодня, ведь оно не только свидетельствует о имеющемся опыте конструктивного и плодотворного взаимодействия на протяжении многих веков, но и является почвой для развития сотрудничества в настоящее время.

Кніга з’яўляецца першым абагульняльным даследаваннем нацыянальнай палітыкі беларусізацыі (1924–1929) і звязаных з ёю працэсаў фармавання сучаснай беларускай нацыі. Аўтар аналізуе прычыны поспехаў і няўдач беларусізацыйных мерапрыемстваў, узаемаадносіны ўлады і нацыянальнай эліты, разглядае беларусізацыю дзяржаўнага апарату і сістэмы адукацыі. Значная ўвага аддаецца стаўленню насельніцтва да правядзення нацыянальнай палітыкі і пытанню беларускай нацыянальнай ідэнтычнасці.

Praca omawia sytuację wewnętrzną w Rzeczypospolitej w latach 1587-1589. Wówczas po rozdwojeniu sejmu elekcyjnego i wojnie między Zygmuntem Wazą a Maksymilianem Habsburgiem, tron polski zdobył królewicz szwedzki.
Pierwsze lata panowania Zygmunta III stanowią okres bardzo istotny w dziejach dawnej Rzeczypospolitej. Decydując o wyborze przedziału chronologicznego kierowałem się sytuacją wewnętrzną w Koronie. Stąd pierwszą cezurę wyznacza podwójna elekcja na polach pod Warszawą, gdzie dokonano wyboru Zygmunta Wazy i arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. W wyniku tego, doszło do wojny o tron między zwolennikami obydwu elektów. Natomiast drugą cezurę wyznacza sejm 1589 r., który jako pierwszy w naszych dziejach zyskał miano pacyfikacyjnego. Ustabilizował on sytuację wewnętrzną w Rzeczypospolitej, przywracając stronników Habsburga do życia publicznego.
Podjęta problematyka wpisuje się w szeroki nurt badań nad parlamentaryzmem i życiem politycznym Rzeczypospolitej. Nie ulega wątpliwości, że sejm pozostawał najważniejszą instytucją życia publicznego w państwie polsko-litewskim, stanowiącą prawo pospolite.
Pierwszy rozdział pracy omawia skutki rozerwania sejmu elekcyjnego oraz sejmiki poelekcyjne. Dokonuję w nim analizy akt sejmikowych, przebiegu zjazdów szlacheckich i wpływu liderów życia politycznego na ich postanowienia. W toku badań nad tymi zagadnieniami udało się uwypuklić stanowisko szlachty wobec nominacji dwóch elektów. Większość szlachty uznała wybór arcyksięcia Maksymiliana za nielegalny i uczyniony wbrew większości. Wobec tego sejmiki w Koronie poparły Zygmunta Wazę. W celu wsparcia królewicza szwedzkiego szlachta przedsięwzięła określone działania, w postaci zaciągów powiatowych bądź pospolitego ruszenia. W celu zabezpieczenia ziem i województw na wypadek walk z oddziałami arcyksięcia, szlachta podjęła na sejmikach i zjazdach decyzje o ich obronie.
Neutralność i sprzeciw na polach elekcyjnych wyraziła za to szlachta województwa ruskiego, domagając się anulowania postanowień wyborczych. W obawie przed najazdami tatarskimi, ale także chcąc wpłynąć w poważniejszym stopniu na decyzje sejmu koronacyjnego, Rusini zawiązali konfederację. Przez dłuższy czas do wydarzeń w Polsce oficjalnie dystansowało się Wielkie Księstwo Litewskie, jednak po porażce Habsburga pod Krakowem, było skłonne uznać Zygmunta pod pewnymi warunkami.
W kolejnym rozdziale omawiam sejm koronacyjny Zygmunta III. Podjęto wówczas ważkie decyzje. Rozpoznałem działalność parlamentu zarówno w zakresie polityki wewnętrznej – zatwierdzenia praw i przywilejów, określenie działań wobec zagrożeń zewnętrznych oraz wewnętrznych, dorobku ustawodawczego, jak i zagranicznej – wysłanie poselstw do państw europejskich z wiadomością o unormowaniu władzy w Rzeczypospolitej, przedłużeniu obowiązujących rozejmów. Należy podkreślić, że w wielu aspektach sejm koronacyjny stanowił istotną  cezurę. Przede wszystkim zamykał okres burzliwego interregnum po śmierci Batorego. Ponadto podjął szereg istotnych decyzji, wyznaczając kierunki postępowania króla i Rzeczypospolitej. Za główne z nich należy uznać: dążenie do zawarcia pokoju z Habsburgami i uspokojenie wewnętrznych nastrojów w kraju. Z pewnością sejm ten okazał się bardzo istotny z punktu widzenia relacji Korony z Wielkim Księstwem Litewskim, które znalazły się w największym impasie od czasów unii lubelskiej.
W dalszej części pracy odtworzyłem działalność króla, senatorów oraz szlachty, w okresie wypełnionym trzema konwokacjami senatu i sejmikami deputackimi. Zamknięcie sejmu koronacyjnego i zwycięstwo hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego pod Byczyną, oznaczały de facto ukształtowanie nowego układu sił w Koronie. Przejawiło się to dekompozycją stronnictwa Zborowskich, a co za tym idzie wzmocnieniem „zamoyszczyków”. W rozdziale trzecim szukam więc odpowiedzi na pytanie, jaki był stosunek głównych graczy politycznych wobec ówczesnej sytuacji politycznej państwa, po klęsce arcyksięcia Maksymiliana. Odtwarzam przebieg i rezultaty konwokacji senatu z Piotrkowa oraz Lublina. W ten sposób udało się postawić tezę, że część senatorów nie akceptowała pozycji kanclerza, również młody król próbował ograniczyć hegemonię ministra, jednak bez powodzenia. Niemniej na wspólnych konwokacjach w Koronie udało mu się wypracować jednolite stanowisko wobec rokowań z „domem rakuskim”.
W tym rozdziale odnoszę się ponadto do sytuacji w Wielkim Księstwie Litewskim oraz relacji elit litewskich z Zygmuntem III. Stąd bardzo ważny okazał się zjazd w Brześciu, który chociaż rozczarował króla, w odniesieniu do uchwalenia podatku na Litwie oraz udziału senatorów Wielkiego Księstwa w rokowaniach z Habsburgami, to umożliwił mu nawiązanie współpracy z nieświeską linią Radziwiłłów.
W pracy dokonałem także rekonstrukcji obrad sejmu 1589 r., który stał się epilogiem rozdwojonej elekcji. Temu zagadnieniu poświęciłem czwarty i zarazem ostatni rozdział. Parlament zatwierdził pokój z Habsburgami i ogłosił amnestię dla zwolenników arcyksięcia. Uchwalił szereg ważnych konstytucji dotyczących głównie unifikacji terytorialnej oraz prawno-sądowniczej. Odnosiło się to w pierwszej kolejności do Inflant, których miejsce w państwie polsko-litewskim zostało uregulowane oddzielnymi uchwałami; a w drugiej do województw południowo-wschodnich i Prus Królewskich, włączonych do Trybunału Koronnego. Sejm ten podjął także pierwsze decyzje o wydzieleniu skarbu nadwornego oraz utworzył Ordynację Zamojską. Istotny jest fakt, że w czasie sejmu pacyfikacyjnego próbowano uchwalić egzekucję konfederacji warszawskiej, co stanowiło kontynuację burzliwych dyskusji z okresu koronacji. Sejm był także areną nieudanych finalnie rozmów o reformę elekcji viritim.
W rozdziałach drugim, trzecim i czwartym, odnoszę się także do polityki rozdawniczej i nominacyjnej Zygmunta III. Szukam odpowiedzi na pytanie, czy młody król posiadał możliwości prowadzenia niezależnej polityki personalnej, czy też był ograniczony dominującą pozycją Zamoyskiego w Koronie i Radziwiłłów birżańskich na Litwie. Podczas skrupulatnej analizy nadań okazało się, że większość urzędów i królewszczyzn w Koronie trafiła w ręce ludzi powiązanych z kanclerzem. Jednakże w kilku istotnych przypadkach królowi udało się dokonać awansów dla osób, które mu odpowiadały i mogły stanowić oparcie dla jego rządów. W pierwszym roku panowania Zygmunta III duży wpływ na obsadę wakansów litewskich miał Krzysztof Radziwiłł „Piorun”. Niemniej i tutaj monarcha dokonał kilku nadań dla przedstawicieli kilku rodów, które w przyszłości mogły stać się zalążkiem stronnictwa regalistycznego. Prześledzenie nadań z tego okresu w połączeniu z sytuacją polityczną pozwala wysunąć wniosek, że król nie mógł i nie chciał na dłuższą metę zaakceptować dominującej pozycji Zamoyskiego i Radziwiłła.
W pracy wykorzystałem głównie dokumentację obrazującą aktywność króla, senatorów i szlachty. Badałem materiały związane z działalnością polityczną. przede wszystkim korespondencję, rozmaite dokumenty i pisma mające charakter publiczny (wychodzące z kancelarii królewskiej, projekty sejmowe, akta sejmikowe). Rozpoznałem materiały rękopiśmienne z polskich zasobów: Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie, Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Narodowego w Krakowie, Archiwum Państwowego w Gdańsku, Archiwum Państwowego w Lublinie, Biblioteki ks. Czartoryskich w Krakowie, Biblioteki PAU-PAN w Krakowie, Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, Biblioteki PAN w Kórniku, Biblioteki Narodowej w Warszawie, Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu; z zagranicznych: Archivio Segreto Vaticano w Rzymie, Haus-, Hof- und Staatsarchiv we Wiedniu, Центральний Державний Історичний Архів України we Lwowie,  Львівська національна наукова бібліотека України ім. В. Стефаника oraz polonika z AGAD. W pracy wykorzystałem również edycje źródłowe i stare druki; w znacznej mierze były to zbiory korespondencji, kroniki, pamiętniki, konstytucje sejmowe, dziełka propagandowe, poezja okolicznościowa i pisma polityczne.
Głównym celem pracy było zweryfikowanie tez starszej historiografii o początkach rządów Zygmunta III w Rzeczypospolitej. Z jednej strony dominuje pogląd o nieudolności tego króla, jego niechęci do poddanych, odpowiedzialności za złe relacje z częścią elity senatorsko-dygnitarskiej oraz lekceważenie przez monarchę szlachty. Z drugiej strony, zarzuca się właśnie szlachcie obojętność wobec toczonych sporów. Opinie te, rozpropagowane 90 lat temu w książce Kazimierza Lepszego, Walka stronnictw w pierwszych latach panowania Zygmunta III, Kraków 1929, opierały się na bardzo ograniczonej bazie źródłowej, a mimo tego wciąż się utrzymują.
Szczegółowa analiza materiału źródłowego pozwoliła ustalić szereg nowych faktów, a także postawić nowe hipotezy i tezy. Poszerza to naszą wiedzę odnośnie biografii poszczególnych osób, genezy i znaczenia dorobku ustawodawczego sejmów, w końcu przebiegu oraz postanowień sejmików, zjazdów oraz konwokacji senatu z lat 1587–1589.

Авторский перевод с английского статьи "Culinary discourses of Belarusian nationalism: On “truly Belarusian cuisine” and “potato-eaters”, опубликованной в: Gelinada Grinchenko and Tetiana Dzyadevych (eds.), East / West Journal. Neo-Anti-Colonialism vs Neo-Imperialism: the Relevance of the PostColonial Discourse in the Post-Soviet Space. Vol. 16—17.Kharkiv: The Kowalsky Eastern Ukrainian Institute, 2013, p. 247-268.

In presented article the condition of one of the most scale acts of open social struggle in Belarus in feudalism - the Cossack-country war is considered. Chronological borders of research are proved, wich represent the period with 1648 on 1651. Results of long-term research of this problem are resulted the most important.

Ziemie białoruskie pod niemiecką okupacją w okresie I wojny światowej Wstęp Na przestrzeni całej swojej historii terytorium Białorusi oraz jego mieszkańcy zawsze znajdowali się na skrzyżowaniu kultur: pomiędzy Wschodem a Zachodem, pomiędzy katolicyzmem a prawosławiem. W czasie pierw-szej wojny światowej Białoruś znalazła się w samym centrum kataklizmu wojennego. Wojenna i dyplomatyczna rywalizacja pomiędzy Niemcami a Rosją, starania o terytorium Wileńszczyzny i Grodzieńszczyzny ze strony Polski, Litwy i Ukrainy-to wszystko nie sprzyjało próbom Białorusinów do zapewnienia sobie własnej państwowości. Niewątpliwie I wojna światowa wyznaczyła dalsze dzieje Białorusinów jako narodu, wówczas świadomego już swojej odrębności. Okres okupacji niemieckiej 1915-1918 roku na terytorium Białorusi pozostaje w niedostateczny sposób rozpoznany zarówno przez historiografi ę białoruską, jak i polską. Większość badań białoruskich historyków zajmu-jących się pierwszą wojną światową związana jest albo z nieokupowanym białoruskim terytorium, uchodźctwem, albo rozwojem białoruskiego ruchu narodowego i formowaniem białoruskiej państwowości. Z punktu widzenia polskiej historiografi i niemiecka okupacja terytorium białoruskiego (Ober Ost) zawsze znajdowała się na marginesie zainteresowań. Historycy polscy zajmujący się kwestią kształtowania się wschodnich granic II Rzeczypospolitej nie uwzględniają w dostateczny sposób wpływu, jaki na przebieg tego procesu odegrała niemiecka okupacja ziem białoruskich w czasie Wielkiej Wojny. Bez wątpienia ciekawe rezultaty może przynieść kompleksowe zajęcie się tym regionem, zwłaszcza że był on zamieszkały przez przedstawicieli wielu narodowości, którzy znaleźli się pod obcą okupacją, byli zależni od silniej-szych państw, a wpływ na ich życie miały również ogólnoeuropejskie procesy i odleglejsze wydarzenia. W badaniach nad konfl iktami narodowościowymi na tym obszarze należy wszechstronnie uwzględnić nie tylko miejsce lokalnej społeczności w założeniach okupanta niemieckiego, ale przede wszystkim perspektywę zwyczajnych ludzi, którzy zamieszkiwali ten obszar.

У артыкуле на аснове аналіза беларускай і замежнай гістарыяграфіі разглядаецца праблема перыядызацыі беларускага нацыянальна-вызваленчы руху ў міжваеннай Польшчы. Робіцца выснова аб адсутнасці ў сучаснай гістарыяграфіі актуальнай перыядызацыі гэтага аспекта. Аўтарам артыкула распрацавана ўласная перыядызацыя, якая складаецца з трох фаз: фаза развіцця беларускага нацыянальнага руху ў Заходняй Беларусі, фаза крызісу і фаза арганізацыйнага заняпаду. Асноўным крытэрыям пры распрацоўцы перыядызыцаі выступала унутранае развіццё самаго руху як асобнай сістэмы грамадскага жыцця, якая складалася з розных палітычных плыняў.

Манаграфiя прысвечана адной з малавядомых старонак гiсторыi грамадска-палiтычнага руху на землях Беларусi i Лiтвы ў ХIХ ст. — эмiграцыi ўдзельнiкаў паўстання 1830–1831 гг. На падставе шырокага кола разнастайных крынiц даследуецца вялiкая колькасць звязаных з эмiграцыяй пытанняў.

Кніга з’яўляецца першай у Беларусі спробай стварэння аб’ёмнага біяграфічнага слоўніка ўдзельнікаў паўстання 1863–1864 гг. і асоб, што трапілі пад рэпрэсіі, праведзеныя падчас і пасля яго. Яна напісана на падставе 762 спраў з фондаў Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі і змяшчае 7053 біяграмы, напоўненыя фактычным гістарычным матэрыялам.

Uladzimir Padalinski. “The Nobility Struggle for the Grand Duchy of Lithuania Sovereignty after the Union of Lublin of 1569”. The article analyses the measures taken by the political nation for protection of the Grand Duchy of Lithuania partial (non-absolute) sovereignty within the Commonwealth from the Union of Lublin to the mid-XVII century. The main directions of this struggle are marked out. The fact is noted that the nobility sought to pursue independent domestic policy in the GDL lands, not to allow the outer influence on the Grand Duchy internal affairs, and to protect own interests in realization of the Commonwealth foreign policy.

Віцебскі край: матэрыялы II Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі, прысвечанай 385-годдзю выхаду ў свет «Буквара» Спірыдона Собаля, 24 лістапада 2016 г., Віцебск / Галоўнае ўпраўленне ідэалагічнай работы, культуры і па справах моладзі Віцебскага аблвыканкама, Дзяржаўная ўстанова «Віцебская абласная бібліятэка імя У.І. Леніна», Установа культуры «Віцебскі абласны краязнаўчы музей», Установа адукацыі «Віцебскі дзяржаўны ўніверсітэт імя П.М. Машэрава», Кафедра гісторыі Беларусі; [рэдкал.: Т.М. Адамян (гал. рэд.) і інш.]. – Мінск: Нацыянальная бібліятэка Беларусі, 2017. – Т. 2. – С. 47–52.