Komplo Teorileri

Covid-19 büyük belirsizlikler ile ortaya çıkmış, virüsle ilgili bilgi eksikliği ya da bilimsel bilginin halka ulaşmasında yaşanan sorunlar komplo teorilerinin üretilmesine ve hızla yayılmasına neden olmuştur.
Salgının planlı bir deney olduğu, virüsün laboratuvarda üretildiği, dünya nüfusunun azaltılması ya da insanlara çip takılması için planlandığı, 5G ile hastalığın yayılması arasında ilişki olduğu gibi onlarca komplo teorisi, özellikle sosyal medya aracılığıyla milyonlarca insanı etkilemiştir.
Gerek salgın gerekse politika konularında aşırı sağ görüşlere sahip QAnon adlı aşırı sağcı komplo teorisi grubunun üyeleri, ABD Kongre Binasının basılmasında ön plana çıkmış, komplo teorilerinin toplumsal ve siyasi alanlardaki etkisi daha da görünür hale gelmiştir.
Çalışmanın literatür bölümünde Covid-19 döneminde dolaşıma giren yanlış/sahte haberler ile komplo teorileri konusundaki bilgi ve çalışmalar ortaya konmuştur. İkinci bölümde ise uygulanan saha araştırmasının sonuçları yer almaktadır. İnternet üzerinden ulaşılan bin 319 kişi ile yapılan ankette, katılımcıların salgın sürecinde haber tüketimi, dezenformasyon ve komplo teorilerine ne düzeyde inandığı ve bu eğilim ile demografik özellikler ve siyasi/ideolojik kimliklerin ilişkisine yönelik ulaşılan sonuçlar aktarılmıştır.

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Coronavirus Conspiracy Theories: The Effect of Disinformation and Political Identities on Conspiratorial Thinking
///

Conspiracy theories are attempts to explain events as covert actions by powerful, malicious forces. The Coronavirus pandemic manifests itself as a period of crisis in the health field, as well as the epidemic of misinformation (Infodemic). During the pandemic, fake/false information quickly became widespread, and many people faced life threats due to disinformation. Conspiracy theories occupy an important place in this pile of information.
In this study, the relationship examined between the use of information sources, the level of exposure to misinformation and disinformation, political identities, and tendencies to believe in conspiracy theories during the pandemic period.
Participants are often exposed to suspicious/misleading information, and the most widely believed conspiracy theories are claims that “a group of hidden and very powerful people rule the world”, “coronavirus is produced in the laboratory”, and “the pandemic is a planned experiment”. It was determined that those who identified themselves as politically conservative/religious and nationalist had a higher level of belief in conspiracy theories than those who described themselves as social democratic and secular.
Participants were more likely to be exposed to disinformation on Facebook and Twitter. It has been found that as Facebook usage increases, the level of belief in conspiracy theories also increases, but the attitude of Twitter users to conspiracy theories is low.

Abstract
As an ideology of modern age, militarism is the dominance of values, norms and mentalities pertaining to the army and military to all areas of social life by being canonized. Manifesting itself by the fact that violent-based sensation and way of understanding takes whole civilian field of life under control, militarism brings an understanding of interventionist ruling where the tools of enforcement of the state is brought forward instead of a deliberative democratic politics for the resolution of any kind of problems. The fact that any kind of public opposition is criminalized with the mentality of warfare state under the guidance of reason of economics as of the 1980s globally has also caused that the modern state has transformed into a paramilitary police state at the end of the 20th century. Militarist mentality was mobilized again and civilian field is encircled with this mentality to ensure that field of democratic politics is occupied by the warfare state.  Holding the militarist mentality as articulated to the reason of the state from the day of its establishment in its reserve, Turkish Republic has responded to the Kurdish Problem, which emerged in early 1980s, with the reflexes of a warfare state. Especially, for about ten years from the early 1990s, reason of state based on militarist post-politics has played a significant role in Turkey. While the Process of Resolution, started to be executed from mid-2009 by JDP (AKP) governments, seemed to downgrade the militarist essence in the social texture, militarist essence was enlivened again after the elections in 07 June 2015. We have discussed militarism as a practice of power, problematized it based on the atmosphere of conflict that occurred after the elections in 07 June 2015 and tried to assess how and to what extent it does criminalize/terrorize the field of democratic politics by examining the militarist discourse in the first pages of newspapers.

Keywords:  Militarist language, friend-enemy relationship, conspirational understanding, warfare state, militarist post-politics, state of exception/state of emergency, constant crisis state, permanent state of emergency.

Özet
Modern çağın bir ideolojisi olarak militarizm, ordu ve askerliğe dair değer, norm ve zihniyetin yüceltilerek toplumsal yaşamın her alanına egemen olmasıdır. Şiddet temelli duygu halinin ve olayları kavrayış biçiminin sivil yaşam alanını bütünüyle kontrol altına almasıyla kendini gösteren militarizm, her türlü sorunun çözümünde müzakereci demokratik siyasetin yerine devletin zor aygıtlarının ön plana çıktığı müdahaleci bir yönetim anlayışını getirmektedir. Küresel anlamda 80’lerden itibaren her türlü toplumsal muhalefetin ekonomik aklın güdümünde güvenlikçi devlet zihniyeti ile kriminalize edilmesi, 20. yüzyılın sonunda modern devletin paramiliter bir polis devletine doğru dönüşmesinin de yolunu açmıştır. Demokratik siyaset alanının güvenlikçi devlet tarafından işgal edilebilmesi adına militarist zihniyet yeniden tedavüle sokulmuş ve sivil alan bu zihniyetle kuşatılmıştır.  Kuruluş anından itibaren devlet aklına eklemlenmiş olan militarist zihniyeti sürekli yedeğinde tutan Türkiye Cumhuriyeti de, 80’lerin başında ortaya çıkan Kürt sorununa, güvenlikçi devlet refleksi ile karşılık vermiştir. Özelikle 90’ların başından itibaren yaklaşık on yıl boyunca militarist post-politikaya dayalı devlet aklı Türkiye’de etkin bir rol oynamıştır. AKP iktidarlarının 2009 yılı ortalarından itibaren yürütmeye başladığı Çözüm Süreci, toplumsal dokudaki militarist özü kısmen geriletmiş gözükse de 7 Haziran 2015 seçimleri sonrasında militarist öz yeniden canlanmıştır. Bu çalışmada bir iktidar pratiği olarak ele alınan militarizm, 7 Haziran 2015 seçimleri sonrasında yaşanan çatışma ortamı üzerinden sorunsallaştırılmış ve demokratik siyaset alanını nasıl ve ne derece krimanilize/terörize ettiği gazete ana sayfalarındaki militarist söylem analitik olarak incelenerek değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Militarist dil, dost-düşman ilişkisi, komplocu kavrayış, güvenlikçi devlet, militarist post-politika, istisna hali/olağanüstü hal, daimi kriz devleti, kalıcı olağanüstü hal.

Genel veya güncel olaylarla ilgili senaryo çalışmaları temel olarak dört başlık altında ortaya konularak incelenmektedir 1 : Alfa-Bravo-Charlie-Delta ya da Türkçeleştirirsek A, B, C, D senaryoları. Son günlerde dünya gündemini altüst eden Covid 19 vakasıyla ilgili bu format doğrultusunda eldeki veriler üzerinden 2 bir değerlendirme oluşturularak dört başlık altında incelenip tartışılabilir. Bu modele göre oluşturacağımız senaryolar sırasıyla; A SENARYOSU-MERKEZİLEŞME B SENARYOSU-YERELLEŞME C SENARYOSU-EVRENSEL DAYANIŞMA D SENARYOSU-ULUS DEVLETLERİN SONU VE KÜRESEL OTORİTELERE YETKİ DEVİRLERİ A SENARYOSU-MERKEZİLEŞME: Virüsün yarattığı olumsuz etki günden güne arttıkça insanlar temel gereksinimlerini karşılamak için telaşa kapılmak suretiyle besin zincirlerini ve hastaneleri işgal edebilirler. Bu durumda asayişi sağlamak ulus devletin temel görevleri arasında bulunmaktadır. Daha caydırıcı olması için sokaklara askerlerin davet edilmesi kısmi ya da genel yasaklar, devletin daha merkezi kararlar alması sonucunu doğurur. Bu doğrultuda devletler daha 1 Senaryo çalışmalarının doğuşu ve uygulanması Amerika Birleşik Devletleri tarafından gerçekleştirilmiştir. Türkiye'de son dönemde çok tartışılan Amerikan Think Tank kuruluşu RAND'ın hazırladığı raporda Türkiye'nin dış politika geleceği ile ilgili dört temel senaryo sunması gibi. Elbette senaryo çeşitleri oluşturulabilir ancak NATO konsepti gereği edinilen bilimsel alışkanlık bu yöndedir. Daha detaylı bilgi için, Charles Taylor'un ''Stratejik Öngörü'' isimli eserine başvurulabilir. 2 Siyasal birikim, politik fütürizm ve ülkelerin mevcut tutumlarıyla ilgili varılan sonuçlar kastedilmiştir.

Yeni Koronavirüs, yani Covid-19 versiyonu Corona virüsü ile, dünya yaklaşık altı aydır, önceki salgınlardan birçok yönden farklı bir süreç içinde yaşıyor. 2019’un Aralık ayının son günlerinde Çin’in Vuhan eyaletinde görülen hastaların taşıdıkları virüsün Corona adıyla bilinen virüsün yeni bir tipi olduğu ortaya çıktı. Sonrasında, yayılma gücü, öldürücü etkisi, tedavisinin teyit edilmemiş olmaması, ilacının ve aşısının bulunmaması gibi etkenlerle birleşince, virüs, küresel ölçekte bir salgına hızla dönüştü. Virüsün ne kadar doğal, ne kadar laboratuvarlarda değiştirildiği, biyolojik silah olarak üretilip-üretilmediği, Çin’in virüsü ve etkilerini gizleyip dünyayı yanıltıp-yanıltmadığı, virüsün Covid-19’dan daha ileri yeni versiyonlarının olup-olmadığı gibi ve çok daha detaylı sorular hızla tüm toplumların ve ülkelerin gündemine girdi. Dünya, bir anda Koronavirüsün açtığı bir karadelik içine düştü. Süreci herkes yaşadığı için tüm detaylara girmeden bazı olgulara işaret edecek, asıl olarak ise sürecin sosyo-psikolojik etkilerine farklı boyutlardan yaklaşıp 10 Mart 2020 ile 10 Haziran 2020 tarihleri arasında yaşananları ana hatları ile ele alacak ve geleceğe ilişkin bazı genel değerlendirmeleri ortaya koyacağız.
Yayın Bilgisi: Milat Gazetesi, 17-20 Haziran 2020

Kovid-19 aşıları hakkında komplo teorilerinin sosyal ağlarda dolaşıma girdiği bilinmektedir. Bu çalışmada kovid-19 bağlamında aşı karşıtı komplo teorilerini içeren tweetler analiz edilmiş ve tweetlerin biçimsel özellikleri ile yayılım düzeyleri arasındaki ilişki sorgulanmıştır. #SalgınYalanAşıOlmuyorum hashtaginden toplanan 1113 tweetin biçimsel özellikleri nicel içerik analizi ile çözümlenmiş ve hipotezleri test etmek üzere Ki-kare testi uygulanmıştır. Yüksek karakter sayısı kullanım düzeyi olan tweetlerin yüksek düzeyde yayılım gösteren tweetler arasındaki payının yüksek olduğu bulunmuştur. Ayrıca bulgular düşük hashtag kullanım düzeyi ve düşük kişi etiketi kullanım düzeyine sahip tweetlerin yüksek düzeyde yayılım gösteren tweetler arasındaki payının yüksek olduğuna işaret etmektedir. Aşı karşıtı tweetlerdeki bu biçimsel özellikleri anlamak aşı kabulünü artırabilecek nitelikli bilgilerin Tweetosphere’de çoğaltılabilmesi ve bu nitelikli içeriğin etkisinin artırılabilmesi için pratiğe yönelik bir önem taşımaktadır. Diğer yandan, içeriğin biçimsel boyutunun yayılımla ilişkisine ışık tutarak gelecek araştırmalarda göz önünde bulundurulabilecek yeni değişkenler sunmaktadır. Bu durum, aşı karşıtlığı ve komplo teorileri bağlamındaki araştırmaların derinleşebilmesi ve yeni çözüm önerileri sunabilmesi için bir potansiyel sunmaktadır.