Sosyal Tarih

The Mamluks, at various ocaasions, organized entertainments, festivals and ceremonies accompanied by the singers and musicians. The female slaves who were bought at early age and skillfuly practised with their male or female master musicians named ustat/reis and reise participated into the various entertainments and ceremonies or high officials’ weddings and circumcision feasts or religious and local holidays. In that era, there were salaried court singers and musical groups performing their duties at the palaces together with the public singers as well as musicians. The most famous concubine is Ittifaq who talented in playing common instruments such as the ud, tanbur, çenk, def, mizmar, santur and kanun. This concubine  with a dark skin mentioned in the sources played the ud realy well and enjoyed a life like fairy tale while marrying three different sultans. Except for anonymous ones, Zuhra and Hubi with their wonderful voices together with their beauties also became the most attractive singers in that era; and these two are also regarded as the well-known singers in the history of Mamluks. In this article, the information about the female singers and musicians in the palace and society of Mamluks will be given and the acquisition as well as training of the above-mentened concubines will be analyzed.

[ÖZET] Modernizm, sadece üretim ve dağıtım ilişkilerinin değil, aynı zamanda yaşamı çevreleyen düşünce ile bu düşüncenin yansımaları niteliğindeki mimari ürünlerin, şehircilik tasarımlarının ve mekan algılanımlarının da XIX. yüzyıldaki yeniden biçimlendirilişinin anahtar kavramıdır. Bu sebeple, modern dünyanın kökenlerinin dökümünü çıkarmaya dair söz konusu olabilecek herhangi bir girişim, o dünyanın ekonomik gelişim çizgisinin, demografik ivmelerinin, siyasal evrelerinin yanı sıra; taşa bürünmüş düşüncesinin veya yapılarda gizlediği şifrelerinin de çözülmesi girişimi sayılacaktır. Keza, en ilkel mimari yapı olarak mağara kenarlarına inşa edilen ve surdurmayı andıran barınaklardan bu yana, mimari yapılar, her dönemde, bulundukları zaman diliminin ruhunu barındırmışlardır. Barınan insanın ideolojik altyapısı, barınağına da nüfuz etmiştir: Mimari ürünler uygarlıkların ve ideolojilerin onlara ölümsüzlük bahşeden felsefe taşlarıyla döşenmiştir. Bu yüzdendir ki yeri geldiğinde, bir uygarlığı ya da ideolojiyi anlamada etkili birer anahtar görevi görebilmektedirler.
Zamanın akışkan yapısıyla girdiği ilişkiler dahilinde ideoloji –ya da özelde, modernizm– katılaşır ve bu ilişkiden devşirme imgeler meydana getirir. Kuşkusuz, bu imgeler arasında en göze çarpanları arasında, şehirlerde Lacanyen birer obje misali yükselen saat kuleleri sayılabilir. Saat kulelerinin tarihsel anlatısını yapmak, onların sadece mimarlarından bahsetmek, yapılış ve –eğer gerçekleşmişse– yıkılış tarihlerini vermek, yani koskoca bir anlatıyı bu birkaç belirli ve sınırlı parametre arasına sıkıştırmak anlamına gelmemelidir. Kanaatimizce, tüm bu temel bilgilerle birlikte, değinilmesi gereken, böyle bir mimari objenin ne zaman veya nasıl yapıldığından ziyade, neden yapıldığı sorunsalı olmalıdır.
II. Abdülhamid döneminin tekabül ettiği Osmanlı geç dönem modernizminin Anadolu yerleşimlerinde en çok rastlanan çehrelerinden biri de ülkenin neredeyse dört bir yanına yayılmış bulunan saat kuleleridir. Mimari biçimleriyle, kitabeleriyle, yöresel hikayeleriyle anıldığı kadar, ideolojik altyapılarıyla da anılmayı hak eden bu yapılar, Osmanlı son döneminin modernleşme, Batı'ya ayak uydurma gayretlerinin birer nişanesi biçiminde yükselmişlerdir. Merkezi ayarlı saatler üzerinden zamanın hem sistematizasyonunun, hem de üretim ilişkilerini düzenleyen kullanımına ilişkin politikaların gölgesindeki devasa saat kulesi formu, bu bağlamda, Osmanlı modernizmini anlamlandırma denememizde bir gösterge olarak ele alınacak ve okunmaya çalışılacaktır. (Anahtar Kelimeler: İzmit Saat Kulesi, saat kuleleri, Osmanlı, II. Abdülhamid, modernizm, batılılaşma, mimari.)

Öz
Tahrir defterleri çerçevesinde Anadolu’nun çeşitli şehir ve sancaklarını çalışan
araştırmacıların hem fikir olduğu konu 16. yüzyıl Anadolu’sunda bir nüfus artışı
yaşandığıdır. Genel itibariyle araştırmacıların ekseriyeti, çalıştıkları bölgelerdeki
nüfusun yüzyıl içerisinde iki katına çıktığını ifade etmekte ve aşırı bir nüfus
artışından bahsetmektedirler. Mevcut nüfus artışına karşın, Türkiye sınırları içinde
kalan bölgeler için yapılmış olan tahrir çalışmalarında, demografik, ekonomik ve
yerleşme açısından çok önemli olan göç konusu ya hiç incelenmemiş ya da
istatistiklere yer verilmeden sadece bir iki paragraf bahsedilerek geçiştirilmiştir.
Buradan hareketle, bu çalışmada özellikle Sivas ve çevresine gelen göçmenler
ekseninde 15-16. Yüzyıl göçlerinin Osmanlı iskân yapısına etkisi
değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler: Tahrir Defterleri, Göç, İskân, Demografi, Sivas.
Abstract
The researchers who study the different cities and sanjacks in the Anatolia in the
frame of the tahrir registers, agreed about that a population growth was happened
in the 16th century Anatolia. Generally many of the researchers expressed that the
population in the regions that they study,redoubled in the century and also they tell about an extreme population growth. In spite of population growth in the studies
that were done for the regions in Turkey, the migration subject, which is important
for settlement, demografics and economy, isn’t examined or only told by one or two
paragraphs without telling any statistics. So in this study espicially in the frame of
the immigrants who came to the Sivas and its environments, the effect of the
migrations in the 15th -16th centuries on the Ottoman settlement structure will be
evaluated.
Key Words:Tahrir Registers, Migration, Settlement, Demography, Sivas.

II. Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle doğan özgürlük ortamında Türkçülük fikri etrafında
toplananlar 1912’de Türk Ocakları’nı kurmuştur. Anadolu’nun birçok yerinde hızla
teşkilatlanan Türk Ocakları, 1925’de Cebel-i Bereket Vilayetinde de bir şubeye sahip
olmuştur. Cebel-i Bereket Türk Ocağı’nın kullandığı bina 1925 yılında inşa edilmiş, 1931
yılına kadar da bu kuruluşa hizmet vermiştir. 1931’de Türk Ocaklarının kapatılmasıyla
Cebel-i Bereket Türk Ocağının faaliyetleri de sona ermiştir. Mülkiyeti CHF’ye geçen bina
1931’den sonra parti tarafından kullanılmıştır. Cebel-i Bereket Türk Ocağı binasının
1925-1941 yılları arasında nasıl kullanıldığı ve yaşanan değişiklikler çalışmanın amacı
olmuştur. Arşiv vesikaları, Türk Ocakları ile ilgili kaleme alınan telif ve tetkik eserler
çalışmanın kaynaklarını teşkil etmiştir.

İlk insanın yaratılışından bugüne kadar, bugünkü bilgilerimize dayanarak, insanın hiç bir zaman yalnız yaşamadığını söyleyebiliriz. Hayvanlar âleminde dâhi, yalnız başına yaşayabilen hayvanlara pek rastlanmaz. İnsanın doğası gereği ortaya çıkan başka insanlarla birlikte yaşama güdüsü neticesinde, toplum adını verdiğimiz sosyal yapı ortaya çıkmıştır. Toplum da, temel yapı taşı olan ailelerin birleşimi ile oluşmuştur. Toplum yapısının temel taşı olan aile kurumu, bazı biçim farklılıkları göstermekle birlikte, tarihin her döneminde var olmuştur. Aile kurumu uzun yıllardır varlığını sürdürmesine rağmen aile yapılarında çok büyük değişiklikler görülmemiştir. En ilkel toplumdan, en gelişmiş sanayi toplumlarına varıncaya kadar hemen her toplumda, ismi ne olursa olsun aile kurumuna rastlanmaktadır. Aile, üretim-tüketimde bulunmak gibi ekonomik, çocuğun topluma kazandırılması, eğitimi, korunması, sevgi, serbest zamanların değerlendirilmesi gibi sosyal ve daha pek çok farklı işlevleri olan, bütün toplumlarda en fazla evrensellik gösteren bir kurumdur. Bu özelliklerini dikkate alarak şöyle bir tanım yapılabilir: "Aile, biyolojik ilişkiler sonucu insan türünün sürekliliğini sağlayan, toplumsallaşma sürecinin ilk ortaya çıktığı, karşılıklı ilişkilerin belirli kurallara bağlandığı, o güne dek toplumda oluşturulmuş maddi ve manevi zenginlikleri kuşaktan kuşağa aktaran biyolojik, psikolojik, ekonomik, toplumsal, hukuksal yönleri bulunan toplumsal bir birimdir." Bu tanımdan hareketle ailenin, devletin ve toplumun en temel öğesi olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Bu çalışmamızda, kısaca, İslamiyet öncesi Türk toplumlarında aileyi oluşturan öğeleri, aile hayatını ve ailenin önemini inceleyeceğiz.

Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı hâkimiyetine giren Adıyaman, idarî yapılanmada Maraş Eyaleti’ne bağlıdır. Maraş Eyaleti içerisindeki idarî yapılanmada ise Hısn-ı Mansur kazası Maraş Sancağı’na; Behisni, Gerger, Kahta ve Samsat kazaları ise Malatya Sancağı’na bağlıdır. Söz konusu kazalardan her birinin, Osmanlı hakimiyetine girdikten sonra sınır kalesi olma özelliklerini kaybetmeleri ve ticaret yollarının uzağında kalmaları askerî ve idarî önemlerini kaybetmelerine neden olmuştur. Söz konusu kazalar içerisinde Behisni ve Hısn-ı Mansur kazaları nispeten önemlerini devam ettirmekle beraber Hısn-ı Mansur kazasının bir alaybeylik olması ve önemli yöneticilerin burada ikamet ediyor olması, Behisni kazasının ise bölgenin güçlü ailelerinden olan Rişvanzadelere ev sahipliği yapması her iki kazanın 18. yüzyılda kısmen de olsa gelişme göstermelerine katkı sağlamıştır.
18. yüzyılda Adıyaman konar göçerlerin, yerleşiklerin, Müslümanların ve Hıristiyanların (Ermeni, Süryani) bir arada yaşadığı çok kültürlü bir şehir özelliği göstermektedir. Bu çok kültürlü yapı içerisinde konar göçer toplulukların Adıyaman için ayrı bir yeri vardır. Adıyaman’ın, konar göçer toplulukların yoğun olarak yaşadığı ve göç güzergâhı olarak kullandıkları bir yer olması Adıyaman’daki asayiş sorunlarının artmasına neden olmuştur. Devlet, asayiş sorunlarına birtakım tedbirler almaya çalışmışsa da bunda başarılı olamamış ve başta Hısn-ı Mansur kazası olmak üzere söz konusu kazalar asayiş olaylarının ve devletin ilgisizliğinin bir sonucu olarak harabe hale gelmişlerdir.

1786-1796 yıllarını kapsayan on yıllık süreçte Sivas Eyaleti (Sivas, Tokat, Amasya, Çorum, Divriği, Samsun vs) içerisinde yaşanan asayiş sorunları ve eşkıyalık olayları 18 ve 19 numaralı Sivas ahkam defterleri incelenmek suretiyle ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca devlet arşivlerinden eşkıyaların yaşamları hakkında detaylı bilgi vermek amacıyla takibi yapılmıştır. Sivas eyaletinde yaşanan asayiş sorunları yıllara göre ayrılmış ve karşılaştırması yapılmıştır.

Osmanlı Devleti’nin son dönemi ve erken Cumhuriyet döneminin en önemli halk sağlığı sorunlarından biri verem hastalığıdır. Veremle mücadele etmek amacıyla kurulan dernekler, hastalık konusunda toplumu bilgilendirmeyi, koruyucu önlemler almayı, tedavi kurumları açılmasını sağlamayı ve bu alanda insan gücü kaynağı yetiştirmeyi
amaçlamıştır. Bu makalede, İstanbul Verem Savaşı Derneği tarafından 1943 yılında açılan Verem Savaşı Hemşire Okulu ve bu okulun devamı olan Sosyal Hemşire Okulu’nun hangi koşullarda, ne amaçlarla kurulduğu, ne tür değişimler yaşadığı, okulun verem savaşı alanında nasıl bir yere sahip olduğu ve okulun Erenköy Sanatoryumu ile ilişkisi incelenmektedir. Makalede üç tür kaynak kullanılmıştır: Verem Savaşı Hemşire Okulu’nun ilk mezunlarından Muazzez Yazıcıoğlu ile yapılan sözlü tarih görüşmesi, okul ve çevresindeki sağlık kuruluşları hakkında yazılan birinci ve ikinci el kaynaklar ile okul müdürü Dr. Bülent Çintan’ın imzasını taşıyan “1960 Senesi Faaliyet Raporu” başlıklı orijinal evrak.

Toplumsal yapıyı anlamaya yönelik, mevcut dönemde uygulanan iktisat politikalarına dair verilen bilgiler, çoğu zaman toplum içerisinde insan olma halini yansıtmada yetersiz kalmaktadır. İnsanı genelleştiren bu çeşit bir bakış açısı, rakamların yoğunluğunda, asıl olan özneyi de görünmez kılarken; bireylerin cansız yığınlar halinde temsil edilmelerine yol açmaktadır
Bu çalışmanın amacı Türkiye’de 1945-1960 dönemi emek tarihi ve uygulanan iktisat politikalarına bakarken, aynı zamanda dönemin işçiler tarafından ne şekilde deneyimlendiğinin de incelenmesi; bu anlamda da edebi anlatılar üzerinden insana dair olanın görünür kılınmasıdır. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından uluslar arası ölçekte yaşanan gelişmelerle de ilintili olarak, Türkiye dönem itibariyle hızlı bir kapitalistleşme sürecinden geçer. Bu esnada alt üst olan toplum yapısı, toplumsal hiyerarşide aşağıda bulunan bilhassa örgütsüz işçiler tarafından farklı tutunma ve direnme mekanizmalarının geliştirilmesine yol açar. Bu çalışmada Orhan Kemal’in Bereketli Topraklar Üzerinde, Eskici Ve Oğulları ve Murtaza romanlarına uygulanan nitel araştırma yöntemi aracılığıyla, bu dönemdeki çalışma yaşamının koşulları, bu koşulların geçirdiği dönüşüm süreci içerisinde, aydınlatılmaya çalışılmış; böylece, bu süreçte merkezi anlatıların dışında kalan işçilerin zihniyet yapıları ve anlam dünyalarının da açığa çıkarılması sağlanmıştır.

Milli kültürümüzün en büyük düşmanlarından biri de yangınlar olmuştur. Nice evler, göz nuru sanat eserleri, resimler, süslemeler ve kitaplar yangınlarla kül olup gitti. Yakın dönem Türk kültür ve eğitim tarihinin en önemli olaylarından biri de hiç şüphesiz ki, 23 Aralık 1947’de Ulus’taki Millî Eğitim Bakanlığı merkez binasının yanması ve yangının sebebi ile ilgili ortaya çıkan polemiktir. Bu bina şimdi Atatürk Bulvarı (Eski Bankalar Caddesi)  üzerindeki  Ulus Çarşısı’nın olduğu yerdeydi. Bu yazıda dönemin gazetelerinde yangına ilişkin yazılar, bir tür sinoptik analize tabi tutularak, yangının sebepleri, yol açtığı tartışmalar ve  sonuçları ele alınacaktır.

Özet
Ziya Gökalp 1924’te “Tebessüm” adlı bir makale yazmıştı. Bu makalede Gökalp, Türkiye’deki toplumsal problem alanlarından biri olarak tebessüm etmemeye ve bunun kültürel-tarihsel kaynaklarına ve olası güncel sonuçlarına değiniyordu. Bu sorun halk arasında oldukça yaygındı. Bu bağlamda yazar bir “Tebessüm İnkılâbı” yapılmasından bahsediyordu. İlk bakışta ilginç görünen bu ifade aslında dönemin Türk aydınlarının pek çoğu tarafından paylaşılan bir kaygıyı yansıtıyordu. Tebessüm etmekle kast edilen basitçe gülmek değildi. Temel olarak yapılmak istenen çöküş döneminin beraberinde getirdiği kültürel yapılanmanın tüm olumsuz görüngülerini ortadan kaldırmak ve devleti ve ulusu güçlü kılacak bir değerler sistemi üzerinden hayatı olumlamaya dayalı bir kültür inkılâbı gerçekleştirmekti. “Tebessüm İnkılâbı” da, bu kültürel dönüşümün hem anahtarı hem de işareti olacaktı.
Anahtar Sözcükler: Ziya Gökalp, Türk aydını, Kültür Devrimi, değer sistemi, toplumsal dönüşüm.

Tahlisiye Madalyası, Sultan Abdülmecid döneminde verilmeye başlanıp, Sultan II. Abdülhamid döneminde kıyas kabul etmez bir biçimde artış göstermiş ve Cumhuriyete miras kalmıştır. Osmanlı'nın etnik mozaik yapısı içinde yer alan çok farklı kesimlerden insanlara; din, dil, ırk ayrımı gözetmeksizin yaptıkları iyiliğin karşılığı verilmiştir. Devlet, madalyanın verilmesi hususunda oldukça hassas davranarak nizamname maddelerinin kat'i şekilde uygulanmasını ve adaletin tesis edilmesini temin etmiştir. Sultan II. Abdülhamid'in birçok siyasi meselede pragmatik amaçlarla kullandığı madalya ve nişan verme usulünde oldukça farklı bir yeri olan bu madalya, insani değerleri yüceltmek namına verilen bir lütuf olarak tarihimizdeki yerini almıştır.

Özet
Bu çalışmada, Turhal Kazası’nın 1455-1574 tarihleri arasındaki
nüfus değişimi konu edilerek, bu değişimin ekilebilir toprak üzerindeki
etkisi irdelenmektedir. Bu bağlamda, Turhal Kazası’nın bahsi geçen
döneme ait dört mufassal tahrir defteri verileri ekseninde, ekilebilir
arazinin üzerinde bir nüfus baskısının olup olmadığı sorgulanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: XVI. Yüzyıl, Tahrir Defterleri, Demografi,
Toprak, Turhal
Abstract
This study will examine the change in the population rate of the
town of Turhal between the years 1455 and 1574, and its effect on arable
land. Within this framework, it is questioned whether there is a
population pressure upon the arable land based on four Turhal tax
registers belonging to the aforementioned years.
Key Words: 16th Century, Tax Registers, Demography,
Agricultural Geology, Turhal

This research aims to examine the reforms in social life in the early republican era in the perspective of the The New York Times (NYT) which is one of the most effective newspapers in the USA and the world. The research was made by way of analyzing documents is limited to 1923-1938; the NYT as a research source, and in the content of women rights, the development in education, the art, the transportation, and the clothing reform. The research has been prepared by scanning of the related period of NYT’s collection in the 1851-2015 years. In the newspaper, the articles about the social change of Turkey are generally newsworthy and the number of the writings as a comment about this subject is limited. Whatever the comments are related to Turkey, they were interest in Istanbul and its lifestyle. The themes of the research have been determined as women, education, art, transportation, and clothing. In the newspaper, the rational distribution of news and comments related to the period are as follows: women reform in Turkey is 30%, educational reform is 25%, art reform is 20%, recovery of transportation system is 13% and clothing reform is 12%.


Bu araştırmanın amacı, erken cumhuriyet döneminin sosyal hayatındaki reformlarını Amerika’nın ve dünyanın en etkili gazetelerinden biri olan The New York Times (NYT) perspektifinden ele almaktır. Doküman inceleme yoluyla yapılan araştırma dönem olarak 1923-1938 tarihleriyle; kapsam olarak, kadın hakları, eğitimdeki gelişmeler, sanata yaklaşım, ulaşım ve kıyafet reformu; araştırma kaynağı olarak da NYT gazetesiyle sınırlandırılmıştır. Araştırma NYT’nin 1851-2015 yıllarındaki koleksiyonunun ilgili döneminin taranmasıyla hazırlanmıştır. Gazetede Türkiye’deki sosyal değişime ilişkin yazılar genellikle haber niteliklidir ve bu konuda yorum tarzındaki yazı sayısı sınırlıdır. Yapılan yorumlar her ne kadar Türkiye ile ilgili gibi görünse de ağırlıklı olarak İstanbul ele alınmıştır. Araştırmanın temaları kadın, eğitim, sanat, ulaşım ve kıyafet olarak belirlenmiştir. Gazetede dönemle ilgili haber ve yorumların oransal dağılımı şöyledir: Türkiye’de kadın reformu % 30, eğitim reform % 25, sanat reform % 20, ulaşım sisteminin iyileştirilmesi % 13, kıyafet reform % 12.

Öz: Tarihi dönemselleştirmek, zamanın belirli dilimlere ayrılmasından daha fazlasını ifade eder. Bu açıdan bakıldı-ğında dönemselleştirme yalnızca tarih alanı içerisinde bir tartışma alanı olarak görülmemelidir. Bazı yönleri ile sosyal bilimlerin diğer alanları için de bir tartışma alanını ifade etmektedir. Sosyoloji açısından düşündüğümüzde bu un-surlardan en önemlisi, hafıza ve hafıza inşasıdır. Tarih ve hafızanın düğüm noktası olan dönemselleştirme, daha özel bir anlam ifade edip tarih alanı için bir zorunluluk taşırken, ideolojik bir formasyonla birleştiğinde hafıza inşa edici bir role bürünmektedir. Yani dönemselleştirme aynı zamanda bir hafıza inşasıdır. Bu çalışmanın konusunu, Jacques Le Goff'un tarih yaklaşımı ve özel olarak dönemselleştirme konusundaki fikirleri ekseninde dönemselleştirmenin hafıza ile ilişkisi oluşturmaktadır. Le Goff'un Modern Batı Tarihi dönemselleştirmesi sorunu etrafında yürüttüğü tartışma ve bu tartışmanın içeriğine dair sorunsallaştırma, tarih ve hafıza arasında irtibat kurmaya ve dönemselleş-tirme ile ideoloji arasındaki ilişkiyi ifşa etmeye imkân tanımaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, dönemselleştir-me sorununu Le Goff üzerinden okuyarak, dönemselleştirmenin, hafıza ve inşası arasındaki ilişkiye dair bir tartışma yürütmektir. Böyle bir tartışma ancak tarih-hafıza-sosyoloji ilişkisi gibi önemli güzergâhlar tartışmaya dâhil edilerek yürütülebilir. Bu bağlamda dönemselleştirmenin bir taraftan tarih alanı açısından zorunlu olduğu diğer taraftan hafıza inşa etme boyutuyla tahakküm mekanizması üretmek için zemin teşkil ettiği iddia edilecektir. Abstract: The periodization of history means more than dividing time into specific segments. In this respect, peri-odization must not be considered as only a matter of discussion inside the field of history. The fact that periodiza-tion implies characteristic factors makes it a problematic for other social sciences. In the context of sociology, the most important among these factors are memory and memory construction. Vital point of history and memory, periodization implies a more special meaning and-whilst actually it is essential to history-has a role of memory construction when coupled with an ideological formation. In other words, periodization is a memory construction. This work covers Jacques Le Goff's approach of history and the relation between periodization and memory in regard to his concept of periodization. Le Goff's discussion around the periodization of the modern western history issue and problematizing relative to the content of periodization allows history and memory's connection and reveals the relation between periodization and ideology. In this context, the objective of this work is to run a discussion about the relation between periodization and memory (and its construction) through Le Goff's conception of the periodization issue. That discussion can only be run by including relation paths such as history-memory-sociology. In this sense, we will suggest that, on the one hand, periodization is essential to history and, on the other hand, it gives ground to the production of a mechanism of dominance through its aspect of memory construction. In addition to this, we will put forward certain suggestion in order to overcome that barrier.

Bu makalede, parti içi siyasal denetimin bir aracı olarak ortaya çıkan "jurnalcilik" benzeri uygulama, 1946 seçimlerinin hemen arifesinde CHP milletvekili adayları hakkındaki şikayet mektuplarının niteliği ve tavsiye mektuplarında öne çıkan patronaj ilişkileri bağlamında ele alınmaktadır.

Özet
Doğal afetler, toplumların sosyal, kültürel ve ekonomik hayatını
etkileyen faktörler arasındadır. Bu afetler neticesinde pek çok kişi hayatını
kaybederken, hayvanlar telef olmuş, ev ve araziler hasar görmüş, toprak
verimsizleşerek üzerinde hayat mücadelesi veren insanları doyuramaz
hale gelmiştir. Bunun bir örneği olarak bu çalışmada, doğal afetlerin
meydana gelmesine coğrafi yapısı müsait olan Gümüşhane Sancağı’nda
19. yüzyılın sonu ile 20. yüzyılın başında peş peşe meydana gelen afetler
ele alınarak, arşiv kayıtlarının ışığında incelenmeye ve bu felaketlerin
topluma ve devlete olan etkileri değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Anahtar kelimeler: Gümüşhane, Sancak, 19. yüzyıl, Doğal Afetler, Sel,
Kuraklık.
Abstract
Natural disasters are among the factors effecting the social, cultural
and economic life of societies. As a result of these disasters, many people
and animals have died, many houses and lands have been damaged, lands
became unfertile and could not meet the basic needs of the people. This
paper provides narrations of natural disasters examined under the lights
of archive sources, and presents the effects of these disasters on the
government and society based on certain sources.
Keywords: Gümüşhane, Sanjak, 19th Century, Natural Disasters, Flood,
Drought.

Kahve, her toplumda farklı anlamlar ifade etse de genel olarak, tüketildiği bölgelerde yeni bir mekân olgusu yaratmayı başarmıştır. Kahvenin özellikle, Osmanlı toplumsal hayatına etkisi, oldukça dönüştürücü ve yenilikçi bir sosyalleşmeye neden olmuştur. Kahvehanelerin böylesi yaygın bir sosyalleşmeye neden olması, iktidar sahipleri tarafından olumsuz değerlendirilmiş ve ortaya çıkan bu duruma, gerek dinen, gerek toplumsal huzur açısından yasaklamalar uygulamıştır. Ancak zamanla yöneticiler, kahvenin yarattığı ticari faydadan vazgeçemediler. Aynı zamanda toplumun hemen her kesiminin, bu içeceğin yasaklanmasına karşı muhalefet geliştirmesinin yarattığı etkinin, bir sonucu olarak yasaklamalar uygulanabilir olmamıştır. Kamusal mekân olarak kahvehaneler, sürekli olarak çeşitlenmiş ve farklılaşmıştır. Diyebiliriz ki; Türk toplumu için kahvenin ve kahvehanelerin yarattığı etki azımsanmayacak derecede büyük olmuştur, öyle ki günün en temel öğününün ‘’kahve-altı’’ olarak nitelendirilmesi bu cazip içeceğe verilen kıymetin başka bir göstergesi olsa gerek...

Arzu ŞAHİN  ÖZET Osmanlı Tarihi araştırmalarında en önemli arşiv kaynakları arasında yer alan Şer'iyye Sicillerinin tetkik edilmesiyle, taşrada bir Osmanlı kentinin merkezle olan ilişkilerinin yanı sıra kendi içindeki hareketliliğini de takip edebilmek mümkün olmaktadır. Türkiye'de bulunan bütün sicillerin fihristlerinin çıkarılarak sicillerden faydalanmayı kolaylaştırmanın zorunlu olduğu gerçeğinden hareketle, bu yönde yapılan fihrist çalışmalarına bir katkı sağlama amacını taşıyan bu çalışmamızda; Mardin'e ait Şer'iyye Sicillerinden 253 envanter numaralı Mardin Şer'iyye Sicilinin fihrist ve tanıtımı yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Şer'iyye Sicilleri, Mardin ABSTRACT On the one hand it is possible to fallow the relationship between the city centre and the provinces of Ottoman State, on the other hand it is also possible to fallo its mobility within the country by way of researching Ser'iyye Register which is one of the most important archives resources of the Ottoman History. It is a well accepted fact that we could benefit all the registers by finding and keeping the records and index of all registers in Turkey. So in this study the inventory number 253 and index and introduction of Mardin Ser'iyye Register were made in order to contribute to the work index. ihtiva etmektedir. Bunun yanında bölgenin beledi ve inzibati işleri, devletin çıkardığı çeşitli yasaklar, ordu için asker sevkiyatı ve zahire ihtiyacının karşılanması, halktan vergi toplanması, bölgede yetiştirilen ürünler, şehir ve kasabaların nüfusu, salgın hastalıklar ve aile hayatı gibi konular da bu defterlere kaydedilirdi 1 .

Bir yandan kimsesiz çocukları korumak bir yandan bütün çocukların bu millet için en iyi şartlar içinde, ilim ve tekniğin bütün imkânlarını zorlayarak en mükemmel şekilde yetişmelerini sağlamayı en önemli amaç edinen Himâye-i Etfâl Cemiyeti için çocuk, milletin istikbalidir. Cemiyetin milletin istikbalini korumak amacıyla vücuda getirdiği çok önemli kuruluşlarından biri olan çocuk misafirhanesinde vatanın biçare evlatları barındırılmış olup, bu misafirhanenin her türlü ihtiyaç ve faaliyetlerine dair bütün esasları içeren bir ta’lîmat-nâme de hazırlamıştı.



ABSTRACT

The Community of Himaye-i Etfal which was established to protect the orphand and left children of the homeland during long war-time founded a public guest-house for the children (Çocuk Misafirhanesi) in 1918.  A comprehensive maual consisting of 91 matters was prepared for the public guest-house for the children which was directly connected with the administration centre.
That public guest-house, Which was founded at the end of World War I, performed like a store. All the needs of the orphan children who vere gathered from the streets and the war areas were satisfied in the public guest-house.
Not only the children’s problems about accommodation, nutrition, education and health were interested but also the children grew up. The public guest-house was service of 2027 children between 1917 and 1922.

Osmanlı Devleti tarihi boyunca, çeşitli hastalıklar, salgınlar (veba, kolera...) ortaya çıkmış, doğal afetler (aşırı soğuklar, deprem...), yangınlar meydana gelmiştir. Tüm bunlar can ve mal kaybına yol açmış, ekonomiyi olumsuz etkilemiş, halkta sıkıntıya yol açmıştır. Makalede yangınlar ve veba salgınları karşısında toplumun tutumu ele alınmıştır.