ÜSküp

Etnik yapısı ve coğrafi hudutları tartışma konusu olan Makedonya, Türk-İslam Tarihinin ayrılmaz bir
parçasıdır. Ayrıca Balkanların etnik, dinsel, kültürel ve lengüistik açıdan en karışık bölgelerindendir.
Makedonya bölgesi; Ege Makedonya’sı (Yunanistan’da), Vardar Makedonya’sı (Bugünkü Makedonya
Cumhuriyeti) ve Prin Makedonya’sı (Bulgaristan’da) şeklinde üçe bölünmüş durumdadır.
Makedonya’ya tarih boyunca çeşitli kavimler (Traklar, İllirler, Romalılar, Slavlar...) yerleştiler. IV.
Yüzyılda Hun Türklerinin buralara gelişini, Avarlar, Bulgarlar, Kıpçaklar, Peçenekler takip ettiler. XIV.
Yüzyılın ikinci yarısından Balkan Savaşları’na kadar bölge Osmanlı hâkimiyetinde kaldı.
Balkan Savaşları’ndan sonra Osmanlı Devleti’nin bölgeden çekilmesiyle çeşitli vesilelerle
gerçekleşen göçler ile Müslümanlar zamanla azınlık konumuna düştüler. Gerek krallık Yugoslavya’sında
gerekse Yosip Broz Tito’nun başta olduğu dönemde mağdur durumda kalan Müslümanlar, etnik kökenli
gerekçelerinde etkisiyle; din, dil, eğitim, sosyal ve siyasal örgütlenme gibi hususlarda pek varlık
gösteremediler.
Tito’nun ölümüyle (1980) genel anlamda yapıcı ve barışçıl konumunu kaybetmeye başlayan
Yugoslavya’nın 1990’ların başında parçalanması ile Makedonya bağımsızlığını ilan etti (1991). Böylece
Türkler, Arnavutlar vd. Müslümanlar açısından da yeni bir dönem başlamış oldu. Bu bağlamda yazımızda
genel olarak Makedonya’daki İslamiyet hakkında bilgilere yer verilecektir.
Bugün Makedonya Müslümanları, tüm olumsuzluklara rağmen, benliklerini ve değerlerini korumaya,
manevi unsurlara bağlı kalmaya devam etmektedirler. Bu noktada Makedonya Anayasa Mahkemesi üyesi
Salih Murat’ın: ‘Türkiye'nin duruşu itibarımızı artırdı. Yüzümüzde azıcık mutluluk varsa onu da Türkiye
devletine ve insanına borçluyuz" şeklindeki ifadeleri çok manidardır…
Çalışmamızdaki konu başlıkları sırasıyla şunlardır: 1- İslam’ın Makedonya’daki Gelişimi 2-
Makedonya Müslümanları 3- Makedonya’da İslami Eğitim 4- Makedonya’daki İslam Kültürüne Ait
Eserlerin Durumu 5- İslami Hassasiyet İle Faal Olan Bazı Kuruluşlar/Dernekler 6- Müslümanların Karşı
Karşıya Kaldığı Sorunlar.

20’nci yüzyılın başından günümüze Arnavutların Osmanlı, Türkiye ve Türk algısı mevcut literatür taranarak tespit edilmeye çalışılmıştır. Yazılı kaynaklar yanında yazarın Kosova’da 2007 yılında Türk Kıdemli Subayı ve 2009-2010 yıllarında Türk Temsil Heyeti Başkanı sıfatıyla görev yaptığı dönemdeki kişisel gözlem, tespit ve değerlendirmeleri de bu çalışmada kullanılmıştır. Arnavutluk ve Kosova’da Türkler ve Türkiye için gayet olumlu algı sahipleri yanında, hemen her türlü karmaşık problemlerinin sebebi olarak Balkanlardaki Osmanlı asırlarını gören farklı sosyal sınıflara mensup etkili kişilikler de bilinmektedir. Zıt uçlara savrulan bu algıların nedenleri anlaşılmaya çalışılmış, mevcut algının Türkiye’nin Kosova ve Arnavutlukla sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasi ilişkilerine muhtemel etkilerine işaret edilmiştir.

Yugoslavya Türklüğünün selameti için kurulan Yücel Teşkilatı (1945) hiç şüphesiz Makedonya’daki kuruluşlar arasında önemli bir sivil toplum örgütü olma özelliğine sahipti. Diğer yandan Yücel Teşkilatı, II. Dünya Savaşı döneminde Bulgaristan ve Yugoslavya tarafından Makedonya Türklerine karşı yapılan sistemli baskılara karşı direniş göstermiştir.

19 ilâ 25 Ocak 1948 tarihleri arasında Yücel mensupları bir takım mesnetsiz iddialarla hâkim önüne çıkarılarak yargılanmışlar ve içlerinden dördü idama, diğerleri ise çeşitli hapis ve sürgün cezalarına çarptırılmışlardır. Bu çalışmada Yücel Teşkilatı söz konusu dönemde Yugoslavya’da kurulmuş diğer direniş örgütleriyle karşılaştırmalı bir yöntemle analiz edilmektedir. Elinizde tutmuş olduğunuz bu kitap özellikle Yücel mensuplarının tutuldukları hapishaneler hakkında yeni bilgiler ortaya koymaktadır. Ayrıca Üsküp Bölge Mahkemesi’nde 1945 ilâ 1960 yılları arasında yargılanan 164 Türkün isimleri ilk kez bu çalışmayla gün yüzüne çıkarılmaktadır. Yücel bir bakıma Kuzey Kıbrıs Türklüğünün varlığı tehdit altına girdiği vakit adada Türkler tarafından hayata geçirilmiş olan Türk Mukavemet Teşkilatını hatırlatmaktadır.
Gerçek manada bir direniş öyküsünün anlatıldığı bu eser yoğun bir mesainin sonucunda hazırlanmış ve siz değerli okuyucularımızın istifadesine sunulmuştur. Bilim dünyasın-da ufuklar açması dileğiyle...

II. Abdülhamit devri Osmanlı Devleti’nde yoğun imar
faaliyetlerinin gerçekleştirildiği bir dönem olmuştur. Kısıtlı
bütçe imkânlarıyla idarî, sosyal, kültürel ve ekonomik nitelikte
çok sayıda yapılar inşa edilerek ülke bayındır hale getirilmeye
çalışılmıştır. Bu faaliyetler Balkanlarda önemli bir yer tutan, ilk
çağlardan itibaren çeşitli devletlere merkezlik yapmış olan,
Abdülhamit döneminde ise bir vilayet merkezi konumunda
bulunan Üsküp’te de gerçekleştirilmiştir. Bu çerçevede çok
sayıda resmî ya da sivil binalar inşa edilmiş, harap olanlar
onarılmış, inşa ve tamiri gerçekleştirilen yol, kemer ve
köprülerle bölgenin kalkınmasına hizmet edilmeye
çalışılmıştır. İmar çalışmalarında vakfa bağlı olan binaların
inşa ve tamir masrafları büyük oranda vakıf yönetimleri
tarafından finanse edilirken vakfı olmayanların masrafları
genellikle bölge insanının yardımlarıyla karşılanmıştır.
Anahtar Kelimeler: II. Abdülhamit, Üsküp, inşa, tamirat, vakıf.

Bu çalışmada Üsküp doğumlu şair, yazar, araştırmacı ve gazeteci Necati Zekeriya’nın kaleme almış  olduğu Ninniler adlı kitap incelenmiştir. 1944 yılından itibaren Yugoslavya Cumhuriyeti’nde Tito önderliğinde azınlıklara bazı haklar tanınmıştır. Türkçe de anılan bu tarihten itibaren edebiyat, radyo, gazete ve tiyatro yolu ile varlığını ortaya koyma fırsatı bulmuştur. İçinde Necati Zekeriya’nın da bulunduğu ilk kuşak sanatçılar eliyle yeni dönemin ilk edebî ürünleri yazılmıştır. Sanat hayatına yetişkinler için yazdığı eserler ile başlayan Necati Zekeriya, yönünü çocuk edebiyatına çevirmiş ve bu alana sadık kalan ender kalan sanatçılardan olmuştur. Okul Çanı (1952) ile başlayan çocuklar için yazma serüveni onun ölümünden sonra yayımlanan eserleri ile devam etmiştir. Ailesinden edinilen bilgilere göre sanatçının hala yayımlanmamış çocuk kitapları bulunmaktadır. İlk olarak 1964 yılında yayımlanan Ninniler, ikinci olarak 1973’te basılmıştır. Yayımlandığı dönemde bu şiir kitabı ayrıca beşinci sınıf öğrencileri için yardımcı ders kitabı olarak lektür listesine alınmıştır. Kitabın ismine bakıldığında klasik ninni formunda şiir metinleri ile karşılaşılacağı zannedilse de kitaptaki şiirler serbest ölçü uygulanarak yazılan ve konu olarak özgün olan şiirlerdir. Bu şiirler bir annenin çocuğu için iyi dileklerini, çocukluğunu hatırlayan ve her şeyi yerli yerinde bulan bir yetişkini, rüzgâr ile çocukların oynadığı oyunlar gibi yer yer hayalle karışık konuları işlemektedir.

Geziler sırasında bir ülkede asıl dikkat edilmesi ve bilinmesi gereken alanın beşerî coğrafya ve tarih olduğunu belirtmek isterim. Ülkemizin bulunduğu coğrafyanın tarihî, kültürel ve stratejik gibi birçok açıdan önemli bir merkez olduğu herkesin malumudur. Türkiye gibi önemli bir coğrafyayı ve tarih alanını öğrenmek için onun kuzeyindeki Güney Rusya ve Kafkasya, doğusundaki İran ve Hindistan, güneyindeki Suriye, Filistin ve Mezopotamya’nın yanı sıra Balkanları ve Akdeniz ülkelerini anlamak gerektiği kanaatindeyim.

Elinizdeki bu kitapta, Türklerin ata yurdu Orta Asya’dan, Balkanlardan, Kuzey Afrika’dan, Orta Doğu’dan ve ülkemizin doğu sundan bazı ülkelere yaptığım seyahatlerdeki izlenimlerimi bulacaksınız. Bir kısmı sözlü ve yazılı basında paylaşılan bu gezi notlarımız, yeniden değerlendirilip kitap hâline getirilmiştir. Geziler gerçekleştiği tarihler esas alınarak sıralanmıştır.

Yunan subayları Meşrutiyet öncesi Makedonya'daki Türkiye topraklarında silahlı komitacılık faaliyetlerini sevk ve idare etmişlerdir. Yunan Harp Tarihi Dairesi bu faaliyetlere ilişkin resmi bir yayın hazırlamıştır. Bu yayındaki çarpıtma, yalan ve tutarsızlıklar arşiv belgeleri ve birinci el kaynaklara dayanarak eleştirilmiştir.

ABSTRACT
Skopje fell under domination of Ottoman Empire in 1392. Being under domination of Ottoman Empire for nearly over five years, the city left the Ottoman territory with the treaty of Bucharest signed on 10th of August in 1913 after Balkan Wars. One of the most important institutions that enabled Ottoman to be permanent in Skopje is vaqf. From the first Ottoman domination in Skopje till last years foundations were established. These vaqfs were sometimes established by Ottoman Sultan and sometimes by people belong to military class. In the city and rural areas dependent on city primarily with the aim of praying mosques and prayers and some different structures like inns, baths, schools, madrasahs, lodge and zaves etc. were built. In this study, foundations established in Skopje during Ottoman Empire have been examined. Within the vaqfs in Skopje society’s many primarily religious, economic and social needs have been met. Vaqfs have had very important permanent effects on the city. The most apparent samples of these are primarily the mosque of Sultan II. Murad which is the oldest vaqf work in Skopje and other vaqf works which are still standing. These works which architecturally have an important place are the most important historical heritage of Skopje city.

Balkan yarımadasında bugünkü Makedonya ve Yunanistan sınırları içinde yer alan Vardar nehrinin ulaşım, askeri ve ticari nakliyat ile Selanik, Üsküp ve diğer şehir ya da kasabalara su getirilmesi bakımından önemli bir kaynak olması; gerek Osmanlı devleti, gerek mahalli yöneticileri yıllarca meşgul etmiştir. Bu husustaki çalışmalar 1850-1900 yılları arasında had safhaya ulaşmış, nihayet Vardar nehrinin temizliği ve ıslahı amacıyla projeler ve finansman imkanları hazırlanarak nehirde önemli teknik çalışmalar yapılmıştır.

Bütün milletlerin kültürlerinde mutfak ve yiyecek kültürü ve bu kültüre bağlı uygulamalar, çeşitli inançlar önem taşımaktadır. Göçebe hayatı terk eden Türkler Orta Asya'dan Anadolu'ya ve Balkanlar'a geliş serüveni içerisinde Orta Asya mutfak kültürünü

Amacım, 2012 yılında İnterrail uygulaması ile 2 kişi olarak yola tren ve otobüs kullanarak yola çıktığım yurtdışı deneyimimi, yurtdışı tecrübesi olmayan veya bilgisine bilgi katmayı hedefleyen kişiler için yazdım...

Umarım keyifli bir yazı olur.Roman tadını kaçırmadan akademiye de fazla yer vermeden teknik bilgilerinde olduğu güzel bir yazı olduğunu düşünüyorum.

Yorum ve eleştirilere açığım.

Barış Can Üçbaş
barisucbas@gmail.com

Osmanlı Devleti’nde adaleti sağlamanın önemli bir husus olduğu bilinmektedir. Bu yüzden adaleti sağlamak üzere çeşitli müesseseler geliştirilmiştir. Bu müesseseler, yerine getirdikleri birçok işlevin yanında, şikâyet hakkının kullanımı amacıyla teşkil edilen şikâyet mekanizması için de kullanılmışlardır. 17. yüzyılın ikinci yarısına kadarki dönemde Divan-ı Hümayunda şikâyet hakkının kullanımının bir ürünü olan hükümler, mühimme defterlerine kaydediliyordu. 1649 yılında dönemin bürokratik ihtiyaçları çerçevesinde yaşanan ihtisaslaşmaya uygun bir şekilde şikâyet defterleri ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada 1649-1675 yılları arasında şikâyet mekanizmasının Üsküp ayağı, şikâyet defterleri çerçevesinde ele alınacaktır. Şikâyet konularının oluşum süreci, şikâyet etme biçimleri, şikâyetlerin çözüm mercileri, çözüm yöntemleri ve şikâyet konuları Üsküp bağlamında incelenecektir. Bunun için dönemi kapsayan şikâyet defterleri taranmış ve içlerinde Üsküp ile ilgili olan hükümler incelemeye alınmıştır. Tespit edilen hükümler çerçevesinde, bu dönemde Üsküp’ten İmparatorluk merkezine ve doğal olarak şikâyet defterlerine yansıyan başlıca şikâyet konularını, zulüm, eşkıyalık, gasp, alacak davaları, vakıf meseleleri, görev ihlali ve miras ihlalleri şeklinde sıralamak mümkündür.

Özet Üsküp Rifâî Âsitânesi postnişinlerinden Sa'deddîn Sırrî Efendi edebiyat ve mûsikîye meraklı, zamanında cereyan eden hâdiselere duyarlı bir zâttır. Eğitim konusunda gayretlidir. Bir devrin bitişine ve başka bir devrin başlangıcına şahitlik eden bir ömür sürmüştür. Daha özele inecek olunursa, denebilir ki, herhangi bir dergâh şeyhi değil, bir âsitâne şeyhi olarak mûsikî konusunda gösterdiği gayretler, tekke mûsikîsinde İstanbul ve Üsküp arasında bir köprü olmuştur. Kadîm tekke kültürünü sonraki nesillere aktarmaya çalışmış, icrâ edilen eserleri tashih ettirmiş ve bu hususta İstanbul tekke ve dergâhlarındaki icrâ ile birlik içinde olmaya çabalamış, yeni besteler yaptırarak bu birikime katkıda bulunmuştur. Bu çalışmada Sa'deddîn Sırrî Efendi'nin üzerinde daha önce pek durulmamış mûsikî yönü ele alınmıştır. Hayatı hakkında kısaca bilgi verildikten sonra mûsikîye dair yazıları Latin harflerine aktarılmış; böylece onun mûsikîye dair görüş ve icralarının bir bütün olarak ele alınması hedeflenmiştir. Daha sonra mûsikîye dair faaliyetleri ve Manisa'daki mûsikî muallimliği üzerinde durulmuştur. Sa'deddîn Sırrî Efendi'nin mûsikîye dair hatıratlarına değindiğimiz bu kısım, 20. yüzyılın başında Rumeli tekkelerindeki mûsikî ve bunların İstanbul dergâhları ile irtibatını göstermektedir. Ayrıca o dönemde basılı olan mûsikî kitaplarının Rumeli'ndeki varlığı hakkında fikir vermektedir. Sırrî Efendi'nin Manisa'daki muallimliği ise dönemin mûsikî eğitimine dair ipuçları sunmaktadır. Çalışmamızın son kısmında 1956 yılında Türkiye'ye göç eden Üsküp Rifâî Âsitânesi'nin 6. şeyhi Mustafa Haznedar Baba ve oğlu Râik Haznedar vesilesi ile günümüze kadar ulaşmış, Rıfat Çalışkan'ın icrâsından tarafımızca notaya aktarılmış ilahilerin notaları sunulmuştur. Bu ilahilerin günümüze ulaşmasını sağlayan silsiledeki kişiler göz önüne getirildiğinde, söz konusu eserlerin geçmişi neredeyse yüzyıl öncesine kadar uzanmakta ve o dönemin Rumeli'sinin tekke mûsikîsine biraz olsun ışık tutmaktadır. Çalışmamızda güftesi Sa'deddîn Sırrî Efendi'ye ait yeni bestelere de yer verdik. Bunlardan biri güftesinin kime ait olduğu belirtilmemiş bir Cüneyt Kosal bestesidir. Yaptığımız araştırmalar sonucu güftenin Sa'deddîn Sırrî Efendi'ye ait olduğu tespit edilmiştir. Diğeri ise M. Hakan Alvan'ın 2018 yılında bestelediği güftesi Sırrî Efendi'ye ait bir ilahidir. Güftesi ve bestesinin kime ait olduğu bilinmeyen, fakat Sırrî Efendi'nin kendi yazısı içerisinde yer verdiği bir ilahi de dönemin mûsikîsine örnek olarak kayıtlara geçmesi için bu çalışmaya eklenmiştir. Böylece 20. yüzyıl başında Üsküp Rifâî Âsitânesi'de şeyhlik yapmış Sa'deddîn Sırrî Efendi'nin mûsikîye dair görüşleri ve mûsikîmizde Sa'deddîn Sırrî güfteli eserler toplu bir şekilde dikkatlere sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Sa'deddîn Sırrî, mûsikî, Rifâî, tekke mûsikîsi, Üsküp.

Öz "Osmanlı döneminde Üsküp vakfiyelerinde görülen vakıftan rücu' davaları ve fıkhî meseleler" adlı çalışmamız, Osmanlı döneminde Üsküp vakıflarıyla ilgili tespit ettiğimiz 22 vakfiyede geçen vakıftan rücu' (geri dönme) davası ve bu davada gündeme getirilen fıkhî meseleler hakkındadır. Bu vakfiyelerde görülen davalarda Ebu Hanife, İmam Ebu Yusuf, İmam Muhammed ve İmam Züfer'in fetvalarına yer verilmiştir. Bu davaların hepsinde de tek bir karar çıkmıştır. O da vakıftan rücu'nun (geri dönüşün) olamayacağı. Vakfiyelerde görülen bu davalar aslında kurgusal bir davadır. Vâkıf, vakfından rücu' etmek istiyor gibi görünmektedir. Ancak esas amacı vakfından rücu' kapısını ve yolunu kapatmaktır. Bu kurgusal dava yöntemiyle vakıftan rücu' ile ilgili gerekçeli kararı vakfiyesine yazdıran vâkıf, kendinden sonra böyle bir konunun bir daha gündeme gelmesini engellemek istemektedir. Anahtar Kelimeler: Üsküp Vakıfları, Vakfiye, Rücu, Fıkıh, Makedonya, Osmanlı. Absract Our study called "The cases of recourse from the foundation seen in Skopje Foundatıons and fiqh issues in Ottoman Empire" is regarding the cases of recourse observed in 22 foundations detected related to the Skopje foundations in Ottoman period and the fiqh issues brought to the agenda in these cases. The fetwas of Ebu Hanife, Imam Ebu Yusuf, Imam Muhammed and Imam Zufer have been given place in the cases heard in these foundations. Only one resolution has been reached in each one of these cases. That resolution is the fact that there will not be any recourse from foundation. These cases heard in the foundations are actually fictional cases. The foundation seems like it wants to recourse from the foundation. However; its main purpose is to close the gate and way of recourse from foundation. The foundation writing the justified resolution to its foundation related to the recourse from foundation with this fictional case method wants to prevent the occurrence of such an issue in the agenda again.

www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581 OSMANLI DÖNEMİNDE ÜSKÜP EVKAF MÜDÜRLÜĞÜ (DIRECTORATE OF SKOPJE FOUNDATIONS IN OTTOMAN EMPIRE PERIOD) Hasan TELLİ • Öz "Osmanlı Döneminde Üsküp Evkaf Müdürlüğü" adlı çalışmamız, Osmanlı döneminde Evkaf-ı Hümayun Nezareti'nin bir taşra teşkilatı olarak kurulan Üsküp Evkaf Müdürlüğü hakkında olacaktır. Günümüzde Makedonya'nın başkenti olan Üsküp'te din, eğitim, sosyal vb. alanlarda hizmet etmek üzere Osmanlı döneminde pek çok vakıf kurulmuştu. Bu vakıfların idaresini düzenlemek ve ilgili bakanlıkla irtibatını sağlamak amacıyla Tanzimat döneminde Üsküp Evkaf Müdürlüğü kurulmuştu. Çalışmamızda Üsküp'te kurulan bazı önemli vakıflar ile Üsküp Evkaf Müdürlüğünün kuruluşu, bağlı olduğu birimleri, yetki bölgesi, kurumsal yapısı, görevlileri, görevleri, gelirleri, giderleri ve denetimi hakkında bilgiler vermeye çalışacağız. Çalışmamız Osmanlı arşivlerine dayanarak hazırlanmıştır. Tüme varım metoduyla arşiv belgelerinden tek tek tespit ettiğimiz bilgiler sayesinde Üsküp Evkaf Müdürlüğü'nü bir bütün içinde incelemeye çalıştık. Absract Our study, "Directorate of Skopje Evkaf in the Ottoman Empire Period" is about the Directorate of Skopje Evkaf which was established as a local organization of the Ministery of Evkaf of Ottoman Empire during the Ottoman period. In Skopje, the capital of Macedonia, many foundations of education, social services and etc. were established in region during the Ottoman Empire period. In order to organize the administrations of these foundations and to provide communication with related ministry, the Directorate of Skopje Evkaf was established during Tanzimat period. In our work, we will try to give information about establishment, affiliation, authority, institutional structure, duties, revenues, expenses and supervision of the Directorate of Skopje Evkaf. Our work is based on Ottoman archives. We try to examine the Directorate of Skopje Evkaf, in a whole, with the information we have determined one by one from the archive documents through the method of inductive method.

Balkan şehirlerinin, 1300'lü yıllardan itibaren Osmanlılar tarafından fethiyle birlikte, sosyal, ekonomik, idari vb. açılardan hızlı bir gelişme gösterdikleri çeşitli çalışmalarla ortaya konulmuştur. Balkan şehirlerinin gelişiminin gözlemlenmesinde en önemli veriler vakıflar ve vakfiyeler aracılığıyla elde edilmektedir. Hanların, kervansarayların inşasında ve işletilmesinde, küçük ya da büyük müteşebbislerin desteklenmesinde, mudaraba ortaklıklarının oluşmasında ve bunun gibi birçok ekonomik faaliyetin inkişafında, vakıfların bir uygulaması olan para vakıflarının önemli rolü olmuştur. Yukarıda bahsi geçen gelişmelerin izlenebilmesi için, VGM Arşivi'nde ve şer'iyye sicillerinde bulunan vakfiyelerinden hareketle, Bulgaristan'ın Filibe, Makedonya'nın Üsküp, Yunanistan'ın Selanik ve Türkiye'den de Edirne, Tekirdağ gibi önemli Osmanlı Balkan şehirlerinde kurulmuş para vakıflarının mikrofinans modeli olarak karşılaştırmalı analizi yapılacaktır.
***
Various studies showed that Balkan cities began to experience a rapid social, economic and administrative development with the conquest of the Ottomans in the 1300s. The most important data is obtained through waqfs and waqf registers while the development of the Balkan cities is studied. Cash waqfs, which were a type of waqf institution, played an important role in constructing and operating inns and caravanserais, in supporting small or large entrepreneurships, in creating business partnerships and in advancing many other economic activities. In order to study such issues, the waqfiyyahs from GDF Archives and the sharia registers have been searched. Based on the findings, cash waqfs which were established in the Ottoman Balkan cities (Bulgaria's Plovdiv, Macedonia's Skopje, Greece's Thessaloniki and Turkey's Edirne and Tekirdağ) will be analyzed comparatively as a microfinance model.

Özet Divan şiiri, muhteva olarak kendine has bir kurguya sahiptir. Divan şairleri de bu geleneğe ve kurguya uymak zorundadır. Âşık, sevgili ve rakip üçlüsü divan şiirinin ana kahramanlarıdır ve bu sebeple her şair bu kurgunun içinde kendi üsluplarını oluşturarak saray ve toplum tarafından beğenilmeyi amaçlamıştır. Bu kurallar çerçevesinde divan şairinin kendi kimliğini oluşturması oldukça zordur; ancak altı asır varlığını koruyan bu geleneğin içinde ismi günümüze kadar gelmiş yüzlerce şair bulunur. Bugüne kadar anlatıcı tipolojisi ile ilgili genellikle çağdaş edebiyat ürünleri üzerinde çalışmalar yapılmıştır. Oysa yapı itibarıyla bir kurgunun eseri olan divan şiirinde de anlatıcının varlığından söz etmek mümkündür. Bir şiiri, onu kaleme alan şairin gerçek hayatından kesitler olarak düşünmemek gerekir. Nasıl ki bir romanı hayata geçiren yazar, anlatıdaki ana karakter değilse şiirdeki aşk da onu hayata aktaran şairin aşkı değildir. Bu noktada şair, okuyucuya bahsi geçen aşkı iletmek için âşığın rolüne bürünür. Hatta bu anlatıyı dile getirmesi için okuyucu ile kendisi arasına bir de anlatıcı tayin eder. Divan şairinin kaleme aldığı aşkın, şiirin ana karakteriyle özdeşleşmesi, klasik edebiyatın girift yapısından kaynaklanmaktadır. Çünkü hemen hiçbir şair alenen konunun dışına çıkıp bunu okuyucuya beyan etmez. Okuyucu ile anlatı arasında ne kadar az mesafe varsa okuyucu anlatıya o kadar samimi yaklaşır ve anlatının gerçekliğine inanır. Divan şairlerinin yazdığı şiirler sebebiyle toplum tarafından tenkit edilmesi de bu sebepledir. Bu durum şairin başarısının bir kanıtı olarak da düşünülebilir. Şair benliğini anlatıdan o kadar soyutlar ki okuyucu anlatıdaki karakterin şair olduğuna inanır. Bu çalışmada İshâk Çelebi Divanı'ndan hareketle Divan şiirindeki anlatıcı tipolojisinin varlığı örneklerle tespit edilmeye çalışılmıştır. Anlamda olduğu kadar kurgu konusunda da çeşitliliği olan İshâk Çelebi Divanı'nda anlatıcı tipolojisi ve anlatıcının gazel içindeki konumu üzerinde durulmuştur. Bunu yapmamızın sebebi, divan şiirinde anlatıcı tipolojisi ile ilgili kaynakların yok denecek kadar az olmasıdır. Anlatıcı konusuyla ilgili kaynak araştırmamızda ulaşabildiğimiz kaynaklar genellikle çağdaş edebiyat ürünleri olmuştur. Bu durum da divan edebiyatının anlatıcı tipolojisi ile ilgili kaynağa ihtiyacı olduğunu bir kez daha göstermiştir. Anahtar Kelimeler: Üsküp, İshak Çelebi, 16. yüzyıl, divan, divan şiiri The Narrator-Lover in the Divan of Scopjian Ishak Abstract Until today,studies have been usually done on the works of contemporary literature relating to the narrator typology.In fact,it is possible to talk about the existence of a narrator in Divan poetry which is a work of a fiction. A poem should be considered as the sequences from the real life of the poet. Just as the the writer,adopting a novel,is not the main character in the main narration,the love in the poem is not the love of the poet who brings it into life. At this point,the poet pretends to be the lover so as to convey the mentioned love to the reader. Moreover,he appoints a narrator between the reader and himself to utter this narration. The identification of the love,written up by the poet,with the main character of the poem originates from the intricate structure of the classical literature.Because,almost no poet declares this situation straying from the subject. If there is a short distance between the reader and the narration the reader approaches to the narration more 1 Kırıkkale Üniversitesi, Türk Dili Bölümü, fundabugan@kku.edu.tr

A In this study I examined the reforms and inspector of those reforms, Hüseyin Hilmi Pasa and his activities in Rumeli provinces where the reform program was compelled to be applied by the Ottoman State just after the Russia- Ottoman War of 1877-1878 Not only Russia but also European States forced the Ottoman State to apply these reforms. In his region of responsibility included the provinces of Manastır, Selanik, Kosovo, Yanya, Edirne, İşkodra. The Rumeli Inspector mainly dealth with the Bulgarian, Greek, Serb and Albania committees destructive activities, reorganization of gendarmerie and police run by representatives of foreign states, activities of embassies and activities of patriarchate and exarchate. He was also incharge of other administrative, financial, political, agricultural and commercial issues which he always reported to the Sultan and the Prime Minister. At matters beyond his authority he acted in accordance with the orders of the Sultan and the Prime Minister. The inspectorate was terminated after the declaration of the Constitutional Period II. Thus, Hüseyin Hilmi Paşa' s term also came to an end

Yunan subayları Meşrutiyet öncesi Makedonya'daki Türkiye topraklarında silahlı komitacılık faaliyetlerini sevk ve idare etmişlerdir. Yunan Harp Tarihi Dairesi bu faaliyetlere ilişkin resmi bir yayın hazırlamıştır. Bu yayındaki çarpıtma, yalan ve tutarsızlıklar arşiv belgeleri ve birinci el kaynaklara dayanarak eleştirilmiştir.

Balkan şehirlerinin, 1300'lü yıllardan itibaren Osmanlılar tarafından fethiyle birlikte, sosyal, ekonomik, idari vb. açılardan hızlı bir gelişme gösterdikleri çeşitli çalışmalarla ortaya konulmuştur. Balkan şehirlerinin gelişiminin gözlemlenmesinde en önemli veriler vakıflar ve vakfiyeler aracılığıyla elde edilmektedir. Hanların, kervansarayların inşasında ve işletilmesinde, küçük ya da büyük müteşebbislerin desteklenmesinde, mudaraba ortaklıklarının oluşmasında ve bunun gibi birçok ekonomik faaliyetin inkişafında, vakıfların bir uygulaması olan para vakıflarının önemli rolü olmuştur. Yukarıda bahsi geçen gelişmelerin izlenebilmesi için, VGM Arşivi'nde ve şer'iyye sicillerinde bulunan vakfiyelerinden hareketle, Bulgaristan'ın Filibe, Makedonya'nın Üsküp, Yunanistan'ın Selanik ve Türkiye'den de Edirne, Tekirdağ gibi önemli Osmanlı Balkan şehirlerinde kurulmuş para vakıflarının mikrofinans modeli olarak karşılaştırmalı analizi yapılacaktır. *** Various stud...

Özet
Divan şairleri, şiirlerinde çeşitli vesilelerle yerleşim yerlerine yer verirler. Öyle ki, klasik edebiyatta zamanla sadece yerleşim yerlerini konu edinen edebi türler meydana gelmiştir. Klasik edebiyatta şehirleri konu alan şehrengiz, şehraşub ve biladiye türünde birçok eser kaleme alınmıştır. Söz konusu manzumeler, Osmanlı yerleşim yerlerinin o dönemdeki genel görünümünü yansıtması açısından önem arz eder. Bu türde şiirler kaleme alan şairlerden biri de 16. yüzyılda yaşamış olan Üsküplü divan şairi İshak Çelebi’dir. Şair, gezip gördüğü şehirlerin güzelleri ve güzelliklerine şiirlerinde yer vermiş, Bursa ve Üsküp için de birer şehrengiz kaleme almıştır. Şairin Üsküplü olması ve hayatının büyük bir kısmını burada geçirmiş olmasından dolayı, şiirlerinde Üsküp şehri önemli bir yer tutar.
Bu çalışmada, genel hatlarıyla, Üsküplü İshak Çelebi’nin başta “Şehrengîz-i Mahbûbân-ı Vilâyet-i Üsküb” başlıklı mesnevisi olmak üzere, şiirlerinde Üsküp şehrini nasıl ele aldığı ve 16. yüzyıldaki Osmanlı Üsküp’ünün şair İshak Çelebi’nin şiirindeki genel görünümü üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı şiiri, Üsküplü İshak Çelebi, Üsküp, Makedonya, Şehrengiz.
SKOPJE IN ISHAQ CHALABI’S POEMS
Abstract
Divan poets give place to settlements on various occasions in their poems, so much so that in the Classical literature, literary genres that mention only settlements have emerged in time. In classical literature, many works were written about cities in the genres of shahrangiz, shahrashub and biladiye. These verses are of great significance for reflecting the general view of the Ottoman settlements in that period. One of the poets who wrote such poems is Ishaq Chalabi, the divan poet from Skopje, who lived in the 16th century. The poet included the beautiful women and beauties of the cities he visited in his poems, and wrote a shahrangiz for Bursa and another one for Skopje. Since the poet is from Skopje and spent most of his life there, the city of Skopje holds an important place in his poems.
In this study, in general terms, how Ishaq chalabi of Skopje mentioned the city of Skopje in his poems, especially in his masnavi titled “Şehrengîz-i Mahbûbân-ı Vilâyet-i Üsküb” and the general interpretation of the 16th century Ottoman Skopje in his poem will be dealt with.
Key Words: Ottoman poetry, Ishaq Chalabi of Skopje, Skopje, Macedonia, Shahrangiz.

Balkanların belki de en Türk ve Müslüman olan şehri Üsküp’te doğan büyük şairimiz Yahya Kemal Beyatlı, çocukluğunun geçtiği bu diyarda millî ve manevî benliğini duyumsamıştır. Doğduğu bu vatan parçasına ve özelde Üsküp’e ömrü boyunca hasret duymuştur. Aydın ve şair kimliğinin gelişmesinde önemli rol oynayan Paris’te tahsili sürecinde millet mefhumunu, mekân ve medeniyet şairi olma şuurunu edinir. Bu idrak ve şuur doğduğu diyarlara olan ilgisini ziyadeleştirmiş, oraların vatan topraklarından kopuşunu bir ömür boyu sızı olarak içinde yaşatmıştır. Düzyazı ve şiirlerinde bu özlemlerini dile getirmiş, Balkanlardaki Türk izinin derinliğine ve geçmişine dikkat çekmiştir. Açık Deniz şiiri bu bağlamda söylediği lirik şiirlerden sadece biridir.