Uluslararası Iktisat

YENİLENEBİLİR ENERJİ TÜKETİMİ VE GELİR İLİŞKİSİ: SEÇİLMİŞ ÜLKE ÖRNEKLERİ
Dünya nüfusundaki hızlı artış, sanayileşme, kentleşme ve teknolojik gelişmeler sonucu enerji talebi artmaktadır. Bu sebeple ülkeler arz güvenliğinde meydana gelebilecek sorunları en aza indirmek için enerji kaynaklarını çeşitlendirmek ve ithal fosil yakıtlarına olan bağımlılığı azaltmak amacıyla alternatif enerji tüketimini sağlayan yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanma konusunda arayışa yönelmişlerdir. Bu çalışmada Türkiye ile Avrupa Birliği’ne üye ülkelerden enerji tüketimi içerisinde yenilenebilir enerji tüketimi payı en fazla ve en az olan beş ülke ele alınıp 1970-2016 dönemine ait kişi başı yenilenebilir enerji tüketimi ile kişi başına gelir arasındaki uzun dönemli nedensellik ilişkisi analiz edilmiştir. Johansen eşbütünleşme sonucunda kişi başına gelir ve kişi başına yenilenebilir enerji tüketimi arasında uzun dönemli bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir. Granger Nedensellik testi ile yapılan analiz sonucunda sadece Finlandiya için kişi başına gelir arttığında yenilenebilir enerji tüketimi arttığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Yenilenebilir Enerji Tüketimi, Gelir, Nedensellik, Eşbütünleşme

THE RELATIONSHIP BETWEEN RENEWABLE ENERGY CONSUMPTION AND INCOME: THE CASE OF SELECTED COUNTRIES
In the world, energy demand is increasing rapidly according to rapid population growth, urbanization, industrialization, widespread use of technology. Therefore, countries have sought to diversify their energy sources in order to minimize the problems that may occur in supply security and to use renewable energy sources that provide alternative energy consumption in order to reduce the dependence on imported fossil fuels. In this study, the long-run and causal relationship between per capita renewable energy consumption and per capita income in Turkey and in the five countries with the highest and least share of renewable energy consumption among the EU member states were analyzed for the 1970-2016 period. In the empricial results of Johansen cointegration, it is determined that there is a long-term relationship between per capita income and per capita renewable energy consumption. As a result of the analysis conducted with Granger Causality test, only for Finland it is determined that renewable energy consumption increased when per capita income increased.
Keywords: Renewable Energy Consumption, Income, Causality, Co-integration

Soğuk Savaş yıllarında zıt kutuplarda yer almış iki ülke olarak Rusya ve Türkiye, Sovyetler Birliği’nin dağılmasını izleyen süreçte ikili ilişkilerin geliştirilmesinde hayli mesafe almıştır. Öncelikle, Rusya ve Türkiye, büyük devlet geleneğine sahip ve karşılıklı saygıya dayalı ilişkilere sahip iki ülkedir. Türkiye ve Rusya’nın imparatorluk geçmişleri, ulusal çıkarlar zaman zaman çatışsa da bu iki ülkeyi günümüzde karşılıklı anlayışa yöneltmektedir. Her iki ülkenin de olası ulusal tehditler karşısında benzer toplumsal refleks vermeleri diğer bir ortak özelliktir. İki ülke de küresel vizyon idealini sürdürme çabaları bakımından birbirine benzer yolları takip etmektedir. Osmanlı Devleti döneminde, iki ülkenin çıkarları daha fazla çatışmış ve iki devlet arasında düşmanca yaklaşımlar daha belirleyici olmuştur. Buna rağmen genel olarak SSCB döneminde daha temkinli ve dengeli bir ilişki izlenmiştir. Özellikle, II. Dünya Savaşı’nın hemen ardından başlayan gerilim, Türkiye’nin NATO şemsiyesi altında Batı-ABD kampını tercih etmesiyle durağanlaşmıştır. İkili ilişkilerin gelişmeye başlaması ve açıklık ilkesinin geçerli olmaya başlaması, “Glasnost” ve “Perestroyka” dönemlerinde daha çok ön plana çıkmaya başlamıştır.
Rusya’nın piyasa ekonomisini tercihi ve Türkiye’nin Avrupa dışı alternatifler aramaya başlaması süreçlerinin eş anlı olarak gerçekleştiği 1990’lı yılarda bir hazırlık dönemi olarak başlayan üretim faktörlerinin etkileşim süreci, Putin dönemiyle birlikte büyük ivme kazanmıştır. Özellikle en temel tüketim mallarını bile üretemediği, buna karşın en ileri savunma sistemlerini inşa edebilme yeteneğine sahip olan Sovyetler Birliği’nin tarih sahnesinden silinmesinden sonra ortaya çıkan boşluğu doldurma konusunda Türkiye’nin, Sovyet sonrası Rusya’da etkin olmaya başladığı görülmüştür. Öyle ki Rusya, Türkiye’nin içerde yaşamış olduğu kriz dönemlerinde alternatif bir pazar ve istihdam alanı olarak ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu bağlamda, bir ölçüde 1960’larda Avrupa’nın Türkiye için üstlenmiş olduğu misyonu üstlenmiştir. Müteahhitlik hizmetleri bağlamında ise 1980’lerdeki Arap dünyasının rolünü devralarak toplam projelerin yaklaşık %40’ının gerçekleştiği bir alan Rusya olmuştur.
Bu eksende, ekonominin yeniden yapılanması ve modernizasyonunda Türkiye kaynaklı müteahhitlik hizmetleri ve reel sektör faaliyetleri Rusya’nın her bölgesinde görülmeye başlanmıştır. Öte yandan, artan petrol ve doğalgaz fiyatlarına bağlı olarak gelir düzeyi yükselen Rusya, Türkiye’yi ihracat pazarları açısından önemli bir ticari aktör olarak algılamıştır. İki binli yılların başında faaliyete geçen “Mavi Akım” doğalgaz boru hattı, Türkiye için alternatif enerji güzergâhı olma işlevini halen üstlenmektedir. Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı projesi de, üretim ve dağıtım kanallarına Rusya’nın katılımıyla, masada bekleyen bir proje olmaktan kurtulmuştur. Benzer projelerde dışlanmanın olası zararlarını tahmin eden Rusya, bu bağlamda daha işbirlikçi ve açık bir görüntü vermeye başlamıştır. Bu çalışmada, Türkiye-Rusya arasındaki ekonomik ve politik unsurları birlikte ele alan analizler yapılacaktır. Ekonomik ilişkiler bağlamında enerji, turizm, dış ticaret ve sermaye hareketleri üzerinde durulacak ve bu ilişkiler üzerinde ekili olan politik çerçeve analiz edilecektir.