Armand Sermon

De Romeinse invloed in Gallia groeide al lang voordat CAESAR zijn legiones op pad stuurde en met diplomatie en militair geweld binnenbrak in de interne politiek aldaar. Zijn veroveringsoorlog versnelde de al aan gang zijnde economische, sociale, politieke ontwikkelingen en verhoogde het tempo waarmee de Galli werden meegezogen in de mediterrane geld- en handelseconomie. Maar sommige volkeren, zoals de Belgae,  voerden weinig handel of remden deze af waardoor hun sociale differentiatie niet het tempo volgde van de centrale en zuidelijke Gallische volkeren. Hun traditionele verwantschapsvormen en landbouweconomie, en erop gebaseerde tribale organisatie, leverden de basis voor een jarenlang verzet tegen de Romeinse kolonisatie.

In 2004 schreef ik het verhaal van mijn grootvader. Als jongeman werd hij in 1918 militant van de Belgische Werklieden Partij. Wegens zijn atheïsme en  socialistische sympathie werd hij als vader van twee dochters ontslagen. Zo werd hij verdeler van de  socialistische pers en werknemer bij de PS, de verzekeringsmaatschappij. In de oorlog was hij en zijn familie bij de Weerstand.  Hij was een vriendelijke en zwijgzame man. Dit redde waarschijnlijk zijn leven tijdens de oorlog maar zo heb ik bijzonder weinig verhalen van hem. Deze tekst verscheen als artikel in Brood en Rozen, het tijdschrift van Amsab. Daar zijn ook de documenten die hij naliet en die nu bij AMSAB bewaard worden. Aan mijn ouders en grootouders op hun feestdag:1 Mei 2024. Het artikel start op pagina 2.

We mogen vandaag nog alles! Deze tekst is een antwoord op een artikel verschenen in Zoeklicht, vrijzinnig tijdschrift voor Zuid-West-Vlaanderen, mei-juni 2024, met als titel: We mogen vandaag niets meer…'. De titel verwijst naar een discussie op een familiefeest waarbij de (volkse!) aanwezigen klagen over het verbieden van zwarte schmink op het gezicht van ZWARTE PIET. De schrijver van het stuk positioneert zich als progressief, ver verheven boven de banaliteit van de aanwezigen. De tekst somt de gekende drogredenen op om de ZWARTE BEGELEIDER voorgoed te verwijzen naar de vergeetput en schuwt daarbij geen demagogie. ARMAND SERMON beantwoordt stuk voor stuk de loze argumenten van de anti-pieten.

De Ieren vieren de feestdag van hun APOSTEL SAINT PATRICK, alhoewel op de keper beschouwd PATRICK geen apostel was maar een missionaris, een zendeling. In elk geval de kleur van de dag is groen. Bovendien! De Ierse APOSTEL was een West-Vlaming (moa how zeg) en zijn moeder was de zuster van de hier alom aanwezige en vereerde bisschop SINT-MARTINUS. Deze leerde zijn neef talloze tovertrucks om de heidenen te overtuigen van de waarheden uit het Evangelie. In die oude tijden, bij de prille evangelisatie, waren magiërs en druïden nog heel gewoon. Maar dit leest u allemaal in de volgende bladzijden!

Op Halfvasten vervaardigden onze bakkers uit deeg koekskes in de vorm  van mannekes die ze uitstalden om de zondagse carnavalsgangers te laten verwateren. Mijn herinneringen aan deze lekkernijen vormden de aanleiding voor deze zoektocht naar de betekenis, gebruiken en historie verbonden aan de grotendeels vergeten en verdwenen tradities met SINTERGREEF of ZOMERGRAAF, in Halle SINTSJE-GRÈVE. In mijn geboortestad Halle is het weekend van Halfvasten (Laetare) tevens Carnaval.

Van 1996 tot 2008 verscheen in Halle tweemaal per jaar een carnavalskrantje ''De Luuper van Halle'. Het bracht verslag uit over het werk aan de praalwagens, het leven in de carnavalsgroepen en de talrijke activiteiten ingericht door de carnavalsgemeenschap. De redactie en verdeling gebeurde door Armand Sermon,  Sonny Vanderheyden en talrijke anderen

Dit is de beschrijving van een wandeling over hellende landerijen, heide en bossen tussen de ‘Zenne’, ooit romantisch stromend, heden mishandeld, en de ‘Hain’, heden een beek, vroeger ‘Braine’ geheten.  De wandeling vertrekt in Halle en stijgt langs de Halleweg over de hellingen naar de hoogten op de waterscheiding tussen beide rivieren. We ontdekken de betekenis van vele merkwaardige toponiemen die ons terugvoeren naar de Middeleeuwen, naar de tijd toen deze omgeving nog opgedeeld was in vijandige vorstendommen, waar feodale heren en nijverige gemeenten elkander bekampten, tot de Bourgondiërs in de XVe eeuw eenheid brachten. Geen echte vrede want ook nog nadien brandschatten huurlingenlegers de geterroriseerde boeren en leefden hopeloos verarmde vagebonden en roversbenden verborgen in het grote donkere woud. Onze wandeling verkent getuigenissen die achterbleven uit die rumoerige tijden.

Met Sinterklaas maar meestal in de dagen tussen Kerstmis en Nieuwjaar en vooral op achtentwintig december, Dag van de Onnozele Kinderen, vierde men in de kerken het merkwaardige feest van de Kinderbisschop of de ‘episcopus puerorum’. Volgens sommige vermeldingen startte het feest op zes december met Sinterklaas, patroon der scholieren. In het veertiende-eeuwse Brussel werd een prelaat verkozen die in functie kwam op vijf december (de vooravond van Sinterklaas). Hij bleef in functie tot de dag na Onnozelekinderen, negenentwintig december. Gedurende deze tijd mocht hij vrij rondgaan in de Sint-Goedele om gedurende de kerkdiensten giften rond te halen.

Carnaval was ooit het belangrijkste Gentse volksfeest. Ook nu nog klink in de straten van de Arteveldestad het gekende melodietje: “We hebben moar twie plezierkes in een joar, karnaval en Gentse fieste.” Van het Gentse carnaval bestaan nog slechts enkele fragmentaire herinneringen. Doorgaans wordt aangenomen dat de teloorgang van het carnavalsfeest te wijten is aan de druk van de kerk en haar burgerlijke vertegenwoordigers. Toch was het niet enkel de kerk, ook andere maatschappelijke instanties hebben eeuwenlang een felle strijd gevoerd tegen dit volksfeest. Zelfs folkloristen zagen het carnaval liever afgeschaft.  Dat ook de Gentse sociaaldemocratie onder leiding van Anseele een jarenlang volgehouden campagne voerde tegen het carnaval, lokt meestal enige verwondering uit.

abstract Het eerste complete overzicht van het ontstaan en de evolutie van het carnavalfeest. Carnaval is een kalenderfeest. In de Nederlanden (maar ook in de rest van Europa) werden het hele jaar rond, op het vaste ritme van de jaarkalender, feesten ...

Vandaag Elf November, dag van SINTE-MAARTEN, en een nieuwe aflevering van onze verhalen over de kalenderfeesten van begin november. Deze heilige wordt meestal afgebeeld op een PAARD met een zwaard. Niet onterecht zullen we zien, we komen er nog op terug in een latere bijdrage. In de oudste Europese culturen speelt het PAARD een belangrijke rol. De domesticatie van het PAARD is een belangrijk historisch moment en het dier is voor de prehistorische mens een goddelijk geschenk waarvan de impact en het belang op de mobiliteit moet vergeleken worden met de uitvinding van de benzinemotor. Het PAARD stond symbool voor de zonnewagen en werd vereerd als het dier van MOEDERGODIN. We beschrijven, voor u vandaag als Maartensgeschenk, enkele rituelen waarbij een heilig huwelijk voltrokken wordt met het PAARD, alias de MOEDERGODIN. Les de andere bijdragen over Martinus op deze pagina.

Een fabel? Ja, maar mijn bronnen zijn geen hersenspinsels, ze zijn correct en historisch. De kleurrijke fragmenten uit zestiende-eeuwse kunstwerken tonen authentieke beelden uit een tijd toen er geen fotografie bestond. De bijgevoegde commentaren zijn bijna allemaal getuigenissen uit etnologische of folkloristische documenten. Zo ontstond een geromantiseerde en fictieve reportage over de zestiende -eeuwse viering van SINT-MAARTEN. Met wat verbeelding zien we het vroegere
Sint-Maartenfeest voor onze ogen gebeuren.
Uit de geconsulteerde verslagen, verordeningen en afbeeldingen blijkt dat Elf November of het Sint-Maartensfeest altijd voor groot spektakel zorgde. Uit boeken over schilderkunst, kookkunst, folklore verzamelde ik een bloemlezing aan teksten en afbeeldingen over de Vroegmoderne feestcultuur

In de Westhoek van West-Vlaanderen is het niet de Sint van zes december maar Sint Maarten op 11 november die speelgoed en lekkers brengt aan de kinders. Donald Buyze beschrijft zijn jeugdherinneringen aan het kinderfeest. In dit verhaal zitten ook talrijke foto's en een Sinte Maartenslied kan beluisterd worden.

Update. Deze dagen lopen gemaskerden, spoken en heksen, bedelzakjes zwaaiende, van huisdeur tot huisdeur. Wanneer er één openzwaait, weerklinkt er een (dikwijls kort en vals gezongen) wijsje om wat snoep of munten af te troggelen. Het is HALLOWEEN, het feest der pompoenen, de tricks en treats (plagen of lekkers)! Scouts, Chiromeisjes, schoolkinderen en studentenclubs, als spook vermomd volgens de voorschriften van de nieuwe traditie aangeleerd via de commercie en vitrines van warenhuizen. Op de vooravond van Allerheiligen en Allerheiligen vieren we uit de Verenigde Staten overgewaaide herfstgebruiken. Een Amerikaanse traditie? Inderdaad maar toch ook een zeer oude traditie ook bij ons. We trokken niet rond met pompoenen maar met uitgeholde bieten.

Sinds enkele decennia (1969) is binnen de katholieke kerk de druk toegenomen om de al te legendarische heiligen en hun feesten uit te zuiveren. SINT-NICOLAAS is niet afgevoerd maar omdat er geen enkel bewijs bestaat voor zijn legendes, devalueerde zijn status. Plaatselijk blijft hij wel als heilige gevierd. De consequentie is dat de verering van NICOLAAS tot een plaatselijke aangelegenheid evolueert. Maar zijn kledij is niet langer conform aan de dresscode van de hedendaagse katholieke bisschop.  De heilige bisschop NICOLAAS veranderde in SINTERKLAAS.

In mijn boek over Zwarte Klaas bespreek ik de magische kanten van de ezel in de folklore en het sinterklaasverhaal.  De EZEL is aanwezig in de folklore tijdens de Winterfeesten en de feestperiode van de Twaalf Dagen (Kerstmis/ Nieuwjaar). Hij staat in relatie met de kwade krachten van tovenaars en hun macht over het onderaardse.

In de vorige eeuw waarde in Kortrijk op de dagen rond zes december een bizar trio rond. Ze brachten snoep en geschenken en hun namen waren SINTERKLAAS, NICODEMUS en DUIVEL. Mijn schoonmoeder YOLANDE vertelde over deze traditionele figuren, ze was diep in de negentig, toen ze enkele prille jeugdherinneringen over het vroegere sinterklaasfeest opdiepte. Volgens haar werd vroeger, na de Eerste Wereldoorlog, de SINT begeleid door een andere bisschop met soms een zwart gezicht en meestal ook een zwarte baard. NICODEMUS was zijn naam.

In de week na de zonnewende lengen de dagen nauwelijks. De langere dagen worden pas echt merkbaar vanaf 6 januari, de ochtend daagt dan vroeger. Tegen eind januari duren de dagen al meer een uur langer. Het einde van de lange winter komt in zicht en de eerste aroma's van het ontwakende leven zweven al door de lucht. Het gestage lengen van de dagen gaat vanaf Driekoningen in hoger tempo door.

Vandaag is het Valentijn, de dag dat de vogeltjes hun partner kiezen: Dits de dagh van Sinte Valentine, up dien dach kirren de voghelkine hare genoeten in den woude, die hebben van des winters coude langhen tyt ghehadt zware plaghen. CELIS (s.d.). Volkskundige kalender. Valentijnsdag wordt al sinds mensenheugenis als lievekensdag aanzien. Tomorrow is St Valentine's Day, when every bird chooses his mate. I will plague you no longer now, providing you will let me see you from your window tomorrow when the sun first peeps over the eastern hill and give me right to be your Valentine for the year. WALTER SCOTT. The Fair maid of Perth. Het voorbeeld van de vogeltjes werkte en werkt inspirerend op verliefden. Verloofden geven elkaar een geschenk en wie zijn zoet lief nog niet had uitgekozen kon er dien dag zeker één kiezen, want de meisjes moesten op St. Valentijndag tegenover de jongens biezonder goed gemutst zijn. Men koos vroeger op dezen dag zijn zoete lief. Het was het gebruik onder de jonkheden van te raden, bij lot anderszins, wie zij gingen ten huwelijk krijgen. CELIS (s.d.). Volkskundige kalender.

Een ets toont twee typische vermommingen uit een carnavalsoptocht in het vroege negentiende-eeuwse Parijs. Vooroploopt een muziek blazende man met een driekantige steek op zijn hoofd. Hij lijkt gedragen te worden door een oud vrouwtje dat steunt op een stok maar bij nader kijken vormen de oude draagster en de rugkorf het kostuum van de musicerende man.

Les habitants de Hal et les Binchois fraternisent de plus en plus. 1 Eerbetoon aan Michel Revelard Op 20 januari 2011 overleed MICHEL REVELARD te La Louvière. Als historicus was hij archivaris van de Stad Binche alvorens, van begin jaren tachtig tot in 2006, conservator te worden van het onvolprezen Musée International du Carnaval et du Masque in Binche. Aan zijn inzet voor het Musée en voor de Gilles-traditie is het te danken dat Binche als eerste carnavalsstad in 2003 de prestigieuze titel van Werelderfgoed ontving. Hij schreef, ook samen met zijn levenspartner, GUERGANA KOSTADINOVA, talrijke wetenschappelijke bijdragen en boeken over carnaval en maskers. Hij was ook lid van Conseil Supérieur d'Ethnologie van de Commission du Patrimoine Oral et Immatériel bij de Communauté Française. Met zijn grenzeloze ijver bestudeerde hij jarenlang de relatie tussen de cultuur en het masker in China, Centraal-Afrika of Noord-Amerika. Het traditionele carnaval in de afgelegen dorpen van de Pyreneeën of Karpaten, maar ook grote internationale en beroemde carnavals als Bazel of Rio waren het voorwerp van zijn studies en publicaties. Ook de carnavalsgemeenschap van Halle mag hem erkentelijk zijn want dankzij MICHEL REVELARD weten we dat er omstreeks het jaar 1900 Halse carnavalsgroepen actief waren in Binche. Ik leerde hem kennen op een Mardi Gras als lid van de Gilles-sociëteit der Récalcitrants en al gauw bleek dat we gezamenlijke interesses en inzichten koesterden. Dit was ook de periode dat ik, samen met SONNY VANDERHEYDEN, het tijdschrift De Luuper van Halle uitgaf en regelmatig teksten publiceerde over de geschiedenis van het Halse carnavalsfeest. Uit onze vriendschap en zijn zoekwerk in de oude stadsarchieven van Binche groeide het overgrote deel van onze huidige historische kennis over de eerste carnavalgroepen in Halle. In Halse archieven zijn niet veel herinneringen aan dit vroegere carnaval. Inderdaad, voordien was zo goed als niets geweten over de geschiedenis van het Halse carnaval. De enige studie van belang was lange tijd deze uitgegeven door de Geschied-en Oudheidkundige Kring waarin Dhr. CLEMENT een overzicht gaf van de eerste jaren van Hal-Attractions. 2 Maar zijn verhaal start pas omstreeks 1905 met de eerste officiële carnavalstoet en moet het doen met weinig oudere gegevens. Het bewijs dat carnaval vieren al langer in het bloed van de Hallenaren zit, vonden we, dank zij MICHEL REVELARD. De Halse carnavalgroepen bleken te dateren van voor de officiële inrichting van de Halse carnavalstoet. Hij bezorgde ons correspondentie tussen Halse carnavalgroepen en het gemeentebestuur van Binche uit de periode 1900-1907. Samen met de opeenvolgende kopieën van de Ordre du Cortège, de samenstelling en de volgorde van de groepen in de carnavalstoet van Binche, bleken deze documenten de start van een reeks historische zoektochten. Zo schreven we in 1 Citaat uit La Binchoise van 4 maart 1906. 2 Organisatie die nu nog altijd het Halse carnaval organiseert. Sinds 1963 is de huidige schrijfwijze Halattraction zonder verbindingstreep en-s-aan het einde. In 1905 slaagt een comité van handelaars, Hal-Attractions, er in de Halse carnavallisten een carnavalstoet in eigen stad aan te bieden. Voordien moesten velen door het gebrek aan mogelijkheden hun carnaval gaan vieren in nabij gelegen Waalse steden: Charleroi, Nijvel, Binche of La Louvière.

Elk jaar op Paasmaandag trekken een processie en een folkloristische soldatenstoet door de gemeente Lembeek. Deze optocht gebeurt ter ere van SINT-VERONUS of SINT-VEROON plaatselijke SINTSJE-V(E)RUUN. In Hallensia, tijdschrift van de Halse historische kring, verscheen een artikel over de geschiedenis van deze Paasprocessie.  Lembeek heeft uit zijn negentiende eeuw twee merkwaardige zaken overgehouden. Het bezat en bezit nog de enige militaire folkloristische optocht van Nederlandstalig België. Het was tevens één van de weinige gemeenten met een absolute socialistische meerderheid. Eén van de reden daartoe was juist die soldatenprocessie. Het conflict tussen de klerikalen (de KATTEKOPPEN) en de soldaten (de KOPERBROEKEN) wordt in het geciteerde artikel ruim uit de doeken gedaan. Het geciteerde artikel vermeldt dikwijls het conflict tussen de kerkelijke instanties en de JONKHEID / JEUNESSE. De tekst die hieronder volgt is een verduidelijking van dit begrip uit dit overigens warm aanbevolen en zeer leesbaar artikel.

Aan het Gentse carnaval bestaan nog slechts enkele fragmentaire herinneringen. Doorgaans wordt aangenomen dat de teloorgang van het carnavalsfeest te wijten is aan de druk van de kerk en haar burgerlijke vertegenwoordigers. Sinds de kerstening van onze gewesten zijn er inderdaad preken en verordeningen bekend van kerkvaders en missionarissen tegen de maskerades. En dit blijft zo tot in de recentste tijden. Toch is het niet enkel de kerk, ook andere maatschappelijke instanties hebben eeuwenlang een felle strijd gevoerd tegen dit volksfeest. Zelfs folkloristen zagen het carnaval liever afgeschaft. Dat ook de sociaaldemocratie een jarenlang volgehouden campagne voerde tegen het carnaval lokt meestal enige verwondering uit. Dat jaarlijkse feest had en heeft een reële volkse basis. Men veronderstelt dat de Gentse socialisten er bijgevolg niet afwijzend tegenover stonden. Echter, de realiteit is anders. Aan het einde van de negentiende eeuw is de sociaaldemocratie in Gent in volle opgang onder impuls en leiding van EDWARD ANSEELE. Dit is een echte volkstribuun die door zijn aanhangers EEDJE wordt geheten. Zijn politieke strategie richt zich op de uitbouw van een coöperatieve economie die de financiën oplevert voor de partijpolitieke organisatie van de arbeiders. Er ontstond een complex van winkels, coöperatieve bedrijven, vakbonden, mutualiteiten, culturele en sportieve verenigingen, jongeren- en vrouwenorganisaties. Deze microkosmos heette Vooruit. In korte tijd werd dit de machtigste beweging van Gent. De tempels van de Gentse arbeidersbeweging domineren nog altijd de Vrijdagsmarkt en de Bagattenstraat. ANSEELE zelf werd uiteindelijk burgemeester van de stad wat hem toeliet een doelstelling van tientallen jaren ver te realiseren: de afschaffing van het carnavalsfeest.

Deze tekst is een samenvatting van enkele hoofdstukken uit Deel II: Caesar tegen de Oude Belgen dat grotendeels gewijd is aan de strijd van CAESAR tegen de Aduatuci en de Eburones. We gaan ondermeer op zoek naar het Oppidum Aduatucorum, het grote oppidum der Aduatuci. Dat werd belegerd en veroverd door CAESAR in-57. Later, tijdens de volgende oorlogsjaren-54 en-53 schrijft hij over een versterkte vesting Aduatuca waarbij de naamsgelijkheid opvalt. We analyseren de betreffende alinea's van De Bello Gallico. Door het verschijnen van de schitterende studie over de goudschatten der Belgae krijgen we een nauwkeurig beeld over de respectievelijke woongebieden der Nervii en Eburones. Tongeren.) Merkwaardig is dat de medeauteur en archeoloog NICO ROYMANS in een latere persconferentie het oppidum der Aduatuci in Thuin plaatst. In het daar gelegen oppidum, met de naam Bois-du-Grand-Bon-Dieu, meent hij de versterking der Aduatuci gevonden te hebben. Nochtans zou een gewone rekenmachine de archeoloog kunnen verhinderen deze merkwaardige aannames te maken. Het Bois-du-Grand-Bon-Dieu is ongeveer dertien (13) hectare groot. CAESAR schrijft dat er in dit oppidum 57.000 Aduatuci verzameld zijn. Dertien hectare is gelijk aan 130.000 vierkante meter. Per individu dat zich in dit oppidum bevindt, geeft dit 2,26 vierkante meter levensruim. CAESAR schrijft ook dat de Aduatuci zich daar verzamelen met " sua omnia " , dit is met have en goederen, koeien, schapen, karren, potten, slaapgerief. Het merkwaardige aan heel deze zaak is dat ik al met verscheidene vakmensen over deze merkwaardige wiskunde discussieerde maar altijd ongelijk krijg. De pure wiskundige uitslag van een elektronische rekenmachine weegt niet op tegen een loze academische bewering. Ik maakte hetzelfde mee toen een andere academicus beweerde dat de 'Sabis' een beek de 'Samme' was die bij La Louvière stroomt. Mijn grondig gedocumenteerde tegenwerpingen hielpen niet. Tien jaar later kan men die gekheid nog altijd lezen op sommige wetenschappelijke pagina's. Men leze mijn tekst dus met veel kritische zin en controleer mijn stellingen. Zie ook op

Naar aanleiding van een persconferentie ter gelegenheid van het verschijnen van een prachtig boek 1 met recente informatie over goudschatten verborgen tijdens de Gallische oorlog, verschenen in de media merkwaardige titels. Ook een wetenschappelijke website als Archeonet 2 liet zich niet onbetuigd en titelde: "Oppidum van de Aduatuci ligt in Thuin (Henegouwen)". Zie mijn repliek op dit artikel op