Deyim

Halk edebiyatı ürünleri arasında bulunan, söz varlığının zenginliğiyle göze çarpan ve dil
edinimi sürecinde etkili işlevi olan türlerden biri de masallardır. Anlatımı etkili hâle getirmek
ve canlı tutmak için kalıplaşmış ifadelerin, deyim, atasözü ve ikilemelerin etkin biçimde kullanıldığı
masallar, sözlü kültürün binlerce yıllık birikimini taşımakla birlikte, dil eğitimi sürecinin
de vazgeçilmezleri arasına girmişlerdir. Bu derece öneme sahip olan masalların söz varlığı, onları
okuyan ya da dinleyen bireylerin alıcı ve üretici söz varlığının da gizil gücüdür. Bu çalışma
İlköğretim Yüz Temel Eser içerisinde yer alan ve öğrencilerin karşılaşma, okuma ve dinleme
ihtimali en yüksek olan masal kitaplarının söz varlığını tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Örneklem
olarak seçilen masallardaki bütün söz varlığı unsurları ile ortak bir havuz oluşturulmuş
ve burada yer alan kelime, özel isim, ikileme, deyim ve atasözleri ayrı ayrı tespit edilmiştir. Söz
varlığına ilişkin nicel veriler gösterilirken, sık kullanılan söz varlığı unsurları çalışmada listeler
hâlinde sunulmuştur. En sık kullanılan söz varlığı unsurlarının masal türüyle olan bağlantıları
tartışılmış, kelime listesinde yer alan fiillerin masalların tahkiyesinin oluşumundaki rolü değerlendirilmiştir.
Tespit edilen söz varlığı unsurlarından hareketle masalların, çocukların söz
varlığı gelişimine olan katkılarına da ayrıca değinilmiştir.

Among the works of folk literature, one of the literary genres which attracts attention with
its broad vocabulary and has an effective function in acquiring language is tale. Tales in which
phrases, proverbs, idioms and reduplications are used efficiently in order to make telling vivid
and effective carry the stocks of oral culture through thousands of years and are the essential
ones of language education process. The vocabulary of these tales that has a vital importance
is also a hidden power of receptive and productive vocabularies of those who read and listen to
them. This study aims to find out the vocabularies of the tales that have the highest possibility to
be met, read and listened by the students in 100 Basic Works. With all of the elements of vocabularies
in tale books chosen as samples, a common word pool has been established and every word,
special name, reduplication, idiom and proverb are fixed separately. In the study, the elements of
frequently used vocabulary are represented in lists, while the quantitative data of vocabulary are
given. The relationship with the most commonly used vocabulary with the tale type is discussed
and the role of the verbs in the vocabulary list on the formation of the tale fiction is also evaluated.
From the vocabulary elements that were found, the contribution of the tales to children’s
vocabulary development is also discussed.

Günümüzde daha pek çok çalışmayı gerektiren dilbilim ve psikoloji alanına giren sorunlar, dil edinimi ile ilgili çalışmalardan gelecek verilerle aydınlanma bulmakta ve ortaya çıkan bilgi ise bir takım soruları beraberinde getirmektedir. Kavram mı yoksa sözcük mü önce edinilir? Dil gelişimi ile birlikte öğrenilen yeni kavramların zihinde örgütlenmesi, nasıl bir düzeni takip eder? Bu soruları merkezinde bulunduran Öntür Kuramı, ulamın dereceli bir içyapısı olduğunu öne sürerek ulam öğelerinin, bulunduğu ulamı en iyi temsil eden öğeler etrafında odaklandığını savunmaktadır. Dereceli bir üyelik söz konusu olunca, zihinden çağrılma ve kavranma zorluğu üzerinde kavramın öntürlüğü etkili olmaktadır. İşte bu çalışma, deyimlerin bileşen adlarının öntürlüğü ve deyimin anlamlandırılması arasında bir koşutluğun olup olmadığını sorgulamaktadır. Araştırma grubu, anasınıfı, 3. sınıf, 5. sınıf ve 8. sınıflardan çocukları kapsamakta olup ilk uygulamada BEDEN BÖLÜMÜ üst ulamına ait kavramların bu yaşlara göre öntürlük değerleri sormaca yöntemiyle belirlenmiştir. Ortaya çıkan verilerden yola çıkarak seçilen kavram adlarını bileşeni olarak bulunduran ad + eylem yapısındaki deyimler, ad bileşeninin öntürlüğüne göre derecelendirilmiş ve her biri bir öykünün sonuç tümcesi olarak verilmiştir. Deyimlerin ya değişmeceli ya da gerçek anlamlarını yansıtan ya da konu dışı olan resimler hazırlanarak, bir kavrama testi oluşturulmuştur. Çocuk katılımcılar, öyküleri dinleyip sonundaki deyimi duydukları anda, öyküden anladıklarına dayalı olarak resimlerden birisini seçmişlerdir. Verilen yanıtların doğruluğu ve tepki süresi dikkate alınarak, deyimlerin anlamlandırılmasında bir öntürlük etkisi olup olmadığına yönelik çözümleme yapılmıştır. Anasınıfı grubu, ağırlıklı olarak gerçek anlamı seçmiş olup, diğer gruplarda ise ilerleyen yaşla birlikte değişmeceli anlama bir yönelim gözlenmiştir. Deyimlerin anlamlandırılmasında öntürlük etkisinden bahsetmeyi mümkün kılan bu bulgular, deyimlerin kalıplaşmış ve tek parça sözcükler olduğunu dolayısıyla bileşen sözcüklerin deyimin değişmeceli anlamı üzerinde bir etkisi olmadığını öne süren varsayımlara karşıt veri niteliğindedir. Diğer bir deyişle, deyimlerin anlamlandırılmasında, değişmeceli anlama erişildiği durumda bile gerçek anlama bir şekilde erişim sağlandığına dair, alanda yaygın çalışılmış tanınırlık ve saydamlık kriterlerinden farklı olarak, öntürlük kriteriyle kanıt sunulmuştur.

Türkçe söz dizimi çalışmalarında sözcük öbekleri ve bunların sınıflandırılması konusunda değişik görüşler bulunmaktadır. Yapılan sınıflandırmalarda uygulanan ölçütler değişmekle birlikte hemen hemen bütün araştırmacıların yapısal ve anlamsal ölçütleri bir arada kullandıkları görülmektedir. Aynı durum, sözcük öbeklerinin bir alt sınıfı olan birleşik eylemlerin sınıflandırılmasında ortaya çıkar. “Anlamca kalıplaşmış deyimleşmiş birleşik eylemler” olarak adlandırılan grup özellikle tümce söz dizimi üzerine yapılan çalışmalarda araştırmacıları olduğu kadar öğrenenleri ve öğretenleri de zor durumda bırakmaktadır. Bu birleşik yapıların anlamca genelleşmiş ve temel anlamlarından uzaklaşmış bir şekilde tek bir kavramı karşılıyor olmaları onların tümcede tek bir sözcük gibi yüklem görevine girmelerini gerektirir mi? Bunların anlamlarının kalıplaşması –kişiden kişiye değişmez hâle gelmesi- yapılarının da donduğu anlamına mı gelir? Yoksa yapı zaten donuk bir unsurdur ve sözcüklerin anlamsal hareketliliği mi bu tip “birleşik eylemlerin” oluşmasına neden olmaktadır? Yapısal incelemelerde anlamsal özellikleri ölçüt almak ne kadar doğrudur? Bu tip birleşik eylemlerin anlamlarının deyim başlığı altında anlambilimin konusu olarak işlenmesi ve söz diziminde bunların yapılarının incelenmesi sorunlarımızı çözer mi? Anlam, yapıyı belirleyen bir neden midir; yoksa sonuç mu? Çalışmamızda bu sorular yanıtlanmaya çalışılacak ve bu konuya yapısal bir yaklaşım sergilenecektir.

Türkçe öğretiminin temel amaçlarından biri de bireyin söz varlığını geliştirmektir. Söz varlığının
önemli unsurlarından olan deyimlerin, sözlükler aracılığı ile öğrenciye aktarımı, açıklanması ve
kavratılması büyük önem göstermektedir. Bu doğrultuda, çalışmanın amacı, deyim sözlüklerinin,
öğrenciye deyim öğretimi açısından yeterliliğini tartışmak, sözlüklerin içerik/kapsam ve biçim
açısından özelliklerini değerlendirmek ve sözlükler arasındaki farklılıkları ortaya koyabilmektir.
Araştırmada, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarından ve aynı hedef kitlenin okuma
materyallerinden seçilen 100 (yüz) deyim, beş ayrı yayınevince yayımlanmış deyim sözlüklerinde
taranmış, bulgular nicel ve nitel olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca, sözlükler öğrenci başvurusunu
karşılayabilme, deyimleri açıklama tarzları, biçimsel özellikler açısından incelenmiştir.
Araştırmanın sonucunda, ilköğretim öğrencilerine yönelik hazırlanan deyim sözlükleri arasında
kayda değer farklılıklar olduğu ve sözlüklerin hazırlanmasında ortak bir yöntem bulunmadığı tespit edilmiştir.

The main aim of Turkish education is to develop vocabulary of an individual. Transportation,
explanation and comprehension of idioms that are among the essential components of
vocabulary have a great importance. From this aspect, the goals of the study are to discuss the
capacity of dictionaries of idioms in idioms teaching of students, to evaluate the qualities of
dictionaries according to their contents/comprehensiveness and forms and to explore the
differences among dictionaries. In this paper, 100 idioms; which were selected from 6,7 and 8th
grades coursebooks and reading materials of the same age group, have been searched in
dictionaries of idioms published by five different publications, and the findings have evaluated
quantitatively and qualitatively. In addition, dictionaries have been assessed as regard to their
capacity to reply students applications, explanatory styles and formational characteristics. At the
end of the study, it has been found out that there are remarkable differences among dictionaries
of idioms of primary graders and there is no common method in preparing them.

Özet: İnsanın dünyadaki fiziksel konumuna göre şekillendiği düşünülen yönelim metaforları, Türkiye Türkçesindeki deyimler incelendiğinde genel yönelim metaforları tasniflerinden farklı bir özellik göstermektedir. Bu özellik söylem ve anlamın iki yönlü olarak ortaya çıktığı ifadelerde kendisini göstermiştir. Çalışmada Türkçe deyimlerdeki yönelim metaforlarının bu yeni tespit ışığında örnekleriyle beraber sınıflandırılması amaçlanmıştır. Abstract: The orientation metaphors, which are thought to be shaped according to the physical position of human in the world, show a different characteristic from the general orientation metaphors classification when the Turkey Turkish terms are examined.This feature is the expression of discourse and meaning that emerged in two directions. In this study, it is aimed to classify the metaphors of orientations in Turkish idioms with this new determination.

Şairlerin dil malzemesinin bütün anlam ilgilerinden derinlemesine yararlandığı klasik şiirde her tabirin, ibarenin farklı kullanımlarının ortaya konulması, metinlerin ve bu metinlerin yazıldığı dilin zenginliğini göstermesi bakımından önemlidir. Klasik şiirde şairlerin bir düzen içerisinde kurdukları beyitlerde bir tabirin yalnızca sözlüklerde kayıtlı olan ilk anlamları ile yorumlanması, yerleşik anlamın baskın bir karakterde olmasını ve diğer metinlerde de benzer biçimde ele alınmasına sebep olmuştur. Klasik edebiyatın başlangıç ve klasikleşme öncesi dönemleri birlikte düşünüldüğünde coğrafi ve kültürel anlamda ilişki içinde bulunduğu diğer dillerle etkileşimi yoğundur ve bu etkileşim incelendiğinde bahsedilen yaklaşımlar sınırlı bir yorum alanında hareket edildiğini göstermektedir. Bu makalede klasik Türk şiirinde sevgiliye ait özelliklerin sıfatı görevinde ve taşıdığı anlam açısından tarihlerde sıkça kullanılan “cân-fezâ” tabirinin tespit edilen örneklerde “âb-ı hayât” karşılığında da kullanımına ilişkin tespitler yapılmış ve bu anlamıyla da metinlerde işlendiği gösterilmeye çalışılmıştır.

Bir toplumun edebiyatı, o toplumun dilinin en canlı halini yansıtır. Dil ise tüm zenginliğiyle edebi metinlerde yer edinmiştir. Bu zenginliği meydana getiren parçalardan biri de deyimlerdir. Dilimizde çokça bulunan deyimlerin ne anlama geldiği, neyi kast ettiği edebi metinlerin anlaşılması noktasında büyük önem taşır. Kaldı ki bazı deyimler zaman içerisinde kullanılmaz olmuş, halkın dilinden çekilmiştir ama halen metinlerde kayıtlıdır. Böylesi durumlarda büyük bir çabayla dilin tarihi derinliklerine inilmeli ve o deyimi kullanan insanların ne demek istediğini ortaya koymak için gayret gösterilmelidir. Bu çalışmada da günümüzde kullanılmayan deyimlerden biri olan "baş oynamak" deyimi ele alınmıştır. Deyimin geçtiği beyitlerden örnekler tespit edilmiş, anlam dünyası ve kullanımı üzerinde durulmuştur. Bu sayede klasik edebiyatımızda kullanılan bir deyim daha gözler önüne serilmiş ve kadim şiirimizi anlama veya metin şerhi gibi çabalar için bir katkı sunulması düşünülmüştür. Divan şiirinde aşığın gözü karalığını, canını feda etmeyi göze almasını hatta sevgili için başını zevkle vereceğini ifade eden bu deyim şairlerimiz tarafından yaygın bir şekilde kullanılmıştır ve beyitlerde beliğ birçok örneğine rastlanılmaktadır.

Öz: Türk Dil Kurumunun yayımlamakta olduğu Türkçe Sözlük'te veryansın sözünün ve veryansın etmek deyiminin günümüzdeki kullanımları ve tanımları bu yazıda ele alınmıştır. İlk baskı Türkçe Sözlük'ten itibaren veryansın sözünün anlam değişmeleri dikkat çekmektedir. Günümüz Türkçesinde veryansın sözü ve bu sözün içinde yer aldığı deyim yeni anlamlar kazanmıştır. Bu anlam değişimlerinin ve sözlükte tanımlanmalarının incelendiği çalışmada sözcüğün yapım türü, kökeni, tarihsel dönemlerdeki kullanım biçimleri ele alınmıştır. Edebî dilden, yazılı kaynaklardan ve derlemden elde edilen veriler ışığında veryansın sözcüğünün ve veryansın etmek deyiminin güncel tanımları yapılmıştır.

Abstract: The current usage and definitions of the word 'veryansın' and the idiom 'veryansın etmek' (to destroy without mercy) in the Turkish Dictionary which is published by the Turkish Language Society, are discussed in this paper. From the first edition of the Turkish Dictionary, the semantic changes of these words attention draw attention. In contemporary Turkish, this word and the phrase in which it takes place have gained new meanings. In this work, how these meaning changes and their definitions in the dictionary are examined, the type, origin and usage forms of the word in historical periods are discussed. In the light of the data obtained from the literary language, written sources and corpus, new definitions of the word 'veryansın' and the idiom 'veryansın etmek' (to destroy without mercy) are made.

Deyimler, bir konuşma topluluğunun üyeleri tarafından paylaşılan gerçekler, inançlar, kültürel modeller ve doğal olaylar gibi olguları ortaya çıkardığı söylenen eğretilemeli ifadelerdir (Ammer 1989 ve Makkai 1987; Akt: Cacciari ve Tabossi, 1993: xi). “Gerçek anlamından farklı anlam(lar) taşıyan, anlatıma çekicilik katan ve genellikle birden çok sözcük içeren dilsel anlatımlar” (Korkmaz 1992, Püsküllüoğlu 1998, Sinan 2001, Aksoy 2007, Aksan 2007, Stomatov 2007, Vardar, 2002: 71 vb.) olarak betimlenen bu ifadeler, Türkçede genellikle sözdizimsel (örn. Demir, 2008) ve anlambililimsel (örn. Uzun, 1991) düzlemde incelenmektedir. Türkçe deyimlerin edimbilimsel düzlemde incelendiği tek çalışma, bilindiği kadarıyla, Akar (1991)’dir. Çalışmamızda temel aldığımız Ercan ve Can’ın (2015) çıkış noktasını oluşturan ancak daha sonra farklı bir boyuta taşınan Akar’ın görüşüne göre, Türkçe deyimler içerdikleri belirleyici üyeler saptanarak listelenmelidir. Ne var ki, “edimbilimsel” bir çözümleme ve listeleme önerisi olarak değerlendirilen bu görüş, bir deyimin belirleyici üye veya üyelerinin ilk yazıbirim(ler)i altında listelenmesinin uygun olacağı yönündedir. Söz gelimi Akar, bir ayağı çukurda olmak deyiminin üyelerinden birinin ayak diğerinin çukur olduğunu ve bu deyimin  >a< ve >ç< yazıbirimleri altında yer alması gerektiğini savunmaktadır (1991: 10). Ercan ve Can (2015) ise, deyimlerin edimbilimsel olarak ulamlaştırılmaları ve deyimlerin belirleyici üyelerinin ilk yazıbirimi altında değil, temsil ettikleri ulamlar ekseninde deyim sözlüklerinde yer almaları gerektiğini öne sürmüş, bu sayede Türkçenin kavram haritasının çıkartılması ve Türkçede herhangi bir kavram ya da ulama yönelik deyim(ler)e ulaşmak isteyen okuyucu, öğrenici, araştırmacı, yazar vb. için daha işlevsel bir kazanım elde edilebileceğini savlamışlardır. Araştırmacıların savunularını hayata geçiren ilk basamak niteliğindeki çalışmamız, deyim sözlüklerinde >a< yazıbirimi altında yer alan Türkçe deyimlerin edimbilimsel olarak ulamlaştırılmasını amaçlamaktadır. Bu amaçla, Türkiye’de 2000 sonrası yayınlanan 5 adet deyim sözlüğü veri tabanı olarak seçilmiş, söz konusu sözlüklerde >a< yazıbirimi altında yer alan tüm Türkçe deyimler incelenmiş ve edimbilimsel olarak ulamlaştırılmıştır.
KURAMSAL ÇERÇEVE
Türkçe Deyim Sözlükleri, yukarıda da kısaca sözünü ettiğimiz gibi, deyimlerin ilk yazıbirimi temel alınarak alfabetik olarak sıralanmasıyla oluşturulmaktadır. Söz gelimi bir deri bir kemik kalmak deyiminin ilk yazıbirimi >b<’dır ve deyim sözlüklerinde bu yazıbirimin altında listelenmektedir; oysa kavramsal içeriği “zayıflık” ile ilgilidir. Bu listeleme biçemine eleştirel yaklaşarak Türkçede herhangi bir kavram ya da ulama yönelik deyimler konusunda araştırma yapmak ya da söz konusu deyimleri öğrenmek isteyen kişilerin gereksinim duydukları bilgiye kolay bir biçimde ulaşmaları için deyimlerin edimbilimsel ulamlarının ortaya konması gerektiğini savunan Ercan ve Can, Türkçede “erkek”e gönderimde bulunan deyimleri incelemiş ve içerisinde “erkek” sözcüğü geçen sadece 17 deyimin olduğunu; ancak (i) içinde “erkek” sözcüğü geçmediği halde “erkek”e gönderimde bulunan (çöplük horozu; ağalık vermekle, yiğitlik vurmakla, vb.) 138 deyim daha bulunduğunu; (ii) içinde “erkek” sözcüğü geçen 17 deyimden 10 tanesinin aslında “erkek”e değil, kadına gönderimde bulunan deyimler (elinin hamuruyla erkek işine karışmak; erkek düşkünü; erkek Fatma, vb.) olduğunu; bu yüzden de KADIN edimbilimsel ulamının altında yer alması gerektiğini; (iii) 17 deyimden 5 tanesinin ise, hem “kadın”a hem de “erkek”e gönderimde bulunduğunu, bu yüzden hem KADIN hem de ERKEK edimbilimsel ulamlarının altında yer alması gerektiği görüşünü ortaya atmaktadırlar (2015: 81-82). 
Ulaşılan bulgular çerçevesinde deyim sözlüklerinin edimbilimsel olarak yeniden düzenlenmesinin gerekli ve önemli olduğu görüşünde olan  araştırmacılar, bu türden bir düzenlemenin Türkçenin anadil ve yabancı dil olarak öğretilmesi için ders materyallerinin geliştirilmesine ve anlambilimsel ağ araştırmalarını da kapsayan bilgisayarlı dilbilim çalışmaları için Türkçenin kavram haritasının çıkartılmasına büyük katkı sağlayacağını savunmaktadırlar. Söz konusu araştırmayı izleyen bu çalışmada, deyim sözlüklerinde >a< yazıbirimi altında sıralanan Türkçe Deyimler edimbilimsel olarak ulamlaştırılmaktadır; bu nedenle çalışmamız daha önce alfabetik düzenleme gözetilerek oluşturulan Türkçe Deyim Sözlükleri’nin yeniden düzenlenmesi gerektiği görüşünü hayata geçiren bir çalışma niteliği taşımaktadır.

Deyimler, bir konuşma topluluğunun üyeleri tarafından paylaşılan gerçekler, inançlar, kültürel modeller ve doğal olaylar gibi olguları ortaya çıkardığı söylenen eğretilemeli ifadelerdir (Ammer 1989 ve Makkai 1987; Akt: Cacciari ve Tabossi, 1993: xi). “Gerçek anlamından farklı anlam(lar) taşıyan, anlatıma çekicilik katan ve genellikle birden çok sözcük içeren dilsel anlatımlar” (Korkmaz 1992, Püsküllüoğlu 1998, Sinan 2001, Aksoy 2007, Aksan 2007, Stomatov 2007, Vardar, 2002: 71 vb.) olarak betimlenen bu ifadeler, Türkçede genellikle sözdizimsel (örn. Demir, 2008) ve anlambililimsel (örn. Uzun, 1991) düzlemde incelenmektedir. Türkçe deyimlerin edimbilimsel düzlemde incelendiği tek çalışma, bilindiği kadarıyla, Akar (1991)’dir. Çalışmamızda temel aldığımız Ercan ve Can’ın (2015) çıkış noktasını oluşturan ancak daha sonra farklı bir boyuta taşınan Akar’ın görüşüne göre, Türkçe deyimler içerdikleri belirleyici üyeler saptanarak listelenmelidir. Ne var ki, “edimbilimsel” bir çözümleme ve listeleme önerisi olarak değerlendirilen bu görüş, bir deyimin belirleyici üye veya üyelerinin ilk yazıbirim(ler)i altında listelenmesinin uygun olacağı yönündedir. Söz gelimi Akar, bir ayağı çukurda olmak deyiminin üyelerinden birinin ayak diğerinin çukur olduğunu ve bu deyimin  >a< ve >ç< yazıbirimleri altında yer alması gerektiğini savunmaktadır (1991: 10). Ercan ve Can (2015) ise, deyimlerin edimbilimsel olarak ulamlaştırılmaları ve deyimlerin belirleyici üyelerinin ilk yazıbirimi altında değil, temsil ettikleri ulamlar ekseninde deyim sözlüklerinde yer almaları gerektiğini öne sürmüş, bu sayede Türkçenin kavram haritasının çıkartılması ve Türkçede herhangi bir kavram ya da ulama yönelik deyim(ler)e ulaşmak isteyen okuyucu, öğrenici, araştırmacı, yazar vb. için daha işlevsel bir kazanım elde edilebileceğini savlamışlardır. Araştırmacıların savunularını hayata geçiren ilk basamak niteliğindeki çalışmamız, deyim sözlüklerinde >a< yazıbirimi altında yer alan Türkçe deyimlerin edimbilimsel olarak ulamlaştırılmasını amaçlamaktadır. Bu amaçla, Türkiye’de 2000 sonrası yayınlanan 5 adet deyim sözlüğü veri tabanı olarak seçilmiş, söz konusu sözlüklerde >a< yazıbirimi altında yer alan tüm Türkçe deyimler incelenmiş ve edimbilimsel olarak ulamlaştırılmıştır.
KURAMSAL ÇERÇEVE
Türkçe Deyim Sözlükleri, yukarıda da kısaca sözünü ettiğimiz gibi, deyimlerin ilk yazıbirimi temel alınarak alfabetik olarak sıralanmasıyla oluşturulmaktadır. Söz gelimi bir deri bir kemik kalmak deyiminin ilk yazıbirimi >b<’dır ve deyim sözlüklerinde bu yazıbirimin altında listelenmektedir; oysa kavramsal içeriği “zayıflık” ile ilgilidir. Bu listeleme biçemine eleştirel yaklaşarak Türkçede herhangi bir kavram ya da ulama yönelik deyimler konusunda araştırma yapmak ya da söz konusu deyimleri öğrenmek isteyen kişilerin gereksinim duydukları bilgiye kolay bir biçimde ulaşmaları için deyimlerin edimbilimsel ulamlarının ortaya konması gerektiğini savunan Ercan ve Can, Türkçede “erkek”e gönderimde bulunan deyimleri incelemiş ve içerisinde “erkek” sözcüğü geçen sadece 17 deyimin olduğunu; ancak (i) içinde “erkek” sözcüğü geçmediği halde “erkek”e gönderimde bulunan (çöplük horozu; ağalık vermekle, yiğitlik vurmakla, vb.) 138 deyim daha bulunduğunu; (ii) içinde “erkek” sözcüğü geçen 17 deyimden 10 tanesinin aslında “erkek”e değil, kadına gönderimde bulunan deyimler (elinin hamuruyla erkek işine karışmak; erkek düşkünü; erkek Fatma, vb.) olduğunu; bu yüzden de KADIN edimbilimsel ulamının altında yer alması gerektiğini; (iii) 17 deyimden 5 tanesinin ise, hem “kadın”a hem de “erkek”e gönderimde bulunduğunu, bu yüzden hem KADIN hem de ERKEK edimbilimsel ulamlarının altında yer alması gerektiği görüşünü ortaya atmaktadırlar (2015: 81-82). 
Ulaşılan bulgular çerçevesinde deyim sözlüklerinin edimbilimsel olarak yeniden düzenlenmesinin gerekli ve önemli olduğu görüşünde olan  araştırmacılar, bu türden bir düzenlemenin Türkçenin anadil ve yabancı dil olarak öğretilmesi için ders materyallerinin geliştirilmesine ve anlambilimsel ağ araştırmalarını da kapsayan bilgisayarlı dilbilim çalışmaları için Türkçenin kavram haritasının çıkartılmasına büyük katkı sağlayacağını savunmaktadırlar. Söz konusu araştırmayı izleyen bu çalışmada, deyim sözlüklerinde >a< yazıbirimi altında sıralanan Türkçe Deyimler edimbilimsel olarak ulamlaştırılmaktadır; bu nedenle çalışmamız daha önce alfabetik düzenleme gözetilerek oluşturulan Türkçe Deyim Sözlükleri’nin yeniden düzenlenmesi gerektiği görüşünü hayata geçiren bir çalışma niteliği taşımaktadır.