Kazakh Language

Though of the same genre, two comparable proverbs from a given culture can operate in two distinct communicative spheres. Using an approach called discourse ecology, I explore the intertextual dynamics, semantics, and usage of two Kazakh proverbial calls to action. I consider the meaning and cultural background for each proverb. Based on searches of social media and a Kazakh corpus of news articles, I argue that one proverb operates in mass-media whereas the other is limited to use in interpersonal conversation and online chat forums. I conclude with considerations of the contrasting roles that the two comparable proverbs play in terms of representative and frame-aligning discourse for contemporary Kazakhs.

В 1937 году в застенках НКВД сталинские палачи расстреляли гордость казахского народа – Ахмета Байтурсынова. Байтурсынов занимает в душе казахского народа самое почетное место и, что особенно впечатляет, непосредственно рядом с Абаем. Он воплотил на практике мечту Абая о достойном человеке и с абсолютной точностью подтвердил пророчество Некрасова: «Судьба ему готовила путь славный, имя громкое – народного заступника, чахотку и Сибирь». Он явился выдающимся деятелем национально-освободительного движения.
Неукротимый дух Байтурсынова удивительным образом гармонично синтезировал в себе и дух Абая, и дух Костюшко, и дух Огиньского, и дух Лермонтова, и дух Шевченко, и дух Некрасова. К такому выводу нетрудно прийти после внимательного прочтения его стихотворений, которые здесь впервые приводятся в переводе Сулейманова М.-Х. на русский язык.

Özet: Bu çalışma, Macar zoolog, etnograf, gezgin ve aynı zamanda Asya araştırmacısı György Almássy'nin 1900 yılında Türkistan çevresinde, Kara-Kırgızlar ve Kazaklar arasında kaldığı süre içerisinde özellikle Kara-Kırgızlar (bugünkü Kırgızlar) ile ilgili yapmış olduğu gözlemlerini ve tutmuş olduğu notlarını aktardığı " Kara-Kirgiz Nyelvészeti Jegyzetek " adlı makalesinin Macarcadan Türkçeye çevirisidir. 1 Almássy, bu yolculuğu sonucunda, bu yazıda bazılarının isimlerine de yer verdiği ve birçoğu ilk kez keşfedilen yaklaşık 20.000 hayvan türünü (çoğu kuş) belirlediği bir koleksiyon oluşturmuştur. Bu makale, özellikle Kara-Kırgızların/Kırgızların yaşadıkları coğrafyayla ve dilleriyle ilgili bilgilerin, kökenleriyle ilgili anlatıların, günlük yaşamda kullandıkları malzemelerin adlarının, halk edebiyatından bazı örneklerin sunulduğu ve küçük bir kavramlar sözlüğünün de bulunduğu çok yönlü ve önemli bir çalışmadır.

Özet
Tatarlar ve Kazaklar arasında geçmişten günümüze daima sıkı ilişkiler olagelmiştir. Tatarlar tüccar, öğretmen, tercüman gibi meslekleri yaparak Kazak bozkırlarında her zaman var olmuşlardır. Dolayısıyla bu iki Türk halkı arasında eğitim,  kültür, ticaret alanlarında devamlı bir ilişki söz konusudur. Kazaklar arasında Cedit hareketinin yayılmasında da Kazan merkezli etkinin rolü büyüktür. Bütün bu etkileşimler nedeniyle Kazak hayatında eğitimde, edebiyatta ve kültürel alanda Tatar etkisini gözlemlemek mümkündür.
Abdürreşid İbrahim XX. yüzyıl Türk Dünyası’nın önemli şahsiyetlerindendir. Çok küçük yaşta öksüz kalmasına rağmen kendi çabasıyla Medine’de eğitimini tamamlayarak Rusya’ya dönmüş ve Rusya Türklerinin 1905-1917 yılları arasındaki siyasî ve sosyal hareketlerinde önemli faaliyetlerde bulunmuştur. Kendisinin çıkardığı Mir’ât, Ülfet, Teârüf-i Müslimin, İslam Dünyası gibi gazete ve dergilerin yanı sıra Rusya, Azerbaycan ve Türkiye’de çıkmış Şark-i Rus, Hayat, Beyânülhak, Sırât-ı Müstakîm, Sebîlürreşad gibi süreli yayınlarda da çok sayıda makalesi neşredilmiştir. Hayatının önemli bir bölümünü seyahatlerde geçirmiştir. Özellikle Kazan-İstanbul-Tokyo üçgeninde yaptığı faaliyetler ve geride bıraktığı eserlerle Türk Dünyası’nın önemli bir şahsiyeti olarak Türk kültür tarihinde yerini almıştır.
Abdürreşid İbrahim’in önemli eserlerinden biri Tercüme-i Halim adlı eseridir. Abdürreşid İbrahim bu eseri iki kısım halinde yazmış ama yalnızca birinci kısım neşredilebilmiştir. Abdürreşid İbrahim’in bu eseri 2017’de İsmail Türkoğlu tarafından Türkiye’de yayımlanmıştır. Bildiride Tercüme-i Halim Ya Ki Başıma Gelenler adlı bu eserde Abdürreşid İbrahim’in Kazak halkıyla ilgili izlenimleri ele alınacaktır. Genç bir medrese öğrencisi iken Kazaklar arasında öğretmen olarak bulunan Abdürreşid İbrahim’in kardeş Kazak halkına dair düşünceleri bildiride ortaya konulmaya çalışılacaktır.   
Anahtar Sözcükler: Tatar, Kazak, Abdürreşid İbrahim, Kazak kültürü, Türk Dünyası.

KAZAKHS in the BOOK of TATAR-TURKISH SCHOLAR ABDÜRREŞİD İBRAHİM’S TERCÜME-İ HALİM YA Kİ BAŞIMA GELENLER
Abtract
Tatars and Kazakhs have strong relationship from past to present. Tatars have existed in Kazakhs steppe namely merchant, teacher, interpreter profession groups. Hence two turkish people have permanent relationship in the fields of education, culture and trade. Kazan centered effects have important role in expansion of Cedit movement. Because of these interactions, tatar effects can be observed in Kazakhs’s education, literature and culture.
Abdürreşid İbrahim is significant person in Turkic World of XX. Century. Although he was orphaned in his early childhood, he completed his education in Medinah by his own efforts and turned back to Russia. He became involved political and social activities in 1905-1917 among Russian Turks. Alongside the journals and newspapers published by himself like Mir’ât, Ülfet, Teârüf-i Müslimin, İslam Dünyası, he published many articles in Russian, Azerbaijanian and Turkish periodicals like Şark-i Rus, Hayat, Beyânülhak, Sırât-ı Müstakîm, Sebîlürreşad.  He has traveled in important parts of his life. İbrahim took his place as a significant person of Turkic World in Turkish cultural history with his works and activities in Kazan, İstanbul and Tokio.
One of the important works of Abdürreşid İbrahim is Tercüme-i Halim. İbrahim wrote this book as two parts but it has been published only one part. The book was published by İsmail Türkoğlu in 2017 in Turkey. In this proceeding, impressions of Abdürreşid İbrahim about the Kazakhs in Tercüme-i Halim Ya Ki Başıma Gelenler will be addressed.  When he was a madrasah student, he taught school among Kazakhs. It will be put forward his thoughts about Kazakh people this proceeding.
Key words: Tatar, Kazakh, Abdürreşid İbrahim, Kazakh culture, Turkic World.

УДК 929.5
ББК 63.2
А 51

Алпысбес М.А.

А 51 Шежире казахов: источники и традиции. (Учебник для вузовских и послевузовских спецкурсов). – Астана, ИП «BG-Print», 2013. – 240 с.

ISBN 978-601-7376-05-5

Задача данной книги – донести до читателя отдельные итоги изучения шежире
казахов, исследуемое автором в качестве генеалогической памяти и исторического источника, как культурной традиции и самобытной формы историознания казахского народа.
Материалы шежире содержат в себе сведения о генеалогии в виде рассказов,
списков, схем, которые дают информацию о характере системы родства и свойства народа, родоплеменных и субэтнических группах, а также о известных исторических личностях вкупе с родословными элитарной части казахского общества – торе, ходжей.
В трудах дореволюционных авторов шежире представлена как совокупность
историко-генеалогических материалов и использовалась в целях изучения обычного права, родового быта и этнического состава населения степи.
Книга рассчитана на преподавателей, научных работников, историков, филологов, философов, этнографов, краеведов, а также на всех интересующихся проблемами развития устных знаний, исторической традиции и вопросами генеалогии.

Рецензенты:
Абусеитова М.Х., д.и.н., профессор
Кумеков Б.Е., д.и.н. РК, профессор, академик НАН РК

This paper compares the radically different attitudes towards bilingualism and the Russian language after the fall of the Soviet Union. It attempts to classify Central Asian countries into two broad categories based on how they have pursued bilingual education policies in the post-Soviet era: “Russian retainers” that have sought to retain Russian bilingualism along with national languages, and “Russian rejecters” that have rejected and replaced the primacy of the Russian language in order to strengthen national identities.

To lay the framework of this argument, this paper begins by reviewing the dualistic nature of language and education policies of the Soviet Union, with particular attention placed on acquisition, corpus, and status building efforts of both Russian and national languages. It also examines how bilingualism developed as a byproduct of Soviet policy in Central Asia rather than a purposefully planned facet of Soviet society.

Тілендиев Нұрғиса Атабайұлы (1 сәуір, 1925 ж - 15 қазан, 1998 ж) – қазақтың әйгілі күйші композиторы, дирижер, дәулескер домбырашы. Қазақ КСР халық әртісі (1975 жыл), КСРО халық әртісі (1984 жыл), халық қаһарманы (1998 жыл).
Туып өскен жері - Алматы облысының Іле ауданына қарасты Шилікемер ауылы. Топырақ бұйырған жері Жамбыл кесенесінің іргесі.
Мәскеудің П.И.Чайковский атындағы консерваторисының дирижерлік факультетін (проф. Н.П. Аносовың класы бойынша) бітірді. Қазақтың Абай атындағы опера және балет театрында (1953-1961), қазақтың Құрманғазы атындағы Мемлекеттік Академиялық халық аспаптар оркестрінде (1961-1964) және тікелей өзінің ұйымдастыруымен дүниеге келген «Отырар сазы» халық аспаптары оркестрінде (1981-1998) бас дирижер қызметін атқарды. Сондай ақ, 1968 жылдың «Қазақфильм» киностудиясы музыка редакциясының бас редакторы болып істеді. Қазақстанның халық әртісі, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының иегері, КСРО ның халық әртісі. Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығымен Н.Тілендіұлына 1998 жылы «Халық Қаһарманы» атағы берілді.
One of the main musical instruments of Kazakh nation is dombyra (dombra). Here is the the musical notes of "Alkissa" kui (traditional musical composition) written by talented Kazakh composer and diriger - Nurgissa Tlendiyev.

Kazak Türkçesi 20. yüzyılın başlarından
1929’a kadar Arap harfleriyle yazılmış, 1929-
1940 yılları arasında Lâtin harflerine geçilmiş,
1940 yılından günümüze ise Kiril alfabesi ile yazılagelmiştir.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan
Nazarbayev, Egemen Kazakistan gazetesinde 12
Nisan 2017 tarihinde yayımlanan “Bolaşaqqa
Bağdar: Ruhani Janğıruw” (Geleceğe Doğru Yol:
Manevi Canlanma) başlıklı makalesinde Kazakistan’ın
2025 yılına kadar Lâtin alfabesine geçmesi
gerektiğini öngörmüş, bu konuyla ilgili halkın ve
bilim adamlarının görüş belirtmesini istemiştir.
Buna göre Kazakistan’da 2018 yılından itibaren
kademeli bir şekilde Lâtin harflerine geçilmesi
planlanmaktadır. Bu minvalde Kazakistan’ın çeşitli
yerlerinde bilimsel toplantılar düzenlenmiş
ve Kazak bilim adamlarının konuyla ilgili görüşlerine
başvurulmuştur. Bir grup bilim adamı
Kiril alfabesinde kalma gerekliliğini savunurken
bir grup da Lâtin alfabesine geçilmesi gerektiğini
belirtmektedir. Bir başka önemli konu ise Kazak
Türkçesi için nasıl bir Lâtin alfabesinin benimsenmesi
gerektiği konusudur.
Bu çalışmada Kazakçanın niçin Lâtin
harfleriyle yazılması gerektiği ve Kazakça için
nasıl bir Lâtin alfabesi benimsenmesi gerektiği
açıklanmaya çalışılacak ve Türk dünyası için
ortak dilin önemine vurgu yapılacaktır. Bununla
beraber konuyla ilgili Kazakistan’daki sıcak gelişmeler, önerilen Latin alfabesi teklifleri hakkındada bilgiler verilecektir

УДК 950/574/+398.22/=943.42/+8-394/093.6/                                 
На правах рукописи

АЛПЫСБЕС МАХСАТ АЛПЫСБЕСҰЛЫ

ИСТОРИЯ КАЗАХСТАНА В КАЗАХСКОМ ШЕЖИРЕ
(МЕСТО ШЕЖИРЕ В ИЗУЧЕНИИ ИСТОРИИ)

Специальность 07.00.02 – Отечественная история
(История Республики Казахстан)

АВТОРЕФЕРАТ
диссертации на соискание учeной степени
кандидата исторических наук

Республика Казахстан
Караганда
1999

ТҮЙIН

АЛПЫСБЕС МАҚСАТ АЛПЫСБЕСҰЛЫ

Қазақ шежiресiндегi Қазақстан тарихы
(Тарихтың зерттелуiндегi шежiренің орны)

Мамандық 07. 00. 02 – Отан тарихы
(Қазақстан Республикасының тарихы)

ХIХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың бас кезi қазақ шежiресiнiң жазба дәстүрiнiң қалыптасу уақыты болып табылады. Осы дәстүрдiң негiзiн салғандар Құрбанғали Халид, Шаhкерiм Құдайбердiұлы және Мәшhүр Жүсiп. Көне заманнан келе жатқан көшпелiлер шежiрешiлдiгi немесе ауызша далалық тарихология дәстүрiнiң жалғасы – осы жазба шежiре дәстүрi. Ауызша және жазба шежiрешiлдiк өзiнiң бойы на сан ғасырлар жасалған түркi-моңғол көшпелi этностарының тарихи аңыздары мен түрлi мифтiк сюжет түрiнде жеткен қалың тарихи дерек қабаттарын сақтайды. Жазба дәстүрi ауызша шежiреге тән ерекшелiктерге ие. Сөйтсе де, жазба дәстүрiнде үш бағыт сезiледi. Мысалы, Шаhкерiмнiң - батыс, ал Құрбанғалидың шығыс дәстүрiне жақын болуын салыстырмалы талдаудан байқауға болады. Мәшhүр Жүсiптiң еңбектерi тек қазақы тарихи таным негiзiне сүйенiп жазылғаны себептi бiз оны дәстүрлi бағыт өкiлi деп бiлемiз.
Шежiреге қатысты терминдердi этимологиялық зерттеу “шежiре” ұғымының түркi-моңғол халықтарына ортақ “есте сақтау, жатқа бiлу, ес-сана” мағынасына жақын екенiн анықтады. Шежiре – ол бұқаралық тарихи ес-сана, оның сақтаушы, жинаушы, жалғастырушы және таратушылары шежiрешi-қариялар. Көшпелiлер шежiресiнiң ерекшелiгi – мұнда тарих, киелі әрi қасиеттi тұлғалар арқылы баяндалады.
Қариялар тарихи тұлға, кеңiстiк, уақыт және оқиға категорияларын пайдалану арқылы тарихи сана қалыптастырып, тарихи деректi мәңгiлiкке сақтауға тырысты. Зерттеу нәтижесi тарихи дәстүрдi таратушы шежiре-қариялардың қалыптастырған терминдiк аппараты болғанын көрсетедi. Шежiрешi қариялардың мәдени-әлеуметтiк мағынадағы қызметi интеллектуалдық маңызға ие.
Шежiрешiлдiк құбылысының функционалдық мәнiн зерттеу барысында шежiре құрамындағы генеологиялық бiлiмнiң қазақ қоғамын жүйелеудегi ролi айқындалды. Шежiре феноменi, өзiнiң көп салалы құбылыс екендiгiн көрсетедi. Генеологиялық кесте жүйелерi көшпелi қоғамның түрлi әлеуметтiк страттарын, туыстықтың таксономиялық деңгейлерiн, субэтникалық топтарды және қазақ iшiндегi басқа да кiрме руларды қамтиды. Зерттеуде генеологиялық бiлiмнiң дәстүрлi қоғамның саяси және идеологиялық өмiрiндегi орыны қарастырылады. Шежiре үлгiлерiндегi тарихи шындықты бұрмалау себептерi көрсетiледi. Қазақ шежiресiндегi айқын туыстық және жалған [фиктивтi/ немесе шартты туыстық қатынастары түрлi аңыз сюжеттерiмен дәлелденiп суреттеледi және рулық құрылымның зерттелуiне үлес қосады.
Бұл жұмыс қазақ шежiресiнiң отан тарихын зерттеудегi өте маңызды қызметiн ғылыми түрде жан-жақты дәлелдейдi.

SUMMARY

ALPYSBES MAKHSAT ALPYSBESULY

History of Kazakhstan in Kazakh shegyre
(Place of shegyre in learning of history)

Speciality 07.00.02 - State history
(History of Republic Kazakhstan)

The written variants of Kazakh shegyre represented in historical works of Kurbangaly Khalid, Shakarim Kudayberdyuly, Mashkhur Jusup Kopeev are continuation of narrative tradition steppe historiology. The end of the XIXth - beginning of the XX th centuries is time of developing of written tradition Kazakh shegyre. In a basis of narrative and written tradition of historical knowledge of the Kazakhs lay the multilayer layers of the historical items of information of Turk-Mongolian nations, in the form of myths and legendary plots in the historical legends. The interpretation of the historical past in the works of K. Khalid, S.Kudayberdyuly, M.J. Kopeev allows to reveal gravitation of historical sights: Shakarim - to western historiography, and Kurbangaly - to eastern. Historiography of Mashkhur Jusup is characterized by the traditionality.
The analysis of ethymology of the terms shows, that more solvent understanding of semantics of a word shegyre is from the Turk-Mongolian meaming of a word “memory”, rather than from Arabian meaming of a word “tree”. Shegyre is a collective historical memory, translated in time of shegyre-karya. The historical tradition of the people of Great Steppe of the Euroasian steppes is allocated by that its personicated character. The history is represented as personal and sacral.
The media of tradition realize the problems in business - immortalizing in memory the historical Person, Event, Time of the Person and historical Space. Extremely plenty of the various terms shegyre shows availability of the special terminological device. The media of historical tradition carried out socio-cultural activity of intellectual character.
The consideration of functional signicance shegyre has allowed to reveal fundamental role made in them genealogical knowledges. Shegyre represents the two-uniform phenomenon. It consists of the historical legend and genealogical schemes. Genealogical scheme include the subethnic groups of and groups biphenomenal origin, various social groups, taxonomic levels.
The research shows, that knowledge of genealogy played not last role in political and ideological life of traditional company. The materials of Kazakh shegyre allow to open signicance and patrimonial organization people of Kazakh’s Steppe in the best way.
The work, on a scientific material and approach shows comprehensively a very important role of Kazakh shegyre in learning of the state history.

Подписано в печать 24.05.99г.
Объем 1,8 усл.п.л. Тираж 100.
Отпечатано в РИО “Болашақ-Баспа”

Lexical comparisons between Turkic languages
provide useful information in the context of mutual
agreement and language learning. Since the corpus
studies on Turkic languages other than Turkish are
still in the development stage, it seems to be a
solution to use frequency lists in English which is the
dominant language of the Internet for interlingual
comparisons of those languages. Besides, in linguistic
studies which tested the Zipf's statistical theory, it
has been shown that the word frequencies are similar
in different languages. On the other hand, the
misleading of false friends (deceptive cognates),
which are common among Turkic languages, can be
minimized by reference to a third language. Despite
the existence of false equivalents, it is seen that the
most frequent 1000 words in contemporary Turkic
languages, may provide at least beginners level
mutual intelligibility for learners. And it should be
added that the alphabets and the scripting systems
also can support mutual intelligibility among Turkic
speaking peoples, If produced soundly.

ӘӨК 929.5
ББК 63.2
А 45
Пікір білдірушілер:
ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі,
т.ғ.д., профессор М.Қ. Әбусейітова
ҚР ҰҒА академигі,
т.ғ.д., профессор Б.Е.Көмеков


Алпысбес М.А. ҚАЗАҚ ШЕЖІРЕСІ: тарихнамалық-деректанулық зерттеу (монография). – Астана: BG-Print, 2013. – 380 б.


ISBN 978-601-7376-12-3


Кітаптың негізгі мәселесі – шежіре тарихнамасы мен деректері. Қазақ шежірелері генеалогиялық ақпарат жүйесін, дәстүрлі тарихи сана мен тарихи таным кешенін құрайды. Еңбектің теориялық және методо¬логиялық іргелі негізі ретінде тарихнамалық зерттеулер, деректану саласы бойынша жасалған отандық және шетелдік ғалымдардың салмақты тұжырымдары, ғылымда қалыптасқан тарихи-деректік сыныптау жүйесі алынған, талдаулар жасалынған.
Шежірелерде көне аңыздар, жер-су аты туралы, халықтың шығу тегі, рулардың қалыптасу тарихы туралы мәліметтер бар. Халықтың әйгілі тұлғалары – билер, хан, сұлтандар, мырзалар, батырлар, атақты ақындар туралы деректі де тек шежіре арқылы табуға болады. Халық шежірелері, ескі сөзі мен тарихи жырлары - қазақ қауымының рухани өмірі мен тұрмыс-тіршілігі туралы шындықты айтатын маңызды дерек көзі.
Кітап тарихшыларға және жалпы оқырман қауымға арналады.


ISBN 978-601-7376-12-3

  © Алпысбес М.А., 2013

АҢДАТПА
Бұл баяндамада қазақ халқының ұлттық жаңғыруының символы болып табылатын Алаш Орда әрекеті туралы айтылды. Баяндама, Алаш Орданың идеясын бойына сіңірген, Алар Орда әрекетін өзінің ғылыми және әдеби мұрасымен қолдаған, алайда, Сталиндік кезеңнің 1937 жылғы репрессиясының құрбаны болып, тәуелсіздіктен кейінгі кезеңде Қазақстанда есімі елімен қайта қауышып, еңбектері қайта зерттеле бастаған Қошке Кемеңгерұлының өмірбаяны мен шығармашылығына негізделген. Баяндамада Қешке Кемеңгерұлы туралы Түркияда жарияланған ғылыми зерттеулер мен еңбектер қарастырылды. Бұл ғылыми зерттеудің мақсаты – Түркияда жеткілікті деңгейде таныла қоймаған Қошке Кемеңгерұлының өмірі мен шығармашылығын таныту. Сондай-ақ, қазақтың жан-жақты ғалымы болып табылатын Кемеңгерұлының қазақ мәдениеті тарыхында алатын орны көрсетілуге тырысылды.
Түйін сөздер: Алаш Орда, Қошке Кемеңгерұлы, ұлттық болмыс, ұлттық жаңғыру, қазақ тарихы.
ÖZET
Bu bildiride, Kazak Türklerinin millî uyanış sembolü olan Alaş Orda Hareketi hakkında bilgiler verilmiştir. Bildiri, Alaş Orda fikriyatına sahip, Alaş Orda Hareketi’ni ilmî ve edebî mirasıyla destekleyen, ancak Stalin devrinin 1937’deki aydın katliamında katledilen, bağımsızlık döneminde Kazakistan’da yeniden sahiplenilerek üzerinde araştırmalar yapılan Koşke Kemengerulı’nın hayatı ve eserleri üzerine odaklanmıştır. Bildiride Koşke Kemengerulı hakkında Türkiye’de yapılan çalışmalara değinilmiştir. Çalışmada Türkiye’de yeterince tanınmayan Koşke Kemengerulı’nın hayatı ve eserlerini tanıtmak hedeflenmiştir. Çok yönlü bir Kazak aydını olan Kemengerulı’nın Kazak kültür tarihi içindeki yeri ortaya konulmaya çalışılmıştır.   
Anahtar Kelimeler: Alaş Orda, Koşke Kemengerulı, millî kimlik, millî uyanış, Kazak tarihi.

Тілендиев Нұрғиса Атабайұлы (1 сәуір, 1925 ж - 15 қазан, 1998 ж) – қазақтың әйгілі күйші композиторы, дирижер, дәулескер домбырашы. Қазақ КСР халық әртісі (1975 жыл), КСРО халық әртісі (1984 жыл), халық қаһарманы (1998 жыл).
Туып өскен жері - Алматы облысының Іле ауданына қарасты Шилікемер ауылы. Топырақ бұйырған жері Жамбыл кесенесінің іргесі.
Мәскеудің П.И.Чайковский атындағы консерваторисының дирижерлік факультетін (проф. Н.П. Аносовың класы бойынша) бітірді. Қазақтың Абай атындағы опера және балет театрында (1953-1961), қазақтың Құрманғазы атындағы Мемлекеттік Академиялық халық аспаптар оркестрінде (1961-1964) және тікелей өзінің ұйымдастыруымен дүниеге келген «Отырар сазы» халық аспаптары оркестрінде (1981-1998) бас дирижер қызметін атқарды. Сондай ақ, 1968 жылдың «Қазақфильм» киностудиясы музыка редакциясының бас редакторы болып істеді. Қазақстанның халық әртісі, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының иегері, КСРО ның халық әртісі. Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығымен Н.Тілендіұлына 1998 жылы «Халық Қаһарманы» атағы берілді.
One of the main musical instruments of Kazakh nation is dombyra (dombra). Here is the the musical notes of "Ata tolgau" kui (traditional musical composition) written by talented Kazakh composer and diriger - Nurgissa Tlendiyev.

In this study, we examined the subject of the subordinate clause in Kazakh Turkish on a corpus selected from contemporary Kazakh literature. By comparing the sentences we examined with Turkish, we tried to reveal the common and different aspects of the subordinate clauses in Kazakh Turkish and Turkish.
The study consists of five chapters. The introduction includes general information about language, Kazakh Turkish and Turkish and comparative linguistics and grammar studies. The first chapter focuses on syntax studies and classifications in Turkish and Kazakh Turkish and their perspectives and methods on syntax. The similarities and differences in terms of syntax of Turkish and Kazakh Turkish were tried to be revealed. The second chapter includes information about subordinate clause definitions, subordinate clause studies and subordinate clause classifications based on grammar studies in Turkey and Kazakhstan. This chapter also explains the theory of the subordinate clause based on the texts we take as basis. In the third chapter, the subordinate clauses determined in the texts were examined in terms of their structures and compared with Turkish. In the fourth chapter, subordinate clauses and elements of subordinate clauses were examined compared to main clause. The fifth chapter contains the elements of the subordinate clauses in the sample texts. The findings we obtained in our study were shown in the results chapter with examples. Translated forms of the texts that we took as basis in the study, their Turkish translations and the dictionary were added to the end of the study. The works employed in the study were presented as bibliography.

İNCE MEMED, ABAY YOLU, ÖTGEN KÜNLER ROMANLARI ESASINDA TÜRKİYE TÜRKÇESİ, KAZAK TÜRKÇESİ VE ÖZBEK TÜRKÇESİNDE KARŞILAŞTIRMALI FİİL ÇEKİMLERİ
Bu çalışmada yazıldıkları memleketlerin ve dönemlerin klasikleri arasına girmiş olan İnce Memed, Abay Yolu ve Ötken Künler romanlarından alınan örneklerle Oğuz grubu Türk yazı dillerinden Türkiye Türkçesi, Kıpçak grubu Türk yazı dillerinden Kazak Türkçesi ve Karluk grubu Türk yazı dillerinden Özbek Türkçesindeki çekimli fiillerin karşılaştırılması hedeflenmiştir. Çalışma dört ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde sırasıyla Türkiye Türkleri ve Türkiye Türkçesi, Özbek Türkleri ve Özbek Türkçesi, Kazak Türkleri ve Kazak Türkçesi hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde İnce Memed’in yazarı Yaşar Kemal, Abay Yolu romanının yazarı Muhtar Avezov, Ötgen Künler romanının yazarı Abdulla Kadiri tanıtıldıktan sonra bu romanların özetleri verilmiş ve Türk, Kazak ve Özbek edebiyatındaki önemleri üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde yerli ve yabancı Türkologların ve dilbilimcilerin yaptıkları fiil tanımları, Türkçede zaman, görünüş, kip ve kiplik kavramları irdelenmiştir. Dördüncü bölüm iki alt başlığa ayrılmıştır. Birinci başlık altında basit çekimlere ikinci başlık altında birleşik çekimlere yer verilmiştir. Tarihsel süreç içerisinde kip eklerinin Eski Türkçeden günümüz Kazak, Özbek ve Türkiye Türkçelerine nasıl intikal ettiği üzerinde durulmuştur.
Anahtar Sözcükler: Abay Yolu, çekimli fiil, İnce Memed, karşılaştırmalı dilbilim, Kazak Türkçesi, Ötgen Künler, Özbek Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Ötgen Künler.

COMPARATIVE VERB INFLECTION IN TURKEY TURKISH, KAZAKH TURKISH AND UZBEK TURKISH THROUGH THE NOVELS OF İNCE MEMED, ABAY YOLU, ÖTGEN KÜNLER
In the study, it has been aimed to compare finite verbs through the samples from the novels named as İnce Memed, Abay Yolu and Ötgen Künler which are considered to be as classics among their eras and countries as well as Turkey Turkish from Oghuz community Turkish written languages, Kazakh Turkish from Kypchak community Turkish written languages and Uzbek Turkish from Qarluq community Turkish written languages. The study consists of four main parts. In the first chapter, information about respectively Turkey Turks and Turkey Turkish, Uzbek Turks and Uzbek Turkish, Kazakh Turks and Kazakh Turkish have been given. In the second part, after the introduction of Yaşar Kemal writer of İnce Memed, Muhtar Avezov writer of Abay Yolu, and Abdulla Kadiri writer of Ötgen Künler, the summaries of these novels have been presented and have been put emphasis on the importance of these novels in Turkish, Kazakh and Uzbek literatures. In the third chapter, it has been given significance to tense, aspect, mode and modality notions in Turkish and verb descriptions defined by local and foreign Turcologists and linguistic scientists. The fourth part has been divided into two sub-titles. Simple verb inflection under the first title and compound verb inflection under the second title have been presented. It has been laid emphasis on how mode affixes are inherited from Old Turkish to present Kazakh, Uzbek and Turkey Turkish within the historical process. 
Keywords: Turkey Turkısh, Uzbek Turkısh, Kazakh Turkısh, İnce Memed, Abay Yolu, Ötgen Künler, verb inflection, comparative linguistics.

Жоңғар басқыншылығына қарсы жүргізілген қазақ халқының ұлт-азаттық соғысының ірі қолбасшысы Олжабай батыр Толыбайұлының (1709-1783) ерлігін еске алуға арналған «Ерлер есімі ұрпақтар есінде» атты халықаралық ғылыми-теориялық конференцияның материалдары, 2005 жылдың 23-24 мамыр. - Қарағанды 2005. ISBN 9965-745-27-7

Олжабай есен болса – ел аман / Жауапты редактор Алпысбес М.А. - Жоңғар басқыншылығына қарсы жүргізілген қазақ халқының ұлт-азаттық соғысының ірі қолбасшысыларының бірі Олжабай батыр Толыбайұлының ерлігін еске алуға арналған «Ерлер есімі ұрпақтар есінде» атты халықар. ғыл.-теор. конф. матер. (23-24 мамыр 2005 ж.). – Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2005. - 415б. 
ISBN 9965-745-27-7

Бұл жинаққа Олжабай батыр Толыбайұлының (1709-1783) өміріне, ерлік тарихына және жоңғар басқыншылығына қарсы қазақ халқының ұлт-азаттық соғысына, Сарыарқа өңірі мен қазақ халқының тарихына байланысты деректі мақалалар енді.
Жинақтағы ғылыми мақалалар әкімшіліктегі ішкі саясат бөлімінің мамандарына, тарихшыларға, этнографтарға, фольклортанушылар мен филологтарған арналған.

Редакциялық алқасы:
Көбеев Е.Қ., Қарағанды мемлекеттік университетінің ректоры, з.ғ.д., профессор (төраға); Жұмашев Р.М., Қарағанды мемлекеттік университетінің проректоры, т.ғ.д., профессор (төраға орынбасары); Мұхамеджанов К.Е., Қарағанды облысы әкімі; Буркеев М.Ж., ҚарМУ-ң ғылыми жұмыстар жөніндегі проректоры, х.ғ.д., профессор; Есенбаев М.Т., Ақмола облысының әкімі; Жұмабекова Р.М., Павлодар облысы әкімінің орынбасары; Ақбердина Г.У., Халықаралық «Невада-Семей» антиядролық қозғалысының хатшысы; Кентбеков С.Қ., ҚарМУ-ң тәрбие ісі және әлеуметтік мәселелер жөніндегі проректоры, т.ғ.к., доцент; Ан Е.В., ұйымдастыру-шаруашылық жұмыстар
жөніндегі проректор; Шотбакова Л.К., тарих факультетінің деканы, т.ғ.к., доцент; Жунусова Ж.Н., филология факультетінің деканы, фил.ғ.д., профессор; Cмагулова Г.М., тарих факультетінің ғылыми жұмыстар бойынша деканның
орынбасары, т.ғ.к., доцент; Бейсенбекова Н.А., археология, этнология және Қазақстан тарихы кафедрасының меңгерушісі, т.ғ.к., доцент; Рахимов Б.С., фил.ғ.д., профессор, қазақ әдебиеті кафедрасының меңгерушісі; Алпысбес М.,
археология, этнология және Қазақстан тарихы кафедрасының доценті, т.ғ.к. (жауапты редактор).

Сарапшылар:
Шаймұқанов Д.А., тарих ғылымдарының докторы профессор;
Рақымов Б.С., филология ғаламдарының докторы, профессор

In this doctoral dissertation, primarily the Kazakh dictionary of fifteen volume, Qazaq Ädebiy Tiliniñ Sözdigi, and the other dictionaries of Kazakh language were scanned, hence the vocabulary about horse harnesses in Kazakh was determined. These words were translated into Turkish and analyzed comparatively in terms of semantics, phonetics, morphology and etymology by using diachronic and syncronic methods. The vocabulary related to horse harnesses of Kazakh language classified as thematically has been compared with the periods of Old Turkic, Kharezmian Turkic, Kipchak, Chagatay and modern Kipchak dialects. The defined concepts are also considered and evaluated in socio-cultural terms. Etymological dictionaries of the Turkic language as well as etymology articles written on that concept were used in the etymological explanations about the words examined. The richness of Kazakh language vocabulary about horse harnesses can be considered as a manifestation of the nomadic lifestyle and steppe culture.

Книга представляет собой комплексное исследование праиндоевропейских корней в казахском языке в контексте общеисторического развития. Осуществлена их идентификация для 395 базовых понятий казахского языка с привлечением теории архетипов, теории мозговых структур Пиаже, принципов формальной и диалектической логики и ряда других прогрессивных методик. Методом
семантического и фонетического анализа реконструирован ряд ранее неизвестных праформ и выявлен словообразующий принцип глагола общего действия gʰ (каз. «қыл»). Научно подтвержден древний постулат: «Түгел сөздін түбі бір, түб атасы – Майқы би». Объясняются истоки феномена толерантности и веротерпимости казахов, позволившего Казахстану возглавить ОБСЕ в 2010 году.
Также выявлена культурно-генетическая преемственность от древних и древнейших насельников Великой степи. В целом труд научно доказывает беспочвенность искусственного деления и противостояния по языковому или этническому признаку. Авторы делают вывод, что свой праязык Европа может
изучать глубже, используя семантическое богатство индоевропейских архетипов в казахском языке, а свою предисторию – в контексте древней истории казахской степи. Работа открывает новые направления для дальнейших исследований в области лингвистики, филологии, философии, психологии, истории и искусствоведения.
Книга рассчитана на специалистов, а также на учащихся и всех, кто интересуется указанными отраслями знания.

This paper discusses some important issues related to the new Latin alphabet that was adopted for Kazakh in 2017 and modified in 2018. It presents the historical background and outlines the events which led to this script change in independent Kazakhstan. The article describes some typical opinions in the debate on the new alphabet. It also examines the utility and practicality of the alphabet from the viewpoint of the phonetic and phonological structure of Kazakh. The 2017 and 2018 versions as well as the first version of the Latin alphabet from 1928 are shown in the tables.

A visitor to Kazakhstan is struck by the dominance of Russian everywhere. A general impression is that both the official language and the first spoken language of non-Kazakhs and the majority of Kazakhs is Russian. Kazakh appears to play the role of  a secondary language in all major cities and regions dominated by Russians. A specialist in Turkic languages who before visiting Kazakhstan worked with some Kazakh literary or folklore texts but does not know the real situation of language is astonished that instead of genuine Kazakh words he read in these texts he hears Russian words and phrases in almost every utterance. Naturally there also exists a high standard variety of Kazakh, free of code-mixing and code-switching, but in most cases it functions in strictly limited situations. The attempt of this paper is to show linguistic behaviours of Kazakhs in Kazakh-Russian language contacts and to show the state of Kazakh in modern Kazakhstan.

Kazakh Turkish from the Kipchak branch of the Turkish and Turkey Turkish from the Oghuz branch of the Turkish are two important branches of the big Turkish language tree today. Thousands of works have been written and thousands of words have been spoken by using these two great dialects of Turkish, which are also used as state languages. Especially after the independence of Kazakhstan, an intense interest has been arosed for Kazakh Turkish and Kazakh literature, which attracted attention of Turkish readers and Turkish researchers due to its the rich presence of speech and the power of literary expression, in Turkey and many precious scientific studies have been revealed in this area. In this paper, bibliographic information related with sci-entific studies contucted on Kazakh Turkish and Kazakh literature in Turkey will be given.

İlkbaharın çiçek çiçek açtığı, yağmur yağmur coştuğu ve sel olup taştığı bu demde; dergimizin sayfaları arasında, bahar seli gibi yatağından taşan, kabına sığmayan soylu Türk şairi Sabir Rüstemhanlı’yı misafir etmenin derin hazzı ve sonsuz bahtiyarlığı içindeyiz... Dergimizin aboneleri ve dergimizi takip eden edebiyatseverler, Köroğlu dergisi ekibi olarak Türk Dünyasının ölmez edebi şahsiyetleri ile ilgili özel sayılar yaptığımızı hatırlayacaklardır. Sevindirici bir hal ki, bu özel sayılarımız, Kazakistan’dan Kosova’ya, Kırım’dan Kerkük’e kadar, bütün Türk Dünyasında güçlü bir aksi seda buldu ve bu durum elbette bizim bu yöndeki gayretlerimizi artırdı, Türk Dünyası edebiyatına hizmet etme istek ve arzumuzu kamçıladı, nihayet yeni bir özel sayıyı hazırlamamıza neden oldu. Bu güne kadar yayımladığımız her sayımızla, siz değerli okuyucularımızı Türk Dünyasının farklı diyarlarına götürmeyi amaçladık. Sesimizi şiirlere, ezgilere katıp havalandırdık ve sözün kanatlarıyla sizin selamlarınızı Türk ellerine; oradaki kardeşlerimizin dost selamlarını da sizlere taşımaya çalıştık. Bu sayımızla da hem sizleri yeniden kardeş ülkemiz Azerbaycan’a götürmeyi, kardeş edebiyatımızın görkemli şair, yazar ve fikir adamı Sabir Rüstemhanlı’yı sizlere daha yakından tanıtmayı; hem de bu sayımızla, büyük şairin 70. doğum yıldönümü kutlamalarına iştirak etmeyi istedik. Sabir Rüstemhanlı bir şair, yazar ve fikir adamı olarak öne çıksa da, temelde bir aksiyon ve mücadele adamıdır. Bu nedenle de o, sanatını ve hayatını milletinin bekasına adamış ve bu amaçla “söz”ü bayrağa çevirerek milletin ruhundaki en yüksek burçlara dikmeyi başarmış, sırası geldiğinde de eserleriyle ihtilala hazırladığı milletin önüne düşerek, düşüncelerini Azatlık Meydanında ete kemiğe büründürmüş bir şairdir. Bu sayımızda, başkalarının söz söylemeye cesaret edemediği bir dönemde “söz”ü bayrağa çevirerek komünizmin son dişlerini söken, azatlığa giden yolda korkusuzca ilerleyen, Azerbaycan semalarına yeniden azatlık bayrağı çeken, bu büyük edebi ve siyasi şahsiyetin destansı hayat hikâyesini, bayraklaşan şiirlerini, milli ruhu ayakta tutan makalelerini bulacak; dostlarının onun hakkında yazdıklarını okuyacaksınız. Ömrünü millet uğrunda mücadeleye adayan ve nerdeyse yarım asırdır, şiir, roman ve deneme türlerinde dev eserler veren; öte yandan düşüncelerini aksiyona çevirerek Bağımsız Azerbaycan’ın yeniden ihyasında öncü rol oynayan bir devlet adamını, seksen sayfalık bir dergiyle okuyuculara tanıtmanın çok zor olduğunun bilincindeyiz. Bu seksen sayfalık dergiyle okuyucularımızın zihnine bir büyük şair ve devlet adamının resmini nakşetmeyi; dergimizin imkânları ölçüsünde, onu okuyucularımıza daha yakından tanıtmayı amaçladık. Amacımıza ulaşmışsak, ne mutlu bize... Dergimizin bu sayısında, Sabir Rüstemhanlı’nın düşünce yüklü, mücadele ruhlu, ritimli ve ahenkli şiirlerini orijinal haliyle, yayımlamayı ve okuyucunun anlamakta zorlanacağı bazı kelimeleri de dipnotlarla açıklamayı düşünmüştük. Ancak Sabir Bey: “Şiirlerim defalarca Türkiye Türkçesi ile yayımlansa da; ben bu şiirlerin Azerbaycan Türkçesi mi Türkiye Türkçesi mi olduğuna karar veremedim. Maalesef önceki aktarmalar, benim gönlümce değildi. Ben şiirlerimin nitelikli bir aktarımla, Türkiye Türkçesinde nasıl seslendiğini görmeyi çok istiyorum,” deyince, onun şiirlerini Türkiye Türkçesinde yayımlamanın bir vefa borcu olduğunu düşündük. Azerbaycan edebiyatından çeviriler konusunda Türkiye’deki en yetkin kalem olan dergimiz yazarlarından İmdat Avşar’ın Türkçeye uygunlaştırdığı şiirlerin, Sabir Beyin gönlünce olacağından emin olduğumuzu belirtmek isteriz.  Sözümüzün sonunda, bu sayımızı yayına hazırlayan dergimiz yazarlarından ve Azerbaycan edebiyatının tercümesinde ve Türkiye’deki tebliğinde öncü rol oynayan İmdat Avşar’a, desteklerinden dolayı Ömer Küçükmehmetoğlu’na teşekkür ediyoruz.

Köroğlu dergisi olarak Avrasya coğrafyasının belirli sahalarından ve ülkelerinden seçkin yazarları ve eserleri, okuyucularımızın daha önceki sayılardan bildiği üzere, her ay dergimiz sayfalarında neşretmekten bahtiyarlığımızı bildirir ve gelen eleştirilerle ne kadar doğru bir yolda olduğumuzu bize hissettirmiş olduğunuzdan dolayı teşekkür eder ve bu hususiyetle yeni bir sayıyla siz değerli okuyucularımızın karşısında olmaktan mutluyuz. Bu dosya sayımızda baharın gelişinin verdiği coşkuyla Kazakistan ellerinden muteber bir şahsiyetle tekrardan karşınızdayız. Evet, bu muteber şahsiyet Mukağali Makataev’dir. Kazak edebiyatına yapmış olduğu batı edebiyatından çevirileri, kültür mirasını koruyup yeni bir üslupla gelecek nesillere aktardığı şiirleri ve dillere pelesenk olmuş şarkılara, nağıllara dönmüş mısraları hiç kuşkusuz çağıyla bir olmuş ömrü, dergimiz sayfalarında hak vereceğiniz gibi zamanımıza kadar gelmesiyle bir hakikati bize öğretmiştir.  Nitekim bir ölümsüzlüktür bu. Yunus Emre’nin“Her dem yeniden doğarız, bizden kim usanası”dır. Bu mahiyetle yazısıyla dosya yazarımızı ölümsüzleştiren Kazakistan Türkiye Büyükelçimiz, bize yardımlarını her daim esirgemeden oluşturan kültür şahsiyeti, Sayın Canseyit Tüymebayev’e ve çevirileri ve yazısıyla gerek geçmiş sayılarımızda gerekse bu dosya sayımızda da emeği çok geçen çevirmenimiz ve yazarımız Zafer Kibar Bey’e teşekkürlerimizi bir borç biliriz. Rabbim hem bu dünyada hem öteki dünyada yardımcıları olsun. Köroğlu sayfalarında dosya sayısı dışında diğer ülkelerden de değerli yazıları sunmaktayız. Hikaye bölümümüzde,Türkiye’den Zeynep Özkişi’nin,Hasan Kallimci’nin  ve Azerbaycan’dan Eyvaz Zeynelov’un muhkem hikayeleri bulunmaktadır. Yine dergimiz sayfalarında Eda Bildek ve Betül Savaş Hanımın kıvrak kalemlerinden çıkmış samimi, gönüle dokunan yazılarını okuyacaksınız. İnceleme kısmında ise Nergis Biray’ın, Şair Akit Uliciulı’nın şiirlerinin incelemesini ve Azerbaycan’dan bir yazıyla karşınızda olan hocamızın dikkatlerini göreceksiniz. Dergimizin diğer sayfalarında buradan ismini veremediğimiz yazarlarımızın yazılarını okumanız temennisiyle, Mayıs sayısında Sabir Rüstemhanlı’nın özel sayısıyla karşınızda, yine aynı heyecanla olacağımızı bildirir, Nevruz’u yaşadığımız bugünlerde tabiatın hazzına vararak, gelecek sayılarda buluşmak dileğiyle.

Formally titled "Language Connections: Indo-European/Eurasian Words Linking Ancient Pastoralists." What is the original source of the Indo-European languages? This document/database shakes the concept of Proto-European.
    Were they nomads from the Urals who mixed with the Altaic peoples, including Chinese and then moved as the winds blew as it were across the Eurasian world? They shared too many words (often intermixed) to list here. "I, Mine, Me,"are shocking. These are basic pronouns that could not have been "borrowed," and there are many examples in this document that add to the notion that there was a strong mixing of the ancestors of the Indo-Europeans, Altaic peoples and Chinese.
  This document is presenting a language of the Eurasian herdsmen (pastoralists), indirectly through a process of elimination, as one analyzes the individual entries in this work. There are a lot of "steppe" correlations with Indo-European lexemes that compel a reevaluation of the concept of the Indo-European language group and its origins. The links between the Kazakhs, Uzbeks, Turks, Tajiks, Kyrgyz and Mongols across the steppes of Asia with European lexemes demand a review of our linguistic knowledge. Complicating this issue are the extensive links of the Akkadian lexemes with the Indo-European words.  Many may be written off as words absorbed into the Hittite language and passed on to the Germanic tribes.  But this does not explain the Finnish-Uralic connections. Were they involved with the Shintasta people Indo-Iranians?,  that somehow communicated cultural building, mining, and fortification practices between the Urals and Mesopotamia?
  In the transformation of languages, the words, milk, whey, and serum stand out in terms of potentially tracking the migration of pastoralist cultures. Note how pastoralist cultures should share the same terms interchangeably. Words included are from the Indo-European Table, including, in addition to the Indo-European, Finnish-Uralic, Baltic, Basque and Georgian languages, these Asian languages are included: Turkish, Gujarati, Kazakh, Uzbek, Tajik, Kyrgyz, Mongolian and Traditional Chinese.
  The Finnish-Uralic linguistic connections with Persian have been explained through the Sintashta (Persian) fortified towns in the Urals.  The Sintashta interchange with the Finns may have involved transmission of metals and products. The Sintashta are also believed from their burials to have been one of the earliest chariot horsemen.
  The Finns have also many linguistic connections with Akkadian, the language of the Assyrians (in Iraq). They also have strong connections to Hittite.

Özet: SSCB’nin bir Sovyet kimliği ve Sovyet tarihi oluşturma politikaları sonucunda birliğe bağlı tüm Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi Kazakistan’da da ciddi bir tarih ve kimlik tahribatı yaşanmış, insanların belleğinde etkisi günümüze kadar süregelen bir karmaşa ortaya çıkmıştır. Sovyet yönetimi süresince kendi tarihine ait gerçeklerden yoksun bırakılan Kazakistan halkı, bağımsızlık sonrasında Sovyetlerin bu doğrultudaki tüm olumsuz etkilerini yok etme gayreti içerisine girmiştir. Siyasetçilerden önce aydın ve sanatçıların gösterdiği çabalar her alanda kendini göstermiştir. Bu bağlamda sinema adamları da çektikleri filmler aracılığıyla Sovyet yönetiminin tahrip ettiği her türlü değerin yeniden inşasını gerçekleştirmeye gayret etmişlerdir. Kazakistan tarihine ait çeşitli olayları gerçeklere uygun biçimde anlatmaya, önemli tarihi kişilikleri doğru tanıtmaya çalışmışlardır. Kazakistan Hükümeti de sinemanın toplum üzerindeki etkisinden hareketle çeşitli dönemlerde tarihi konulu filmlere maddi destekler sağlamıştır. Bu çalışma, Kazakistan’da bağımsızlık sonrası çekilen tarihi konulu filmleri ele alarak bu filmler aracılığıyla sistemli bir tarih bilinci oluşturma gayretini iddialaştırmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Kazakistan Sineması, Tarihi Filmler, Tarih Bilinci, Büyük Tarih, Sovyet Hâkimiyeti, Gizlenen Gerçekler.



Abstract: Kazakhstan had experienced a serious history and identity destruction that caused the emergence of a chaos on people’s memories of which impacts continued to the present as in the other Turkic Republics constituted the USSR as a result of the Soviet policies of creating a Soviet identity and history. People of Kazakhstan who deprived of their own historical facts during the Soviet rule have started to attempts to wipe out all negative effects of Soviet policies after the independence. Endeavors of intellectuals and artists before politicians could be seen in all areas. In this context, movie makers put forth their efforts to re-constitute values that have been destroyed by the Soviet government through making movies. They worked to instruct the realities of the history of Kazakhstan and outstanding characters. Kazakh government also financed historical films with the aim of developing the positive effects of cinema on society. This study claims that the historical movies which were made in Kazakhstan after the independence are the means of a systematic construction of historical consciousness.

Keywords: Kazakhstan Cinema, Historical Films, History Consciousness, Great History, Soviet Dominance, Hidden Facts.