Magdalena Jaroń

The Antagonistic Relationship in the Dentist's Office. An Interdisciplinary Case Study Antagonistic interactions in nature are treated as relations exerting an extremely negative impact on at least one of those involved. Built around tension and conflicts of interest, these interactions lead to force-based resolutions. It is remarkable that people in the present-day culture transpose rules governing these relations onto everyday life, especially when a new situation arises. Then, it is necessary to assign each participant a status and role within the hierarchy. In the paper entitled An Antagonistic Relationship in the Dentist' s Office. An Interdisciplinary Case Study Magdalena M. Jaroń undertakes an interdisci-plinary study of this problem in the context of specific relations between dentists and patients. Her study is an attempt to redefine antagonism, and as such it is positioned firmly within the theme of dentopho-bia. However, the author proposes an alternative approach , rooted in philosophy which aims to provide other sciences (including psychology, psychiatry, and medicine) with new areas of research. Magdalena M. Jaroń, doktorantka literaturoznawstwa na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy; absolwentka filologii polskiej tejże uczelni; uczestniczka wielu interdy-scyplinarnych konferencji ogólnopol-skich i międzynarodowych; autorka licznych artykułów poruszających problematykę ogólnokulturową o wy-dźwięku interdyscyplinarnym, między innymi artykułu Ingardenowskie obcowanie z dziełem malarskim (2017); w badaniach naukowych podejmuje problematykę przestrzeni, postpa-mięci, zajmuje się również sposobami tematyzowania w kulturze Innego oraz szeroko pojętą intersemiotycz-nością tekstów kultury; prywatnie, od 2016 roku, prowadzi bloga o tematyce kulturowej: filozofiasztuki.pl.

Zgodnie z definicją tożsamości narracyjnej, zaprezentowanej przez Dana P. McAdamsa, obecność artysty w przestrzeni społecznej można odbierać przez pryzmat Heideggerowskiego „bycia-w-świecie”. Taka forma zanurzenia, bezpośrednio związana z kategorią doświadczenia (fenomenologicznego), pozwala odczytywać konkretną twórczość w sposób linearny. Szczególnym przykładem lub też sposobem pojęciowej eksplikacji tożsamości narracyjnej są dzieła będące autorefleksją artysty – myślą poświęconą jego własnej drodze twórczej. Celem niniejszej pracy będzie więc wskazanie elementów i narzędzi, za pomocą których kształtowana jest tożsamość narracyjna. Analiza, bazująca na wiedzy filozoficznej, skupi się na konkretnym przykładzie – płycie pt. Anima będącej podsumowaniem dwudziestoletniej drogi artystycznej Justyny Steczkowskiej.
Autor streszczenia w j. angielskim: Paulina Merz

Roman Ingarden w Studiach z estetyki wiele miejsca poświęcił rozważaniom na temat sytuacji odbiorcy dzieła sztuki. Szczególną uwagę zwrócił na rolę percepcji – także jako czynnika współtworzącego dzieło. Wskazał tym samym sytuację wyjątkowego napięcia, które prowadzi do nieustannej walki o hegemonię. Tak odbiorca, jak i obraz starają się udowodnić swoją autonomiczność poprzez zwiększenie własnej aktywności. Jednak dopiero w aspekcie „szczelinowości” dochodzą do komplementarnego współistnienia, w którym widoczna jest Ingardenowska problematyka aktywności i pasywności – zarówno odbiorcy, jak i dzieła. Tak jak wszystkie „przedmioty trwające w czasie”, tak i obraz oraz człowiek (a konkretnie: jego świadomość, jako specyficzny system względnie izolowany) posiadają swoje sposoby istnienia i momenty bytowe. Warto więc skonfrontować problematykę „teraźniejszości pozornej” z  teorią szczelinowości polskiego fenomenologa. Pozwala to na wyodrębnienie momentów aktywnych i pasywnych dzieła i odbiorcy, które bez wątpienia związane są z rozważaniami nad fenomenologiczną koncepcją czasu.
Powyższa problematyka została zaprezentowana na przykładzie malarstwa Marty Tomczyk, którego nie sposób zakwalifikować ani do twórczości abstrakcyjnej, ani też figuratywnej. Działalność artystyczna Tomczyk, leżąca na pograniczu tak skrajnych kierunków, umożliwia dokładną analizę procesu percepcji ze szczególnym uwzględnieniem aspektu aktywności podmiotu i przedmiotu percepcji.
Autor streszczenia w j. angielskim: Paulina Merz

Koncepcja sztuki zdehumanizowanej, zaprezentowana przez Jose Ortegę y Gasseta skupia się przede wszystkim na jej formalnym aspekcie. Jednak sztuka współczesna to nie tylko abstrakcjonizm uciekający w najbardziej oddalone od rzeczywistości formy, ale również pojedyncze akty twórcze, stanowiące indywidualną próbę zwrócenia uwagi na pierwiastek humanistyczny. Takie też wyzwanie stawia przed sobą jedna z łódzkich artystek – Marta Tomczyk. Jej prace korzystają z formalnego dorobku zarówno figuratywizmu jak i abstrakcjonizmu. Połączenie to otwiera zupełnie nową przestrzeń poznania, z której korzysta zarówno sam twórca, jak i czytelnik jego obrazów. Dowodzi temu tak stanowisko malarki (ujęte nie tylko w obrazach, ale i słowach – w jej Autoreferacie), fenomenologiczna koncepcja sztuki wizualnej, jak również etyczny projekt Emmanuela Levinasa.

Niniejszy artykuł stanowi próbę krytycznego zmierzenia komplementarności fenomenologii (nie tylko w ujęciu lévinasowskim) i możliwości jej wykorzystania podczas odkrywania i badania wyjątkowych dzieł, którymi współczesną kulturę obdarza Marta Tomczyk. Artystka, dokonując szczerej autowiwisekcji w jednym ze swoich cyklów obrazów, zaprasza odbiorcę do spotkania z Innym. Należy jednak zadać pytanie: czy fenomenologia Lévinasa, opowiadająca o spotkaniach i poznawaniu Innego, będąca tą fenomenologią, która wychodzi poza ramy Husserlowskiego myślenia, jest wystarczająca?

This article is an attempt to measure the complementarity of phenomenology (not only in Lévinas’ understanding) and the possibility of using it to explore and research the exceptional works with which Marta Tomczyk has endowed modern culture. The artist, through a frank auto-vivisection in one of her cycles of paintings, invites the viewer to a meeting with the 'Other'. We need to aske whether Lévinas’ phenomenology, which tells about meeting and recognizing the 'Other', being that phenomenology that goes beyond the frames of Husserl’s thinking, is enough?

Twórczość poetycka Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego od wielu lat budzi kontrowersje. Wiele jest w dorobku poety dzieł budzących podziw (np. Bal u Salomona), ale też sporo w nim „świecidełek jarmarcznych”, o czym pisał m.in. Edward Balcerzan. Pomimo takiej polifoniczności i różnorodności nie ulega wątpliwościom fakt, iż sposób budowania poetyckiej rzeczywistości Gałczyński zawdzięcza swojej ponadprzeciętnej wrażliwości na doznania zmysłowe – szczególnie słuchowe. Muzyka w jego wierszach staje się tłem, główną bohaterką, narratorką wydarzeń, elementem budującym nastrojowość, ale także – zaimplikowanym w środkach artystycznego wyrazu rytmem. Chociaż muzyczność, sama w sobie, będąca jednym z elementów składających się na dorobek poetycki autora „Balu u Salomona” była już wielokrotnie badana i analizowana, to jednak nie została sprawdzona rola instrumentów w tym sposobie obrazowania rzeczywistości. To jednak ich obecność sprawia, że poezję Gałczyńskiego słyszymy nie tylko poprzez jej rytmiczność (jak to się dzieje np. w „Nenia Niobe”).

Celem artykułu jest wskazanie najistotniejszego i bardzo często pomijanego problemu, który stoi u podstaw zrównoważonego rozwoju. Jest to konieczność podjęcia kwestii etycznych, związanych bezpośrednio ze sposobem istnienia człowieka w świecie oraz procesem budowania jego tożsamości (indywidualnej oraz wspólnotowej). Praca prezentuje odmienny, wychodzący z nurtu badań filozoficznych pogląd, który stanowi problematyczną interpretację pojęcia. W przeciwieństwie do charakterystycznej dla dyskursu pedagogicznego potrzeby wskazania na konkretne rozwiązania, niniejszy artykuł gotowe projekty oraz obecną kondycję i kierunek zrównoważonego rozwoju stawia wobec kluczowych pytań. Tekst ten zwraca uwagę na wartości humanistyczne, które winny być konstytutywne dla rozwoju (rozumianego w jego najszerszym pojęciu).

Z pośród wielu rodzajów ujęć chmur w poezji Czesława Miłosza (o charakterze egzystencjalnym, apokaliptycznym etc.), wyróżnić także można ich specyficzne wykorzystanie. Artykuł ten podejmuje właśnie problematykę takiego ujęcia na przykładzie analizy wykorzystanych zdrobnień. Zwrócona zostaje także uwaga na zmiany konstrukcji świata przedstawionego zachodzące pod wpływem wprowadzonych obrazów chmur. Narzędziem, które posłużyło tej analizie jest fenomenologia.

***

Among the many types of clouds in Czesław Miłosz poetry (including existential clouds, apocalyptic clouds and other) can also single out their specific use. This article takes such an approach on the example of analysis used diminutives. Author of the article pays attention to changes in the world structure presented occurring under the influence of introduced clouds images. The method which was used in analysis is phenomenology.