Dil bilgisi öğretimi

Çalışmada, okul öncesi öğretmenlerinin dil gelişim problemleri olan öğrencilerine yönelik kullandıkları yöntemlerin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada nitel araştırma yönteminde kullanılan derinlemesine mülakat tekniği kullanılmıştır. Çalışma grubunu Konya ilinde 2015– 2016 öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığına bağlı devlet okullarının anaokullarında görev yapan anaokulu öğretmenleri oluşturmaktadır. Araştırmada öğretmenlerin dil gelişim problemleri olan öğrencilerine yönelik kullandıkları yöntemlerin belirlenmesi amacıyla araştırmacılar tarafından açık uçlu üç soru hazırlanmıştır. Ayrıca araştırmaya katılan öğretmenlerin demografik bilgilerini belirleyebilmek amacıyla genel bilgi formu oluşturulmuştur. Araştırma sonucunda, “dil gelişimi problemi yaşayan çocukla  karşılaştığınızda ne tür yöntemler kullanıyorsunuz? sorusuna çalışmaya katlan öğretmenlerin 28’i konuşmaya yönelik farklı etkinlikler yaptırma cevabını vermiştir. Çalışmaya katılan öğretmenlerin 24’ünün çocukların dil problemleri üzerine kullandıkları yöntemlerin etkili olduğunu düşünmektedir. Çalışmada öğretmenlere sorulan bir diğeri olan “Sizce bu çocuklar neden dil sorunu yaşıyorlar? sorusuna öğretmenlerin 17’si genetik yapıdan kaynaklandığını belirtirken, 14’ü çocukların dil sorunu yaşamalarının sebebini ailevi nedenlerden kaynaklandığını belirtmişlerdir.

Türkiye Türkçesi Biçim Bilgisi I, daha önce yayımlanan Türkiye Türkçesi Söz Dizimi ve Türkiye Türkçesi Ses Bilgisi’nden sonra Türkiye Türkçesi dil bilgisi dizisinin üçüncü kitabı olarak hazırlandı.

Türkiye Türkçesi Biçim Bilgisi I’de dil bilgisinin alt dalı biçim bilgisinin önemli bir konusu olan sözcük türleri üzerinde duruldu.
Eserde geleneksel bakış açısıyla konular ele alınmakla birlikte bazı konulara birtakım güncel bakış açıları getirilmeye çalışıldı. Teorik konuların etkin bir biçimde öğrenilmesine katkı sağlamak amacıyla bazı uygulama çalışmaları esere dâhil edildi.

Kitapta konuların anlaşılır bir dille ele alınmasına, en doğru ve yaygın terimlerin kullanımına çalışıldı. Her bölüm yazılırken -varsa- ilgili konuya dair farklı görüşlere yer verildi. Kimi zaman haberdar olunması için bunlardan sadece söz edilerek geçilse de elden geldiğince farklı görüşlerin değerlendirilip yorumlanmasına çalışıldı.

Türkçe dersinin dört temel beceri edinim sürecinde çeşitli strateji ve yöntemler kullanılmaktadır. Ancak Türkçe dersi öğretim programında temel dil becerilerinin dışında dil bilgisi öğretimi de kazanımlar içerisinde yer almaktadır. Gerek dil becerilerinin ediniminde gerekse dil bilgisi öğretiminde kullanılan strateji ve yöntemlerin gelişen teknolojiye ve değişen şartlara uygun hâle getirilmesi gerekmektedir. Son yıllarda hayata ait objelerin ve gerçek unsurların yer aldığı otantik öğrenme yaklaşımı birçok disiplinde etkin olarak kullanılmaktadır. Çalışmamızın amacı Türkçe dersi öğretim programında yer alan fiilimsilerin cümledeki işlevlerini kavrar kazanımının otantik öğrenme modeline dayalı bir şekilde şarkı sözleriyle öğretiminin nasıl yapılacağını ortaya koymaktır. Otantik öğrenmede günlük hayatta yaşanan olaylar bir problem durumuyla sınıf ortamına getirilir. Bu uygulama sayesinde öğrencilerin problem çözme becerileri gelişecek, aynı zamanda kendi öğrenmelerini kendileri gerçekleştirdikleri için derse karşı ilgileri artacaktır. Şarkı sözleri dil bilgisi öğretiminde otantik öğrenme aracı olarak kullanılacaktır. Türkçe dersi öğretim programında 8. Sınıf kazanımı olarak T.8.3.9 - Fiilimsilerin cümledeki işlevlerini kavrar yer almaktadır. 8. Sınıfta ilk defa öğrenilen bu konu ve konuya ait kazanımların daha etkin bir şekilde öğretilmesi için otantik öğrenmeye dayalı uygulamamız kullanılacaktır. Öğrencilerin yaş ve gelişim dönemlerinin özellikleri dikkate alındığında şarkı sözlerinin öğrenme sürecine katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir. Tematik yaklaşımla hazırlanan Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda yer alan kazanımlar her sınıf düzeyi için dört temel dil becerisi altında gruplandırılmıştır. 8. Sınıf düzeyinde yer alan fiilimsi konusunun etkin bir şekilde öğretilmesi sürecinde otantik öğrenme uygulaması olarak şarkı sözlerinin kullanımı çalışmamızda ele alınmıştır. Bu çalışmanın sonrasında diğer dil bilgisi konu ve kazanımlarının da bu öğrenme modeline dayalı farklı yöntem ve tekniklerle alanyazınına kazandırılacağı öngörülmektedir.

ŞAHİN, Enes Kaan, Sezdirme Yöntemi ve Düz Anlatım Yöntemi ile Yapılan Dil Bilgisi Öğretiminin Öğrenci Başarısına ve Erişisine Etkisinin Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Sivas, 2021.
Bu araştırmanın amacı; dil bilgisi öğretiminde kullanılan sezdirme yönteminin, öğrenci başarısına etkisini belirlemek ve dil bilgisi konularının öğretiminde düz anlatım yöntemi ile sezdirme yönteminin öğrenci başarısına ve erişisine etkisini karşılaştırmaktır.
Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden deneysel desen kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2020-2021 eğitim ve öğretim yılında Sivas ili Merkez ilçesinde öğrenim gören Yakupoğlan Ortaokulu 8.sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Çalışma grubu; 24’ü deney, 21’i kontrol grubu olmak üzere toplam 45 öğrenciden oluşmaktadır. Deney grubuna sezdirme yöntemi, kontrol grubuna ise düz anlatım yöntemi ile uygulama gerçekleştirilmiştir. Yapılan uygulama, 4 haftada toplam 8 ders saati üzerinden gerçekleştirilmiştir.
Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen Başarı Testi uygulanmıştır. Araştırmadan elde edilen verilerin analizinde; deney ve kontrol gruplarının ön ve son testlerde elde ettikleri başarı puanlarının ortalamalarının karşılaştırılmasında bağımsız gruplar t testi, Wilcoxon testi ve Mann Whitney U testi kullanılmıştır.
Araştırma sonunda; dil bilgisi öğretiminin sezdirme yöntemi kullanılarak gerçekleştirildiği deney grubu öğrencilerinin son test başarı puanları ortalamalarının ön test başarı puanları ortalamalarına göre anlamlı derecede arttığı,  dil bilgisi öğretiminin düz anlatım yöntemiyle gerçekleştirildiği kontrol grubu öğrencilerinin son test başarı puan ortalamalarının ön test başarı puan ortalamalarına göre artsa da bu artışın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı belirlenmiştir. Aynı şekilde erişi puanları incelendiğinde deney grubu lehine anlamlı bir farklılığın olduğu da görülmektedir. Bu durum sezdirme yöntemin, dil bilgisi öğretiminde başarıyı sağlamada etkili olduğunu göstermektedir.

Türkiye Türkçesinde hâlihazırda 262 bağlı morfem bulunmaktadır. Bunlardan 104’ü yapıma, 130’u çekime katılmakla birlikte 28’i ise çekimsiz fiil şeklidir. Türkçenin grameri üzerine yazılan pek çok eser ve monografiye bakıldığında, bu morfemlerden bazıları üzerinde henüz bir uzlaşma sağlanamadığını görürüz. Bunlardan biri de -gil ekidir. Türk yazı dili tarihinde üç farklı -gil eki vardır: Eski Türkçe döneminden Osmanlı Türkçesinin döneminin başlarına kadar teklik 2. kişi emir eki olarak görülen -gıl/-gil; Eski Türkçe döneminin ortalarından Eski Anadolu Türkçesi dönemine kadar renk, bitki ve hayvan adları türettiği görülen -gıl/-gil ve Türkiye Türkçesinde mensubiyet bildiren ve bir türün türevlerini gösteren -gil. Bu üç ekin birbiriyle münasebeti, genel olarak belirsizdir. Bu çalışmada Türkiye Türkçesinde kullanılan -gil ekinin, fonetik ve morfolojik açıdan benzerlik gösterdiği söz konusu eklerle ilişkisi irdelenecek, konuyla ilgili yazılmış olan çalışmalar ışığında -gil ekinin Türk dili tarihindeki yeri incelenecek ve bugün Türkçe öğretiminde hangi kategori altında ele alınarak öğretilmesi gerektiği hususunda bir öneri sunulacaktır.

İlk öğretimden yüksek öğretime kadar eğitim sürecinin her kademesinde dil bilgisi öğretiminin sorunları ve çözüm önerileri hakkında birçok bilimsel toplantı düzenlenmiş, çeşitli model önerilerinde bulunularak bu doğrultuda yeni öğretim programları düzenlenmiş olsa da, dil bilgisi öğretiminin günümüz eğitim sisteminde bile henüz çözümlenememiş bir sorun olduğu görülmektedir. Bu sorunun sebepleri ele alındığında, eleştirilen ilk konu öğretim programı olmakta ve ardından ders kitapları, öğretmen eğitiminin yetersizliği, yetersiz yöntem teknik kullanımı ve materyal eksikliği dile getirilmektedir. Konuya bu açıdan yaklaşıldığında değerlendirilmesi gereken ilk unsuru öğretim programlarının oluşturduğu görülmektedir.
Öğretim Programı, belli eğitim kademelerinde öğrenilmesi istenen belli bilgi kategorilerinin zaman ve süre ögeleri dikkate alınarak okul tipi amaç ve ilkeleri doğrultusunda düzenlenmesidir ve eğitim sisteminde yapılan düzenlemeler programda yer aldığı sürece anlam kazanır. Programın eğitim sistemindeki vazgeçilmez öneminden hareketle çalışmanın amacı, Cumhuriyetin ilk orta öğretim programı olan 1924 öğretim programından 2005 programına kadar hazırlanan lise Türk Dili ve Edebiyatı öğretim programlarında yer alan Dil Bilgisi dersini, öğretim programını oluşturan dört temel unsur olan amaç, içerik, yöntem ve değerlendirme açısından karşılaştırmaktır.

Bu çalışmanın amacı, ana dili eğitiminde dil bilgisinin nasıl
bir yeri ve önemi olduğunu belirlemektir. Literatür taraması sonucu oluşturulan çalışmada öncelikle “ana dili” kavramı tanıtılmış, ana dili eğitimi hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra dil bilgisi ve öğretimi üzerinde durularak ana dili eğitimi çerçevesinde dil bilgisi öğretiminin ilkeleri belirtilmiştir.
Ana dili eğitiminde dil bilgisi öğretimi hakkında kapsamlı bir
değerlendirme yapılmış, elde edilen bilgiler tartışılarak konuyla ilgili bazı öneriler geliştirilmiştir. Çalışmada, dil becerilerine doğrudan bir etkisi olmasa da dil bilgisi öğretiminin ana dili eğitimine sağladığı pek çok katkı açısından önemli ve gerekli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Dil bilgisi öğretiminin gerekçeleri, amaçları, onu ana dili eğitimi için zorunlu kıldığı gibi
ana dili eğitiminin amaçlarının tam olarak gerçekleşebilmesi için de dil bilgisi öğretimine ihtiyaç vardır.

Yazma eğitimi açısından dil bilgisi öğretimi; dil bilgisinin işlevsel yönü, yazılı anlatımda uygulanabilmesi ve öğrencilerin yazılı anlatımlarını geliştirmesi yönüyle önemlidir. Öğrencilerin yazılı anlatımlarının gelişmesine katkı sağlamayan, yalnızca bilgi düzeyinde kalan bir dil bilgisi öğretimi, yazma eğitimi yönüyle önem taşımamaktadır.
Yazma eğitimindeki işlevi yönüyle dil bilgisi öğretiminin nasıl yapılması gerektiği hakkında, birbirinden keskin çizgilerle ayrılmamakla birlikte, farklı görüşler mevcuttur. Bu görüşler üç başlık altında ele alınabilir:
1. Dil bilgisi öğretimi, yazma bağlamında ele alınmalıdır.
2. Dil bilgisi, kurallar çerçevesinde öğretilmelidir.
3. Dil bilgisi öğretimi, öğrencilerin yazılı anlatımda yaptıkları dil bilgisi hataları temelinde olmalıdır.

This language teaching technique, which tries to present a new perspective in line with the needs of today's foreign language practice methods, aims to create a database in the language according to the usage frequency of the words we hear or the words and expressions in the text we read in the same language as our native language and contribute to the student's fluent speaking. In this method called mind mapping technique, this database, which is formed by mental classification, emerges with the use of inductive and deductive reasoning techniques at different stages in foreign language learning. This technique enables the development of mental curiosity with the discourse of building a new world, a new language, and the transition from learning-oriented knowledge acquisition to exploratory-oriented learning acquisition. Moreover, the student continquisitionues the word-oriented foreign language learning adventure as a sentence-oriented, subject-oriented and book-oriented adventure.

Yabancı dil öğretim tekniklerine günümüzün ihtiyaçları doğrultusunda yeni bir bakış açısı sunmaya çalışan bu dil öğretim tekniği, yabancı dilde duyduğumuz ve okuduğumuz sözcüklerin ve ifadelerin, tıpkı anadilimizdeki gibi dildeki kullanım sıklığına göre kendi içinde bir veri tabanı oluşturulmasına ve öğrencinin akıcı bir şekilde konuşmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Zihin haritalama tekniği olarak adlandırılan bu teknikte zihinsel sınıflandırma ile oluşan veri tabanı, tümevarım ve tümdengelim akıl yürütme tekniklerinin yabancı dil öğreniminde farklı aşamalarda birlikte kullanımı ile ortaya çıkmaktadır. Bu teknik, “Yeni bir dil yeni bir dünya inşasıdır” söylemi ile zihinsel merakın geliştirilmesine, öğrenme odaklı bilgi ediniminden keşfetmeye dayalı bilgi edinimine geçiş yapılmasına ve kelime odaklı başlayan yabancı dil öğrenim serüvenini, öğrencinin cümle, konu ve kitap odaklı şeklinde devam ettirmesine olanak sağlamaktadır.

Bu çalışmanın amacı, ana dili ve yabancı dil olarak Türkçe öğretimi bağlamında, Türkçe öğretmen adaylarının dil bilgisi öğretimine yönelik öz yeterlik algılarını belirlemektir. Betimsel nitelikteki çalışmada veriler, nitel veri toplama tekniklerinden görüşme yardımıyla toplanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2018-2019 eğitim-öğretim
yılında Ege ve Akdeniz Bölgelerinden iki devlet üniversitesinin, Türkçe öğretmenliği lisans programına devam etmekte olan 80 Türkçe öğretmen adayı oluşturmaktadır. Çalışmada veriler, amaçlı örneklem bağlamında belirlenen 80 öğretmen adayından yapılandırılmış yazılı görüşme formuyla toplanmıştır. Toplanan veriler, araştırmacılar tarafından içerik analizi yoluyla incelenerek Türkçe öğretmen adaylarının, ana dili ve
yabancı dil olarak Türkçe dil bilgisi öğretimi süreçlerine yönelik öz yeterlik algıları bağlamında karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler sonucunda öğretmen adayları, Türkçe dil bilgisi hakimiyetine yönelik kendilerini büyük oranda yeterli hissettiklerini ve lisans düzeyindeki Türkçe dil bilgisi derslerinin dil bilgisi hakimiyetlerine katkı sağladığını belirtmiştir. Adayların Türkçe dil bilgisi hâkimiyetlerine 3. ve 4. sınıf düzeyinde karşılaştırmalı olarak bakıldığında ise her iki sınıf
düzeyinde de kendilerini yeterli hissettikleri görülmüştür. Diğer yandan öğretmen adaylarının, ana dili olarak Türkçe dil bilgisi öğretiminde kullanılan/kullanılabilecek yaklaşım, yöntem ve teknik bilgisi ve bunları uygulama bağlamında ana dilinde kendilerini yeterli görürken Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde yeterli görmedikleri saptanmıştır.

Özet
İstiklal Marşı, 1921 yılında Mehmet Akif Ersoy tarafından aruz ölçüsüyle yazılmış bir edebî ve ebedî metindir. Edebî metindir, çünkü dokuz dörtlük bir beşlik olmak üzere toplamda kırk bir dizeden oluşmaktadır. Sahip olduğu anlam ve ruh açısından Türk milleti için paha biçilemez estetik zevke sahiptir. Ebedî metindir, çünkü yine Türklüğün kıyamete kadar yaşayacak sonsuz manzumelerüstü bir andıdır.
2021 yılı İstiklal Marşı’nın yazılışının 100. yılı ve Mehmet Akif Ersoy’u anma yılıdır. Bu yıla kadar, İstiklal Marşı’nın grameri konusunda parça parça çalışmalar yapılmış, bütünüyle bu konuya değinilmemiştir. Bu yazıyla; İstiklal Marşı’nın yazılışının yüzüncü yılında gramer bilgisinin temel unsurlarından olan ses, şekil, cümle ve köken bilimleri açısından İstiklal Marşı incelenecekir. İnceleme öncesinde söz konusu konuların kısa
bilgilendirilmesi yapılacak, İstiklal Marşı’ndaki örnekliklerine dize numaraları da verilerek tek tek değinilecektir.
İstiklal Marşı’nın söz varlığında toplamda 249 sözcük yer almaktadır. Bunlar içerisinde hemen hemen tüm ses olaylarına yer verildiği, ses olaylarının anlamı kuvvetlendirecek tarzda şiirde yer aldığı, şiirin anlamını derinleştirmek için iyelik eklerine sıklıkla müracaat edildiği, şiirde daha çok basit yapıda sözcüğün bulunduğu, isimlerin fiillerden fazla olduğu, fiillerin daha çok tek heceli ve emir kipinde çekimlendiği, şiirin anlamını
daha çok kuvvetlendirmek için sıfatlara yoğun bir şekilde müracaat edildiği, cümlelerin kısa ve kişiyi yönlendirici şekilde kompozisyon oluşturduğu, köken bilgisi açısından daha çok Türkçe sözcüklerin Marş’ta kullanıldığı gözlemlenmiştir.
Anahtar Kavramlar: İstiklal Marşı, gramer, söz varlığı, Mehmet Akif Ersoy.

Abstract
The Istiklal Marşı is a literary and eternal text written by Mehmet Akif Ersoy in 1921 in with. It is a literary text because it consists of a total of forty-one lines, nine by four and a five. In terms of its meaning and spirit, it has an invaluable aesthetic pleasure for the Turkish nation. It is an eternal text, because it is an eternal supra-verse moment of Turkishness that will live until the end of the world.
The year 2021 is the 100th anniversary of the writing of the Istiklal Marşı and the year of commemorating Mehmet Akif Ersoy. Until this year, some studies were carried out on the grammar of the Istiklal Marşı, but this issue was not fully addressed. With this article; In the centennial of the writing of the Istiklal Marşı, the Istiklal Marşı will be examined in terms of sound, form, sentence and origin sciences, which are the
basic elements of grammatical knowledge. Before the examination, brief information about the aforementioned subjects will be made, and the examples in the Istiklal Marşı will be mentioned one by one by giving their string numbers.
There are 249 words in total in the vocabulary of the Istiklal Marşı. Among these, almost all sound events are included, sound events are included in the poem in a way that strengthens the meaning, possessive suffixes are frequently applied to deepen the meaning of the poem, there are more simple words in poetry, nouns are more than verbs, verbs are mostly monosyllabic and in imperative mood. It has been observed
that the adjectives are intensely used in order to strengthen the meaning of the poem, the sentences are short and form compositions in a way that directs the person, and the Turkish words are mostly used in Marş in terms of origin.
Keywords: Istiklal Marşı, grammar, vocabulary, Mehmet Akif Ersoy.

Yabancı dil olarak bir dili öğrenen bireylerin öğrendikleri dil ile ilgili algıları, öğrenim sürecinin verimli geçebilmesi ve başarıya ulaşılabilmesi açısından önemlidir. Çünkü dilin kurallarını, inceliklerini sezme ve keşfetme amacı taşıyan öğrenicilerin algıları zaman zaman öğrenim sürecini olumsuz etkileyebilmektedir. Bu doğrultuda çalışmada, yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin Türkçe dil bilgisine yönelik metaforik algılarını belirlemek ve çeşitli değişkenlere göre incelemek amaçlanmıştır. Nitel araştırmalardan olgu bilim desenine göre tasarlanan çalışmada, İstanbul Sağlık Bilimleri Üniversitesi ve Üsküdar Üniversitesi TÖMER’de B2 düzeyinde öğrenim gören 31 öğrenciden veri toplanmıştır. Katılımcılara “Türkçe dil bilgisi… gibidir. Çünkü…” cümlesinin yazılı olduğu form verilerek bu cümleyi tamamlamaları istenmiştir. Verilerin analizinde, nitel veri çözümleme tekniklerinden içerik analizi kullanılmıştır. Analiz sürecinde öğrenicilerin ürettikleri metaforların ve gerekçelerin incelenmesinde, kategorilendirilmesinde uzman görüşüne başvurulmuştur. Elde edilen verilerin analiz edilmesi sonucunda öğreniciler tarafından daha çok dil yapısı, diller arası ilişki ve olumlu his temalarına yönelik metaforların üretildiği belirlenmiştir. Bununla birlikte, cinsiyet değişkeni bağlamında kadınların diller arası ilişki, erkeklerinse ihtiyaç temasında yoğunlaştığı; Türkiye’de bulunma süresine göre özellikle ilk yıllarda dil yapısı üzerinde durulduğu; Türk dillerine mensup öğrenicilerin dil yapısı, diller arası ilişki ve iletişime dönük algılara odaklandığı, Türkçe ile aralarında alfabe farkı bulunan Arapça ve Rusça dillerine mensup öğrenicilerin ise rahatsızlık kategorisine yönelik metaforlar ürettiği sonucuna ulaşılmıştır.

Metin türlerini öğrenme ve büyük yapılı metinler üretme 11. sınıf Dil ve Anlatım derslerinin temel hedefidir. Bu amaçlara ulaşmada ise dil bilgisi öğretimiyle ilgili etkinlikler kritik rol oynar. Bu etkinliklerin etkin öğrenme yöntemleri  doğrultusunda hazırlanmaları ve metin üretimini desteklemeleri gerekir. Bu nedenle on birinci sınıflarda kullanılan Dil ve Anlatım ders kitaplarındaki dil bilgisi öğretimiyle ilgili etkinliklerin incelenmesi çok
önemlidir. Böyle bir incelemede dil bilgisi öğretimi etkinliklerinin niteliğini belirlemek içinse Bilişsel Taksonomi ve uzman görüşlerinden yararlanılabilir.
Bu çalışmada, Ankara ve Amasya illerinde rastlantısal olarak seçilen iki lisenin on birinci sınıfında 2011-2012 eğitim öğretim yılında okutulmakta olan, iki farklı yayınevince
basılan Dil ve Anlatım ders kitaplarındaki dil bilgisi etkinlikleri doküman incelemesi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucunda ders kitaplarında çoğunlukla “tümdengelim” yönteminin kullanıldığı, geliştirilen etkinliklerde çoğunlukla “olgusal
bilgi” boyutunu içeren konuların ele alındığı, bilişsel süreçlerden en çok “çözümle” ye yönelik uygulamaların yapıldığı, “cümle bilgisi”nin en sık işlenen konu olduğu, her iki kitapta da aynı terimin farklı adlarla anılmasının yanı sıra aynı kitap içerisinde aynı terimin diğer adlarına da yer verildiği, “yeniden üret” bilişsel sürecinde ve “üstbilişsel bilgi”
boyutunda hiçbir etkinlik tasarlanmadığı saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Dil bilgisi öğretimi, bilgi boyutu, bilişsel süreç boyutu, tümdengelim, tümevarım.

A LANGUAGE TEACHING BOOK: UYGUR TİLİDİN ASAS

Aysun DEMİREZ

ABSTRACT
According to Chinese researchers, methodical studies on Turkish dialects in China begin after the founding of the People's Republic of China. Many of the institutions that conduct research and teaching especially on these dialects in China are in Beijing and Xinjiang. Xinjiang University, Xinjiang Normal University, and the Linguistic Research Institute of the Xinjiang Academy of Social Sciences are amongst these institutions.
This study examined and evaluated phonetics teaching, selection of reading passages, speech phrases, grammar teaching, exercises, and glossary preparation of the language teaching book Uygur Tilidin Asas (2009), which is among the publications of Xinjiang University.
Uygur Tilidin Asas is a Uyghur dialect teaching book prepared with a traditional approach, considering the principle from easy to difficult, from simple to complex, which is also applied in Elif-ba books. The work Uygur Tilidin Asas the principle of being economical in terms of the processing and presentation of the subjects has been observed, compared to modern language teaching sets.
In modern language teaching, "speaking, writing, reading, and listening" skills are maintained in a way that support each other and course materials to support the language teaching book are also provided. Visual material that are aimed to motivate the learner is also included in the language teaching book.
Even though Chinese researchers state that methodical studies on Turkish dialects have been started only after the establishment of the People's Republic of China, Uyghur book catalog reviews of the Publications of Nations, China's largest minorities publication, reveal that the statements do not reflect the facts.
Although Uygur Tilidin Asas is a diligent work with good intentions, itis far from modern language teaching methods and practices in the teaching of New Uyghur Turkish. It also does not include audio-visual materials that support language and dialect teaching. This study aimed to draw attention to the need for written, visual and online studies in accordance with modern language teaching methods in the teaching of Turkish dialects, based on the example of teaching the new Uyghur Turkish.
Key Words: Modern Language Teaching, Language Teaching, Turkish dialects in China, Uyghur Turkish.

Kalıp sözler için, birçoğu ait olduğu toplumun kültürüyle anlam kazanmış, bununla birlikte bazıları evrensel nitelikte olan, belirli durumlar için kullanılan, tek sözcükten oluşabildiği gibi cümle halinde de kurulabilen, iletişimi kolaylaştıran dil öğeleri denilebilir. Bireyler ait olduğu toplumun dilini öğrenmeye başladığı andan itibaren kalıp söz hazineleri de aynı oranda gelişir. Dil öğretimi yönünden incelendiğinde kalıp sözlerin kazandırılmasıyla ilgili MEB (2019) Türkçe öğretim programında herhangi bir kazanım maddesiyle karşılaşılmamışken Yabancılara Türkçe Öğretimi programlarında farklı öğrenim seviyelerinde (A1, A2, B1, B2, C1) yer aldığını görmek mümkündür. Kalıp sözlerle ilgili MEB Türkçe öğretim programında kazanım maddesinin yer almamasına rağmen kalıp sözlerin iletişimde önemli rol oynaması sebebiyle çalışmanın amacı ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin Türkçedeki kalıp sözleri tanıma ve yazılı anlatımda kullanım durumlarını ortaya koymaktır. Araştırma grubunu Manisa İlinde 148'i şehir merkezinde 152'si kırsal kesimde ikamet eden 149 erkek 151 kız olmak üzere toplam 300 öğrenci oluşturmaktadır. Öğrenciler şehir merkezinde eğitim veren devlet okullarından ve büyükşehir kapsamından önce köy statüsünde kırsal kesimde eğitim veren okullardan, okulların genel iş ve işleyişini aksatmayacak biçimde planlı olarak e-okul kayıtları üzerinden basit seçkisiz yöntemle belirlenmiştir. Çalışmada yakınsayan paralel karma yöntem temel alınmış, veri toplama aracı olan anket oluşturulurken tarama modeli kullanılmıştır. Veri toplamak için geliştirilen anketle ilgili üç uzman görüşüne başvurulmuştur. Anket uygulanmış ve puanlama üç uzman tarafından gerçekleştirilmiştir. En az iki uzmanın karar kıldığı puan değerlendirmeye alınarak sonuçlarına göre Türkçede günlük konuşma ve yazı dilinde sıkça karşılaşılan kalıp sözlerin öğrenciler tarafından tanınma ve yazılı anlatımda kullanım durumları belirlenmeye çalışılmıştır. Değerlendirme sonucunda 5. sınıf öğrencilerinin kalıp sözleri tanımaları yönünden cinsiyet bazında önemli bir farklılık görülmemiş, şehir merkezinde yaşayan öğrencilerin kırsal kesimde yaşayan akranlarına oranla daha başarılı oldukları gözlemlenmiştir. Öğrencilerin yazılı anlatımda kalıp söz kullanımları incelendiğinde kız öğrencilerin erkeklere göre, şehirde ikamet edenlerin kırsal kesimde yaşayan öğrencilere oranla daha başarılı olduğunu söylemekle birlikte tüm öğrencilerin yazılı anlatımda kalıp söz kullanımları yeterli görülmemektedir.

The purpose of this study was twofold. The first was to detect the wrong transition mistakes of the Turkic originated foreign students in written expression while studying Anatolian Turkish, within the frame of European Language Development File Criteria, and the second was to determine their reasons regarding doing these mistakes. Based primarily on the European Language Development File Criteria, " Personal Information Form " was prepared in order to analyze the " Language Passport, Language Biography, and Language File " of the students. The form was prepared in four main parts consisting of Personal Records (I.D. and Education Records, Family Members), Language Learning Past (Different Languages S/he Learned and the Language Courses S/he Attends, Which Way / Channel S/he Learned Anatolian Turkish, Turkish Course Completion Level), a multiple choice test prepared in order to measure the Turkish knowledge level and planned sample scripts that the students were made to write in Anatolian Turkish. The prepared form was applied on 30 foreign students that study in different faculties and departments in Atatürk University and most of whom are Azerbaijanis from Iran and Azerbaijan and Turkmens. The personal records and the language learning past in the first two parts were classified as per the objectives of the study, and graphically expressed by means of Excel 0.6 program. The Anatolian Turkish sufficiency levels of the students were detected as per the multiple choice questions in the third part. Finally, the planned sample scripts that the students were made to write were examined through " document examination " method and were applied to " conceptual analysis. " In the conceptual analysis, the wrong transition mistakes were examined under four topics of " phonetic level, " " morphologic level, " " vocabulary level, " and " syntactic level ". The results showed that the foreign Turkic originated students of mostly tended to make mistakes in phonetic level, and that they made frequent wrong transitions due to their mother tongues. According to the results of this study, in preparing " Turkish writing curriculum or courses " , it " s necessary to pay attention to the related wrong transitions and the related features of the mother tongues of the target groups.

Bu araştırmada, Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen öğrenicilerin şimdiki zaman {-Iyor} biçimbiriminin işlevleri konusunda karşılaştıkları sorunlar ve bunların nedenleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmada, nitel araştırma desenlerinden biri olan durum çalışması deseni kullanılmıştır. Araştırmanın inceleme nesnesini, Yıldız Teknik Üniversitesi TÖMER'de A1 kurunda öğrenim gören 24 öğrenicinin sınav kâğıdı oluşturmaktadır. Veriler, A1 kur sonu sınavında öğrenicilerin {-Iyor} biçimbiriminin kullanımı ile ilgili sorulara verdikleri yanıtlardan elde edilmiştir. Elde edilen verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz tekniğinden yararlanılmıştır. Verilerin analizinden elde edilen bulgular neticesinde öğrencilerin, {-Iyor} biçimbiriminin daraltma işlevi; ünsüzle biten fiillere {-Iyor} biçimbirimi getirilirken, fiil kökünden sonra gelecek ünlü harfin ayrımına varamama ya da {-Iyor} biçimbirimini sadece "-yor" şeklinde yazma; soru kökünde yer alan ve olumsuzluk bildiren kelimelere dikkat edilmediğinden yanlış yapı kurma ve bazı fiillere {-Iyor} biçimbirimi doğru bir şekilde getirilmesine rağmen yumuşama kuralına uymama konularında sorunlar yaşadıkları tespit edilmiştir. Araştırmanın son bölümünde, tespit edilen bu sorunlara yönelik önerilere yer verilmiştir.

Özet Çözümleme yöntemi, Türkçe dil bilgisi öğretimi çalışmalarında tercih edilen önemli yöntemlerden biridir. Türkçe derslerinde bütünlük ilkesinin bir gereği olarak temel dil beceri-lerinin geliştirilmesi sırasında dil bilgisi konularına da değinilmekte, söz konusu dil bilgisel unsurların işlevi sezdirilmeye çalışılmaktadır. Bu çerçevede çözümleme yöntemi, dil bilgisi öğretiminde sıklıkla kullanılan tümevarım yönteminin bir tamamlayıcısı olarak düşünülebi-lir. Böylece öğrencilerin ilgi kurma, işlevini sezme, ayırt etme ve sınıflama gibi zihinsel beceri-leri geliştirilerek cümleyi oluşturan sözcükler ve bu sözcüklerdeki farklı dil bilgisel unsurların işlevlerini daha iyi kavramaları sağlanabilir. Bir başka ifadeyle tümevarım yöntemiyle daha önce işlevleri öğretilmiş bulunan cümle, sözcük ve bu sözcüklerdeki dil bilgisel biçim birim-ler, çözümleme yönteminin parçalama ve ayrıştırma teknikleri ile daha iyi kavratılabilir. Dil bilgisi öğretiminde tümevarım ve çözümleme yöntemini bütünsel bir anlayışla uygulamak, işlevsel dil bilgisi öğretimine önemli katkı sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: Türkçe eğitimi, çözümleme yöntemi, işlevsel dil bilgisi öğretimi. Abstract Analysis method is one of the significant methods preferred in Turkish grammar education. As a requirement of the integrity principle within Turkish lessons, the grammar subjects are dealt with during the development of basic language skills, and the function of the informative elements of the language is attempted to be made clear. Within this framework, the analysis method might be thought of as complementary to the inductive method which is frequently used in grammar education. Thus, the students' intellectual skills such as associating , function perceiving, differentiating and classifying can be improved, and they can be caused to better perceive the words constituting the sentence and the functions of different grammar elements within these words. In other terms, sentences and words, the functions of which are previously taught with the inductive method, and the grammar morphemes in these words might be ensured to be better perceived via the differentiation technique. Applying the inductive method and the analysis method in grammar education with a holistic understanding will greatly contribute to the functional grammar education.

Türk eğitim tarihinin dönüm noktalarından II. Meşrutiyet döneminde ortaya atılan fikirler ve yapılan tartışmalar, bu dönemdeki eğitim faaliyetlerini iyileştirmekle kalmamış, Cumhuriyetin ilanından sonra eğitimin özellikle Türkçe eğitiminin nasıl bir yol izleyeceğine dayanak olmuştur. Bu dönemin siyasetçi ve müelliflerinden Ispartalı Hakkı
Efendi, 1867-1923 yılları arasında yaşamış, edebî yazılarının yanı sıra Türkçenin
sadeleşmesi, eğitimi ve öğretimi üzerine çalışmalar yapmış ve görüşlerini katıldığı
konferanslarda dile getirmiş önemli bir isimdir. Bu konferanslardan ikisi 22 Ağustos ve 29
Ağustos 1325 (1909) tarihlerinde Mekteb-i Hukuk’ta rüştiye (ortaokul) öğretmenlerine
verdiği ve Sırat-ı Müstakim dergisinin farklı sayılarında “Lisan-ı Osmani Tedrisatı
Hakkında” başlığıyla 13 bölüm olarak yayımlanmıştır.
Bu çalışmanın amacı, Ispartalı İsmail Hakkı Efendi’nin adı geçen konferanslarındaki
görüşlerini ortaya koymak ve dönemin Türkçe eğitimi hakkında çıkarımlarda bulunmaktır.
Sonuç olarak, Ispartalı Hakkı Efendi’ye göre dönemin rüştiye okullarında Türkçe
eğitiminin önemli sorunları vardır ve bunların temelinde Türkçenin yapısına uygun
olmayan Arap alfabesinin kullanılması yatmaktadır.

Main aim of this study is to investigate whether teaching grammar through text has an impact on students' grammar achievement and there is a meaningful difference between this method and traditional teaching method. Six subjects have been selected and a multi selection test consists of fifty questions has been prepared fort the purpose of measuring students' skills on these issues.

Bu araştırmanın temel amacı, metne dayalı dil bilgisi öğretiminin, öğrencilerin dil bilgisi başarılarını nasıl etkilediğini, bu yöntemle geleneksel öğretim yöntemi arasında anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemektir. Öğrencilerin belirlenen dil bilgisi konularındaki becerilerini ölçmek amacıyla elli sorudan oluşan çoktan seçmeli bir test hazırlanmıştır. Test istatistikleri; aritmetik ortalama, standart sapma ve güvenilirlik yönlerinden hesaplanmış ve gerekli madde düzeltme çalışmaları yapılarak kırk soruluk bir ön ve son test elde edilmiştir. Aralarında dil bilgisi açısından anlamlı bir fark olmayan Gölbaşı TEK İ.Ö.O. kontrol grubu; Etimesgut Sakarya İ.Ö.O. da deney grubu olarak alınmıştır. Uygulama materyali olarak da 2006–2007 öğretim yılında okutulan ders kitaplarından hedef dil bilgisi kurallarına uygun metinler seçilmiş ve bunlara dayalı olarak etkinlikler hazırlanmış ve deney grubuna on iki saat süresince uygulanmıştır. Her iki gruba son test uygulanarak toplanan verilerin analizinde SPSS 11.5 programı kullanılmıştır. Araştırma sonunda metne dayalı dil bilgisi öğretiminin, öğrencilerin dil bilgisi becerilerini geliştirmede geleneksel yönteme göre daha başarılı olduğu görülmüştür.
Main aim of this study is to investigate whether teaching grammar through text has an impact on students' grammar achievement and there is a meaningful difference between this method and traditional teaching method. Six subjects have been selected and a multi selection test consists of fifty questions has been prepared fort the purpose of measuring students' skills on these issues. Arithmetic mean, standart deviation and confidence have been calculated as test statistics and having done necessary item corrections a first and last test consists of 40 questions has been done. One unit of Gölbaşı TEK Primary School in which there is no meaningful difference and one unit of Etimesgut Sakarya P.S. have been determined as control group and experiment group respectively. Texts suitable for goal grammar rules in textbooks taught in 2006-2007 teaching year have been selected as implementetion material and activities based on these texts have been prepared and implemented to experiment group during twelve hours. SPSS 11.5 has been used in analyzing data collected from the last tests applied to both group. It has been concluded at the end of this study that teaching grammar through text is more effective in improving students' grammar skills than conventional technique.

Yabancı dil öğreniminde temel düzeyde yaşanan sorunlar, öğrenim sürecini büyük ölçüde etkilemektedir. Bu kritik dönemi başarıyla tamamlayan öğrenciler, sonraki süreçlerde çok zorlanmamaktadır. Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de öğrenim gören Türkçe temel düzeydeki Arap öğrencilerin yaşadığı dil bilgisi sorunlarını belirlemek ve betimlemektir. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden olgu bilim (fenomenoloji) kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Adıyaman ÜniversitesiTÖMER’de Türkçe temel düzey öğrenimini tamamlamış 23 Arap öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada öğrenim süreci araştırmacılar tarafından yürütülmüş ve süreç sonunda verileri elde etmek amacıyla görüşme tekniği kullanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonunda, öğrencilerin ad durum ekleri, tamlama ekleri ve geçmiş zamanın kullanımı gibi konularda sorunlar yaşadığı tespit edilmiştir. Bu sonuçlardan hareketle, dil bilgisi kurallarında öğrencilerin kural ezberleme alışkanlığının değiştirilmesi için dört temel beceriyi içeren uygulama etkinliklerine ağırlık verilmesi, dil bilgisi kurallarının işlevsel bir şekilde metnin bağlamından hareketle verilmesi, fiil-tamlayıcı ilişkisi göz önünde bulundurularak ad durum eklerinin işlevini öğrencinin keşfetmesi için sezdirme ve keşfetme amaçlı eğitsel oyun, drama vb. yöntem ve teknikler kullanılması önerilmiştir.

Özet Bu araştırmanın amacı, temel dil becerilerinin geliştirilmesinde dil bilgisi öğrenme alanının yeri, işlevi ve öğretimi üzerinde durmaktır. Bu amaçla, dil eğitiminde önemli olan bütünlük ilkesi ve tümevarım yöntemine yönelik açıklamalarda bulunulmuştur. Bu çerçevede, Türkçe eğitimi etkinliklerinin planlanıp yürütülmesi sürecinde bütünlük ilkesi ve tümevarım yönteminin tercih edilmesinin öğrenci kazanımlarına ve dil eğitimindeki işlevlerine işaret edilmiştir. Ayrıca, dil eğitiminde göz önünde bulundurulması gereken ilkeler ve tematik bir anlayış ekseninde hareket edildiğinde hedeflenen kazanımlara ulaşmada daha fazla avantaj sağlayacağı vurgulanmıştır. Anahtar Sözcükler: Türkçe, dil becerilerinin gelişimi, dil bilgisi öğretimi, yaklaşım, ilke ve yöntem. Abstract The purpose of this study is to stand on place, function, and teaching of grammar in the development of basic language skills. For this purpose, descriptions have been made for the integrity of the principle and the method of induction that is important in language education. Within this framework has been pointed out integrity policy and the inductive methods that preferred on student acquisitions and functions in language education in the process of planning and conduct of training activities of Turkish education. In addition, has been emphasized will bring more advantages in terms of targeted acquisitions the understanding of the principles and thematic axis should be considered in language training. GİRİŞ Türkçe öğretimindeki eski uygulamalarda geleneksel ve davranışçı yöntemlerin uygulandığı, yeni Türkçe öğretim programında ise yapılandırıcı yaklaşımın yöntemlerinin kullanıldığı görülmektedir. Yapılandırıcı Türkçe öğretimiyle öğrencilerin dil, zihinsel, bireysel ve sosyal becerilerini geliştirmeye ağırlık verilmiştir. Böylece, ülkemizin geleceğine yön verecek olan bireylerin okuyan, anlayan, düşünen, araştıran, sorgulayan, sorun çözen, dil, zihinsel ve sosyal becerilerini geliştiren, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanan niteliklerle yetiştirilmesi amaçlanmıştır (Güneş, 2013 a : 76). Okullarda verilen dil eğitiminin temel amacı, öğrencilerin bulundukları sınıf seviyesinin kazanımlarına uygun olarak okuma, dinleme, konuşma ve yazma becerilerini kazandırmak ve etkili bir şekilde kullanmalarını sağlamaktır. Dil bilgisi öğretimi çalışmaları da bu temel amaca ulaşılabilmede gerekli bilgi ve becerileri kazandırma gayesiyle yürütülmesi gerekmektedir. Yani dil bilgisi öğretimi başlı başına bir amaç değil, dilin