Historia Kościoła

History of Christian Missions in Sources-an Overview of Editorial Projects in Recent Decades and Further Perspectives.

The study of the sources related to the history of missions has evolved methodologically over the past decades and has attracted growing interest of scholars both related and unrelated to missionary institutions. The article attempts at an overview of chosen contemporary editorial projects, among them some anthologies presenting history of missions from various broad perspectives-e.g. theological , institutional (documents published by the authorities of the Catholic Church) or that of global Christianity. Subsequently attention is paid to more particular subjects-histories of individual missionaries or given missionary regions, etc. Finally the study focuses on examples of important contributions aimed at systematic presentation of the whole archives conserving important missionary sources.

Tom ten jest poświęcony tematyce braterstwa, jaka obecna jest w Pismach Świętego z Asyżu. Został on podzielony na 4 rozdziały. Rozdział pierwszy ukazuje w świetle franciszkowej parafrazy Ojcze nasz figurę Boga Ojca. Potem następne rozdziały po kolei dotykają tematyki: braterstwa powszechnego (Pieśń Słoneczna), braterstwa ewangelicznego i braterstwa minoryckiego. Nowością tego tomu jest to, iż zawiera on Komentarz do Modlitwy Ojcze nasz i do Pieśni Słonecznej, tekstów powszechnie znanych, jednak mało studiowanych w literaturze polskiej. Ponadto ukazuje w czym tkwi istota minoryckiego czy franciszkańskiego braterstwa, które w świetle Pism brata Franciszka nie jest do końca jednoznaczne z braterstwem ewangelicznym.

ABSTRAKT
Niniejsze studium przedstawia zagadnienie kultu świętego Jakuba Apostoła w świetle analizy teologiczno–historycznej. Celem rozprawy jest prezentacja historii kultu Jakuba Starszego i ukazanie jego aspektów teologicznych oraz znaczenia dla współczesnego życia religijnego oraz teologii. Przedmiotem rozprawy jest życie świętego Jakuba zaprezentowane w kontekście danych biblijnych oraz apokryficznych, historyczny rozwój kultu Apostoła w Santiago de Compostela, a także innych częściach Europy. Szczególny nacisk położono na omówienie zagadnienia fenomenu ruchu pątniczego do grobu Apostoła. W dalszej części pracy zostaje poddany analizie kult świętego Jakuba w Polsce począwszy od średniowiecza, z uwzględnieniem elementów tego zjawiska pojawiających się w hagiografii i kaznodziejstwie. Ostatni rozdział prezentuje nauczanie papieskie dotyczące postaci świętego Jakuba i pielgrzymowania do jego sanktuarium w Composteli, zwłaszcza w świetle wypowiedzi papieży Jana Pawła II i Benedykta XVI. Ukazano także zarys rozwijającego się współcześnie kultu świętego Jakuba zwłaszcza jego aspektów teologicznych, ze szczególnym uwzględnieniem rzeczywistości polskiej.
Praca powstała w oparciu o wypowiedzi Magisterium Kościoła, literaturę historyczną i teologiczną, a także zebrane materiały konferencyjne poświęcone tej tematyce.

Przedmiotem  niniejszej  analizy  jest  proces  reform  w  zakresie  organizacji  Kościoła  rzymskokatolickiego we Francji, jakie przeprowadzono w pierwszym okresie Rewolucji, kiedy to Zgromadzenie Narodowe podjęło się próby etatyzacji Kościoła. W okresie tym nie występują jeszcze oznaki jawnej dechrystianizacji i ateizacji. Reformy parlamentarne  dotyczą  spraw  organizacyjnych,  majątkowych  i  osobowych  Kościoła,  których  zwieńczeniem  było  uchwalenie  konstytucji  cywilnej  duchowieństwa  w  dniu  12  lipca  1790  r.,  co pociągnęło jednakże za sobą wzrost niezadowolenia duchowieństwa, które popierało do tego czasu dotychczasowe przemiany, oraz doprowadziło do rozłamu i podziału wewnątrz łona organizacji kościelnej. Ustawodawstwo w sprawach kościelnych spotkało się z  potępieniem  ze  strony  papieża  Piusa  VI  i  spowodowało  wzrost  nastrojów  antyrewolucyjnych  szczególnie  na  prowincji.  W  trakcie  analizy  autor  nieraz  korzysta  dla  celów  poznawczych  z  metody  porównawczej,  przywołując  rozwiązania  w  zakresie  stosunków  wyznaniowych  wprowadzone  w  kolejnych  latach  Rewolucji  i  rządów  Napoleona,  które  modyfikowały omówione rozwiązania będące właściwym przedmiotem badań.

The  article  examines  the  process  of  reforms  in  the  organisation  of  the  Roman  Catholic Church in France, which were implemented during the first period of the Revolution,  when  the  National  Assembly  made  an  attempt  at  introducing  state  control  (étatisation)  of  the  Church.  At  this  time,  no  signs  of  overt  dechristianisation  and  atheisation could be seen. The parliamentary reforms affected the organisational, pro-perty, and personal affairs of the Church, and culminated in the adoption of the Civil Constitution of the Clergy on 12 July 1790. However, this increased the dissatisfaction of the clergy, who hereto had supported the transformations, and caused a rift within the  Church.  The  legislation  on  ecclesiastical matters was condemned by Pope Pius VI and caused an increase in anti-revolutionary sentiments, especially locally. The author makes  a  frequent  use  of  the  comparative  method  for  reference  only,  invoking  the  solutions  used  in  the  area  of  religious  relations  in  the  subsequent  years  of  the  Revolution  and  Napoleon’s  rule.  These  solutions  modified  the  ones  discussed  in  detail  in the article.

Prawny akt inkardynacji jest starożytną instytucją prawa w życiu Kościoła. Jest środkiem organizacyjnego powiązania między biskupem a duchownymi i narzędziem dla zachowania porządku w Kościele. Duchowni, jeśli są w potrzebie, mogą zwrócić się do swoich prze-łożonych. Inkardynacja duchownych chroni ich prawa i środki do godziwego życia. Jest również wyrazem związku duchownego z Kościołem partykularnym. Związek ten wyraża duchową przestrzeń dla dyscypliny kanonicznej i gwarantuje społeczności wiernych stabil-nych duchownych. Dla duchownych następnie określa ich kościelną przynależność, chroni ich prawa, godziwie zabezpiecza, ale i wyznacza nad nimi hierarchiczny nadzór.

W niniejszym artykule zaprezentowane zostaną wybrane wątki biografii Macieja Loreta jako historyka, ze szczególnym uwzględnieniem jego prac nad stosunkami dyplomatycznymi Stolicy Apostolskiej i Rzeczypospolitej w ostatnich dziesięcioleciach XVIII w. Rozważania te zrodziły się m.in. z pragnienia znalezienia odpowiedzi na pytanie o los dwóch monografii, których publikację historyk zapowiadał, a które – jak się wydaje – nie zostały nigdy ukończone, co niewątpliwie uznać należy za stratę dla polskiej historiografii: Rzym a Polska za Stanisława Augusta (1763–1775) oraz Watykan a Polska w dobie rozbiorów (1772–1795).

Kościół do początku swojego istnienia miał postawione zadanie przez samego Jezusa, aby iść i nauczać wszystkie narody. Za czasów Apostolskich głównym celem działalności misyjnej były miasta północno-wschodniej części Cesarstwa Rzymskiego w Azji Mniejszej, Grecji i na półwyspie Apenińskim. Afryka Północna, mimo tego, że leżała w granicach Cesarstwa, została ewangelizowana w późniejszym czasie. Jedynie do Egiptu, ze względu na swą geograficzną bliskość z Ziemią Świętą, Dobra Nowina dotarła już w I wieku. Niemniej jednak chrześcijaństwo trafiło w Afryce Północnej na podatny grunt i szybko wzrastało do tego stopnia, że już w III wieku takie miasta jak Aleksandria czy Kartagina były jednymi z najważniejszych chrześcijańskich ośrodków.

Kapucyni w ramach charyzmatu zakonu franciszkańskiego oparli się w swojej reformie w dużej mierze na ubóstwie. Było ono odkrywane przez nich głównie na modlitwie oraz podczas pracy apostolskiej. Nie stanowiło ono zatem idei, ale czerpało swój początek w Osobie Jezusa Chrystusa, który sam stał się dla nas ubogim. Całe prawodawstwo kapucyńskie oraz świadectwa poświadczyły o ważnej roli ubóstwa w całkowitym utwierdzeniu reformy kapucyńskiej. Jak wynika z pracy ubóstwo było dla kapucynów drogą bycia jedno z Osobą Jezusa Chrystusa, a w konsekwencji Trójcy Świętej.

W pracy stwierdzono, że wymiar zewnętrzny ubóstwa jest właściwie niezrozumiały bez ukazania jego wewnętrznego, duchowego wymiaru. Dlatego trzeba odrzucić pogląd na temat surowości ubóstwa reformy kapucyńskiej, który wynika z przesadnego rygoryzmu. Praca wykazała, że zewnętrzne zachowanie ubóstwa, także w najdrobniejszych szczegółach, było wyrazem postawy ubóstwa duchowego. Z przeprowadzonych badań można ustalić, że idea ubóstwa zawarta w dokumentach prawnych, świadectwach oraz tradycji Kościoła, jest spójna. Kapucyni wpisali się w kontekst historyczny ubóstwa, nadając mu jednocześnie nową dynamikę, także świadectwa o Bogu względem innych.

Praca może być także dobrym materiałem do pogłębionych studiów nad duchowością, także od strony historycznej. Ogromny materiał dotyczący duchowego rozumienia ubóstwa został zawarty w dziełach duchowych kapucynów. Wymagają one głębszej analizy historycznej, także w kontekście tradycji franciszkańskiej i piśmiennictwa XV/XVI w.

Rev. Professor Bolesław Kumor’s history of the Church textbooks and selected monographs
The study focuses on the analysis of Rev Prof. Bolesław Kumor’s textbooks and monographs. The textbooks are as follows: The History of the Church and the joint publication The History of the Church in Poland. The selected monographs are detailed below: The Structure and Organization of the Polish Church during the National Captivity 1772–1918, The Political and Geographic History of the Diocese of Tarnów, The Diocese of Tarnów. The History of Structure and Organization 1786–1985, The History of the Diocese of Krakow until 1795. The presented works were connected with the two major areas of Rev. Kumor’s scholarly career: teaching and the main focus of his research – the structure and organization of the Church. Rev. Bolesław Kumor studied various significant issues but these two aforementioned areas of his interest should be regarded as the most thoroughly explored and crowned with publications.

Ofiarami zbrodni pomorskiej 1939 roku byli także duchowni. Tekst omawia męczeństwo dwóch z nich, duszpasterzy z parafii św. Bartłomieja ze Szczepanowa (powiat mogileński): ks. proboszcza Michała Rólskiego i ks. wikariusza Władysława Nowickiego oraz formy pamięci o nim, a także ślady kultu w rozumieniu Kościoła rzymskokatolickiego.

Niniejsze studium przedstawia zagadnienie kultu świętego Jakuba Apostoła
w świetle analizy teologiczno–historycznej. Celem rozprawy jest prezentacja historii kultu Jakuba Starszego i ukazanie jego aspektów teologicznych oraz znaczenia dla współczesnego życia religijnego oraz teologii. Przedmiotem rozprawy jest życie świętego Jakuba zaprezentowane w kontekście danych biblijnych oraz apokryficznych, historyczny rozwój kultu Apostoła w Santiago de Compostela,a także innych częściach Europy.Szczególny nacisk położono na omówienie zagadnieniafenomenu ruchu pątniczego do grobu Apostoła. W dalszej części pracy zostaje poddany analizie kult świętego Jakuba w Polsce począwszy od średniowiecza, z uwzględnieniem elementów tego zjawiska pojawiających się w hagiografii i kaznodziejstwie. Ostatni rozdział prezentuje nauczanie papieskie dotyczące postaci świętego Jakuba i pielgrzymowania do jego sanktuarium w Composteli, zwłaszcza w świetle wypowiedzi papieży Jana Pawła II i Benedykta XVI. Ukazano także zarys rozwijającego się współcześnie kultu świętego Jakuba zwłaszcza jego aspektów teologicznych, ze szczególnym uwzględnieniem rzeczywistości polskiej.
Praca powstała w oparciu o wypowiedzi Magisterium Kościoła, literaturę historyczną i teologiczną, a także zebrane materiały konferencyjne poświęcone tej tematyce.

Celem artykułu jest ukazanie bogactwa obchodów Roku św. Stanisława Kostki, ogłoszonego w 2018 r. z okazji 450. rocznicy jego śmierci, a także w jaki sposób kształtowano miłość do Boga i ludzi w tym czasie. Artykuł ma charakter przeglądowo-problemowy, zebrano w nim najważniejsze informacje o głównych wymiarach jubileuszu w Polsce i za granicą, które były także okazją do budowania pamięci historycznej. Rok św. Stanisława Kostki wpisał się w długą tradycję świętowania rocznic tego patrona Polski, obchodzonych od roku jego beatyfikacji (1602/1605), a bardziej uroczyście od czasu jego kanonizacji w 1726 r. W tekście przywołano wydarzenia o zasięgu światowym i ogólnopolskim związane z upamiętnieniem Świętego z Rostkowa, następnie opisano główne publikacje i konferencje, poświęcone temu świętemu. Wskazano również wystawy i różne inicjatywy duszpasterskie tego roku. W szczególny sposób zwrócono uwagę na obchody w diecezji płockiej, na terenie której leży Rostkowo – miejsce narodzin św. Stanisława Kostki. Na tej bazie została również opisana aktualność przesłania św. Stanisława Kostki.

The objective of the article is to illustrate the two extremes represented by the broad assortment of movements: the ascetic rigorism and moral laxity. The primary source of text is the first Latin catalogue of heresies, written between 380 and 388 by the Bishop of Brescia, Phi-lastrius. The source selection was dictated on twofold grounds. The treaty contains the most numerous descriptions of heretical groups, yet at the same time is the least known of its kind. The information enclosed in Philastrius' work, summarized in a comparative manner with the descriptions found in other patristic catalogues of heresy-by Epiphanius, Theodoret of Cyrus, John Damascene, Augustine and Isidore of Seville-lead to the following conclusions: 1) for the most part heretical movements followed the ascetic radicalism, motivated most habitually by an exaggerated literal exegesis of the biblical texts (eg. Gnostics, Encratites, Discalced); 2) the few of the laxative-approach movements operated on moral promiscuity (eg. Simonians, Carpocratians, Symmachians), the extent of which is difficult to assess due to the raised issues with the objectivity of Philastrius' work-undermined by the use of invectives and the apologetic attitude of the author employed in order to defend the orthodox doctrine and morals; 3) paradoxically , there existed also groups that combined inconsistently promiscuity with the elements of as-ceticism (eg. Borborites, Adamites).

The parish church in Węgrów, whose construction started in 1703, is the second m church in the town funded by the governor of Płock Jan Dobrogost Krasiński. The diocese archive in Drohiczyn still holds a contract made by Jan Dobrogost Krasiński and Carlo Ceroni on 12 August 1703. The contract envisaged con�struction of a parish church in Węgrów to the design created by Carlo Ceroni in cooperation with Jan Reisner. Ceroni finished construction of the church in 1708 and the finishing works were supervised by Jan Reisner. The interior of the temple was decorated with frescos painted by Michał Anioł Palloni.

Catholicism is strongly attached to Polish tradition. It had its unique role in integration and stabilization of people who lived in Wałbrzych after World War II. At that time, priests of Catholic Church played a major role in gathering believers in Polish parishes, which were divided according to German church structures. Rev. F. Apolinary Wałęga and Rev. F. Adolf Iwańciow were among those priests. They came from archdiocese in Lwow. They arrived form Tarnopol and were between 1948-1988 parish priests in parish of SS Angels the Custodians (Świętych Aniołow Strożow)- the biggest and the most numerous parish in Wałbrzych. They were not only priests but also deans of church district in Wałbrzych. The aim of this article is to retain those extraordinary priests in hearts of Wałbrzych residents. The stories of lives of two priests are presented in the article. Those stories are based on documents stored in church and state’s archives as well as diaries of Rev. F. Iwańciow. The history of Wałbrzych priests is an example of history of people from Kresy exiled form mother’s land. After drastic experience of Siberian penal of servitude people very often (Rev. F. Iwańciow) couldn’t return to their homeland and they settle in Wałbrzych. Despite many restrictions imposed by communistic regime, those people attached to the town, worked for the sake of whole community, stimulated spiritual, social and cultural life of its residents.

Tłumaczenie Anna Preisner

The article concerns the altar of St. Mary Magdalene funded by the Głogów canon Gottfried Jakob Urban Schönborn around 1697, located in the Collegiate Chapel of St. Mary Magdalene until 1945, when it was destroyed during the war.The altar was made of grey Silesian marble from Przeworno and white marble, probably from Supíkovice. Below the altar stone was a socle with an oval cartouche, flanked by two pedestals on which stood statues of James the Elder and St. Urban the pope. The Głogów reredos can be compared only to the 1694 altar of the Holy Family in the Chapel of St. Ivo and Holy Family in the Church of Our Lady on the Sand Island in Wrocław. The author of the Głogów piece is not known – he may have been a member of the workshop or collaborator of another sculptor who came, hypothetically, from the Southern Netherlands, and made the pulpit in the Collegiate Church according to models characteristic of Flanders.

The First World War (1914–1918), known as the Great War, was one of the largest armed conflicts in the history of Europe. The local dispute between Austria-Hungary and Serbia rapidly transformed into a global confrontation. In 1914, the former lands of Poland were split by the Eastern Front. In Mazovia, battles took place between the three superpowers that more than a hundred years earlier had divided Poland into occupation zones called partitions. On one side of the front were German and Austro-Hungarian forces, while one the other side were forces of the Russian Empire.
The Przasnysz county was on the Eastern Front line during the fighting for Przasnysz between the German and Russian armies in February and March as well as July 1915. In both battles of Przasnysz more than 150,000 soldiers were killed, wounded or captured, not to mention civilians.
The article presents contemporary heritage of the First World War in Jednorożec (Unicorn) commune. In 1915 the village of Jednorożec was completely devastated as well as neighbouring areas. The cruel campaigns ended more than hundred years ago, although nowadays we can still find vestiges of them.
The author describes war cemeteries in Jednorożec (the largest of the First World War necropolis in Mazovia), Budy Rządowe, Parciaki and Kobylaki Wólka, where you can still find tombstones, and also these cemeteries (Małowidz, Olszewka), which are remembered only by the oldest inhabitants and marked for example by roadside crosses. Three of the mentioned contemporary cemeteries are under conservation, but unfortunately it do not mean that they are trimed. Other vestiges, described in this article, are: marks of narrow gauge railroad in the forests and traces of dugouts, trenches, trou de loups or gunnery positions. They all can be found on LIDAR maps, as well as during expeditions in local forests. The authors mentiones also the old trees around roman-catholic church in Jednorożec, which survived warfare w 1915 and have marks of great conflagration during the war campaign.
The author describes annual commemoration of the II battle of Przasnysz in June 1915. Since 2012 municipal corporations, local activists, restorative groups and history lovers are organizing two-day meeting with ecumenical prayer in Jednorożec war cemetery and combat reenactment of II battle of Przasnysz. Every year it is scheduled in different locality in Przasnysz county, but meeting in Jednorożec is constant. Jednorożec and nearby villages are the part of The Eastern Front Line of I World War in Mazovia, designated by special information boards and indicators.
All of the described vestiges of the battles of Przasnysz in 1915, located in Jednorożec commune, deserve to be promoted and protected. They should become a part of memoire collective. They are all the marks of the difficult history, but also a kind of warning: no more war!

This article describes the architecture of the Opinogora church, inclusive of its crypts. The church was funded in the 20s of the 19th century by General Wincenty Count Krasiński in the shape of classicist rotunda, its architect unknown. Since its very beginnings, the Opinogora church has had an adjacent sepulchral chapel belonging to the Krasiński Family, in which the mortal remains of the Polish national poet Zygmunt Krasicki rested. In the 70s of the 19th century, the rotunda was replaced by a currently standing neoclassical temple, whose architect was Wincenty Rakiewicz.

The article concerns the pulpit from the Collegiate Church of the Virgin Mary funded in 1697, where it was to be found until 1945, when it was seriously damaged during the war. Its surviving elements are on display today in the Collegiate Church and the local museum. The pulpit has not been studied extensively despite its high artistic value – the first man to note its visual qualities was an anonymous author of a visitation document drawn up between 1706 and 1711.The Głogów pulpit is the second known Catholic pulpit in Silesia with a figural support. Despite some references to the Silesian tradition, in its artistic and formal origins it is primarily Netherlandish, more specifically Flemish.

Intellectual activity of such women as Hrotsvitha of Gandersheim, Herrad of Landsberg, Relindis of Hohenburg, Hildegard of Bingen or Jutta of Sponheim testifies to the fact that medieval nuns represented a very high intellectual level, contrary to the conventional wisdom and frequently repeated popular misconception about the „dark ages”. As Johanes Mayer of University of Würtzburg noted, the activity of Herrad of Landsberg, Hildegard of Bingen or Hedwig of Silesia (educated at the Benedictine convent at Kitzingen) proves a very high standard of education, extensive knowledge and greater awareness among medieval nuns. One can say that the 12th century was a women’s era. Manuscripts written by the Polish Poor Clares are works of artistic merit. Analysing the works of women’s convents in the West of Europe and in Poland, in the field of theology, but also medicine, poetry or music, one must conclude that an average nun represented a much higher intellectual level than an average priest (not only in the Middle Ages). It is highly probable that Polish literature owes its origin to the 13th c. Poor Clares’ convents. The convents enjoyed a lot of independence, also from the bishop, and were able to defend their autonomy effectively, as shown – among others – by the Norbertine Sisters in Płock.

This article is devoted to the reinterpretation of proper names refering to one of the earliest historical sources concerning Polish history, known as “Dagome iudex” (ca 991–992 BC).
The author focuses on the question of how to interpret some uncertain Latinized versions of Slavic names included in this document. For example, some historians interpret Dagome as a bastardized version of the words Ego Mesco dux meaning “I, prince Mieszko”. According to the opinion of the majority of scholars, Alemure might be the city of Olomouc, in Moravia. A paleographical and micro-philological analysis leads the author to the conclusion that these Medieval Latin forms should be transcribed as follows: Dagome – Tągoma, Misica – Mieszek, Schinesgne – Gniezno and Alemure – Lemiesza. In the author’s opinion, the document provides a description of Polish western borders including the Lower Silesia and ending at the Lusatian Neisse and the Oder, at the end of
10th century. A new interpretation of the document is discussed, suggesting that the main purpose of Mieszko was problably to prevent German territorial claims on the borderlands.