Orta Doğu

Orta Doğu‘yu homojen bir bölge olarak görmek ve bütün olarak değerlendirmek yanlış yargılara neden olmaktadır. Bu bölgede farklı Arap uluslarının yaşadıklarını, bunlar arasında ciddi rekabet ve çatışmaların söz konusu olduğunu, birbirlerine karşı önyargılara sahip olduklarını ve Türkiye’ye karşı farklı duygular taşıdıklarını göz ardı etmemek gerekir. Bu farklı değerlendirmeler Umman’dan Fas’a kadar uzanan geniş coğrafyada bir ülkeden diğerine farklılaşmaktadır. Örneğin Basra Körfezi ülkelerinden BAE, Katar, Bahreyn ve Umman doğrudan egemenliği altında bulunmadıkları Osmanlı İmparatorluğunu halifeliğin merkezi olma açısından değerlendirmektedir. Oysa Suudi Arabistan ve Arap yarımadasının bir kısmında Osmanlı emperyalizmi gibi bir kavramdan söz edilebilmektedir. Filistin ise Osmanlı imparatorluğu zamanıyla günümüzü karşılaştırarak o günleri aradıkları izlenimini vererek Türklerden büyük beklentiler içinde bulunmaktadır. Lübnan, Türkiye’yi bölgede hiçbir dönemde doğrudan kendisiyle çıkar çatışması olmayan büyük bir ülke olarak görmektedir. Oysa Mısır’da, yaklaşık 600 yıl Türklerin (Memlüklerdan itibaren) ve Osmanlıların egemenliğinde yaşamış olmaları nedeniyle bir takım önyargıların geliştiğini gözlemek mümkündür.

Uluslararası ilişkiler, günümüzde hepimizin günlük hayatını doğrudan etkileyen ve zamanımızın önemli bir kısmını kendisiyle meşgul eden bir alan haline gelmiştir. Nerdeyse bir günde izlediğimiz veya dinlediğimiz haberlerin üçte ikisi dış politika veya dünya sorunlarıyla ilgili. Bunların bazıları, Türkiye ile bir komşu ülke arasındaki ilişkilere ilişkin, bazıları, Türkiye ile ABD ya da Avrupa Birliği ülkeleriyle ilişkiler konusunda, bazıları ise bölgemizde ya da uluslararası alanda meydana gelen gelişmeler hakkında olabiliyor. Ancak pek çoğumuz ya bu konularda sorunun
geri planını bilmediğimizden ya da pek takip etmediğimizden olaylarla ilgili yapılan açıklama ve analizlerden fazla tatmin olmuyoruz. Oysa gelişmelerin çoğu geleceğe ilişkin kendi mesleğimizle ilgili doğru kararlar almamızı gerektirecek gelişmelerdir. Ekonomik ve mali sorunlar gibi görünen sorunların arkasında bir siyasal sorunun olduğunu ya da siyasal bir soruna yol açma ihtimalinin bulunduğunu fark etmeyiz.

Sadece coğrafya olarak değil, siyasi olarak da genişliği olan, pek çok bilinemezlerin, karmaşık ilişkilerin, sorunların ve çatışmaların, ihanetlerin ve dostlukların, birleşme adına yapılan ayrışmaların, homojen zannedilen heterojenliğin, tam olarak kavranamadığı için bazılarınca kaynayan kazan, bazılarınca bataklık olarak tanımlanan, bazılarına göre istikrarsızlığın ve geri kalmışlığın bazılarına göre petrolün ve zenginliğin merkezi olan Orta Doğu, üzerine çok şey söylenen ama çok az bilinen bir coğrafyadır. İnsanlık tarihi burada başlayıp burada devam etmiştir. Tarihsel olaylara yön veren gelişmeler burada yaşanmış, geleneksel ve modern imparatorluklar için üzerinde mücadele edilmeye değer bulunmuş, her şeye rağmen vaz geçilememiştir. Böylesine tarihsel, kültürel ve toplumsal birikimi zengin ve böylesine ekonomik, stratejik ve siyasal açıdan önemli bir bölge hakkında söz söylemek kolay gibi gözükse de üzerine yazı yazmak gerçekten oldukça zor. Aslında zor olduğu detaylara inildikçe anlaşılıyor. Yaklaşık 20 yıllık dersin birikiminin kitap haline getirilmesi isteğinin bir yansıması olmaktan öteye, özellikle Basra Körfezi itibariyle bir doktora ve daha sonra üzerine iki kitap yazdığım bu bölgenin bir çırpıda anlaşılacak ve kolayca üstesinden gelinecek bir konu olmadığını aslında biliyordum. Özellikle son on yılın yoğun çalışmasının ürünü olan bu kitabın hazırlanması elbette masa başında oturarak yapılamazdı. Diğer bir ifadeyle Beyrut sokaklarında, Cüniye’de, Zahle’de, Şuf dağlarında, Sur’da ve Sayda’da bulunmadan, Lübnan’ı ve Lübnanlıyı Lübnan’da görmeden anlamak ne kadar imkânsızsa Filistinli çocuğun ve gencin heyecanını vatan sevgisini, korkusunu ama aynı zamanda cesaretini gözlerine yakından bakmadan, El-Halil’i görmeden, Kudüs’ü, El-Aksa’yı, İsrail tanklarını, Cenin’i, Ramallah’ı görmeden de anlamak zor. Gerçekten anlaşılamaz. Bu denli politika farklılıkları, neden belli sorunlarda bir araya gelemediklerini, Araplar arası birleşmelerin hep yeni bir ayrışmaya
yol açtığını Kahire’de, Amman’da Riyad’ta Cidde’de Şam’da bulunmadan, onların geriden çok benzediği zannedilen farklılıklarını, endişelerini, kaygılarını, nefretlerini ve dostluklarını yerinde görmeden onlarla dostluklar kurmadan imkânsız. İşte bu çalışma böyle özgün ve uzun bir çalışma ve çok sayıda olay, yer ve kişinin tanıklığıyla toplanan birikimin sonunda oluşmuş oldukça yorucu, ama sonuçta ortaya çıkan çalışmayla yorgunluğu unutturan bir sürecin ürünü. Bütün bunlara rağmen ilk baskısının üzerinden yaklaşık sekiz yıl geçmiş olan bu çalışma yine benzer süreçlerin defalarca tekrarlanması, Fas’tan Umman’a, İran’dan Yemen’e uzanan geniş coğrafya defalarca tekrarlanan seyahetlerle ve farklı kesimlerle yapılan görüşmelerle olgunlaşmış ve değişimin kendisi ve nedenleri yerinde gözlemlenmiştir.

Sadece coğrafya olarak değil, siyasi olarak da genişliği olan, pek çok bilinemezlerin, karmaşık ilişkilerin, sorunların ve çatışmaların, ihanetlerin ve dostlukların, birleşme adına yapılan ayrışmaların, homojen zannedilen heterojenliğin, tam olarak kavranamadığı için bazılarınca kaynayan kazan, bazılarınca bataklık olarak tanımlanan, bazılarına göre istikrarsızlığın ve geri kalmışlığın bazılarına göre petrolün ve zenginliğin merkezi olan Orta Doğu, üzerine çok şey söylenen ama çok az bilinen bir coğrafyadır. İnsanlık tarihi burada başlayıp burada devam etmiştir. Tarihsel olaylara yön veren gelişmeler burada yaşanmış, geleneksel ve modern imparatorluklar için üzerinde mücadele edilmeye değer bulunmuş, her şeye rağmen vaz geçilememiştir. Böylesine tarihsel, kültürel ve toplumsal birikimi zengin ve böylesine ekonomik, stratejik ve siyasal açıdan önemli bir bölge hakkın-da söz söylemek kolay gibi gözükse de üzerine yazı yazmak gerçekten oldukça zor. Aslında zor olduğu detaylara inildikçe anlaşılıyor.

20-ci əsrdə ölkələr baxımından strateji önəm daşımağa başlayan enerji qaynaqları, bu əhəmiyyətini gedərək daha da artırmaqdadır. Enerjiyə olan asılılığın və tələbin artmasına cavab olaraq enerji qaynaqları da sürətlə azalmaqdadır. Bu vəziyyət bütün diqqətlərin enerji bölgələrinə yönəlməsinə səbəb olmuşdur. Bu bölgələrin başında da Orta Şərq gəlməkdədir. Bu çərçivədə məqalənin məqsədi, Orta Şərq enerji qaynaqlarının 20-ci əsrdə olduğu kimi 21-ci əsrdə də dünya iqtisadiyyatı baxımından əhəmiyyətini açıqlamaqdır. Bu məqsəd çərçivəsində, məqalənin ilk hissəsində Orta Şərq və strateji əhəmiyyəti haqqında məlumatlar verilmişdir. Daha sonra bölgənin dünyaya nisbətlə neft və təbii qaz ehtiyatları, istehsal və istehlak dəyərləri araşdırılmışdır. Bunlardan əlavə qlobal güclərin Orta Şərq siyasətinə və Yaxın və Orta Şərq bölgəsinin 21-ci əsrdəki strateji əhəmiyyətinin açıqlanmasına diqqət yetirilmişdir.
Açar sözlər: Orta Şərq, Yaxın Şərq, neft, “Böyük Orta Şərq” layihəsi, Fars körfəzi, dollar, silah

11 Eylül 2001’den itibaren ABD’nin küresel ve bölgesel politikasında meydana gelen farklılaşmalar ve buna bağlı olarak önce Afganistan’ın, arkasından Irak’ın işgali ile 2011’de başlayan Arap Baharı adı verilen süreçle beraber bölgesel ve küresel politikada meydana gelen yeni tehdit unsurları ve istikrarsızlaştırıcı faktörler, ayrıca ABD ve bölge ülkelerinin tutarsız ve etkisiz politikaları, çalışmanın hazırlanmasında belirleyici motivasyon unsurları olmuştur. Maalesef Soğuk Savaş sonrası Orta Doğu ve küresel politikada yaşanan hızlı değişim, uluslararası ilişkiler ve dünya politikasını çok daha karmaşık hale getirmiştir. Çalışma okuyucuya geçmişi ve günümüzü anlamak ve geleceği yorumlamak
konusunda derinlik kazandırmayı amaçlamaktadır. Çalışmada Orta Doğu’nun gerçeği ve Amerikan dış politikasının temel parametreleri ortaya konmuştur. Bu bağlamda özellikle Irak işgali, İran’a yönelik Amerikan politikasında değişim ve süreklilik, İran’ın nükleer programı ve Batıyla ilişkileri, bölgeye yönelik politikaları, Obama ve Trump’ın İran politikaları ve olası gelişmeler tartışılmıştır.

11 Eylül 2001’den itibaren ABD’nin küresel ve bölgesel politikasında meydana gelen farklılaşmalar ve buna bağlı olarak önce Afganistan’ın, arkasından Irak’ın işgali ile gerek bölgesel politikada gerekse global politikada meydana gelen köklü değişiklikler çalışmanın hazırlanmasında belirleyici motivasyon unsurları olmuştur. Özellikle Soğuk Savaş sonrası Orta Doğu ve global politikada yaşanan hızlı değişim, uluslararası ilişkiler ve dünya politikasını biraz daha anlaşılmaz ve grift hale getirmiştir. Bu zorluk ister istemez, hem dünya politikasının hem de Arap yarımadasının temel dinamiklerini belli bir teorik ve tarihsel perspektifle analiz etmeyi gerekli kılmıştır. Çalışma okuyucuya geçmişi ve günümüzü anlamak ve geleceği yorumlamak konusunda derinlik kazandırmayı amaçlamak-tadır. Çalışmada teorik ve tarihsel gelişmelerin yanı sıra Amerikan dış politikasının temel parametreleri, kendi iç dinamikleri gözardı edilmeden uluslararası ilişkiler mantığı çerçevesinde ortaya konmuş-tur.

TAYYAR ARI, YÜKSELEN GÜÇ TÜRKİYE-ABD İLİŞKİLERİ VE ORTA DOĞU
BURSA: MKM, 2010


Soğuk Savaşın sona ermesi ve Sovyet imparatorluğunun yıkılması, bölgede ve uluslararası alanda tüm güvenlik parametrelerini değiştirmiştir. İki kutuplu yapı ve Doğu-Batı ekseninde belirlenen güvenlik politikaları bir anda altüst olmuştur. Ancak Soğuk Savaşın sona ermesine rağmen buna fiziksel ve psikolojik olarak hazır olmayan uluslararası toplum 1990’ların ilk başlarında değişimi kavramaya çalışıyor; Rusya’nın yeniden toparlanması ve eski Sovyet coğrafyasına tekrar egemen olup olmayacağıyla daha barışçıl bir dünyanın oluşumu arasında gidip geliyordu. Bu belirsizlik ortamından 2000’lerin başında yeni bir konjonktüre geçildi. Bu yeni konjonktüre bir tarafta, yeni du-rumu kavramakla beraber yine de mevcut durumu kabul etmekte zorlanan Rusya’nın Putin’le yeni bir çıkış yakalaması, diğer tarafta Bush’la kendisini dünyanın tek kutuplu olduğunu sanan ABD’nin, El-Kaide’nin Amerikan hedeflerine saldırısıyla başlayan Afganistan süre-cini kendi lehine sonuna kadar kullanmak istemesinin getirdiği gergin-likler egemen oldu. Bush’un Irak’ı işgal etmesiyle beraber ABD’nin yükselişinin sonuna gelindiğinin anlaşılması söz konusu olmuştur. 2005-2006 sonrası dünyanın yeniden şekillenmeye başladığı yeni bir dönemdir. Bu yeni dönem, ABD’nin dünyayı tek başına yönetmediğinin, Rusya’nın ise eski Sovyet coğrafyasında fiziksel bir geri dönüşü-nün artık mümkün olmadığının anlaşılmasıyla göreceli bir dengenin oluşmaya başladığı bir dönemdir. 2008-2009’da bir tarafta ekonomik kriz, gelişmiş ekonomilerin hızını keserken, diğer tarafta Rusya ve Çin’in yanında Hindistan, Brezilya ve Türkiye gibi yükselen güçlerin dünya politikasında yeni rol arayışları gündeme gelmiştir. 2010 ve 2011 büyük olasılıkla mevcut statükonun devam etmesini arzu eden büyük güçler ile yeni yükselen güçler arasındaki iktidar mücadelesine sahne olmaya devam edecektir. Ama bir sonraki dönemde ister istemez bu rol mücadelesi daha dengeli ve çoğulcu bir uluslararası yapıya evrilecek ve bu yeni yapıda ortaklıklar ve ilişkiler yeni roller çerçeve-sinde tekrar belirlenecektir.

Özet Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatının öncü yazarlarından olan Refik Halit Karay'ın eserlerinde sürgün ve sürgün edebiyatı önemli bir yer tutar. Hayatının büyük bir bölümünü sürgünlerde geçiren yazar, sürgün dönemi tecrübelerini hikâye ve romanlarında kendi gözlemlerinden hareketle kurgu dünyasına taşır. Sürgün yıllarının ikinci dönemini oluşturan Beyrut, Şam ve Halep günlerindeki gözlemlerini yansıtan Sürgün romanında Orta Doğu coğrafyası insanları ile birlikte gerçekçi bir şekilde sunulur. Sürgün romanı başkişi Hilmi Efendi'nin sürgün olarak gönderildiği Beyrut'taki hayatı ve ardından Şam ve Halep'te yaşadıkları çerçevesinde ilerler. Romanda, Beyrut'un çok kültürlü yapısıyla bir deniz şehri oluşu üzerinde durulur. Şam, Arap ırkının hâkimiyeti altında bir şehir olarak tasvir edilir. Halep ise Türklere daha yakın bir kültürel doku barındıran yapısıyla aktarılır. Romanın başkişisi Hilmi Efendi ve arkadaşı İrfan Bey aracılığıyla okurun dikkatine sunulan bu şehirlerdeki hayat, iklim özellikleri, mimari, insan tipolojisi, gelenekler ve alışkanlıklar gibi kültürü oluşturan etmenler ışığında betimlenirken bir Orta Doğu profili ortaya konur.

Ayrılıkçılık, kendini çoğunluktan farklı olarak nitelendiren bir topluluğun egemen, bağımsız bir siyasal birimden coğrafi ve idari yönden koparak, kendi devletini kurma girişimleri olarak tanımlanabilir. Bu girişimlerin nihaî hedefinin ayrılma olduğu açıktır. Bu anlamda ayrılıkçılık, özellikle uluslararası sistemde meydana gelen yapısal değişim dönemlerinde sıklıkla karşılaşılan bir olgudur. 19. yüzyılın sonu ile 20. yüzyılın başlarında imparatorlukların tasfiyesi sürecinde ve II. Dünya Savaşı sonrası sömürgeciliğin tasfiyesi sırasında bir çok ayrılma gerçekleşmiştir. Daha yakın zamanda SSCB'nin dağılma süreciyle birlikte sosyalist federasyonlarda da ayrılmalar olmuştur. Bunların büyük bir kısmı herhangi bir sorunla karşılaşmadan hedefine ulaşarak devletler topluluğunun egemen ve eşit birer parçası hâline gelirken, uzun yıllar bağımsızlık yolunda mücadele eden birçok ayrılıkçı hareket ise amacına ulaşamamıştır. Hatta amaçlarına ulaşarak bağımsızlığa kavuşanlar bile uzun süre sosyol, ekonomik ve siyasal sorunlarla uğraşmak zorunda kalmışlardır.

As a result of developments that are occurred in the Northern Iraq last ten years, the Kurds in Iraq considerably advanced to set up a separate state. However, the other regional actors declare that they have been strongly opposed this idea. Thus, they insist that the territorial integrity of Iraq should be protected. Due to strong reactions of regional states, the Kurds of Northern Iraq also say that they didn't want to separate from Iraq and emphasize that the conditions of separation haven't existed yet. In this article, we examined that what kind of probabilities are available for the solution of the Northern Iraq question, and in this respect, we look at the ability of separation in the perspective of strategic analysis. While we search this topic, we take into account the historical background of the Kurdish movement in Iraq, its characteristics, its social base and its foreign support. At last, we concluded that separation in the Northern Iraq mostly depends on the Iraq policy of USA and persuasion of the regional actors, especially Turkey. A separation, without these conditions, is nearly impossible.

Bu çalışmada, Neo-Elam siyasi tarihi ve Neo-Elam uygarlığı ortaya konulmuştur. Neo-Elam Devleti, Babil ile birlikte sürekli ittifak halinde Neo-Assur Devleti’nin faaliyetlerine karşı koymaya çalışarak MÖ 8. yüzyılın ortalarından MÖ 647/646 yılındaki Susa’nın yıkılmasına kadar Yakın Doğu’da önemli bir güç olarak kalmıştır. Susa’nın yıkılmasından sonra askeri ve siyasi etkinliğini önemli ölçüde kaybeden Neo-Elam Devleti, sanat başta olmak üzere, MÖ 539 yılına kadar sürecek olan bir “rönesans” dönemi yaşamıştır. MÖ 646-539 arası tarih, Elam ile Assur, Babil ve özellikle Pers kültürlerinin yoğun bir şekilde etkileşim halinde olduğu bir dönemdir.
Bu çalışmanın amacı, önemli ölçüde Mezopotamya kaynaklarına bağımlı olarak yazılan Neo-Elam siyasi tarihi ile büyük oranda maddi kültür kalıntılarıyla ortaya koyulan Neo-Elam uygarlığının çerçevesini çizmektir. Çalışmayı ele alırken, Mezopotamya yıllıkları (Neo-Assur ve Neo-Babil yıllıkları) ile Neo-Elam yazıtları, bunların yanında arkeolojik kazı raporları ile bölgedeki arkeologların çalışmaları esas alınmış, ek olarak modern literatür incelenmiştir. Ülkemizde Neo-Elam Devleti özelinde yapılmış çalışma olmamasından dolayı, bu tezin bu eksikliği gidermesi hedeflenmektedir. Çalışma, MÖ 1000-520 tarihlerini kapsamaktadır.

Orta Doğu adı verilen ve Türkiye’nin de içinde yer aldığı coğrafya tarih boyunca çatışma ve mücadelelere konu olmuş ve her zaman insanlık için farklı nedenlerle de olsa önemini korumuştur. 1517’den 1918’e kadar 400 yıl boyunca kesintisiz Osmanlı İmparatorluğu’nun etkisinde kalan bölge dini, siyasi, ekonomik ve stratejik nedenlerle gerek bölge ülkeleri gerekse küresel güçler arasında sürekli bir mücadele alan› olagelmiştir. Bölgenin özellikle insanlık tarihi kadar eski ve bütün semavi dinlerin doğuş yeri olması kültürel bakımdan önemini artıran bir
özelliktir. Müslümanlarca kutsal bir mekan olan Kâbe’nin bulunduğu Mekke, Medine gibi kutsal şehirler buradadır. Hz. Musa’ya peygamberlik Mısır’da gelmiş, Yahudilerce kutsal sayılan ağlama duvarı Kudüs’tedir. Hz. Peygamber’in miraca çıktığı yer olduğu için Mescid-i Aksa Müslümanlarca Mekke ve Medine’den sonra üçüncü kutsal mekan olarak bilinir. Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği yer, Mescid-i Aksa’nın ve ağlama duvarının birkaç yüz metre yakınındadır. Bu özellikler ve kutsal
mekânlar bölgeyi tüm inananların kıblesi haline getirmiştir.

Körfez bölgesini, Orta Doğu'nun genelinden siyasal, ekonomik ve stratejik olarak ayırmak mümkün olmamakla beraber, kendine özgü Jeo-politik özelliklerinin bulunması bölgenin ayrıca ele alınarak incelenmesini gerektirmektedir. Körfez bölgesinde İran, Irak ve Suudi Arabistan gibi üç büyük devlet ve Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn, Katar ve Umman gibi beş de küçük devlet bulunmaktadır. Bunlardan İran'ın dışındaki yedi devlet etnik köken olarak Arap devletleridir. Bu çalışmada bölgenin stratejik konumu, bölge ülkelerinin ekonomik, toplumsal ve siyasal yapısı, bölgedeki siyasal çatışmalar, krizler ve küresel güçlerin politikaları ele alınacaktır.

Bu çalışmanın odak noktasını Çin’in Orta Doğu ile enerji ilişkilerinin Kuşak ve Yol Girişimi’nin ortaya çıkmasında ve uygulanmasındaki etkisi ve önemi oluşturmaktadır. Çin lideri Xi Jinping’in simge projesi olan Kuşak ve Yol Girişimi tarihin en büyük ticari ekonomik programı olarak görülmektedir. Projede enerji ve enerji güvenliği önemli bir yer
işgal etmektedir. Dünyanın en büyük enerji tüketicisi olan Çin, özelikle petrol alanında yüksek oranda dışa bağımlıdır ve en fazla petrol ithal ettiği bölge de Orta Doğu’dur. Çalışma, biri Kuşak ve Yol Girişimi’nin anlatıldığı ve diğeri Çin - Orta Doğu enerji ilişkileri ile bu ilişkilerin Kuşak ve Yol Girişimi’ne etkilerinin anlatıldığı iki ana bölümden oluşmaktadır.
Girişimin anlatıldığı bölümde, projenin ortaya çıkması öncesi ekonomik ve politik zemin değerlendirildikten sonra Kuşak ve Yol Girişimi’nin unsurları ve hakkında yürütülen tartışmalar incelenmiştir. Sonraki bölümde ise enerji güvenliği kavramı ve Çin’in enerji güvenliği sorunu ortaya konulduktan sonra, Girişim öncesi Çin’in ilgili ülkeler ile enerji
ilişkileri incelenmiş, ardından Kuşak ve Yol Girişimi’ne ilişkin resmi belgeler ve Çin Devlet Başkanı’nın çeşitli zeminlerde yaptığı konuşmalar üzerinden aradaki ilişki araştırılmıştır. Bölüm sonunda ise girişimin başlatılmasının ardından Orta Doğu ile enerji ilişkilerinde ne
tür gelişmeler kaydedildiği tespit edilmeye çalışılmıştır.

Bu çalışmanın amacı, Türkiye'nin göç stratejilerinin ileriki
yıllardaki olası durumlara karşı yeterliliğini analiz etmektir. Türkiye’nin
Avrupa Birliği (AB) müzakerelerine dahil edilen konularından
küreselleşmiş güvenlik sorunu incelenmiştir. “Ulusal Güvenlik”
unsurları ile “Göç” ilişkisinin karşılaştırılması uzun vadeli stratejiler için
gösterge olmaktadır. Uluslararası arenada güncel tartışma konusu olan
Suriye’de güvenli bölge oluşturulması ve desteklenmesi tartışmaları
“tampon bölge” ve “uçuşa yasak bölge” tanımları ile açıklanmaya
başlanmıştır. Bu tasarıyı kabul eden başta ABD, Rusya ve Avrupa
ülkeleri, İran, İsrail ve Suudi Arabistan gibi ülkelerin tutumları ile
Türkiye’nin güvenli bölge konusundaki görüşleri değerlendirilmiştir.
Türkiye’ye yönelik güvenlik ve göç hallerinin ulusal sorun olmaktan çıkıp
uluslararası sorun olma aşamasına geçmesi bu konudaki çalışmaları
hızlandırmıştır. Dünya’da basın ve yayın kuruluşlarının güvenlik
konusunu göz ardı etmeden çalışmalar yapması mühim olmaktadır.
Ayrıca Türk Bürokrasisi ’nin söylem ve tutumlarının düzenlenmesi ile
uluslararası finansal kaynakların yeterlilik ölçümlerinin yapılarak adil
dağılımının sağlanması gerekmektedir. Ayrıca uyum ve entegrasyon
konusunda çalışan sivil toplum örgütleri denetlenmelidir. Güvenli bölge
içerisinde ise faaliyet gösterecek temel sağlık hizmetleri, iş istihdamı ve
can güvenliğinin sağlanması bu projeyi başarıya ulaştıracaktır. Sonuç
olarak Suriye’de “güvenli bölge” diğer bir deyişle “Barış Koridoru”
oluşturulması göç ve güvenlik sorunlarına yönelik önleyici ve denetleyici
bir mekanizma olacağı görüşüne ulaşılmıştır.

Özet:
Bu çalışmada, 2003 Irak Savaşı'nın gerekçesi olarak gösterilen Kitle İmha Silahlarının (KİS) Irak'taki varlığı sorunu araştırılmak istenmiştir. Ayrıca Saddam rejiminin El-Kaide Terör Örgütü ile bağlantısı üzerinde durulmuştur. Dolayısıyla makalede öncelikle, ABD tarafından ileri sürülen bu iki iddia ve onun I.Körfez Savaşı sonrası Irak politikası değerlendirilmiş, akabinde 2001 saldırılarından sonraki ABD'nin dış politikası irdelenmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde Irak Savaşı'nın birinci yıldönümüne kadar geçen sürede, Dünya medyasından Türk basınına yansıyan haberler değerlendirilmiş, ABD'nin ortaya attığı şekliyle Irak'ta KİS olup olmadığına dair sonuçlar elde edilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: ABD, Irak, Kitle İmha Silahları (KİS), Terör, Savaş.

Abstract:
In this study, the problem of the existence of Weapons of Mass Destruction (WMD) in Iraq which was shown as the reason for the 2003 Iraq War was asked to investigated. In addition, Saddam's regime with al-Qaeda Terrorist Organization focused on the connection. Therefore, in this article, firstly, these two claims put forward by United States and its Iraqi policy was evaluated after the first Gulf War. Subsequently, the foreign policy of U.S. after the 2001 was discussed. In the third section of the, the time until the first anniversary of the Iraq War, the world press news was reflected in the Turkish press was evaluated, as proposed by the United States, results for the existence of WMD in Iraq, tried to be taken.
Key Words: USA, Iraq, Weapons Of Mass Destruction (WMD), Terror, War

Kahvenin Kıbrıs adasına hangi yılda getirildiği ve ilk kahvehânenin nerede ve ne zaman açıldığı, Kıbrıslı yazar Hizber Hikmetağalar'ın da belirttiği gibi, ne yazık ki bilinmiyor.[1] Ronald C. Jennings, kahvenin, yaklaşık 1500'lü yıllarda, İstanbul'a Mısır ya da Suriye'den getirildiğini; şehirlerde hem halk arasında hem de kibar çevrelerde rağbet kazandığını ve tüketiminin hızlıca yayıldığını söylemektedir. O, kahvehânelerin hem İstanbul'da hem de Kıbrıs gibi eyaletlerde, sıklıkla vakıfların tasarrufunda açıldığını belirtir. Yine, ona göre, Lefkoşa Sicilleri'nde kahveye ilişkin en eski atıf, Mehmed bin Ahmed ile Hüseyin bin Abdullah arasındaki kahve ticaretiyle ilgilidir. Diğeri de Hasan ile Usta Piri arasındaki Eylül 1610'daki on vakıyyelik (okka) bir kahve ticaretiyle ilgili bir ilişkidir.[2] Gerçekten, Kıbrıs adasına onaltıncı yüzyılın sonlarında düzenlenmiş ilk Osmanlı belgelerinde kahve ve kahvehâneler üzerine yeterli belge ve bilgiler ne yazık ki bulunmamaktadır. Çeşitli nedenlerle, örneğin, kahvehâneleri icara verme, kahve ticaretinden doğan alacağın tesbit ve tescili[3] gibi Lefkoşa Şer'î Mahkemesi'ne intikal etmiş sorunlarla ilgili olarak tutulmuş birkaç belgede, bu konu üzerine yeni bilgiler sunulmaktadır. Örneğin, Temmuz 1594 tarihli bir belgeden, Lefkoşa şehrinde Ayasofya Evkâfı'na bağlı Yenihan yakınında bir kahvehânenin bu yıl ya da daha önceki yıllardan beri işler durumda olduğunu ortaya çıkarmaktadır.[4] Bu durum, ilk atıfın 1610 tarihli olmadığını kesinlikle gösteriyor. Hatta, 1594 tarihli Osmanlıca başka bir belge Lefkoşa'da işler durumda olan ilk kahvehâneyi tanımamıza olanak vermektedir. Bu belgeye göre, Lefkoşalı Süleyman bin Hacı Mehmed isimli bir Müslüman, Yenihan'a yakın yerde işleyen bir 'bâb' kahvehâneyi, Abraham veled-i Abdullah isimli Yahudi'ye içindeki kahve eşyalarıyla birlikte üç bin akçaya satmıştır. Lefkoşa mimarbaşı ve birkaç Müslüman erkek bu satışa Şer'î Meclis'te tanık olmuşlardır. Bu kahvehânede üç adet halı, on adet fincan, bir adet kahve dibeği, üç tane 'kahve kazanı' ve bir adet pamuktan dokunmuş beyaz havlu (velençe) vardı. Yahudi Abraham bu dükkanı satın aldıktan sonra, 2.400 akçaya, Abraham veled-i Mansur isimli başka bir Yahudi'ye hemen satmıştı.[5]

"Plazalarda çalışan, tezgâhtar olan ve genel anlamda hiz- met sektöründe proleterleşen kitlelerle ev eksenli çalışan, merdiven altlarında ekmeğini kazanan, sürekli fazla mesai yapmak zorunda olan tekstil sektöründe çalışanlar arasında ayrım yapmayan bir anlayış teorik namusunu kurtarabilir ama politik olarak çuvallamaya mahkûmdur"

Tarih boyunca insanlar, çeşitli sebeplerle doğduğu topraklardan ayrılmak zorunda kalmışlardır. Bu ayrılık kimi zaman zorunlu kimi zaman da gönüllü olmuştur. Göç olarak ifade edilen bu durumun hem insan üzerinde hem de geride bırakılan toprak ve göç edilen toprak üzerinde sosyal, kültürel ve ekonomik birçok etkisi olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu da gerek fetihlerle kazandığı topraklar gerekse savaşlarla kaybettiği topraklar nedeni ile tarih boyunca hem göç alan hem de göç
veren bir devlet olmuştur. Özellikle 19.yüzyılda Osmanlı’nın giderek güç kaybetmesi ile imparatorluk topraklarında dış güçlerin de etkisi ile karışıklıklar çıkmaya başlamış ve imparatorluktan sosyo-ekonomik ve güvenlik kaynaklı dışarıya göç başlamıştır. Özellikle Biladü‘ş-Şam (bugünkü Ürdün, Lübnan, Suriye, Filistin) bölgesinden bir milyona yakın insan bu dönemde Latin Amerika’ya göç etmiştir. Çoğunluğu Hristiyan olan bu göçmenler başta Arjantin olmak üzere Brezilya, Şili, Peru ve Kolombiya gibi ülkelere yerleşmişlerdir. Osmanlı sonrası kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin 20. Yüzyıl boyunca gerek dış politika anlayışı gereği gerekse uluslararası konjonktür sebebi ile Latin Amerika ülkeleri ve Latin Amerika’da ‘el turco’ olarak adlandırılan, Osmanlı pasaportu taşıyan ve çoğunluğu Arap olan göçmenlerle ilişki kuramadığı gerçektir. Bu çalışma da Soğuk Savaş sonrası gerek uluslararası siyasetin ve sistemin yeniden yapılanması gerekse küreselleşme ile birlikte dünyanın küçülmesi ile yeniden tanıdığımız ve hatırladığımız ‘el Turco’ serüvenini irdeleyecektir.

Throughout history, people have had to leave their lands for various reasons. This separation was sometimes
mandatory and sometimes voluntary. This situation, which is referred to as migration, has had many social, cultural and
economic effects both on the human and on the land left behind and on the migrated land. The Ottoman Empire had been both
a migrant and an immigrant state throughout history due to the lands it gained through conquests and the lands it lost through
wars. Especially in the 19th century, with the gradual loss of power of the Ottoman Empire, confusion started to emerge in the
imperial lands with the influence of foreign powers and emigration from the Empire started due to socio-economic and
insecurity. Especially, about one million people from the Syrian province (present-day Jordan, Lebanon, Syria, Palestine)
migrated to Latin America during this period. These immigrants, mostly Christian, settled in countries such as Argentina,
Brazil, Chile, Peru, and Colombia. The Republic of Turkey that was established after the Ottoman due to the foreign policy
needed throughout the centuries and international conjuncture during the 20th century did not establish relations with Latin
American countries and “el Turcos” the Arabs immigrants carrying the Ottoman passports. This study examines the adventure
of 'el Turco', which we have known and remembered after the Cold War, both with the restructuring of international politics
and the system and with the globalization.

Arap Yarımadasının büyük kısmı, Yavuz Sultan Selim’in 1517 yılında Mısır’ı fethinden sonra Osmanlı Devleti’nin topraklarına katılmış ve bu tarihten 1916 yılına kadar; Mısır’ın önce Napolyon Bonobart komutasındaki Fransızlar tarafından işgali (1798-1801) ve daha sonra 1882 yılında İngiltere tarafından ilhakı istisna olmak üzere: yaklaşık 400 yıl Osmanlı idaresinde kalmıştır. Arap yarımadasındaki Osmanlı varlığı I. Dünya Savaşı’nın ilk yıllarındaki isyan ile sona ermiştir.
Osmanlı Devleti’nin karşılaştığı son başkaldırı olan Arap isyanı, I. Dünya Savaşı’nın en zorlu günlerinde Çanakkale’de bir varoluş mücadelesi verilirken gerçekleşmiştir. İsyana Araplar bütün olarak destek vermemiştir. Buna karşın Arap yarımadasındaki Türk askerleri isyan nedeniyle önemli miktarda zarar görmüş ve zayiat vermiştir. Zikredilen durum siyasallaşan Arap milliyetçiliğinin de etkisiyle Cumhuriyet kurulduktan sonra Türk-Arap ilişkilerinde bir güvensizlik ortamı oluşturmuş, dönem dönem yakınlaşmalar sağlansa bile diplomatik ilişkiler tarihsel güvensizlik üzerinde şekillenen tereddütlü telakki nedeniyle uzun süre güven artırıcı temellerde yapılanma imkânından yoksun kalmıştır.

Ortadoğu coğrafyası, Kuzey Afrika, Arap Yarımadası, Afrika Boynuzu, İran coğrafyası ve Anadolu’yu içine alan geniş bir alandır. Birçok dinin bu bölgeden çıkmış olması, bölgenin tüm dünya için önemini arttırmıştır. Bugün Ortadoğu’da İsrail hariç tüm devletlerin dini İslam’dır. Ortadoğu adeta devletler cennetidir ve birçok devlet kurulup yıkılmıştır. Bu nedenle Ortadoğu’da her dönemde çatışma ve karmaşa hâkim olmuştur.
Özellikle 1.Dünya Savaşı sonrasında, Osmanlı Devleti’nin yıkılmasıyla birlikte Ortadoğu’da birçok yeni devlet kurulmuştur. Birkaç istisna dışında Osmanlı’ya karşı İngiliz ve Fransızlar’ın yardımını alarak başkaldıran Arap devletleri, sistemlerini yanlış temeller üzerine inşa etmişlerdir. Ortadoğu’daki hâkimiyetlerini her daim korumak isteyen İngiltere ve Fransa, Ortadoğu ülkelerinde istikrarsız bir yapıyı çıkarlarına uygun olarak şekillendirmeye çalışmıştır. Bugün Ortadoğu’da yaşanan problemlerin büyük bir kısmı yanlış temeller üzerine inşa edilen devletler sebebiyle olmuştur. Ortadoğu’da diğer problemlerden birisi de uzlaşının çatışmaya yenilmesi olmuştur. Arap Baharı sonrasında Ortadoğu’da birçok denge değişmiştir. İsrail’in varlığına karşı olan Arap devletleri, bugün İsrail’i resmi olarak tanımaya başlamıştır. Ortadoğu’da bugünkü çatışmaların en önemli sebeplerinden birini mezhep farklılığı oluşturmaktadır. Suudi Arabistan’ın başını çektiği bazı ülkeler İran’a karşı düşmanca bir tavır takınmaktadır. Bu düşmanca tavır siyasi açıdan bir çıkmaz oluşturmaktadır. Ortadoğu ülkeleri son yıllarda genel olarak savunma bütçelerini arttırmıştır. Bu durum siyasi tıkanıklıkların çatışmaya dönüşme ihtimalini arttırmıştır. Bunun yanında İran’ın Şii mezhebine sahip topluluklar üzerinden nüfuz elde etme çabası da Ortadoğu’daki tüm devletler tarafından rahatsızlığa sebep olan bir durumu ortaya çıkarmıştır. Benzer şekilde Lübnan, Irak’ta paralel bir devlet oluşturmayı amaçlayan faaliyetler içerisindedir. Arap Baharı sonrasında bölgedeki hâkimiyetini hızla arttıran bir ülke olarak sahneye çıkan Türkiye Cumhuriyeti olmuştur.
Türkiye Cumhuriyeti, Suudi’lerin başını çektiği bloğa ve İran’ın başını çektiği İran bloğuna karşı bir alternatif oluşturmuştur. Suriye İç Savaşı ile birlikte Rusya, Suriye’de elde etmiş olduğu kazanımları farklı bölgelerde nüfuzunu arttırmak için kullanmaktadır.
Türkiye, İran, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır ve Katar gibi Müslüman devletlerin birbirlerine karşı yürütmüş oldukları mücadele, Ortadoğu’yu kırılgan ve dış güçlerin müdahalesine açık bir bölge haline getirmektedir. Kaynakların bu denli savunma harcamalarına harcanması birçok fırsatın kaçırılmasına sebep olmaktadır. Suni problemler yaratılması veya sığ şekilde mezhep çatışmalarının körüklenmesi bölgede hiçbir ülkeye bir fayda sağlamayacaktır. Ortadoğu’nun gerçek sahipleri Ortadoğu’nun sınırları içerisinde yer alan ülkelerdir. Fakat Ortadoğu’daki devletlerin birbirleri ile çatışma durumu, bölgedeki ABD ve Rusya’nın etkisini gün geçtikçe arttırmaktadır. Artan bu etki nedeniyle Ortadoğu halkları arasında yeni halk hareketlerinin ortaya çıkması ihtimal dâhildedir. Bu durum ise çatışma durumunun devam etmesi anlamına gelmektedir. Ortaya çıkan siyasi tıkanıklıkların çözümü için basit çatışmaların bir kenara koyularak diyaloğun arttırılması gerekmektedir.
Rusya son yıllarda Ortadoğu’daki etkisini iyiden iyiye arttırmıştır. Yayılımcı bir politika izleyen Rusya’nın oluşan maliyetleri daha ne kadar kaldırabileceği de belirsizlik oluşturmaktadır. ABD ise bölgedeki askeri varlığını azaltmıştır. Birçok değerlendirmeye göre güç ABD’nin bölgede güç kaybı yaşaması nedeniyle bölgeden çekildiğine dair yorumlar yapılmış olsa da ABD genel olarak vekâletçiler üzerinden etkili olma stratejisine yönelmiştir. Ortadoğu’daki dengelerin hızla değişebileceğine dair daha önce örnekler göz önüne alındığında, geleceğe dair öngörülerde bulunmak oldukça güç olacaktır. Bu sunumda, Ortadoğu’nun siyasi yapısı göz önüne alınarak yaşanan son gelişmeler ile Ortadoğu coğrafyasında, güvenlik ve radikalleşme bağlamında farklı ülkelerde ortaya çıkan durumlar değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler: Ortadoğu, Güvenlik Politikaları, Siyasal Şiddet, Radikalleşme, Arap Baharı

Öz:
İngilizlerin 5 Kasım 1914’te, Osmanlı Devleti’ne resmen savaş ilan ederek, Irak’ı işgal etmeye başlamaları, 1918 Mondros Ateşkes Antlaşması’na kadar sürecek olan Irak Cephesi savaşlarının başlamasına sebep olmuştur. Irak Cephesi’ndeki Osmanlı Ordusu Kumandanı Süleyman Askeri Bey’in İngilizlere karşı başlatmış olduğu direniş, onun ardından komutayı devralan Nurettin Bey ile Halil Bey tarafından da aynı azim ve kararlılıkla sürdürülmüştür. Özellikle 6. Ordu Komutanı olarak Halil Bey’in kazandığı
Kutü’l-Amare Zaferi, tarihimizde unutulmaz bir başarı örneğidir. Nitekim Halil Bey, burada 29 Nisan 1916 tarihinde 13.309 mevcutlu İngiliz ordusunu esir ederek, gerek Türk gerekse İngiliz askeri tarihinde unutulmayacak bir yer edinmiştir. Bu bağlamda çalışmamız, Kutü’l-Amare Zaferi, özellikle de Kutü’l-Amare’de hayatlarını kaybeden askerlerimiz için yapılan Türk Şehitliği arazisinin Türkiye Cumhuriyeti’ne armağan
edilmesine ilişkin olacaktır. Bu kapsamda, Kutü’l-Amare Zaferi’nin kazanıldığı toprakların bir bölümünün, 1933 yılındaki sahibi Rebia Emiri Ali El-Emir tarafından Türk Hükümeti’ne armağan edilmesi ve karşılığında El-Emir’in ödüllendirilmesi konularında ne gibi çalışmalar yürütüldüğü ele alınacaktır. Ayrıca Kutü’l-Amare Zaferi ile şehitlik konusunda dikkat çeken birkaç noktaya da temas edilerek bazı değerlendirmelerde bulunulacaktır.
Anahtar sözcükler: Osmanlı Devleti, İngiltere, Irak Cephesi, Kutü’l-Amare, Türk Şehitliği

Abstract:
The British invasion of Iraq in November 5, 1914 by officially declaring a war on the Ottoman State, triggered war on the Iraqi Front which continued until the Mudros Armistice Agreement of 1918. The resistance against the British invaders was begun by Süleyman Askeri Bey, the Commander of the Ottoman Army on the Iraqi Front and was carried on with an equal resolution and determination by his successors Nurettin Bey and Halil Pasha. In particular, the Ottoman victory of Kutü’l-Amare won by Halil
Pasha, the Commander of the 6th Army was an unforgettable example of victory. In consequence, Halil Pasha is integral to both British and Turkish military history through capturing the British army of 13.309 men who surrendered on the 29th of April 1916. In this context, this article concerns the victory of Kutü’l-Amare and in particular the donation of the land for the cemetery of the Turkish Martyrs, which was made for the Turkish soldiers who lost their lives at Kutü’l-Amare, to the Republic of Turkey. Within this framework, the scope of the studies carried out concerning the donation of a part of the lands on which the Kutü’l-Amare victory was won were given to the Turkish Government by Ali El-Emir who was the Emir of Rebia and the owner of the land in 1933 and his being rewarded is discussed. In addition, a review is made
concerning some significant points about the victory of Kutü’l-Amare and martyrdom.
Keywords: Ottoman State, Britain, Iraqi Front, Kutü’l-Amare, Turkish Martyrdom

Osmanlı Devleti’nin son yıllarından itibaren petrol rezervleri nedeniyle Orta Doğu’nun küresel önemi artmıştır. I. Dünya Savaşı sonrasında Osmanlı Devleti yıkılırken Orta Doğu’da pek çok yeni devlet kurulmuştur. Bu devletler bir süre İngiliz ve Fransız sömürgesi olarak kalmış daha sonra bağımsız olmuştur. II. Dünya Savaşı sonrasında bölgede bir de Yahudi devleti kurulmuştur. Soğuk Savaş döneminde SSCB ve ABD kutuplaşması Orta Doğu’da da yaşanmıştır. Tüm bu gelişmelere eğitimsizlik, eşitsizlik, yoksulluk, terör örgütleri, savaşlar ve Batı müdahaleleri eklenince Orta Doğu bugünkü görüntüsünü kazanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda Atatürk döneminde Orta Doğu meseleleri ile ilgilenilmiştir. Ancak O’ndan sonraki dönemlerde uygulanan yanlış politikalarla Orta Doğu – Türkiye ilişkileri kopmuştur. 21. yy itibariyle Türkiye’de değişen dış politika anlayışı Orta Doğu’ya artan bir ilgiye dönüşmüştür. Türkiye laik ama Müslüman, petrolü olmayan ama ekonomisi gelişmiş, Orta Doğu’da ama Avr...

Türkiye-İsrail ilişkileri 2009 ve 2015 yılları arasında tarihinin en sorunlu dönemini yaşamış, bölgesel birçok krize ve bu krizlerin doğurduğu ortak strateji gereksinimine - özellikle terörizmle savaş konusunda - rağmen bu dönemde ne Ankara ne de Tel Aviv ikili sorunları çözme konusunda istekli olmuştur. Bu makale iki ülke arasındaki “ilişkisizlik statükosu” durumunu aynı dönemde şahit olunan İsrail-Azerbaycan stratejik ortaklığı üzerinden açıklamaya çalışacaktır. Kısaca, İsrail geçmişte Türkiye ile ilişkilerinden sağladığı faydaları Mavi Marmara olayının ardından Bakü ile işbirliğinden elde etme yoluna gitmiştir. Türkiye ise İsrail-Azerbaycan ilişkilerinden birtakım dolaylı ve doğrudan faydalar sağlaması sebebiyle kardeş ülke olarak gördüğü Azerbaycan ile hasmane ilişkilere sahip olduğu İsrail’in işbirliğine muhalefet etmemiştir. Türk dış politikasındaki pragmatik eğilimi yansıtan bu durum İsrail-Türkiye arasındaki sorunların çözümünü uzun bir süre ertelese de, son gelişmelerin de gösterdiği üzere, ilişkisizlik statükosunu daha fazla sürdürmek mümkün görünmemektedir.

Toplumsal bellek çalışmaları II. Dünya savaşı sonrası sosyal bilimler yazınında gittikçe artan bir popülerliğe kavuşmuştur. Ortaya konan eserler incelendiğinde bu çalışmaların trajedi ve yas merkezli oldukları görülmektedir. İnsan ve toplum hafızasının y