Bilgisayar Okuryazarlığı

Okuryazarlık kavramı bilgi ve iletişim teknolojilerindeki (BİT) gelişmelerden etkilenmekte ve BİT’lerdeki gelişmelerle birlikte her teknolojinin kendine özgü okuryazarlık becerisini beraberinde getirdiği görülmektedir. 1990 yılında Birleşmiş Milletler tarafından ilan edilen “Uluslararası Okuryazarlık Yılı” ile birlikte okuryazarlık kavramı önem kazanmış ve alanyazında farklı okuryazarlık alanlarında çalışmalar yapılmıştır. Bu araştırmanın amacı Türkiye’de gerçekleştirilmiş okuryazarlık çalışmalarında gözlenen eğilimleri belirlemektir. Tarama modeliyle gerçekleştirilen bu araştırmada 180 yayına ulaşılmıştır. Ulaşılan yayınlar, yayın yıllarına, yayın türlerine, araştırma yöntemlerine, örneklem grubuna, veri toplama araçlarına ve veri analizi yöntemine göre incelenmiştir. Araştırma sonucunda Türkiye’deki ilk okuryazarlık çalışmasının 1996 yılında yapıldığı ve 2008 yılından sonra da okuryazarlık çalışmalarının hız kazandığı görülmüştür. Taranan çalışmalarda en fazla makale çalışmasına, en az bildiri çalışmasına rastlanmıştır. Çalışmalarda tarama modeli en çok kullanılırken, deneme modeli en az kullanılmıştır. Örneklem olarak en fazla yükseköğretim öğretim öğrencileriyle, en az okulöncesi öğrencileri ve yöneticilerle çalışılmıştır. Veri toplama aracı olarak ölçek en fazla kullanılırken, çalışma yaprağı en az kullanılan veri toplama aracıdır.

Bilginin nitelik ve niceliğindeki artış yaşam boyu öğrenmeyi tüm toplum bireyleri için bir zorunluluk haline getirirken, yaşam boyu öğrenme başta bilgi okuryazarlığı olmak üzere bazı becerilerin geliştirilmesi gereğini ortaya çıkarmıştır. Bilgi gereksiniminin tanımlanması, bilginin aranması, bulunması, kullanılması ve iletimi aşamalarını içeren bilgi okuryazarlığı becerilerinin bireylere eğitim süreci içinde kazandırılması, öncelikle öğretmenlerin bu becerilere sahip olmalarını gerektirmektedir. Günümüze kadar olan teknolojik gelişim süreci içerisinde teknoloji, ağırlıklı olarak eğitim amaçlı geliştirilmemiş olmasına karşın, temelde " Nasıl öğretelim? " sorusuna yanıt arayan Eğitim Teknolojisi disiplininin özellikle ortam konusunda daha çağdaş ve sınırları gittikçe genişleyen bir boyut kazanmıştır. Bu araştırmada amacımız hedef kitleler üzerinde oluşturulmak istenen bu nitelikli ve kalıcı eğitim sürecini bilişim teknolojilerinin katkı payını daha yüksek tutmaya yönelik çözüm önerileri sunarak en verimli düzeye ulaştırmaktır. Sonuca ulaşmak için kullanılan veri toplama aracı öğretim üyeleri yardımı ile Likert ölçeğine göre hazırlanan ve derecelendirmeli soru tiplerinden oluşan ankettir. Elde edilen veriler SPSS 13.0 programında bağımsız değişkenlere göre frekans (f), yüzde (%) ve ki-kare (χ2) test yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz sonucunda BT sınıflarının diğer öğretmenlerle paylaşılması nedeniyle bilgisayar laboratuvarının yoğun olması, bilgisayarların sayıca yetersiz olması, İnternet bağlantısının yavaş olması, eğitim sürecinde kullanılabilecek uygun içerikli web sayfalarının bulunmaması, eğitimsel yazılımların yeterli sayıda olmaması, eğitimsel yazılımların alınması için yeterli maddi kaynağın bulunmaması, öğretmenlerin bilgisayar ve İnternet teknolojileri konusunda temel bilgi ve beceriye sahip olmamaları, bilgisayar ve İnternet teknolojilerinin eğitimde kullanımı konusunda yeterli bilgiye sahip olunmaması, öğretmenler ve yöneticiler için bilgisayar ve Internet teknolojileri ile ilgili yeterli hizmet içi eğitim olanaklarının  olmaması  öğretmenleri  derslerinde  bilişim  teknolojileri kullanımı konusunda sınırlayan başlıca nedenler olarak belirlenmiştir.
Anahtar  Kelimeler:  Bilgi,  bilgi  okuryazarlığı,  teknoloji,  bilgi
teknolojileri, bilgi teknolojisi sınıfı, bilgisayar formatör öğretmeni

Günümüzde bireylerin internet ortamında karşılaşabilecekleri en önemli problemlerden birinin sanal zorbalık olduğu ileri sürülmektedir. Bu nedenle sanal zorbalığın önlenmesi bireylerin psikolojik ve fiziksel sağlıkları açısından önem taşımaktadır. Sanal zorbalığın önlenmesi için ise sanal zorbalığı etkileyen ve sanal zorbalık ile ilişki içerisinde olan değişkenlerin araştırılması önem arz etmektedir. Bu bağlamda bu çalışma kapsamında bilgi okuryazarlığı, internet bağımlılığı ve sanal aylaklığın sanal zorbalık ile ilişkisi araştırılmıştır. Bunun yanı sıra, çeşitli değişkenlerin sanal zorbalık davranışlarına göre farklılık gösterme durumu da incelenmiştir. Araştırmaya 181 kişi katılmıştır. Katılımcıların çoğunu cinsiyet olarak erkek, eğitim durumu olarak ise lisans ve lisansüstü eğitimi almış bireyler oluşturmaktadır. Araştırmada 5 adet veri toplama aracı kullanılmıştır. Bu araçlar; demografik bilgiler anketi, siber aylaklık ölçeği, bilgi okuryazarlığı ölçeği, internet bağımlılığı ölçeği ve sanal zorbalık ölçeğidir. Araştırmanın bulguları sanal zorbalığın; sanal aylaklık ve internet bağımlılığı ile pozitif, bilgi okuryazarlığı ile ise negatif yönde anlamlı bir ilişki verdiği yönündedir. Ayrıca, sanal zorbalığın; yaşa, eğitim düzeyine ve mesleğe göre anlamlı farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. 25 yaş altı katılımcıların, 35 yaş üstü katılımcılara kıyasla daha fazla sanal zorbalık yaptıkları görülmüştür. Eğitim durumu söz konusu olduğunda ise, lisans ve yüksek lisans öğrencileri doktora öğrencilerine kıyasla daha fazla sanal zorbalık yaptıklarını raporlamışlardır. Meslek söz konusu olduğunda ise, henüz öğrenci olan katılımcılar öğretmen ve akademisyenlere kıyasla daha fazla sanal zorbalık davranışları göstermektedirler. Sanal zorbalık davranışlarının araştırmada ele alınan diğer değişkenler olan cinsiyete ve internete bağlanmak için en çok kullanılan cihaza göre anlamlı farklılık göstermediği araştırmanın diğer bulguları arasındadır. Araştırmanın sonuçları, özellikle bilgi okuryazarlığı eğitiminin sanal zorbalığı ve diğer ilişkili sorunları önlemede önemli olduğuna işaret etmektedir. Bu bağlamda, her düzeydeki eğitim kurumunun öğretim programında bu konulara yer verilmesinin sağlıklı kuşaklar yetiştirilmesi açısından önemli olduğu söylenebilir.

In our present day world, it is asserted that one of the most important problems individuals face is cyber bullying. Hence, preventing cyber bullying is of great significance in terms of cyber victims’ psychological and physical well-being. To do this, first of all, the underlying reasons of cyber bullying and variables that correlate with cyber bullying should be comprehensively investigated. Therefore, in the study it was aimed to investigate the relationship of cyber bullying with cyber loafing, internet addiction and information literacy. In addition to this, it was investigated if or not cyber bullying behaviors differed according to some variables. A total of 181 participants participated in the study. Mostly male individuals as gender, undergraduate and graduate students as education status constituted the study group. Five data collection tools were employed in the study. These tools are demographic information questionnaire, cyber loafing scale, information literacy scale, internet addiction scale and cyber bullying scale. Findings indicated that cyber bullying showed a significant positive correlation with cyber loafing and internet addiction, while it showed significant negative correlation with information literacy. Besides, it was revealed that cyber bullying behaviors changed according to age, education status and occupation. It was found out that participants below the age of 25 showed more cyber bullying behaviors than those participants above the age of 35 did. Regarding education status, it was determined that undergraduate and master students showed more cyber bullying behaviors compared to doctoral students. As for occupation, participants, who are student, involved in more cyber bullying compared to teachers and academicians. It was also found out cyber bullying behaviors did not change according to gender and the most frequently used device to connect internet. Results of the study, in particular, pointed out education regarding information literacy is important in order to prevent cyber bullying and other related problems. In this context, it can be said educational institutions’ inclusion these issues in their curricula in all levels is important for raising healthy generations.

Bu araştırma, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü (BÖTE) öğrencilerinin bilgi okuryazarlığı özyeterlik algılarının cinsiyet, sınıf düzeyi, internet kullanma sıklıkları ve Web 2.0 teknolojileri kullanma sıklıkları açılarından incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Çalışma grubu, 2015-2016 eğitim öğretim yılında Gazi Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümünde öğrenim gören basit seçkisiz örnekleme yöntemi ile seçilen 196 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmanın veri toplama aracı olarak kullanılan ölçeğin birinci bölümünde üniversite öğrencilerinin kişisel bilgilerine ilişkin maddeler; ikinci bölümünde ise Web 2.0 teknolojileri kullanma durumlarına ilişkin maddeler yer almaktadır. Üçüncü bölümde ise Akkoyunlu ve Kurbanoğlu (2004) tarafından geliştirilen bilgi okuryazarlığı özyeterlik algı ölçeği kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde, t-testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda, BÖTE öğrencilerinin bilgi okuryazarlığı öz-yeterlik algılarının cinsiyete, sınıf düzeyine ve Web 2.0 teknolojilerinden Viki, Podcast ve Anlık Mesajlaşma Siteleri kullanma sıklıklarına göre anlamlı düzeyde farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca öğrencilerin bilgi okuryazarlığı özyeterlik algılarının yüksek olduğu sonucuna da ulaşılmıştır.