Turkish Culture & History

Renkler toplumdaki önemli simgelerden olup, kültürler arasında farklı manalar yüklenerek kullanılmışlardır. İnsanların renkler konusuna tarih öncesi çağlardan beri ilgi gösterdiğini söylemek mümkündür. Türklerin mitolojik olarak zengin dünyasında da renk kavramı önemli bir yere sahip olmuştur. Türk mitolojisinde, kültüründe renkler üzerine yüklenen anlamları ve inanış kaynaklarını İslam dini, Orta Asya yaşayış biçimine ve Şamanizm’e dayandırıldığını görüyoruz.
Bu makalede, “Türk Mitolojisinde Renklerin İfade Ettiği Anlamlar” üzerinde durularak Türkler için önem arz eden altı ana renge yüklenen anlamlar ve bu renklerin bir araya gelerek ikili, üçlü kullanılması konuları ele alınarak derlenen bilgiler okuyucuya aktarılmaya çalışıldı.

Riccardo Pasqualin, Metz Yeghérn. Breve storia del genocidio degli armeni di Claude Mutafian [recensione], in Sololibri.net, 25-02-2021: Metz Yeghérn. Breve storia del genocidio degli armeni - Claude Mutafian - Recensione libro
(sololibri.net)

Theatricality is omnipresent in Turkey. You could speak of a true ‘theatrocracy’ instead of a ‘democracy’, after Plato’s The Republic (Politeia). However, there was still something called sovereignty of the audience, the people. The fact that theatre had the potential to be subversive and could disturb the established order with its traditional authority was paradoxically dangerous to the ancient philosopher in view of the ‘truth’, because it could be abused by the wrong people. Theatricality had split from the theatre - the ‘theatre’ as social and political site according to Samuel Weber (2004: 36) - and spread in all areas of society. Today we are seeing something similar in Turkey. It is the intellectuals, academics, critics, journalists, authors, activists and also the artists - those who dare to criticise the established order - who have to give into the theatricality of the regime and the media spectacle that keeps the average citizen captivated. This theatricality operates particularly as a form of symbolic politics in a climate of intimidation, fear and (self)censorship. In this chapter, I develop this argument regarding a larger concept of theatricality in Turkish society further through examples of recent media events and cultural policy. I focus particularly on the negative consequences for 'dissident' theatre practitioners who have been scapegoated in the public realm as well as the difficulties of the theatre trait itself in such a climate.

GİRİŞ
Yazıtlar (kitabe) insanlık tarihinde uzun zamandan beri kullanılmakta
olan bir araçtır. Toplu yaşamın söz konusu olduğu ilk andan itibaren
olmasa bile, yazının icadından sonra bu türden araçların üretildiği
ifade edilebilir. Bu araçların; mevcut toplum üzerindeki millî ve
manevî etkileri nedeniyle üretildiği açıktır. Bu nedenle toplumlar ve
kişiler -kısmen propaganda niyetiyle- kendilerini anlatmak ve önem
verdikleri değerleri gelecek kuşaklara aktarmak üzere bazı zeminler
üzerine kimi özlü / anlamlı metinler kaydetmişlerdir.
Bu çalışmanın amacı Türk mezar taşlarında bulunan Türk kültür
unsurlarının Ongi yazıtı özelinde incelenmesini amaçlamaktadır.
Orhon vadisinde bulunan Bilge Tonyukuk, Köl Tigin, Bilgi Kağan
yazıtlarına göre oldukça kısa bir metne sahip olan ve Orhon vadisinde
bulunan Ongi yazıtının bu çalışma için tercih edilmesinin nedeni; aynı
bölgede bulunan diğer üç yazıttan (Bilge Tonyukuk, Köl Tigin, Bilgi
Kağan yazıtları) sonra en önemli yazıt olarak değerlendirilmesidir. Bu
çerçevede, ilk önce “Türk mezar taşı geleneğinin nasıl olduğu” ve
“Ongi yazıtının bulunuşu ve bilim dünyasına tanıtılması” konuları
üzerinde durulacak, ardından Ongi yazıtına işlenen Türk kültür
unsurlarının neler oldukları konusu değerlendirilecektir.

Bu çalışmanın metninde alıntı olarak kullanılan Ongi yazıtının
ifadeleri Mehmet Ölmez tarafından yapılan çalışmadan alınmıştır.1
Metnin ilgili kısmında “O G” ve “O B” şeklinde verilen rumuz, Ongi  Bu çalışmanın metninde alıntı olarak kullanılan Ongi yazıtının
ifadeleri Mehmet Ölmez tarafından yapılan çalışmadan alınmıştır.1
Metnin ilgili kısmında “O G” ve “O B” şeklinde verilen rumuz, Ongi (O) yazıtına ve yazıt yönüne (B=Batı, G=Güney) işaret etmektedir. Bu
rumuzlardan sonra verilmiş olan rakamlar ise yazıtın satır numarası
anlamına gelmektedir. Nitel yöntemin kullanıldığı çalışmanın deseni
durum ve göstergebilim çalışması olarak belirlenmiştir. Çalışmanın
verileri literatür taraması ile elde edilmiş olup, elde edilen veriler de
doküman analizi tekniği ile değerlendirilmiştir.

Türkler için devlet ta eski zamanlardan beri Tanrı tarafından onlara armağan edilen emanet misalinde olduğu için kutsal hesap edilmiştir. Devletin temelini teşkil eden Türk ordusunun teşkilatlanmasında devlet aneneleri, teşkilatı, din, mitoloji önemli yer tutmaktaydı. Buradaki nizam teşkilatlanmanın aile düzeni merkezinde gerçekleşmesiyle bağlı olmuştur. Türk tarihine her ne kadar gelip geçmiş devlet kuruluşları malum olsa da, bu sistemi kuramayan TürklerKıpçaklar da malumdur. Bu çalışmanın amacı tarih sahnesinde önemli mevkiye sahip olmuş Kıpçakların devlet kuramama sebeplerini araştırmak, bu problemin kökünü, buna ilişkin tarih yazımında yaygın fikirleri karşılaştırmak, olumlu ve olumsuz taraftan değerlendirmektir. Betimsel yöntemle yaptığımız bu araştırmada Kıpçakların devletçilik meselesi hakkında iki esas görüş ortaya konulmaktadır. Bunlardan birincisine göre, Kıpçaklarda devlet teşkilatı olmuştur ve buna en çok onların münasebette olduğu diğer devletler etkide bulunmuştur. Diğer görüşe göre, Kıpçakları bozkır medeniyeti dahilinde yaşadıklarından bu kültür onların devlet kurmasına imkan vermemiştir. Bozkır hayatı Kıpçaklara daim yabancı düşmana karşı hazır vaziyette olmayı öğretmiş, sürekli at sırtında olmaları, avlamaları yiyecek bulmaktan öte harbe hazırlık amacıyla gerçekleşmiştir. Devlet meselesinin araştırılması için Kıpçaklarda sosyal hiyerarşinin izlenilmesi oldukca mühimdir. Başka bir anlamda bu problemin tetkik edilmesi için Kıpçak göçlerinin izlenilmesi önem taşımaktadır. Malum olduğu üzere, Avrasya`da geniş coğrafyalara yayılma Kıpçakların farklı halklarla iletişimine, din, dil meselesine etki göstermiştir. Bu bakımdan Kıpçakların devlet meselesine farklı açılardan bakılması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Devlet, Türkler, Kıpçaklar, Devlet Teşkilatı, Gelenek

There have been certain changes in the field of music in the developing technology and changing age.The music phenomenon emerging through cultural accumulations is divided into different topics and areas by the combination of different cultural factors. The subject of the research shows rapid progress of Rap Music in every country and culture in the last thirty years, the sub-title of the hip hop culture, the stage of the transfer of rap music field to Turkey, the harmony of the lyrics and melody that emerged by combination with the Turkish culture, how and in what stages the Turkish culture shows change, how it studied the cult grooves in Turkish rap music and their culturel towards social issues.

Tang Hanedanlığı dönemi (618-906), Çin tarihinde uzun bir süreyi kapsamaktadır. Bu süre zarfında ekonomik, siyasi, askeri, sosyal ve kültürel alanda birçok gelişme yaşanmıştır. Kültürel alanda yaşanan gelişmelerin içerisinde edebiyat önemli bir yere sahiptir. Daha önceki dönemlerde sarayın ve toplumun, siyasi ve ekonomik olaylara öncelik vermesinden dolayı pek fazla gelişme şansı bulamayan edebiyat, Tang Hanedanlığı döneminde İmparatorların desteği ile gelişiminin en üst seviyesine ulaşmıştır. Genel olarak şiirlerde kahramanlıklar, savaşlar, halkın durumu, sosyal yaşam, doğa olayları gibi konular ele alınmaktadır. Konuları bakımından incelediğimizde şiirler, edebi değerlerinin yanı sıra dönemin kültürel özelliklerini anlamamıza da yardımcı olmaktadır. Şiirlerde anlatılan kültür ögeleri; dönemin hayat şartları, Hanedanlığın diğer kavim ve devletlerle olan ilişkileri, bu kavim ve devletlerle olan kültürel etkileşimleri hakkında da bilgi sahibi olmamızı sağlamaktadır.
Tang döneminde, Çinlilerin Batı Bölgesi olarak adlandırdığı Türkistan bölgesinde yaşayan Türk kavimleriyle yoğun bir kültürel ve siyasi iletişim ve etkileşim içerisine girilmiştir. Bu iletişim ve etkileşim sonucunda yaşanan olaylar ve gelişmeler bazı şairler tarafından Tang şiirine konu edilmiştir. Örneğin; Li He (李贺790-816) Longyeyin ( 龙夜吟) başlıklı şiirinde Hu soyundan gelen gençlerin fiziki özelliklerinden ve müzik aletlerinden bahsetmektedir. Cen Shen (岑参718?-769?) Wuwei Song Liu Dan Panguan Fu Anxi Xingying, Bian Cheng Gao Kai Fu (武威送刘单判官赴安西行营，便呈高开府) başlıklı şiirinde Hu soyundan gelen devletlerin yeniden yükselişe geçtiğinden ve Hu atlarından; Liangzhou Guanzhong Yu Zhu Panguan Ye Ji (凉州馆中与诸判官夜集) başlıklı şiirin bir bölümünde Türk kökenli müzik aletlerinden biri olan Pipa’dan ve bu müzik aletini çalan Hu’lardan bahsetmektedir.
Çalışmada, örneklerde belirtilen şairler başta olmak üzere Tang dönemi şairlerinin eserlerinde yer alan Türk kültürü ögeleri ele alınacaktır. Belirlenen şiirlerin Türkçe anlatıma en uygun şekilde çevirileri yapılmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Kültürel Etkileşim, Tang Dönemi, Çin Şiiri, Türk Kültürü.

Ortaçağ yazılı kaynaklarında kadınların siyasetteki etkinlikleri genellikle subjektif içerikte olumsuz ifadeler kullanılarak nakledilmiştir. Günümüzde, arşiv kayıtları da dahil olmak üzere kronikleri,seyahatnameleri ve dönem tarihlerini yazanların “insan” olduğu vesübjektif davranmış olabilecekleri gerçeğinden hareket edilerek çalışmalar ortaya konmaktadır. Bu bağlamda yazılı kaynakların eleştirisinin yapıldığı Ortaçağ’da kadın ilgili araştırmalar giderek artmaktadır. Ancak, siyasi, askeri ve idari anlamda etkin çok sayıdakadının olduğu Selçuklular ile ilgili bu tür eleştirel çalışmalar neyazık ki yok denecek kadar azdır. Özellikle Melikşah’ın eşi TerkenHatun hakkındaki analizler Ortaçağ yazılı kaynaklarındaki olumsuz yorumların tekrarından öteye geçememektedir. Literatürde hakim olan görüş, birkaç çalışma haricinde, “taht kavgası ile Seçuklulara zarar vermiş kıfayetsiz muhteris” kadın imajı merkezindedir.Bu araştırmada Sultan Melikşah’ın eşi Terken Hatun, ilk kez Ortaçağ yazılı kaynakların eleştirisi yapılarak, Selçuklu döneminde üretilmiş seramik eserlerdeki kadın ve erkek tasvirleri, kadın heykelleri ve mimari eserler merkezinde incelenmiştir.

Doğumunun 120. Yılında Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu Hâtıra Kitabı, Editörler: Fikret Turan & Özcan Tabaklar, İstanbul: İstanbul Üniversitesi & Türk Ocakları İstanbul Şubesi, 2019. (Türk dili, edebiyatı, kültürü ve tarihi üzerine makaleler)

Ahmet Caferoğlu Memorial Volume
Celebrating His 120th Birth Anniversary; Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu Memorial Volume, Editors: Fikret Turan & Özcan Tabaklar, Istanbul: Istanbul University & The Turkish Hearths Istanbul Branch, 2019. (Collected articles on Turkish language and literature, history of the Turkish language, Turkic languages and dialects, Turkish culture and history)

1465 yılında Enveri tarafından tamamlanan Düsturname 22 bab’dan (kitaptan) oluşan bir Osmanlı kroniğidir. Bununla birlikte eseri 3 bölümde tasnif etmek mümkündür. 1. ile 17. kitapların ele alındığı ilk bölüm kısa ve yüzeysel olarak genel itibariyle İslam tarihine ayrılmıştır. İkinci bölümü oluşturan 18.kitap müstakil olarak Aydınoğluları Beyliği’ne ayrılmakla beraber esas itibariyle Gazi Umur Paşa’nın gaza ve faaliyetlerinin anlatıldığı babdır ve eserin büyük bir bölümünü ihtiva etmektedir. Ayrıca adı geçen beyliğin tarihi hakkında mevcut en önemli kaynakların başında gelmektedir. Eserin üçüncü ve son bölümünü oluşturan 19. 20. 21. 22. kitaplar ise Âl-i Osman tarihine ayrılmış olup, bu doğrultuda eser tamamlanarak Fatih Sultan Mehmet’in veziriazamı Mahmud Paşa’ ya ithaf edilmiştir. Mezkûr eser, Türk tarihine dair içerdiği orjinal bilgilerin yanı sıra Türk kültür tarihi ve sosyal hayatı açısından da zengin ve önemli bilgileri bünyesinde barındırmaktadır. Bilindiği gibi kronikler genellikle toplumun teşkilatlı bölümüne yönelik bilgiler içeren tarihi belgelerdir. Ancak buna karşın Düsturname ve yazarının bu eseri oluştururken kullanmış olduğu üslubu eseri Türk sosyal hayatı açısından da önemli bir kaynak durumuna yükseltmiştir. Bu çerçevede söz konusu eser, Türk kültür tarihi içinde temelleri yüzyıllar ötesine dayanarak süregelen Yas alametleri, Kurban sungusu ve Tanrıya yakarış gibi ritüeller doğrultusunda Türk kültür tarihi ve sosyal hayatının çeşitli yönlerine yönelik olarak dikkate değer bilgileri haizdir.

1936 yılında Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası şefliğine atanan Hasan
Ferid Alnar, Ankara’ya yerleşir. Devlet Konservatuvarında kompozisyon öğretmenliği yapar. Devlet Operası genel müzik direktörlüğüne kadar yükselir. O yıllarda, 20 yaşında olan genç soprano Ayhan Aydan ile evlenir. 1950 yılının sonbaharında bir davette Başbakan Adnan Menderes’in, eşi Ayhan Hanım’a aşırı ilgi
göstermesi ile hayatı değişmeye başlar. Ferid Bey eşini çok sevmektedir, oğulları Aydan altı yaşındadır. Ayhan Aydan ile Başbakan Menderes arasındaki yoğun ilişki 1957 yılına kadar devam eder. Besteci Alnar, Ankara’yı terk eder ve Viyana’ya yerleşir. 1964 yılına kadar Ankara’ya dönmez. Ayhan Aydan’ın Menderes’ten doğurmak istediği çocuk doğumda ölür. Menderes ise, 1961 yılında idam edilir. Yeni yayımlanan bazı belgeler ışığında bu üç bahtsız insanın hikâyesi mercek altına alınmaktadır.

Kültür, bir milletin ortak yaşam tarzıdır. Kültürün en önemli unsurları, gelenek, görenek ve inançlardır. Her milletin sahip olduğu gelenek, görenek ve inançların sosyal yaşama yansıyan yüzü ise bayramlardır. Milletler tarihsel süreç içersinde yaşanılan önemli olayları anmak, örf ve adetlerini yaşatmak ve dini inançlarını yerine getirmek itibariyle özel günler yaşar. İşte Nevruz da Türk dünyası için tarih boyunca yaşatılan bu özel günlerden biridir. Türk dünyasının milli bayramıdır. Türklerin Nevruz gelenekleri, Orta Asya-Selçuklu-Osmanlı-Cumhuriyet çizgisinde ele alınırsa süreklilik gösterir. Bugün büyük Selçuklu Devleti’nin tarihi sınırları içinde bulunan Türkiye, İran, Afganistan, Pakistan, Türkmenistan, Tacikistan, Kırgızistan, Azerbaycan ve Kazakistan’da Nevruz Bayramını aynı coşku ile kutlamaya devam etmektedir. Bu yönü ile Türk dünyasında binlerce yıldan beri yaşayan bu gelenek Türklerin ortak kültür mirasıdır. Türklerin ailesine, örf ve adetlerine, geleneklerine ve devletlerine olan sadakatleri Nevruz’u bugünlere taşımıştır.

Written in Chinese, Three poetic story of historical and present Istanbul: Istanbul form Cats' view, Dreams and Smokes from Ottoman, Ramadan and Kına Night of Turkish wedding, Published in Hui Literature, Xinjiang 2016 (2), p. 94-102
城里星夜城外月——伊斯坦布尔的岁月回响，《回族文学》2016年 第2期，第94-102页

This research aims to examine the reforms in social life in the early republican era in the perspective of the The New York Times (NYT) which is one of the most effective newspapers in the USA and the world. The research was made by way of analyzing documents is limited to 1923-1938; the NYT as a research source, and in the content of women rights, the development in education, the art, the transportation, and the clothing reform. The research has been prepared by scanning of the related period of NYT’s collection in the 1851-2015 years. In the newspaper, the articles about the social change of Turkey are generally newsworthy and the number of the writings as a comment about this subject is limited. Whatever the comments are related to Turkey, they were interest in Istanbul and its lifestyle. The themes of the research have been determined as women, education, art, transportation, and clothing. In the newspaper, the rational distribution of news and comments related to the period are as follows: women reform in Turkey is 30%, educational reform is 25%, art reform is 20%, recovery of transportation system is 13% and clothing reform is 12%.


Bu araştırmanın amacı, erken cumhuriyet döneminin sosyal hayatındaki reformlarını Amerika’nın ve dünyanın en etkili gazetelerinden biri olan The New York Times (NYT) perspektifinden ele almaktır. Doküman inceleme yoluyla yapılan araştırma dönem olarak 1923-1938 tarihleriyle; kapsam olarak, kadın hakları, eğitimdeki gelişmeler, sanata yaklaşım, ulaşım ve kıyafet reformu; araştırma kaynağı olarak da NYT gazetesiyle sınırlandırılmıştır. Araştırma NYT’nin 1851-2015 yıllarındaki koleksiyonunun ilgili döneminin taranmasıyla hazırlanmıştır. Gazetede Türkiye’deki sosyal değişime ilişkin yazılar genellikle haber niteliklidir ve bu konuda yorum tarzındaki yazı sayısı sınırlıdır. Yapılan yorumlar her ne kadar Türkiye ile ilgili gibi görünse de ağırlıklı olarak İstanbul ele alınmıştır. Araştırmanın temaları kadın, eğitim, sanat, ulaşım ve kıyafet olarak belirlenmiştir. Gazetede dönemle ilgili haber ve yorumların oransal dağılımı şöyledir: Türkiye’de kadın reformu % 30, eğitim reform % 25, sanat reform % 20, ulaşım sisteminin iyileştirilmesi % 13, kıyafet reform % 12.

Türkiye’de Kore ve Kore Kültürü Algısı, Uluslararası İpek Yolu Sempozyumu: Türkiye İle Kore Arasında Uygarlıkların Etkileşimi Bildirileri (2-3 Temmuz 2018) [Perception of Korea and Korean Culture in Turkey, International Silk Road Symposium: Interactions of the Civilizations between Turkey and Korea, 2-3 July 2018], Editors: F. Turan, F. Ferhatoğlu, C. Bayram,  Istanbul: 2018, pp. 172-180.

Somut olmayan kültürel miras unsurlarının geçmişte kalmış, donmuş ve arkaik kültür unsurları olmadığı; yine
geçmişte olduğu gibi günümüz ve geleceğin insanına söyleyecek birçok sözü olduğunu ifade etmek mümkündür.
Bilindiği üzere, geleneksel kültür içerisinde yaratım ve aktarımı yapılan somut olmayan kültürel miras unsurları,
özellikle bir beldenin ya da bölgenin kendini tanıtmasında, ifade etmesinde ve kimlik oluşturmasında önemli
birçok işleve sahiptir. Küresel değerlerin hâkim olduğu günümüz dünyasında, somut olmayan kültürel miras
çalışmalarının özellikle kültür turizmi ve kültür ekonomisi bağlamında da büyük bir öneme sahip olduğunu ifade
etmek mümkündür. Çalışmada bu bağlamda, özellikle Bandırma ve çevresindeki somut olmayan kültürel miras
unsurlarının tespit, derleme ve inceleme çalışmalarının önemine vurgu yapılacaktır.
Anahtar Sözcükler: Somut Olmayan Kültürel Miras, Kültür Turizmi, Sosyal Medya, Kültür Ekonomisi, Bandırma.

1517 yılında Osmanlı topraklarına katılan Mısır, İstanbul’dan yönetildiği yaklaşık
dört yüz yıl boyunca Osmanlı otoritesi ile kendine has bir ilişki kurmuştur. Siyasi
açıdan çalkantılı bir seyir izleyen bu ilişkinin sosyo-kültürel boyutu ise yoğun
bir etkileşimi bünyesinde barındırmaktadır. Bu etkileşim kendisini en çok iki
kültür arasındaki ortak kelimelerde göstermiştir. Siyasi ve askeri alanda pek çok
terim birebir Türkçe’den alınırken, Mısır’a has bazı rütbelerin de başına “baş” kelimesi
eklenerek kullanıldığı bilinmektedir. Bu türden unvan ve titrler Tolunoğullarından
Kavalalı Hanedanı’na kadar uzanan bin yılı aşkın bir süre boyunca
Mısır siyasetinde kullanılmakta ve çok geniş bir alanı kapsamaktadır. Bu çalışma
ise daha ziyade, Osmanlı kimliğinin ne derece etkilediği konusunda hala tartışmalar
bulunan sosyal, ilmi ve kültürel alanda Mısır dilinde yer etmiş kelimelere
odaklanmıştır. Cebertî’nin eserinde, giyimden kutlama ve törenlere, lakap ve
ünvanlardan deyimlere, ilmi ve kültürel hayata ilişkin pek çok Türkçe kelimenin
kullanıldığı görülmektedir. Çalışma, 18. Yüzyıl sonu ve 19. yüzyıl başlarında
Mısır’a ilişkin önemli bilgileri ihtiva eden ve vakanüvis Abdurrahman el-Cebertî
tarafından kaleme alınmış olan Acâibu’l-âsâr fî’t-terâcim ve’l-ahbâr adlı kronikte
geçen Türkçe kökenli tabirlerden hareketle Osmanlı üst-kültürünün Mısır sosyal
hayatındaki etkilerini incelemeyi hedeflemektedir.

Today Turkey is one of the few Muslim-majority countries in which same-sex sexual acts, counternormative sexual identities, and expressions of gender nonconformism are not illegal, yet are heavily constrained and controlled by state institutions, police forces, and public prosecutors. For more than a decade Turkey has been experiencing a "queer turn" 1-an unprecedented push in the visibility and empowerment of queerness, the proliferation of sexual rights organizations and forms of sociabilities, and the dissemination of elements of queer culture-that has engendered both scholarly and public attention for sexual dissidents and gender non-conforming individuals and their lifeworlds, while it has also created new spaces and venues for their self-organization and mobilization. At the point of knowledge production and writing, this visibility and the possible avenues of empowerment that it might provide have been in jeopardy: not only do they appear far from challenging the dominant norms of the body, gender, and sexuality, but queerness, in all its dimensions, has become a preferred target for Islamist politics, conservative revanchism, and populist politicians. Turkey's queer turn, at least in its visible forms of sexual (and human) rights activism and public culture, has been interrupted. Through this rupture this dossier examines the visibilities, struggles, and marginalizations of sexual minorities in Turkey under the conditions of neoliberal authoritarianism, political and cultural polarization, increasing geopolitical insecurity, and the

Toroslardan Akdeniz’e kültürel geçmişimizin kısa bir tarihçesi…
Dünya uygarlık tarihinde Anadolu Yarımadası ile Akdeniz’in önemli bir yeri vardır. Asya’nın batıya bir uzantısı olan Anadolu, Asya kıtasına benzerliğinden dolayı Küçük Asya olarak da bilinir. Aslında Asya adını Hititler döneminde Batı Anadolu’da Menderes Havzasına verilen Ašuwa’dan kaynaklanmaktadır.
Anadolu adını ise Antik Yunanlıların doğuyu tanımlamak için kullandıkları Anatolia’dan almaktadır. Yunancada “Güneşin doğduğu yer” anlamına gelen “Anatolia” gerçekten Batı Uygarlıkları için sadece güneşin doğduğu yer olmayıp tarımdan madenciliğe, matematikten astronomiye, tıbba birçok kültürün kaynağı olmuştur.
Tarımın, madenciliğin Anayurdu olan Anadolu Astronomi, Matematik, Tıp, Yazı gibi birçok kültürel unsuru Mezopotamya ve Mısır gibi eski uygarlık merkezlerinden alarak batıya aktarılan bir köprü olmuştur.
Son yıllarda Anadolu’nun güneydoğusunda bulunan Karacadağ buğdayının ilk evcilleştirilen buğday türlerinden biri olduğu kabul edilmektedir. Çayönü, Nevali Çori, Aşıklı, Çatalhöyük, Can Hasan ve Yumuktepe gibi madencilik merkezleri madenciliğin doğal madenin döğülerek elde edilen maden teknolojilerinden ergitme ve döküm teknolojilerine süren serüveninde öncülük etmiştir. Bölge tarım ve madenciliğin yanında hayvan evcilleştirmede de bir hayli öne çıkmıştır.
Urfa Göbekli Tepe’de bulunan 11.500 yıllık tapınak yapılarının dünyanın ilk din merkezi olması dünya tarihinin ayrı bir tartışma konusudur. Öyle görünüyor ki Anadolu’daki bu gelişmeler Toros dağ silsilesinin eteklerinde gelişmiş daha sonra Fırat ve Dicle ırmak boylarının elverişli hale gelmesiyle güneye doğru evrilmiştir. Güneyde Mezopotamya’da Sümer, Akad ve Babil uygarlıklarıyla gelişen kent uygarlıkları yazı, matematik, astronomi ve tıp gibi konularda gelişme göstererek yine aynı yolla kuzeye ve batıya doğru bir yayılma süreci göstermiştir. 
Bu gelişmelerin bir diğer önemli merkezi Afrika’da görülmüştür. Afrika günümüzden 4 milyon yıl önce ilk insan varlığının ve 2.5 milyon yıl önce taş alet endüstrisinin görüldüğü bir ana karadır. Etopya, Habeşistan, Tanzanya ve Kenya gibi doğu Afrika ülkelerinde görülen bu gelişmeler zamanla kuzeyde Mısır’a ve oradan da doğu Akdeniz ve Anadolu üzerinden doğuda Asya’ya ve batıda Avrupa’ya yayılmıştır.
Bütün bu kültürel yayılımın en önemli yolunu Doğu Akdeniz ve Anadolu’nun kara ve suyolları gerçekleştirmiştir.
Anadolu’nun güneyinde bulunan; batıda Fethiye Körfezi’nden doğuda Hakkari’nin Cilo Dağlarına kadar uzanan Toroslar tarih öncesinin erken tarihlerinden itibaren sözünü ettiğimiz tarım ve madencilik gibi erken kültürlerin ana vatanı olmuştur. Aynı zamanda bu kültürlerin korunması, taşınmasında başlıca rolü oynamıştır.

At, son yüzyıla kadar tarihimizde çok önemli bir yer tutmuştur. Türkler şanlı tarihleri boyunca ata binmiş, savaşmış; etini yemiş, sütünden kımız yapmış ve içmiş; kuyruk kılından yaptığı kopuzu çalmış, kemiğini ok ucu olarak kullanmış ve derisini işlemiştir. Eski Türkler “Kuş kanadı, Türk atı ile” ilkesine inanmıştır. Dede Korkut Destanlarında “Yaya erin umudu olmaz” inancı sık sık vurgulanmıştır. Türklerin at sevgisi “At, avrat, silah” deyiminde yer bulmuştur. Türkler için at, bir kuşun kanadı kadar önemli bir unsuru; avrat, devletin temelini oluşturan aile kavramını, silah ise devletin askeri gücünü temsil etmektedir. “Türklerin Tarihi” adlı kitabın yazarı Fransız Jean Paul Roux “Türkler isteselerdi bütün dünyayı fethedebilirlerdi. Ancak onlar atlarını besleyebilecek otlakların bulunmadığı ülkelere gitmediler” demiştir. Osmanlı İmparatorluğu döneminin son dönemlerinde at populasyonumuz azalmaya başlamış ve cumhuriyet döneminde en alt seviyeye inmiştir. At sayımızın azalmasının başlıca iki nedeni bulunmaktadır. Birinci neden; 1850-56 yıllarında Kırım, 1877-78 yıllarında Doksanüç, 1914-18 yıllarında I. Dünya Savaşı ile II. Dünya Savaşı süresince gerçekleştirilen Seferberlik Uygulaması sıralarında at varlığımızın önemli ölçüde azalmasıdır. İkinci neden ise ulaşım, savaş, endüstri ve tarım gibi alanlarda at kullanımının yerini makinelerin almasıdır. Bir zamanlar Macaristan Atçılığının temelini Türk Atları atmış iken, şimdiki durumumuz Macaristan’dan çok geri durumdadır. 922 yılında Abbasi elçilik
heyetinde görev yapan İbn-Fazlan, aralarında 10.000 binek atı ve 100.000 koyuna sahip olan Türkler ile tanıştığını aktarır. Yine Fahr-i Müdebbir, 13. yüzyılda yazdığı bir şiirinde dünya milletlerini tarif ederken Türkler binicidir, diğerleri yüktür demiştir. Osmanlı İmparatorluğunu kuran Türk milletinin Anadolu’da tutunmasında ve birkaç yüzyıl geçmeden cihanın neredeyse
yarısına hükmetmesinde, atın ve atlı süvarilerin eşsiz rolü vardır. 16. Yüzyılda Osmanlı Ordusundaki süvari sayısı 200.000 idi. Bu kuvvet, zamanın en büyük kuvveti idi. Aşık Paşa’nın yazdığı tarih eserinde, Sultan Orhan’ın atını kendisinin nalbanda götürdüğünü
ve nallattığını bildirmektedir.

Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma ve Uygulama Merkezi tarafından 16-17 Kasım 2005’te düzenlenen “Hediye” konulu sempozyum bu kitabın ön hazırlığını oluşturmuştur. Kitap, Sunuş, Giriş bölümlerinin ardından Eski Türklerde Hediye, Osmanlıda Hediye, Garip Hediyeler, Cumhuriyet Döneminde Hediye, Hediye Kelimeleri, Gelenek-Görenek, Edebiyat Metinleri, Promosyon, Hediye Anketleri ana başlıklarının altında her bölümün konusuna uygun bildiriler yer almaktadır.

Ulrich Haarmann’ın 1974 yılında Der Islam’da yayınlanan Almanca makalesinin Türkçe çevirisidir.

Türkçe çevirinin künyesi:

Ulrich Haarmann, "Mısır Memlûkleri’nde Altun Hân ve Cengiz Hân", Çev. Çiğdem Dumanlı, Türk Kültürü, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 2019/1, 99-128.

Almanca orijinal metnin künyesi:
Ulrich Haarmann, “Alṭun Ḫān und Čingiz Ḫān bei den ägyptischen Mamluken”, Der Islam, Volume 51, Issue 1 (1974), s. 1-36.

Doç. Dr. Neslihan Koç Keskin ve Doç. Dr. Muvaffak Eflatun editörlüğünde hazırlanan “Divanlar Arasında Bir Ömür: Prof. Dr. Ahmet MERMER Armağan Kitabı”, 2018 yılının son ayları itibariyle bilim dünyasına girmiştir. Eser, alanında başarılı 35 akademisyenin kaleminden çıkan Türk kültürüne ve edebiyatına dair makaleleri ihtiva etmektedir. Kitabın genel itibariyle inceleme ve tartışma yazılarından oluştuğu görülür. Fakat esere asıl önemini kazandıran daha önce gün yüzüne çıkmamış,Türk kültürüne dair bir takım metinlerin tanıtılmasıdır. Kıymetli dostları ve öğrencileri tarafından, yaptığı akademik çalışmalarla Divan Edebiyatı araştırmalarına paha biçilmez katkılar sağlayan Prof. Dr. Ahmet Mermer’e naçizane bir hediye olarak sunulan bu kitap, bilim dünyasına farklı bir kapı aralamıştır.

The tent, which provides the necessities of the nomadic lifestyle, is the most important argument of culture and reflected from culture to place. The Turks who commutes between summer pasture - winter quarters, have used tents which can be built easily and quickly for a long time. The tent has been adapted to the active lifestyle of the nomads. Moving the tent from one place to another could be done on the back of the animal or by putting high wheels under it. Living conditions, weather conditions and some vital necessities have caused the tent to appear in different types and sizes.

The human mind is trying to perceive the secrets of life and the environment in which it lives with the material conditions and resources of its surroundings. Tents, which have an important place in Turkish culture, are a good example of this perception study. As a matter of fact, the Turks used their tents suitable for their lifestyle in both real life and spiritual life. The tent was used as an effective symbol on the religious area.

In this article, the relationship between the pre-Islamic Turkish tent and the heavenly world will be determined, and then the tent's value and function will be tried to be discussed through the cosmological meaning.

The basis of the Pre-Islamic Period Turkish cosmology is based on the dual sky and the earth system. This combination refers to integrity and harmony and contains no contrast and separation. The sky and the earth are acting according to a certain order and law. Both the earth and the sky are sacred for the Turks. Turks have a nomadic lifestyle and they depict the earth as "sacred" because they are closely related to it. This close relation is proof of harmony.

As a result of their lifestyle, the Turks prayed to express their gratitude to the earth which provides all daily life requirements such as food, clothes, water, mountains, and trees.

In this article, the cosmological aspects of the values and functions of these elements will be discussed after the determination of the cosmic meanings of earth-water sacredness, homeland, mountain, and cave and tree cult within the scope of pre-Islamic Turkish cosmology.

All groups of persons possess historical experiences that are engraved deep inside the group’s so-called “cultural unconscious” that acts like a net holding together the group’s beliefs. This element must be exploited so as any map to create a sentimental reaction by its reader. Interestingly enough literary texts can act as maps and this is the case of Alexandros Massavetas’s book which combines a “memory map” with a “cognitive map” embellished by historical and sociological facts. (http://www.e-perimetron.org/Vol12_2.htm)

This paper deals with one of the major battles of the Middle Ages that temporarily changed geopolitical map of the Euro-Asian World.
It was a little processed conflict of hitherto invincible superpowers that would prolong the life of Principality of Serbia and Serbian Despotate, as well as the Roman Empire, for more than fifty years.
At the same time it was the first major defeat of the Ottoman-Turkish Sultanate, in which Europe could see its strengths and weaknesses.
The fate of nations and individuals on the one hand, and state and religion on the other, were closely associated with this event, much more than with many other events that happened before and after it. For one, it literally brought respite, for others hope, and for third it brought disappointment - all depending on the point of view.
Classic medieval chivalry, as hitherto inseparable part of the war activities, reached its culmination in this battle. In all subsequent battles it loses its importance and gradually disappears under the increasingly onslaught of much more popular and effective firearms. From that point of time medieval chivalry have moved into the field of chivalric tournaments that would keep it alive for the next hundred and fifty years.
Sleeping Europe, at the beginning of the 15th century, would not draw any lessons from this event. The same as before, it would remain fragmented into a weak states, blinded by political, national and religious divisions as a result of selfish personal interests of its certain rulers who were not aware of the danger that would soon come again from the recovered Turkey.
Those who were aware of this, such as Roman Empire, Serbian Despotate, or The kingdom of Bosnia, have become the first victims of the new Ottoman-Islamic wave which rapidly and even more strongly swept the European continent.

Tarihte bozkır karakterli halkların gelenek ve yaşam biçimleri diğer topluluklara kıyasla değişime daha
dirençli bir yapı arz etmiştir. Bu halklar, yaşam tarzları, kültürleri ve geleneklerini töre/yasa adı altında bir sözlü
anayasa gibi uzun süre muhafaza etmişlerdir. Bu yaşam tarzından beslenen Türk/Moğol uluslarında evlenme
pratikleri de aynı şekilde uzun süre yaşatılmıştır. Bu çerçevede, sıra dışı bir uygulama olarak levirat evlilikler
katı gelenekçi bir anlayışla sürdürülmüş, fetihçi bir anlayışa sahip olan bu uluslar eliyle farklı coğrafyalara
taşınmıştır. Hem devlet hem halk nezdinde gerçekleşen bu tür evlilikler, ölen erkeğin ardından onun yakın
akrabalarından birinin (kardeş, evlat, yeğen vs.) dul kalan eşle evlenmesi esasına dayanmaktadır. Bozkır halkları
arasında yaygın olarak görülmekle birlikte levirat tipi evlilikler, sadece bu toplumlara özgü bir gelenek olmayıp
antik dönemden itibaren muhtelif halklar arasında farklı uygulama şekilleriyle var olmuştur. Mesela İsrailî
halklarda leviratus Tevrat’ta geçen bir ifadeye istinaden açık bir kural haline getirilmiş, Hititlerde ise anayasaya
doğrudan bir madde olarak eklenmiştir. Bu şekilde değişik dönemlerde ve farklı coğrafyalarda uygulanmış olsa
da leviratusun yaşatılma sebebinin genel olarak aynı mantığa dayandırıldığı söylenebilir. Gerçekten uygulama
mantığı açısından değerlendirildiğinde bu tip evliliklerin, ailenin ve mirasın bölünmemesi, dul kalan kadının ve
yetim kalan çocukların sahipsizlik ve çaresizlik duygusunu yaşamamaları gibi duygusal durumlar dışında
özellikle devlet bazında uygulananların siyaseten güç devşirme, meşruiyet kazanma gibi amaçlara matuf
gerçekleştirildiği görülmektedir.
Muhtelif ana kaynakların verdiği bilgiler, İslam öncesi Türk çağında leviratusun bir tür sözlü anayasa
şeklinde devlet ve halk nezdinde hassasiyetle yaşatıldığını göstermektedir. Bu çerçevede Hunlar, Göktürkler,
Uygurlar ve diğer bazı Türk uluslarında uygulama örneklerine rastlanmaktadır. Ayrıca bazı Türk destanlarında
bu geleneğe vurgu yapılmış olması, bu tip evliliklerin sadece devlet nezdinde değil halk arasında da yaygın
olduğuna işaret etmektedir. Türklerle aynı bozkır kültüründen beslenen Moğollarda levirat evliliklerin nispeten
daha katı gelenekçi bir anlayışla sürdürüldüğü söylenebilir. Dahası, bu uygulama Cengiz Han Yasası’na bir
madde olarak eklenmek suretiyle bir nevi kanun haline getirilmiş ve farklı bölgelere yayılan Moğollar tarafından
uzun yıllar yaşatılmıştır. Türk/Moğol uluslarının fetihçi/göçebe yapısı sayesinde farklı coğrafyalara taşınmış olan
bu gelenek, zaman ve mekanının getirdiği farklılıklarla birtakım değişim ve dönüşümlere maruz kalmış ise de
geç dönemlere kadar varlığını sürdürmüştür. Günümüzde dahi Anadolu’nun muhtelif yörelerinde seyrek olarak
yaşatılan geleneğin 11. yüzyıl ortalarından itibaren başlayan yoğun Türk göçleriyle bu coğrafyaya taşındığı
tahmin edilebilir. Bu çalışmada farklı zamanlarda, farklı coğrafyalarda hüküm sürmüş olan Türk/Moğol ulusları
arasındaki levirat evlilik örnekleri anlatılacak, bu örnekler üzerinden geleneğin mantığı ve temel esasları tespit
edilmeye çalışılacaktır.

Tonyukuk Bengü taşları 1897 yılında bitki bilimci Yelizevata Nikolayevna Klements tarafından Moğolistan’ın
başkenti Ulan Batur’un 60 km doğusunda Nalayh kasabası yakınlarında Moğol halkının Bain-Tsokto diye adlandırdığı
yerde Tola ırmağının üst kolunda Töv aymağında Bayanzürh kasabasında bulunmuştur. Tonyukuk bengü taşları,
keşfedilmesinden günümüze kadar Türklük bilimciler tarafından sayısız çalışmaya konu olmuştur. Türklük biliminin yoğun
ilgisine mazhar olan Tonyukuk bengü taşları Türk dili, tarihi, kültürü ve mitolojisi açısından kıymet biçilmez bilgiler
sunmaktadır. Türk Kağanlığı dönemine ait tarihî birçok gizemli bilgiyi Tonyukuk bengü taşlarının tanıklığının sırlarından
öğreniyoruz. Klements’in keşfi Radloff’un neşrinden bugüne kadar yabancı ve Türk soylu çalışırlar bengü taşlar ile ilgili
sayısız çalışmalar yapmışlardır. Bu çalışmada 62 satırdan oluşan Tonyukuk bengü taş metinlerinin yazıcısının anlattıkları
metin merkezli olarak bengü taşların bize sunduğu bilgi çerçevesinde dünden güne Türk dil tarihi, Türk kültür tarihi, Türk
mitolojisi bakışı açısı ile filolojik ölçütlerden sapmadan Greimas'çı göstergebilim bakış açısı ile yorumlanıp
değerlendirilmeye çalışılacaktır. Göstergebilim bir metnin yüzey ve derin yapılarının araştırılmasında önemli bir alandır.
Bu çalışmada da tarihî Türk dili alanına ait önemli bir söylev metni olan Tonyukuk taşlarındaki yüzey ve derin anlam
üzerinde durulacaktır.