Idlib

CAN ACUN, BÜNYAMIN KESKIN, BILAL SALAYMEH

EL-KAIDE’DEN HTŞ’YE: NUSRA CEPHESI
Suriye’de devlet otoritesinin aşınmasından dolayı ortaya çıkan boşluk devlet dışı silahlı aktörler tarafından doldurulmaya başlanmıştır. Bu gelişmeler yaşanırken kriz ve çatışma bölgelerinde söz konusu aktörler egemen devlet düzenini sarsarak alışılmış olan uluslararası sistemi tehdit etmeye devam etmiştir. Önce El-Kaide daha sonra DEAŞ gibi örgütler bu meydan okumanın baş aktörleri haline gelmiştir. Suriye’de yaşanan krizlerle birlikte “cihadi” ideolojiyi benimseyen bu örgütlerin bir uzantısı olarak Nusra Cephesi ortaya çıkmıştır. 2011 yılı itibarıyla Arap Baharı’nın bölgede yayılmasıyla birlikte cihadi örgütler kendilerine hakimiyet alanı arayışına girmişlerdir.
El-Kaide’nin Irak’taki kolu Irak İslam Devleti (IİD) örgütü 2007 yılından itibaren aldığı ağır darbelerden yeni toparlanmaya çalıştığı bir dönemde ABD Irak’tan çekilmiş ve bünyesinde Suriyelilerin de bulunduğu IİD lider kadrosu Suriye’de ortaya çıkan krizle yeni bir genişleme alanı oluşturacağını düşünmeye başlamıştır. IİD örgütünün o dönemler Musul bölgesinde komutanı olan Suriyeli Ahmed Hüseyin Şara (Ebu Muhammed Culani) IİD’nin yeni lideri Ebubekir Bağdadi’ye Suriye’de örgütlenilmesi teklifinde bulunmuştur.
Sonuç itibarıyla El-Kaide merkezinin onayıyla Suriye’ye yedi kişilik
bir ekiple 2011 yaz aylarında geçiş yapılmıştır. Bu çekirdek kadro Suriye’deki iç savaşı derinden etkilemiştir. Nusra Cephesi’nin kuruluşu ise 2012’nin Ocak ayında Culani tarafından yapılan bir açıklamayla duyurulmuştur. O günden bu yana farklı süreçlerden geçmek suretiyle evrimleşerek muhalifler arasında en güçlü gruplardan biri olan Heyet-i Tahriru’ş-Şam’a dönüşen yapıyı beraberinde getirmiştir.
Bu rapor Suriye sahasında etkin aktörlerden biri olan Nusra Cephesi’ni ele almaktadır. Raporun hazırlık aşamasında Nusra’nın güçlü olduğu çatışma bölgeleri başta olmak üzere Suriye’de saha çalışması gerçekleştirilmiş ve buralarda bazı isimlerle mülakatlar yapılmıştır. Grubun ideolojik gelişimi ve bunun ardında yatan sebepler de raporun konusunu oluşturmaktadır. Aynı zamanda raporda örgütün yönetim modeli ve örgütlenme biçimine dair bilgiler de yer almaktadır. Ayrıca çalışmanın sonunda Nusra’nın liderleri ve örgütte ön plana çıkan isimlerin profil bilgileri de sunulmuştur.

INTRODUCTION Despite a speculated assault by the Assad regime on opposition controlled the Idlib region, Turkey and Russia have reached an agreement that averted the attack. The Memorandum of Understanding (MoU) on the Stabilization of the Situation in Idlib’s De-escalation Zone was signed by Russian Minister of Defense Sergei Shoigu and his Turkish counterpart Minister of National Defense Hulusi Akar following the Sochi summit held, in the Russian coastal city of Sochi, on September 17, 2018. In addition to its success in averting a humanitarian catastrophe, the Sochi accord will have several implications on the ground, and will further influence the future of the Idlib region and Syria in general. Yet, this accord would face several challenges in both short and long terms.

Research Note 11, Analysing the Online Arms Trade in Opposition-controlled Syria, provides ‘first-look’ analysis of more than 800 trades of small arms, light weapons, munitions, and blank-firing weapons conducted during a three-month period between 1 November 2020 and 31 January 2021.

2011’den bu yana devam etmekte olan ve yakın tarihte yaşanan en kanlı çatışmalardan birisi olan Suriye krizinde Esed rejiminin askeri kazanımlarının ardından İdlib bölgesi muhaliflerin son kalesi konumuna gelmiş durumdadır. İdlib’i yeniden kontrol etmek istediğini açık bir şekilde ifade eden Esed rejiminin şehre saldırma kararının Rusya ve İran’ın onayı ve desteği olmadan gerçekleşmeyeceği söylenebilir. Özellikle Rusya’nın artan nüfuzu İdlib gibi önemli bir meselede Esed rejiminin tek başına karar alma imkanını sınırlamaktadır. Diğer yandan yedi yıldır devam eden çatışma ve “yıpratma savaşı”ndan dolayı Esed rejiminin askeri gücü gittikçe aşınmış ve insan kaynakları tükenmiştir. Oldukça sınırlı bir mobilize güce sahip olan, hem insan kaynağı hem de askeri teçhizat açısından zayıf duruma düşen Esed rejiminin muhaliflerin son kalesi haline gelmiş, on binlerce savaşçının olduğu İdlib bölgesine yapacağı hamlenin kolay olmayacağı aşikardır. Bu hususlar dikkate alındığında Esed rejiminin İdlib’e saldırma kararının ancak Rusya’nın onayı ve kapsamlı desteği halinde gerçekleşebileceği anlaşılmaktadır. Ancak bu durum Esed rejiminin kendi imkanlarıyla Kuzey Hama ve Kuzeybatı Lazkiye’de sınırlı harekatlar düzenleyemeyeceği anlamına gelmeyecektir.

Türkiye, Rusya ile yürüttüğü müzakereler neticesinde Fırat Kalkanı ve Zeytin Dalı harekatları örneğinde olduğu gibi sahadaki varlığını ve etkinliğini artırarak Suriyeli muhaliflerin yanı sıra siviller için de bir yaşam alanı oluşturmuştur. Astana süreci ve çatışmasızlık anlaşmasının neticesinde İdlib bölgesinde on iki farklı gözlem noktası tesis eden Türkiye İdlib üzerinde Ruslarla yürüteceği müzakerelerle ve sahada muhalefeti birleştirecek ve radikal unsurları elimine edecek adımlarla yaklaşık 3 milyon sivilin yaşadığı bölgeyi büyük bir insani krizden kurtarabilir.

Hommage à une grande diplomatie syrienne Pin d'Alep, prune, pistache, arum ou rose de Damas et autres ambassadeurs. 1 : rose de Damas ou rosa damascena Ce n'est pas d'hier que la Syrie, ou ce grand Bilad Cham, est dans l'histoire, et par des célébrités qui, échappées de leur territoire d'origine, ont exposées sur leurs laisser-passer, titres de voyage et modernes passeports, une identité explicite. Le pinus halepensis, la rosa damascena, le prunus syriacus ou l'arum tout aussi syriacus, de Syrie, sont, sans doute, de ces ambassadeurs de la terre syrienne, les plus connus, et les plus indiscutables. Désormais, dans une vaste partie de notre planète, ils sont aussi, pour certains, très à leur aise dans leur nouveau terrain, et faciles à rencontrer. Mais...ils ne sont pas les seuls ! Il ne faudrait pas oublier, dans les savantes listes de nos flores, de peut-être plus humbles mais tout aussi présents représentants de la gente diplomatique syrienne souvent installés au pied de ces célébrités : sous l'ombre protectrice d'un pin d'Alep, par exemple ou non loin de hautes tiges drues de la ketmie – un clone d'hibiscus siriacus mais lui aux fleurs uniquement mauves d'où lui vient cette autre joliment appellation de «mauve en arbre», ou cet l'althea-althaea officinalis-un arbuste devenu courant dans les jardins, par successifs marcottages faciles à réaliser, et qui a été pourvu de fleurs aux coloris divers. L'hibiscus d'origine lui, est si robuste et bien enraciné dans la terre argileuse et bien nourricière de 2 Syrie qu'il en garde le nom venu d'un nom arabe : hatmi devenu ketmie et féminin tous les végétaux ont un sexe allez savoir pourquoi-et qui désignerait la guimauve. Enfin tous ces hisbicus de Syrie ou très proches parents sont de la grande famille des malvacées. L'hibiscus siriacus est un ambassadeur aux postes les plus divers, et qui s'est beaucoup déplacé. Il aurait été installé, sans doute en Espagne, à la fin du Moyen-âge, car transporté dans les bagages des Croisés. Et en Afrique, un de ces descendants a fait souche. Il est bien connu par son fruit : le gombo qui passa en Amérique avec les esclaves dont il était le plat principal car il était consommé par les plus pauvres. Sous son nom de karkadé-carcadet ou bissap, il est incontournable en boissons rafraîchissantes, ou infusions et en tisanes réputées pour ses multiples vertus. Mais le gombo entre dans une infinité de plats succulents. L'arbuste porte fleurs et feuilles comestibles, qui depuis la plus haute antiquité, entrent dans divers préparations médicinales.

Zwei arabische Filme haben dieses Jahr eine Oscar-Nominierung erhalten: Nadine Labakis Spielfilm Capernaum – Stadt der Hoffnung (Cafarnahum, LB/FR 2018, 120‘), der den Regularien der Academy of Motion Picture Arts and Sciences gemäß vom libanesischen Kulturministerium ins Rennen für den besten nicht-englischsprachigen Film geschickt wurde, und der Dokumentarfilm Of Fathers and Sons – Die Kinder des Kalifats (an al-Abua wa al-Abna, D/SYR/LB/QA 2017, 99 min) des in Berlin lebenden syrischen Regisseurs Talal Derki. Für nichtfiktionale Filme gelten andere Einreichbedingungen, eine Regierung war an Derkis Bewerbung um den Oscar nicht involviert . Beide Filme sind international gefeiert und mit Preisen überschüttet. Labaki bekam bei der Welturaufführung in Cannes im Mai 2018 minutenlang stehende Ovationen und später den begehrten Preis der Jury. Mehr als zwanzig internationale Auszeichnungen folgten. Derkis Film wurde im November 2017 beim renommierten Dokumentarfilmfestival IDFA in Amsterdam uraufgeführt und hat bis dato mehr als dreißig internationale Trophäen eingeholt. Nur selten schaffen es arabische Filme zu einer Oscar-Nominierung, dieses Jahr gleich zwei. Auch wenn sie den Oscar letztendlich nicht nach Hause holen konnten fragt sich: Was haben sie, was andere nicht haben? Was braucht es für arabische Geschichten, um so beehrt zu werden?

Bulunduğu coğrafi konum itibariyle kritik önemi haiz olan İdlip veya İdlib, Hatay ile yaklaşık 180 kilometre kadar büyük bir kara sınırı olması hasebiyle de Türkiye ve Hatay açısından büyük önem taşımaktadır.

İdlip, Birinci Dünya Savaşında Osmanlı idaresindeki topraklardan biri olup savaşın bitimine/Mondros Mütarekesine bir hafta kala, bölgenin bir bölümü Bedevi Arapların ve sonrasında İngilizlerin eline geçmiştir. Ateşkes öncesi son Osmanlı savunma hattı, 7. Ordu Komutanı Mustafa Kemal Paşa tarafından verilen emirlerle, 7. Ordu’ya bağlı birlikler tarafından İdlip sınırlarında kurulmuştur.

Ateşkesin yapılmasından sonra Yıldırım Orduları Kumandanı olan Mustafa Kemal Paşa, 2 ve 7. Ordulara gönderdiği 3 Kasım 1918 tarihli Yıldırım Ordular Grubu emrinde, Mondros Mütarekesi’nde belirtilen Suriye ifadesi için Suriye Vilayetinin kuzey hududunun dikkate alınmasını ifade ederek “Suriye Vilayetinin kuzey hududu, Lazkiye’nin kuzeyinden başlayıp Han Şeyhûn’un güneyinden (Halep’in güneyi) geçerek doğuya doğru uzayıp gitmektedir” demiştir.

Mondros Ateşkesi öncesi İdlip’te kurulan savunma hattı, Hatay’ın savaş sırasında işgale uğramasını önlemiştir. İdlip, bulunduğu coğrafi konum itibariyle Anadolu’nun savunulması açısından önemini, milli mücadele döneminde de devam ettirmiştir. Bu süreçte Fransızlar Anadolu’nun güneyindeki şehirleri, İngilizlerin kendilerine bırakması sonucu Mondros Mütarekesine aykırı olarak haksız ve hukuksuz işgal etmiş; akabinde de İdlip’i lojistik ve toplanma merkezi seçmiştir. Bunun üzerine Anadolu’nun güney şehirlerinde Fransızlara karşı başlatılan milli mücadele, İdlip’te de vuku bulmuş ve Hatay-İdlip ekseninde ortak kurulan Kuvâ-yı Milliye birlikleri Fransızlara karşı mücadele etmiştir.

İdlip’in stratejik önemini bilen Ankara Hükümeti, bölgedeki Kuvâ-yı Milliye hareketini örgütlemiş ve Türk Ordusu bünyesindeki Maraş merkezli 2. Kolordu’ya bağlı bir müfrezeyi İdlip’e göndermiştir. Bu açıdan Hatay’ın savunması Birinci Dünya Savaşı’nın son günlerinde olduğu gibi, İstiklal Harbi’nde de güneyde İdlip’ten başlamıştır. İdlip’teki Türk birlikleri, Fransızları oyalamaya ve zayiat verdirmeye çalışarak Hatay, Kilis, Osmaniye gibi şehirlerde Fransızlarla mücadele eden Kuvâ-yı Milliye birliklerine vakit kazandırmıştır.

Yaklaşık 100 yıl önce vuku bulan bu tarihi hadiselerden sonra günümüzde Suriye’de başlayan olaylar ve iç savaş neticesinde kaotik bir ortamda kalan İdlip, Türkiye’nin sınır güvenliği açısından oluşabilecek çok yönlü tehdit ve tehlikelere karşı yeniden gündeme gelmiştir. Özellikle Hatay, Suriye iç savaşı neticesinde İdlip ve Afrin gibi şehirlerle sınırdaş olması hasebiyle, bu süreçte güvenlik riskine maruz kalan birkaç şehirden biri olmuştur.

Türkiye Cumhuriyeti, tıpkı İstiklal Harbi’nde olduğu gibi Hatay’ın güvenliği için evvela Zeytin Dalı Harekâtı ile Afrin’i terörden arındırmış; akabinde de İdlip Vilayetinin üç coğrafi cihetinde “İdlip Gerginliği Azaltma Bölgesi” olarak nitelenen alanda “İdlip Gerginliği Azaltma Kontrol Gücü” sıfatıyla 12 askeri gözlem noktası/üs bölgesi kurarak İdlip üzerinden Hatay sınırlarının tehdit edilmesini engellemiştir.

İdlip, iç savaş dolayısıyla Suriye’nin birçok yerinde evlerinden olan insanların sığındığı bir yer olması hasebiyle Türkiye açısından bir tampon bölge olmuştur. Bu yönüyle İdlip’in muhaliflerin elinde olması ve Türkiye’nin garantörlüğü ile sahadaki askeri varlığı sayesinde, Hatay’ın muhtemel göç ve insani krizlere maruz kalması önlenmektedir. Türkiye’nin Rusya ve İran ile yürüttüğü müzakereler kapsamında yapılan mutabakat (Astana ve Soçi Mutabakatları) ve ateşkeslere rağmen Suriye Rejimi ile İran destekli milislerin karadan ve Rusya’nın havadan saldırıları ile İdlip’teki ateşkesi ihlal etme girişimleri, son bir yıldır artmıştır. Buna rağmen İdlip’te bir insani kriz yaşanmaması ve sınırlarının güvenliği (özellikle Hatay) için Türkiye’nin diplomatik çabaları devam etmektedir.

Sonuç olarak İdlip, Hatayla uzun bir sınıra sahip ve komşu olması dolayısıyla tarihi, jeopolitik, stratejik, politik ve sosyolojik açıdan Türkiye ve özellikle de Hatay ile yoğun ilişkileri bulunan kritik önemi haiz bir bölgedir. Dolayısıyla hem tarihi hem güncel bağlamda İdlip’in Türkiye açısından ve özelde Hatay’ın güvenliği için tarihi, jeopolitik ve stratejik öneminin ortaya konulması gerektiği düşünülmüştür. Tarih, Uluslararası İlişkiler ve Sosyoloji anabilim dalları başta olmak üzere multidisipliner bir anlayışla hazırlanan çalışmada, nitel ve nicel araştırma yöntemi kullanılarak tarihi ve güncel olayların birbiriyle ilişkilendirilmesi yapılmıştır.

Böylece hipotez olarak İdlip’in, Türkiye’nin Hatay merkezli bölgesel güvenliği konusunda kritik bir öneme sahip olduğu birçok açıdan ortaya konulmuştur. Konunun günümüzde güvenlik ve jeopolitik olduğu kadar sosyolojik temelde olması dolayısıyla İdlip’in tarihteki ve günümüzdeki demografik ve etnik yapısına da değinilmiştir. Çalışma başta arşiv belgeleri olmak üzere yabancı kaynaklar, araştırma eserler ve elektronik kaynaklardan istifade ile hazırlanmıştır.

Türkiye, Suriye ile sınır komşusu olması, bölgeyle ilişkisi ve iddiası açısından Suriye’deki gelişmelerden doğrudan etkilenmektedir ve karşı karşıya olduğu zorlukları kendi çıkarları açısından yönetmek durumundadır. Bu zorlukların başında Rusya’nın Eylül 2015’in sonunda statüko yanlısı bir tutumla Suriye iç savaşına müdahil olması gelmektedir. Çünkü Rusya’nın müdahalesi ile sahadaki durum köklü bir biçimde değişmiştir. Türkiye’nin Ekim 2019’da Barış Pınarı Harekâtı’nı başlatmasına dek Suriye’nin kuzeybatısındaki Rus etki gücü, bu operasyonun ardından Fırat Nehri’nin doğusuna da geçmiştir. Mevcut durumda Rusya, Suriye sahasındaki en önemli aktör konumundadır. Küresel, bölgesel ve Türkiye’yi ilgilendiren sorunlara uygulanabilir çözümler üretmek amacıyla 2009 yılında kurulan Küresel Siyasal Eğilimler Birimi (GPoT), aynı amaç doğrultusunda Suriye’deki iç savaş 10. yılına girerken alanında uzman isimlerle görüşmeler gerçekleştirerek bir dosya çalışmasını hayata geçirmeye karar vermiştir. “Türkiye’nin Suriye’de Karşı Karşıya Olduğu Zorluklar” adlı bu dosya çalışması 4 başlıkta toplanmıştır. Bunlar; Türkiye-Rusya İlişkileri, Türkiye-ABD İlişkileri, Göç Baskısı ve Sahadaki Durum ve Aktörlerdir. Dosya çalışmasının ilk konusu olan ‘Türkiye-Rusya İlişkileri’ için GPoT Proje Asistanı Yasin Küçükkaya (Y. K.), 27 Mart 2020 tarihinde Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Emre Erşen (E. E.) ile bir röportaj gerçekleştirmiştir. Röportajda öne çıkan soru ve cevaplar aşağıda verilmiştir.

Syria was a geography where great losses were lost during the First World War. The Ottoman Empire gave a special importance here due to the geopolitical sensitivity of Syria. Syrian territory has hosted various races and beliefs for centuries, while many have managed to leave their own traces. However, the Mandate borders imposed by San Remo broke up the racial and economic union that existed in Palestine, Jordan and Syria under Turkish rule.Particularly, the demands of the reconstruction of the United Syrian State stemmed from the dissatisfaction created by the Arabs in the disintegration of the Ottoman Syria, which was approved by the High Council in San Remo. Therefore, the disturbances brought about by the disintegration of Syria in 1920 caused demands for the re-establishment of the Ottoman Syria.

The removal of King Faisal from Damascus in 1920 by French troops strongly encouraged Syrian unity and independence. However, it disappeared due to successive administrative changes supporting the French 'Great Syria' ideals.While some leaders and representatives of the Arab world have supported the Great Syria Plan, they have strongly opposed this plan. The Great Syria Plan has failed. However, it had an impulsive role in revealing the role of Pan-Syrian nationalism. It deeply affected the Arab world of the period.

15 Mart 2011 tarihinde Suriye’deki Beşar Esad yönetimine karşı barışçıl gösterilerle başlayan isyan dalgası, ülkenin tamamına yayılarak ciddi bir yıkımı da beraberinde getirdi. Zaman içerisinde durum, yüz binlerce kişinin yaşamını yitirdiği, milyonlarcasının da yerlerinden edildiği topyekûn bir iç savaşa dönüştü. Gelinen noktada Suriye iç savaşı; devlet dışı silahlı aktörlerin yükselişi, mülteci krizi, bölgesel çatışmalar ve uluslararası askeri müdahaleler gibi durumlara tanıklık ettiğimiz küresel bir sorun halini almıştır. Rusya ve İran tarafından desteklenen Suriye rejimi birçok noktada gücünü konsolide etmiş olsa da karşı karşıya olduğumuz durum ‘parçalı bir Suriye haritası’dır. Afrin, Fırat Kalkanı ve Barış Pınarı Bölgesi’nde yönetsel uygulamaları devreye sokan Türkiye, bu bölgelerin hakimiyetini de elinde bulundurmaktadır. Türkiye’nin diğer alanlardan farklı olarak yalnızca askeri düzeyde varlık gösterdiği İdlib sahası ise radikal grupların kümelendiği, 4 milyona yakın insanın yaşadığı ve Türkiye’nin Rusya’yla karşı karşıya gelmesi potansiyelini haiz bir ‘yüksek risk alanı’ olmayı sürdürmektedir. Fırat Nehri’nin doğusu ve batısında farklı düzeylerde varlık gösteren Türkiye, zaman zaman burada bulunan aktörlerin de meydan okumalarıyla karşılaşmaktadır. Dolayısıyla Türkiye hem Suriye ile sınır komşusu olması hem de bölgeyle ilişkisi ve iddiası açısından karşı karşıya olduğu bu zorlukları kendi çıkarları açısından yönetmek durumundadır. Bu nedenle; sahada ne olup bittiği, hangi aktörlerin yer aldığı ve bu aktörlerin motivasyonlarının ne olduğu önem taşımaktadır. Küresel, bölgesel ve Türkiye’yi ilgilendiren sorunlara uygulanabilir çözümler üretmek amacıyla 2009 yılında kurulan Küresel Siyasal Eğilimler Birimi (GPoT), Suriye’deki iç savaş 10. yılına girerken alanında uzman isimlerle görüşmeler gerçekleştirerek bir dosya çalışmasını hayata geçirmeye karar vermiştir. “Türkiye’nin Suriye’de Karşı Karşıya Olduğu Zorluklar” adlı bu dosya çalışması 4 başlıkta toplanmıştır. Bunlar; Türkiye-Rusya İlişkileri, Türkiye-ABD İlişkileri, Göç Baskısı ve Sahadaki Durum ve Aktörlerdir. ‘Sahadaki Durum ve Aktörler’ konusu için GPoT Proje Asistanı Yasin Küçükkaya (Y. K.), 26 Mart 2020 tarihinde ORSAM Levant Çalışmaları Koordinatörü Oytun Orhan (O. O.) ile bir röportaj gerçekleştirmiştir. Röportajda öne çıkan soru ve cevaplar aşağıda verilmiştir.

The ongoing process of the "safe zone" establishment in Northeastern Syria and the management of the Idlib province further complicate and strain relations between allies, jeopardizing an already fragile and volatile state of affairs. The reconciliation of the incompatible aims of all parties involved therein is an uphill task. Both the US and Russia struggle to balance the colliding interests of their allies on the ground, whilst maintaining good ties with Turkey appears pivotal for them. For its part, Turkey, pressed by its domestic problems, is using the refugees and the jihadist threat as bargaining chips in negotiations.

Rusları Suriye'ye ilk davet eden Baba Esad'dır, 1973 yılında Rusya ile ilk anlaşmasını yaparak, Rusya'nın Suriye'ye yerleşmesine izin vermiştir. 20 yıl geçerli olan bu anlaşma 1993 yılında son buldu. Rusya'nın güneye olan eğiliminde ise Suriye, her zaman güzel bir fırsat oldu. Oğul Esad 2015 yılında Rusya ile ucu açık bir anlaşma yaparak, Moskova'nın Doğu Akdeniz'de de söz sahibi olmasına göz yumdu. Rusya'nın Suriye'de uzun vadeli çıkarları mevcut. Rusya Ortadoğu'da önemli bir denge haline gelirken, Amerika kadar stratejisini, kazanımlarını, isteklerini ve kararlılığını da ortaya koydu. Soçi Mutabakatı Ruhu Soçi Mutabakatı çok önemli bir mutabakat ve tarafların hepsine sorumluluk yüklüyor. Şu anda Rejimi'nin ilerlemesi sonucunda ele geçirdiği yerlerde, Türk askeri gözlem noktaları da var. Soçi Mutabakatı'nın içinde; 15 kilometrelik bir alandan ağır silahların çekilmesi, bölgenin bütün radikal unsurlardan temizlenmesi gibi konular Türkiye'nin sorumluluğunda kalacaktı. Böylelikle Muhalif gruplar kuzeyde, Rejimi güneyde kalacak ve ateşkesi denetleyen de Türk ve Rus birlikleri olacaktı. Taraf ülkelerin de 12'şer tane gözlem noktaları olacak ve böylelikle M4/M5 karayolları trafiğe açılacaktı. Mutabakat sonrası ne Moskova ne de Ankara hükümleri tam anlamıyla yerine getirmedi. Taraf devletler, Rusya özellikle Türkiye'yi Soçi Mutabakatına uymamakla suçladı. Türkiye de aynı şekilde Rusya'yı hem mutabakata uymamakla hem de Rejim'e hâkim olamamakla eleştirdi. Rusya, Türkiye'nin İdlib'deki silahlı grupların silahlandırılmamasından dolayı zarar gördüklerini, bundan dolayı da HTŞ'yi ve muhalif grupları öne sürdü. Bölgede kendi saldırılarını meşrulaştırarak, ateşkesi ihlal etti. Rejim yavaş yavaş Suriye'deki hâkimiyet kazanırken, Rusya'nın açtığı her fırsatı da değerlendirdi. İdlib Bilmecesi İdlib'de büyük bir dönem yaşanıyor; bir yandan askeri harekatlar, restleşmeler diğer yandan öngörülemeyen insani boyutlar. Rejim'in ateşkese uymaması ve M4 karayolunda yaşanan restleşmeler, Soçi Mutabakatı ruhunu ortadan kaldırdı. Rusya, Rejim'e verdiği destek ile İdlib'in kaderini kendi kalemine göre şekillendirmeye çalışıyor. Siyasi müzakereler ve askeri harekatlarla egemenliklerini kalıcı hale getirmek arzusundalar. Türkiye'nin ise bu ilerleyişe karşı cevabı, bölgede kurulan Gözlem Noktaları haricinde, Rusya'nın harekata başlamasıyla Rejim'in önünü karada kesebilmek için yerleştirdiği askeri noktalar. Bu askeri noktalar içerisinde obüs unsurları, gerektiği durumlarda doğrudan Rejim'e bağlı askeri unsurları hedef alıyor. Ancak bunun da ötesinde Türkiye'nin İdlib'e yaptığı askeri sevkiyatlar çerçevesinde bir askerî harekât bekleniyor. Öyle ki bazı günler Türk Silahlı Kuvvetleri'ne ait en az 100 askeri araç İdlib bölgesine giriş yapıyor, sevkiyatlar sürekli ve bazen de yüksek düzeyde olması olası bir askerî harekât için Türkiye'nin bölgede hazır olduğunu gösteriyor. İran ise bu hususta Halep'in batısında Rejim ile birlikte hareket etmesi için Rusya ile koordineli olarak desteklediği Şii milisleri kullanıyor. Rusya ve İran'ın desteğiyle Rejim'in bu ilerleyişi, Türkiye ile doğrudan karşı karşıya gelmesini sağlasa da Türkiye'nin sahadaki asli unsuru desteklediği Suriye Milli Ordu güçleri. Türkiye'nin bu noktada atacağı en mühim adım ise Rejim'in kuşatması altında kalan askeri noktalardaki personelin güvenliğini sağlayarak, Rejim'in durdurulması için gerek diplomasi alanında gerekse saha da askeri olarak karşı koymak. Bunun önündeki engellerden bir diğeri personelin kuşatma altında olması haricinde ise hava gücü sorunu. Rusya, bölgede hava gücünü kullanarak kah TSK kah Muhaliflere saldırılar düzenleyerek kayıplar verilmesine, ilerleyişin durmasına sebep oluyor. Türkiye ise İdlib bölgesinde Rusya'nın hava gücünü kısıtlayacak şekilde; önleme uçuşları yapılması ya da