Kadir Celep

Kadir CELEP " İnsanların başında olmak yerine suyun başında ol " Kırgız Atasözü " Suyun her bir damlasında bir altın zerresi vardır " Özbek Atasözü Tamamen ikame edilemeyen bir kaynak olan su yaşayan bütün canlılar için en önemli doğal kaynaklardan biridir. İnsan kullanımı, ekosistem kullanımı, ekonomik kalkınma, enerji üretimi, ulusal güvenlik gibi suyun gerekli olduğu birçok sektör vardır. Son 20 yıl içinde artan insan nüfusu ve bunun sonucu olarak artan su talebi küresel bir su krizini gündeme getirmiştir. Bunun yanı sıra, hızla artan dünya nüfusu ve su talebiyle birlikte ekonomik, politik ve çevresel konulardaki mücadeleler ve çekişmeler çok daha yaygın ve ciddi boyutlara ulaşmıştır. Dünya üzerindeki mevcut tatlı su kaynaklarının ihtiyaçları karşılayamayacak hale gelmesi üzerine tatlı su kaynaklarını (akarsular) paylaşan devletlerarasında yaşanan soruna " su sorunu" denmektedir. Genellikle iki veya daha fazla devletin topraklarından geçen akarsular (sınır aşan sular) üzerinde yaşanmaktadır. Su sorunu uluslararası ilişkiler açısından özellikle gelecek yıllarda kriz ve kimilerine göre çatışma potansiyeli içeren bir sorun. Dünya üzerinde birçok bölge ve ülkeler arası su itilafı yaşanmaktadır. Bunlar; Colorado ve Rio Grande Nehirlerinin ABD ile Meksika arasındaki işleyişi, İndus nehri ve Pakistan-Hindistan arasındaki sorun, Ortadoğu ülkeleri ile İsrail alasındaki sorunlar, Nil Nehri sebebiyle Mısır Etiyopya sudan aralarındaki sorunları sayabiliriz. Orta Asya için su, dünyanın diğer pek çok bölgesine kıyasla daha fazla öneme sahiptir. Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Afganistan'ı kapsayan bu geniş coğrafyaya hayat veren başlıca su kaynakları Aral havzasında bulunan, tarih boyunca efsanelere konu olan Amu Derya (Ceyhun) ve Siri Derya (Seyhun), bugün bölge ülkeleri için hayat kaynağı konumundadır. Bölgenin her geçen gün kuraklık tehlikesiyle daha fazla yüzleşen geniş tarım alanları ve bölge ekonomilerinin hidroenerji ihtiyacı, bu iki nehrin önemini açıklar niteliktedir. Su paylaşımında, Sovyetlerin devlet sınırlarından sonra bırakmış olduğu başka bir " mirastan " birisidir. Sovyetler birliği döneminde ortak kullanım sistemi ile adeta Kırgızistan ve Tacikistan su kaynağı, Kazakistan'ı buğday Özbekistan'ı ise pamuk tarlası olarak kullanan izlenen kota ve sistemizasyon, Orta Asya devletlerinin bağımsızlığı sunucu daha karmaşık ve gittikçe gerilimli bir hala gelmektedir. Su, ekonomik kalkınmadan etnik çatışma, göçlere kadar birçok sorunun oluşmasına zemin teşkil etmektedir. Bölgedeki Kırgızistan'ı hariç