Görsel Kültür

Editoryal
Artıkişler Kolektifi
2016

Kurumsal bir pratik olarak arşiv pratiği, çoğu zaman modern dünyanın sömürgeleştirilmiş, gözetim ve denetim altına alınmış disiplin toplumuna hizmet etme eğilimdedir. Buna karşın son 10 yılda dijital teknolojinin de yükselişi ve sosyal hareketlerin heterojenleşmesi ile birlikte, görüntü kaydetme ve biriktirme sivil bir faaliyet haline geldi. Böylece, video ve her türlü görsel arşivleme eylemi, görsel üretimi, açık kaynak veri tabanları, kolektivite ve forensik etrafındaki güncel tartışmaya kurumsal olmayan bir pratik olarak eklendi.
Dijital video üretimi ve yayılmasındaki “arşivleme” terimi yalnızca gizli kalmış itaatsizlik pratiklerini ortaya çıkaran açık kaynaklı hafıza-oluşturma sürecini değil görüntü yükleme ve sızdırma yoluyla politik itaatsizliğin kolektif hafızasını yeniden oluşturan ve montajlama taktiklerine yol açan otonom bir yapıya da işaret eder.
Bu kitap, arşivleme pratiğindeki “otonom” kavramını tartışmak ve aynı zamanda da videogram montaj üzerine farklı coğrafyalardan üreticilerle karşılaştırmalı bir perspektiften bakmayı amaçlıyor.
Artıkişler Kolektifi, Türkiye’nin toplumsal ve politik
mücadelelerinin video arşivi “bak.ma”’yı oluşturdu. Bu arşiv, sadece Gezi Parkı ayaklanması videolarını değil, medya aktivistlerinin bilgisayarlarının gizli bölümlerinde depolanmış birçok farklı toplumsal olayın ve protestoların videogramlarını da ihtiva ediyor. Artıkişler, bu arşivi oluşturma sürecinde arşivleme pratiğini, sivil itaatsizliğin videogramlarını ve metaforik anlamda
devrimin olası montajını tartışmayı amaçladı.
Arşiv ve arşivleme pratiği, bilginin sınıflandırılması ve
görselleştirilmesi, müşterekleştirme pratiği ve karmaşık
toplumsal katmanları temsil etme gibi birçok mesele ile ilişkili. Bu nedenle bu kitap görüntü arşivi pratiği üzerine yapılan tartışmayı üç açıdan genişletmeyi hedefliyor.

İçeriğinde yeniden yayınlanan makaleler ve bu kitap için özel olarak yazılmış makaleler yer alıyor. “Musallat Olan Görüntü” adlı ilk bölüm dört makaleden oluşuyor. Bu bölüm, siyasal görüntüyü arayan, görüntü, karşıgörüntü
ve zayıf- görüntünün forensik rolünü tartışan makaleleri
içeriyor. Avukatlar ve eylemcilerin yazıları, bir tanıklık olarak görüntünün rolü ile siyasal eylem arasındaki ilişkiyi tartışıyor.
Yaygın olarak fotografik görüntü ve forensik üzerine araştırma yapan ve yazan insan hakları araştırmacısı Thomas Keenan, sanatçı Allan Sekula’nın karşı-forensik yaklaşımını tartışıyor. Mekânsal üretim ve görüntünün saptanabilirliği (detectability) üzerine çalışan ve araştırmalar yapan mimar ve eylemci Eyal
Weizman, Filistin’deki Bedevi yerleşimlerinin tahliyelerini görsel görüntü üzerinden araştırıyor. Avukat Murat Deha Boduroğlu, Gezi Direnişi sonrasındaki insan hakları davalarındaki görsel arşiv ihtiyacı deneyimi üzerine yazıyor. Video eylemci Oktay İnce, Boduroğlu’nun video kamerayı bir sivil itaatsizlik tanıklığı olarak sorunlaştırdığı metnine tamamlayıcı nitelikte eylemci perspektifinden bir bakış getiriyor. “bak.ma” ve “Pad.ma” gibi deneyimler üzerinden bakarsak; açık dijital arşivin ve arşiv/arşivlemenin güncel anlamı nedir? Bu bağlamda katılımcı asamblaj yöntemi ne anlama gelir? Akademik veya bağımsız araştırmacının yeni rolü nedir? Kolektif görüntü üretebilir miyiz? Görsel olarak kaydettiğimiz siyasal eylemler yoluyla siyasal bir kolektif hafızayı yeniden oluşturmak mümkün müdür? “Arşiv Ateşi” adlı ikinci bölüm itaatsizliği merkeze almış çeşitli arşiv pratikleri ile arşiv üzerine tartışmaları genişletme
hakkında. Bombay’de yürütülen “Pad.ma” girişiminden Shaina Anand, “Arşiv üzerine 10 Tez” ini sunuyor ve “duyarlılığımızı genişletecek küçük, uygulanabilir, deneysel ve stratejik ölçütleri takip edebileceğimiz nasıl bir görsel arşiv tahayyül edebiliriz?” sorusuna cevap vermeye çalışıyor ve dolayısıyla arşivin duyusal
potansiyelini deşiyor. “Pad.ma”’nın kurucularından biri olan avukat ve aktivist Lawrence Liang, yazısında arşiv bağlamında kalıntı (residual) görüntüye odaklanıyor. Medya sanatçısı Ege Berensel, çöpten kazarak çıkardığı 8mm filmleri üzerinden araştırma deneyimini anlatırken “Arşiv Üzerine 10 Tez” makalesine referans vererek arşivleme üzerine mücadeleci bakışı tartışıyor:
“Arşivlemenin doğrultusu dışa doğru olacak içe doğru değil”. “bak.ma”’dan araştırmacı ve yazar Pelin Tan, Achilles Mbembe’nin nekro-siyaset kavramını yeniden ele alıyor ve eğer amacımız sömürgesizleştirme ve özgürleşme ise, arşivleme pratiğinde nekro-siyasetten nasıl kaçınılır sorusunu soruyor. “Müştereklerin Otonomluğu” adlı üçüncü bölüm ise toplumsal
kentsel hareketlerdeki görüntüyü müşterekleştirme pratiklerini, kolektif eylemi ve itaatsizlik olaylarının geçiciliğini bir araya getiriyor. Kahire’den Aktivist ve araştırmacı Lara Baladi, üretilmiş görüntüler üzerinden Tahrir Meydanı’nı analiz ediyor. “Tactical Media Files” dan Eric Kluitenberg, toplumsal mekânsal hareketlerden örnekler vererek mekânın duygulanımı üzerine yazıyor ve bunu arşiv kavramıyla ilişkilendirerek “yaşayan arşiv”
olgusunu sorguluyor. Sanatçı ve eylemci Sevgi Ortaç, İstanbul’daki kent bostanı mücadelesi ve bostan görüntüsünün müşterekliği hakkında yazıyor. “Mülksüzleştirme ağları” ve “Graph Commons”
ın kurucusu, sanatçı ve eylemci Burak Arıkan veri tabanlarının açık kaynak itaatsizliği ve müşterekliğin otonomluğu üzerine yazıyor. Kitap aynı zamanda Ankara’dan dijital medya eylem oluşumu
İnadına Haber; video eylem kolektifi Seyr-i Sokak, İstanbul’dan video eylem kolektifi Videoccupy ve vidyo kolektif üyeleri ile yapılmış söyleşilere de yer veriyor. Söyleşiler ilk günlerinden günümüze Gezi Direnişi deneyimine, toplumsal ve siyasal hareketlere ve dayanışma eylemlerine odaklanıyor.

“Yılan, Adem ve Havva’yı; şeytan, Habil’i öldürmesi için Kabil’i; Mefistofeles Faust’u; tilki kargayı kandırır. İnsanlar birbirini; bazen de kişi kendi kendini kandırır.” Bu sözler, kitaptaki bir bölümün giriş cümleleri. Mesajı açık: manipülasyon yeni değil. İnsan, kandırmak ve kandırılmak için ant içmişçesine, hayret verici şekilde tutarlı bir tavır sergiliyor! İnsanlığın ortak tecrübesi olan bu durumu yazgıya bağlamak önemli bir konuyu gözden kaçırmak olurdu. Zira mantığa ve psikolojiye göre akıl çelinebilir; duygular yönlendirilebilir. İnsan zihni o kadar da kusursuz değil gibi. Retorik ve ikna çalışmaları başta olmak üzere iletişimle alakalı araştırmalar manipülasyonun “inceliklerine” dair bilgi sağlar. Medya ve iletişim profesyonelleri ise bu bilgiye vakıftır.
Çarpıtılmış Gerçekliğin İnşası adlı eserin bu ilk cildi, medya ve iletişim pratiklerindeki manipülasyona odaklanıyor. Kitap sadece “iletişim” çevresine değil, yukarıda aktarılan bağlama uygun olarak genel okuyucu kitlesine de hitap ediyor. İçinde bulunduğumuz yüzyılla birlikte iyiden iyiye medya ağlarıyla kuşatılan okuyucu kitlesine…