İSlam Siyaset Felsefesi

İslâmî dönem tercüme faaliyetleri (9. ve 10. asır) kapsamında Aristoteles'e atfedilen siyasete dâir ilk eser Sırru'l-Esrâr'dır. Bu eserin Ortaçağlarda Doğu'da ve Batı'da sıkça başvurulan ve bilinen bir eser olma hüviyetine sahip olmasında Aristoteles'e atfedilmesi ve İskender'e hitaben yazılması önemli bir rol oynamıştır. Ortaçağdaki yaygın kullanımına ve bilinilirliğine rağmen bu kitabın menşei üzerine sorunlar günümüze kadar gelmiştir. Her ne kadar bir sözde-Aristo metni olduğu kesinse de eserin girişindeki diğer iddialar da sorgulanmaya muhtaçtır. Söz konusu kitabın elimizdeki en eski nüshası Arapçadır ve bu nüshada tercümenin Batrîk oğlu Yuhanna tarafından yapıldığı bilgisi bulunur. Eser, Arapçadan sonra Latinceye ve birçok Avrupa lisanına tercüme edilmiş; birçok sultanın ve kralın, Doğu'nun ve Batı'nın devlet idaresi konusunda başucu kitaplarından biri olmuştur. Sırru'l-Esrâr ilgi alanı yalnızca devlet yönetimi olmayan bir siyasetnâmedir. Ele aldığı konular başta devlet yönetimi olmak üzere sırasıyla, ahlâk, devlet memurlarının tayini ve idaresi, savaş taktikleri, tıp, fizyoloji (ilm-i kıyâfet), kimya, astroloji, taşlar ve bitkiler… olmak üzere oldukça geniş bir muhtevaya sahiptir.

Farabi “siyaset felsefesini” ortaya koyarken Aristo felsefesini İslam esaslarına göre tekrardan ele alarak İslam felsefesine dair katkılarda bulunmuştur. Sonuç olarak denilebilir ki; Farabi’nin siyaset felsefesi, devletlerin halkları için iyi ve gerekli olan işlerin onlara kazandırılması, korunması ve bilinebilmesi içindir. Ona göre erdemli şehir amaç edinilen bir şehir yapısıdır.

Одним из духовных обязательств тюркского народа, обладающего богатой
культурной мыслью и политической силой, является раскрытие исторических корней. Турецкие философы придумали различные концепции в этом отношении, такие как концепции единого тюркского языка как основное условие единого мышления, а некоторые же считали важными мысли туранизма имеющие как политические, национально-культурные даже экономические аспекты.
Однако каждый из них не отрицал единственную истину важности общетюркского единства. В нашей статье мы попытаемся объяснить некоторые исторические потребности, некоторые философские идеи, которые призывают к концепции всеобщего единства и гармонии тюркского мира. Для этой цели важно признать социально-философские взгляды, которые способствовали этому прогрессивному мышлению, а также философов, мыслителей и политических деятелей, которые выражают его в своих взглядах и
идеологиях.

İlkel toplumların aksine günümüzde, devlet örgütlenmesi dışında, devletsiz bir topluluğun olmadığı tartışılmaz bir gerçektir. Dolayısıyla devlet örgütü, diğer örgütlenmelere göre oldukça güçlü ve kapsamlıdır. Devletin bu güç ve kapsamı, devletin insanlık tarihi boyunca var olduğunu düşündürmektedir. Devlet tarih üstü, aşkın bir varlık mıdır? Devleti, müphem olarak tanımlamak, onun “ne” olduğunu ortaya koyamaz.
Bu çalışmada, devletin “ne” olması gerektiği yerine ne olduğu konusu tartışmaya açılacaktır. Devletin “ne” olduğu; “nasıl” ortaya çıktığı ile yakından ilgili olduğundan, devletlerin kökenlerine ilişkin teoriler çerçevesinde tartışılacaktır. İbn Haldun’un devletin ne’liği ve kökenine ilişkin görüşlerinden yola çıkarak tartışma sürdürülecektir. Tartışmalar neticesinde devletin ne’liği ve kökeni ile ilgili değerlendirmeye yer verilecektir.


Unlike primitive societies, today, it is an indisputable fact that there is no stateless communities outside of state organization. Therefore, the state organization is quite powerful and comprehensive compared to other organizations. That power and scope suggest that there have been state throughout human history. Are states a transcendent and suprahistorical being? State, to define as ambiguous, its "what" can not be revealed.
In this study, "What" of the state closely related “how appearance” of the state, "What" of the state will be discussed in the framework of theories concerning the state of origin. Discussion will be continued based on Khaldun's idea "What" and origin of the state. Finally, It will be included in a evaluation about "What" and origin of the state after all discussions.
Key Words: state theories, the state of origin, ıbn khaldun, asabiyya, state property

“Anayasayı Hiç Okumadım (Ne Olacak!)” Demiş***Birgivî ve Osman Dan Fadio’nun Konu İle İlgili Çalışmaları***Bin Bâdis, İbn Aşur, Mevdûdî’nin Görüşleri***                                        Aslı Olmayan Medine Vesikası ve Hiç Yaşamamış İbn Sebe Üzerinden İslam Siyaset Teorileri Üretmeye Çalışmak***(Sadece) Manevî Ceza Savaşa Katılmayanlara ve (Savaştan)Kaçanlara***Suikast Girişiminde Bulunanlara da, Hz. Peygamber’e Hakaret Edenlere de Bir Ceza Uygulanmıyor: Ebû Hanîfe’nin Görüşü***Cezalandırma Yerine Kamuoyu Baskısı Oluşturma***Devletin Bölünmesini Teklif (ve Tehdit) Ediyor, Cezalandırılmıyor***(Namazda) Secdeleri Kaldırıyor Yalancı Peygamber ve “Cebrail Bana da Vahiy Getiriyor” Diyor***Sabah Namazı ile Yatsı Namazını Kaldırıyor, Museylime***Genel Af ve Yalancı Peygamberler Tuleyha’nın da Secah’ın da Affedilmeleri***Âsîlere Karşı İzlenecek Hoşgörülü Süreç***Görevden Alınması Halid b. Velîd’in***Halkın Susturulması Süreci Başlıyor, Ebû Zerr’in Susturulmasıyla***Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin Uğurluyorlar Ebû Zerr’i Rebeze’ye***Ammâr Mescitte Bayılıncaya Kadar Dövülüyor, Emevîler Gittikçe Şımarıyor ***“Yemeye Geldik (Devleti)” Diyor Emeviler, Resmen ve Açıkça***İâde-i Îtibar mı Değil mi, Hakem’e Yapılan Uygulama***İlk Darbe, İslam Siyasî Tarihinde***Yüzüne Yağ Sürülüyor Sağlıklı Görünsün Diye Ama Bunayarak Ölüyor Muaviye***Nu‘mân b. Beşîr, Yezîd b. Muhelleb: Emevîler Birbirlerini de Öldürüyorlar***Kendi Kabîlelerini İktidardan Uzak Tutuyorlar, Hz. Ebûbekir ve Hz. Ömer***Kendi Ailesinden ve Soyundan Hiçbir Kişiye Devlette Görev Vermiyor, Hz. Ömer***“Zeyd Sağ Olsaydı, Hz. Peygamber Onu Halîfe Tayin Ederdi” *** Devlet Başkanının Özelliklerini Sayması, İmam Mâturûdî’nin***Abdurrahman(b. Ebûbekir)’ın Medenî Cesareti***“Her Şey İslam İçin”di, “Her Şey Sultan İçin” Oldu*** Hayvan Pazarlamadan, Düşünce Pazarlamaya: Meşveret Kelimesinin Kökeni***Abbas Medenî: “Sadece Oy Verip, Seçime Katılmakla Sorumluluk Bitmez”***“Formaliteyi Yerine Getirmek İçin Kullanılacak Boş Bir Oyun Değildir, Şûrâ***Mâ‘rûf Devâlibî(1909-2004)’nin Görüşleri***Muhalefeti Ezmek İsteyen Firavun’un Çevresindekiler ve Belkıs’ın Çevresine Danışması***Evlenmedi ki Hiç Hasan el-Askerî, On İkinci İmam Nasıl Doğmuş Olsun?***Umûmî (Genel) Vekâletnâme mi, Husûsî (Özel) Vekâletnâme mi, Devlet Başkanına Verilen Vekâlet***Kızmıyor Hz. Peygamber Berîre’ye, Teklifini Kabul Etmediği İçin***Nasıl Tersliyor Muaviye’yi, Sa‘d b. Ebî Vakkâs***Halife Demiyor Muaviye’ye, “Ey Kral” Diyor, Sa‘d b. Ebî Vakkâs***Hiç Demiyor “Radıyallâhu Anh”, Buhârî, Muaviye İçin***Abdullah b. Abbas da, Seleme b. Ekvâ‘ da, Hiçbir Siyasî                                Harekete/Gruba Katılmıyorlar***Hz. Ali’nin Hz. Ebûbekir’e Altı Ay Biat Etmemesinin İsyan Olarak Değerlendirilmemesi***“Fatıma Aleyhisselâm” Demesi, Hz. Fâtıma’ya, Buhârî’nin Sürekli***“Ben Devlet Başkanıyım, Derhal Gelsin Biatını Yapsın Ali, Yoksa…”Demiyor, Hz. Ebûbekir***Kurân’a El Basmıyor, Seçilen Halîfe***“Etleri Döksek Ama Kapları Kırmasak”***Niçin Uyardı Hz. Peygamber, Hz. Ebûbekir’i***“İstediğime Veririm, Siz Beni Sorgulayamazsınız” Demiyor, Hz. Peygamber***Beş Rekât Kıldırınca Hz. Peygamber, İkindi Namazını***“Tamam Izhır Otu Müstesna Olsun”***                                                            “Beni mi Kasdettin” Demiş, Hz. Ömer***Beygire Binmeyecek Şehir İçinde Vali***“Ömer Yasaklasa da, Hz. Peygamber Böyle Yaptı, Biz de Öyle Yapıyoruz”***Büyük Eleştiriler Alıyor Hz. Osman, Mescidin Tamiratında***“Sen Artık Benim Kardeşim Değilsin”*** “Sultan Yeryüzünde Allah’ın Gölgesi” mi?***İstifasını İstiyor Hz. Âişe, Hz. Osman’ın*** Ammâr’ın Kişisel Muhalefeti, Kitlesel Muhalefete Dönüşüyor***Ubâde İle de Anlaşamıyor Muaviye***“Ahâlî Açılın Valinin Korteji Geliyor”***Herkes de İstediği Halde ve Lâyık da Olduğu Halde, Hz. Ömer Hanedanlığa Dönüşür Diye, Abdullah b. Ömer’i İstemiyor***Abdullah b. Ömer de, Muhammed b. Mesleme de Sert Mektuplarla  Uyarıyorlar Muaviye’yi, Sa‘d b. Ebî Vakkâs’ın Gibi Ama Nasihat Dinlemiyor***“Yalan Söylüyorsun” Diyor Haccâc’a, Abdullah b. Ömer***Hz. Usâme’nin ve Tâbiînden Abdullah b. Şeddâd’ın Emevilere Uyarıları***“(Hz.) Ali’ye Lanet Ederse Serbest Bırakın”***Üç Ünlü Âlim: Atâ b. Ebî Rebâh, Mekhul, Abdurrahman b. Ebî Leylâ  Emevilere Karşı Mücadele Ediyorlar***Çadırına Hapsediliyor, Abdullah b. Ömer***Sukûk Çıkarması Emevilerin ve Sahâbîlerin Bunu Haram Görmeleri Sonucu, Sukûkun Yasaklanması***“(Hayır) Sana Dua Etmeyeceğim”***“Bu İşi Ben Senden Daha İyi Bilirim” Diyor, Kendisini Uyaran Sahâbîye, Emevilerin Valisi***Doğruları Söylemedi Hepsi Hâris Gibi***Zührî: “Hayır, Öyle Değil” Diyor, Zalim Velid’e***“Hz. Peygamber Övdü Ali’yi, Ben Onu Lânetleyemem”***“Şu Pise Bakın, Oturarak Hutbe Okuyor”***İki Alkame de Emevilere Karşı***“(Aradığınız) İbrahim Benim” Diyerek, Ölümü Göze Aldı ve Canını Verdi***Altınları Alıyor, Yağcı Hıristiyan Şair Ahtal, Emevileri Övdükçe***Kamuoyunu Etkiliyor, 160 Fakire Yardım Yaparak, Zalim Valisi Emevilerin***Her Dönemde Cesur Bir Adam: Ahnef***Hem Teorisyen, Hem Aktivist, Hem Savaşçı: Ma‘bed el-Cuhenî***Hasan el-Basrî: Takvaya Dayalı Bir Muhalefet Teorisi Geliştirme***“Tek Başına Bir Ümmetti” Hasan Basrî***Dört Temel Eleştirisi Hasan Basrî’nin, Muaviye’ye***“Şarap İçen ve Tanbur Çalan Yezîd”: Ahmet Cevdet Paşa’nın Hasan Basrî’nin Eleştirilerini Aynen (Ve Ayrıntıları İle) Nakletmesi***  “Fâsıktır Muaviye” Diyor, Hasan Basrî***“Allah, (Halkın) Tevbe(Etme)siyle Değiştirir İktidarı, Kılıçla Değil***“Daha Beter Bir Kötülüğün İçine Düştü Hâriciler, Bir Kötülüğe Karşı  Çıkarken”***“Saraya Gitmeyin Kesinlikle, Doğruyu Söylemek İçin de Olsa”***“Gıybet (Dedikodu) Değildir, Zalim Yöneticinin Haksızlıklarını Anlatmak”***Hangi Sahâbîler İçin Çok Ağır İfadeler Kullandı Hasan Basrî?***Tehdit Ediyor Haccâc, Hasan Basrî’yi***Meymûn b. Mihrân: Hasan Basrî’nin Destekçisi*** Karın Deşen Jack Gibi Seri Katiller, Muaviye’nin Emrinde***Ellerinde Sopalarla İsyan Ettiler, Emeviler Hepsini Kılıçtan Geçirdi: Başarısız Olunacaksa İsyan Edilmemeli Diyen Büyük Âlimler***Âlimlerden Oluşan Danışma Kurulu, Ömer b. Abdülaziz’in***              İsyancılara Karşı Hz. Peygamber, Hz. Ali ve Ömer b. Abdülaziz’in Sabırlı Davranışları ***Büyük Saray Yaptırmasını Eleştirenlerden Birisini Öldürmesi Mısır Valisinin ve Hz. Âişe’nin Valinin Derhal Azlini İstemesi***Eleştirilerini Yoğunlaştırıyor Hz. Âişe, Hz. Osman’a***Azarlıyor Muaviye’yi, Hz. Âişe***“(Hz.) Âişe de Elinin Hamuruyla Bu İşe Kalkışıyor” Demiyor, Hiçbir Sahâbî***“Hakkımızı Vermiyorsun” Diyor, Diğer Bir Âişe, Hişam’a***“Akşama Kadar da Konuşsa, Bu Kadını Dinlemek Zorundayım”                            Diyor, Hz. Ömer***                                                                                   
ÖZET  Müslüman olan ve olmayan herkes için, Hz. Peygamber’in ve sahabilerinin de yaşadığı hicretin ilk yüzyılında halkın yönetime katılması konusu, ilgi çekecek bir konudur. İslam vahye dayalı bir din olmasına rağmen; Hz. Peygamber, özellikle ayrıntılarıyla bildiğimiz Medine döneminde, erkek ve kadın herkesin rahatça konuşabileceği, görüşlerini her zaman Allah’ın Elçisi’ne aktarabileceği bir hür düşünce platformunu, Medine’de oluşturmuştu. Bu özgür düşünce atmosferi, dört halife döneminde de devam etti. Daha sonra iktidarı zorla geçiren Emeviler ise, sadece yönetimi veraset usulüne çevirmekle kalmadılar, halk üzerinde uyguladıkları baskı sonucu, İslam dünyasındaki, ‘idarecileri uyarma geleneğini’ de ortadan kaldırmak istediler. Fakat buna rağmen, gerek sahabilerden gerekse tabiîn neslinden pek çok isim, baskılara boyun eğmeyerek, yönetimi uyarmayı sürdürdüler. Yüzyılın son döneminde Hasan el-Basri, pek çok sahabi ile de görüşmüş bir isim olarak, özgün bir muhalefet teorisi ile ortaya çıkarken aynı dönemde, Medine’de valilik yapmış olmasının kendisine kazandırdığı İslami kültürel birikimle Ömer b. Abdülaziz de, İslam’da iktidar ve muhalefetin yetki sınırları konusunda orijinal görüşlerini çevresine ve alimlere aktarıyordu. Çalışmada kısa veya uzun süreli olarak, hiçbir halifeye/otoriteye biat etmeyen Hz. Ali, Sa‘d b. Ubâde, Sa‘d b. Ebî Vakkas ve Abdullah b. Abbas gibi sahabilerin bu durumları da işlenmiş; Hz. Peygamber, Hz. Ebubekir ve Ömer b. Abdülaziz’in isyancılara musamahakar davranmaları üzerinde durulmuş; ayrıca hicri birinci yüzyılda kadınların siyasetteki konumuna  da değinilmiştir.

Bu tezde II. Selim (1566-1574) dönemi mesnevîhan ve siyâsetnâme müellifi olan Alâî b. Muhibbî eş-Şîrâzî’nin, (ö. 966/1559’dan sonra) Gazzâlî’ye (ö. 505/1111) ait olan Nasîhatü’l-mülûk adlı eserinin Türkçe tercümelerinden Netîcetü’s-sülûk fî terceme-i nasîhati’l-mülûk adlı eserinin tanıtımı, kaynak ve içerik analizi ile siyaset düşüncesi ele alınmıştır. Eser Nasîhatü’l-mülûk çevirileri içinde yer yer şerhli ve
mütercimin önemli ilavelerini hâvi olması bakımından önem arz ettiği gibi II. Selim’eşehzadeliği döneminde sunulması bakımından da kayda değerdir.Tezde ilk önce Nasîhatü’l-mülûk hakkındaki tartışmalar ve literatür, ayrıca eserin çevirileri üzerinde durulmuştur. İkinci olarak siyâsetnâme geleneği üzerinde durulmuş ve bir siyâsetnâme müellifi olarak Alâî b. Muhibbî hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca Netîcetü’s-sülûk fî terceme-i nasîhati’l-mülûk’un Muhibbî’ye aidiyeti, yazılış amacı ve tarihi, ayrıca nüshaları ve şerh tekniğine değinilmiştir. Son olarak Muhibbî’nin esere eklediği hususlar bağlamında eserin muhteva tahlili yapılmış
ve Muhibbî’nin siyaset düşüncesinin ana hatları sunulmuştur.

Sosyal Adalet başlığını taşıyan ilk kitabın Batı’da 1900 yılında  (Social  Justice: A  Critical  Essay  by Westel Woodbury Willoughby), sosyal adalet kavramının ise ilk defa ancak 1840’larda kullanılmaya başlandığını kaydeden Sabri Orman Hoca, haklı olarak İslâm’ın bu konuda söyleyecek çok şeyi olduğundan hareketle, kırk yıldır üzerinde çalıştığı Gazalî’nin düşüncelerinde, bu konunun izini sürüyor. 11-13 Kasım 2016 tarihlerinde, Bursa’da KURAV tarafından düzenlenen Uluslar Arası Kuran ve Sosyal Adalet Sempozyumu’nda Sabri Orman Hoca, Gazali Düşüncesinde Adalet ve Sosyal Adalet Meselesi başlıklı tebliğde konuyu inceliyor. Gazali’nin düşünce mirasına detaylı bir şekilde dikkat çekmeye çalışan Sabri Orman Hoca’nın çalışmalarından gereği gibi faydalanabilmek için, okumaya başlanıldığında biraz sabırlı olmak gerekiyor. Çünkü Sabri Hoca konuyla ilgili kelime ve kavramları filolojik kökenlerinden başlayarak, önce çok yoğun olarak, sanki mikroskobun altına koymuş gibi inceler. Bu bazen uzun da sürebilir. Fakat konunun temelinin iyi atılması, üzerine çıkılacak binanın sağlamlığı açısından şüphesiz çok önemlidir. O nedenle okuyucular, ilk sayfalarda ve ilk bölümlerde sabırla okumayı sürdürürlerken, çalışılan konu hakkında, varsa hem eski bilgilerini tazelerlerken, hem de biliyor olduklarını zannettikleri konularda da, önlerine yeni ufuklar açıldığını görerek, sabretmelerine değdiğine sevinirler.    İsmail Yurdakök

Sadreddin Konevî’nin hem üvey babası hem de hocası olan Muhyiddin
ibn Arabî Tedbîrâtu’l-İlâhiyye fî Islâhı’l-Memleketi’l-İnsâniyye adlı eserini
bir sözde-Aristoteles eseri olan Sırru’l-Esrâr’dan ilham alarak yazmıştır. İbn
Arabî’nin bizzat kendi eserindeki anlatımına göre, Şeyh Ebû Muhammed
el-Mûrûrî’yi ziyareti esnasında bu Şeyh O’na Sırru’l-Esrâr’ı göstererek “Bu
müellif dünyevî memleketin idaresini göz önünde bulundurmuştur. Ben
senden, kendisinde bizim saadetimiz bulunan ve bu dünyevî memlekete
tekabül eden insânî memleketin siyâsetini yazmanı isterim” demiştir. İbn
Arabî’de bu eseri örnek alarak Tedbîrâtu’l-İlâhiyye isimli eserini kaleme
almıştır. Sırru’l-Esrâr (Sırların Sırrı) büyük filozof Aristoteles’e atfedilen
ve İskender’e hitaben yazılmış çok yönlü bir siyasetnâmedir. İçerisinde bir
siyâsetnâme olmanın ötesinde mistik ve felsefi unsurlar da dâhil olmak
üzere farklı unsurlar barındırır. Bu eser Ortaçağ Avrupa’sında da çokça
rağbet görmüş ve Secretum Secretorum olarak tanınmıştır. Muhyiddin ibn
Arabî’yi bu denli etkilemiş bir eserin Onun aracılığı ile Sadreddin Konevî’yi
de etkilemesi kuvvetle muhtemeldir. Bu tebliğde günümüz Türkçesine ilk
defa tarafımdan tercüme edilmiş olan Sırru’l-Esrâr isimli eser ve muhtevâsı
hakkında bilgiler verilecek ve bundan sonraki Sadreddin Konevî çalışmaları
için muhtemel bir kaynak tanıtılmış olacaktır.

Tanıtım Yazısı-Alev Çınar

Benzer bir şekilde Korkut’un Fârâbî, İbn Sînâ, İbn Bâcce, İbn Rüşd gibi “Meşşâî
filozofların” görüşlerini ve bunların Yunan felsefesiyle olan ilişkilerini detaylı ve
kapsamlı bir şekilde incelediği yazısı, referans niteliğinde, çok değerli bir çalışma
olmakla birlikte bu konuyu ilgili yazınla karşılaştırmalı olarak ele almamıştır. Oysa
Meşşâî felsefenin Batı’daki rasyonalizmle olan benzerlikleri ve farklarını tartışan, siyaset felsefesinin terim ve yaklaşımları açısından nasıl değerlendirilebileceği sorularına yanıt arayan bir yaklaşımın çok daha ufuk açıcı olacağı ve İslam Siyaset Düşüncesinin uluslararası akademik yazında kendine itibarlı bir yer edinmesinde önemli
rol oynayacağı dikkate alınmalıdır. Aynı paralelde İlker Kömbe’nin İslam Siyaset
Düşüncesi açısından değerlendirdiği siyasetnâme ve nasihatnâmeler, Avrupa’da siyasi kuram ve siyaset felsefesinde önemli yeri olan “mirrors for the princes” (prenslere
aynalar) tarzında yazılmış ve en önemlileri arasında Machiavelli’nin The Prince adlı
eseri bulunan siyasi nasihat türü yazılarla karşılaştırmalı olarak ele alınabilir.
https://insanvetoplum.org/content/6-sayilar/22-cilt-4-sayi/11-d0234/cinar.pdf

Din, sadece bir inançtan ibaret değil, aynı zamanda bir yaşam tarzı, emirler ve yasaklar ihtiva eden bir bütündür. Dinin dünya karşısındaki tavrı, inananların zihniyet yapılarını şekillendirmekte, onlara yeni bir form kazandırmaktadır. Siyasal yaşam, toplum olmanın bir gereğidir ve din, toplumsal yaşamı düzenleme iddiasında olan bir öğreti olarak, siyasal yaşamla da ilgilidir. İslam dini de, diğer dinler gibi sosyal bir dindir ve ferdin diğer insanlarla kuracağı ilişkileri, toplumu bir bütün halinde işletecek normları da tayin eder. Acaba İslam dini bir devlet talebinde bulunmakta mıdır? Yoksa devlet ya da siyaset, hukuk, ekonomi vb. sosyal alanlarla ilgili ahlakilik talebinden mi ibarettir? Bu tebliğimde günümüz Müslüman toplumlarında çokça tartışılan “İslam Devleti” modeli düşüncesine Kur’an’ın yaklaşımı bağlamında İslam devlet/siyaset felsefesinin temel ilkelerinin neler olabileceğini tartışacağız.

This article aims to demonstrate the main features of the methodology introduced by Ibn Khaldun in discovery of the law of causality behind social-political phenomena. To better understand how he applied this methodology to the social-political sphere of his day, four conceptual pillars above which it rises need to be conceived: ‘Umran’ which refers to physical, political and economic construction of the inhabited regions of the world by human gatherings (1), ‘Asabiyah’ which simply refers to tribal and/or kinship ties between individuals and community (2), dichotomy of primitive (bedouin) and civil (hadarah) political organisations (3) and ‘Mulk’ which refers to the state as a central-universal political structure (4). In the Muqaddimah which means ‘The Introduction’, the concepts in question are elaborated and analysed with references to the subsistence systems through an economic determinism. Article also attempts to combine the modern anthropological evidences with those of Muqaddimah in account of these concepts particularly in the context of the transition of human societies from decentralized to centralized-hierarchical political structures.

Dini metinler tarihi süreç içerisinde farklı şekillerde anlaşılmış ve yorumlanmıştır. Bu durum İslam’ın kutsal metinleri için de geçerlidir. Farklı yorumlar neticesinde farklı İslam gelenekleri ortaya çıkmıştır. Bu yorumlardan biri resmî ve en doğru yorum olarak kabul edilmedikçe sorun yoktur. Günümüzde İslam’ın Şiî geleneğinin temsilcisi olarak ortaya çıkan İran’da Şiî geleneğin bir yorumu veya bir söylemi siyasî iktidar tarafından benimsenmekte, iktidar gücü kullanarak bu yorum tek doğru yorum olarak sunmaya çalışmaktadırlar. Şebisterî bu yorumu eleştirmektedir. Ona göre bu yorumun İslam’ın ebedî olarak geçerli hukukî, siyasî ve ekonomik bir düzeni olduğu ve İslam devletinin amacının bu ebedî kuralları uygulamak olduğu iddiası tutarsızdır ve buhrana neden olmaktadır. Şebisterî’ye göre bu yorum İran devriminin ideallerine ve modern dünyanın değerlerine da aykırıdır, ilmî olarak da kabul edilemezdir. Ona göre dinin modern değerlerle uyumlu aklî yorumu İran ve diğer İslam ülkeleri için tek çözümdür.

Muhammed peygamberin zamanında dünya sahnesinde adından söz edilen iki süper güç bulunmaktaydı. Bunlar Roma İmparatorluğu ve Sasani İmparatorluğu'dur. Arap Yarımadası bu iki devlet arasında gerçekleşen politik mücadelenin yoğun olduğu bir coğrafi bölge idi. Mekke, stratejik konumu ve kültürel/idari yapısı itibariyle iki imparatorluk halkı için bir ticaret ve turizm merkezi, bir vergi cenneti ve serbest bölge konumundaydı. Bunun başlıca nedenlerinden biri Mekke'de kurumsallaşmış bir merkezi otoritenin bulunmayışıydı. Bir merkezi otoritenin bulunmaması Mekke'de örfe dayanan güçlü bir sivil toplum yapısının oluşmasına neden olmuştur. Mekke'nin idari yapısına bakıldığında pek çok kamu görevinin örfe dayanan sivil toplum yapıları arasında paylaşıldığını görmekteyiz. Tüm bu görevlerin birbiriyle uyumlu bir şekilde yürütülmesini sağlayan idari mekanizma işleyiş itibariyle bir devletten ziyade geniş bir sivil toplum kuruluşunu andırmaktadır. Buradaki sosyal düzen içerisinde yer alan her bir görevin işleyişi de benzer bir mekanizmaya sahiptir. Bu çalışmanın konusu Mekke'nin bu kendine has sivil toplum yapısını detaylarıyla incelemektir.

İslami Toplumsal Vicdan (Vicdân-ı İctimâî)***Arıdan Bal Almak=Şura***Siyasi Terbiye Kazanması Sahabilerin***İsyan Zorunlu Değildir, İtaat Edilmese de***Tanrılık İddiasından Geçici Bir Süre Vazgeçiyor Firavun***Zeyd b. Harise'nin Başarılı Yöneticiliği Siyaset Adamı Olarak Elmalılı***Toplumsal Mukavele  (Mukâvele-i İctimâiyye)***İnsanlığın Hukuki, Medeni, Toplumsal ve Dînin Başlangıcı***İslâmî Cemaat Nedir ? Mîsâk-ı İctimâî***İnsanların Yaptığı Kanunlar Ne Bilimseldir, Ne Dînidir***Dîni Kendinize Uydurmaya Çalışmayın***Fransız Hükümetinin Yaptırdığı Kuran Tercümesi***Bütün Özgürlük ve Eşitlik Problemlerinin Temeli Ne ?***Münafıklara Danışılmaz Dış Politikada***Şarlatanlıktı, Firavun’un Yaptığı***“ “Bu Böyle Olacak” Deyip, Kestirip Atmadım”***Kanun Yapmak Ama Âyet Yoksa***Esirleri Salıvermenin Millet Kararıyla Yapılması***İstişare Sonucu Hz. Peygamber’in Görüşünü Değiştirmesi***Muhaliflerin Affedilmesi***İdam Cezası Konusunda Görüşleri, Elmalılı’nın ***Onların Arzularına Uyma, Allah’ın İndirdiği İle Hükmet***Yöneticinin Daha Önceki Hayatında Sabra Alışması***Firavun’da Siyasi Düşünce*** Tam Yetki (Selâhiyet-i Kâmile) İstedi, Yusuf Aleyhisselam***En Lâyıklar Kanunu***"İktidar Mevkiine Geçince Ahlâklarını Bozmazlar"

Emeviler döneminde, bayram hutbelerinde Emeviler övüldüğü ve Ehl-i Beyt'e sövüldüğünden, halk da bu sebeple hutbeyi dinlemeden çıkıp gittiğinden, Muaviye'nin emriyle (Hz. Peygamber'in uygulamasının aksine olarak) Medine'de, Basra'da... bütün Emevi valileri, hutbeleri dinlenilsin diye, bayram hutbesini öne almışlar, bayram namazını sonraya bırakmışlardı. İki ayrı bayramda iki ayrı sahabinin buna karşı çıkarak, yüksek sesle hutbeyi okuyan Mervan'a karşı protestoları...

This essay aims to present Ikhwan's classification of politics and examine in details prive and personal politics. This will be done with special reference to their treatise on Politics. On the basis of this treatise, the article examines mainly the governance of body and soul. Under these main titles it examines Ihkwan's understanding of man, man's relation with God, himself, his family and his friends. The article concludes that Ikhwan consider every activity that has any contribution to man's happiness within the concept of politics. Anahtar Kelimeler: Đhvanı Safa, Siyaset, Ahlak Giriş Bu makalede Đhvan tarafından yapılan beşli siyaset tasnifi ve bu tasnifte özel ve kişisel siyaset olarak adlandırılan siyaset çeşitlerini ele alacağız. Özel ve kişisel siyasetin çalışmanın ana gövdesini oluşturma nedeni Đhvan-ı Sa-fa'nın Siyaset Risalesi (fî Keyfiyyeti Envâ'üs-Siyâseti ve Kemiyyetiha)'nde ele aldığı beden ve nefs yönetiminin bu tasnifte yer alan özel ve kişisel siyasete karşılık gelmesidir. Bu bağlamda önce Đhvan'ın siyaset tasnifi, ahlak-siyaset ilişkisi, insan görüşü nefs ve beden ilişkisi bağlamında ortaya konulduktan sonra insanın maddi ve manevi yönünü oluşturan beden ve nefsin yönetilmesi konuları Đhvan'ın siyaset görüşü çerçevesinde sunulacaktır. Nefsin yönetil-mesi konusu işlenirken önce aile ve dostların yönetimi sonra da kişinin kendi nefsinin yönetimiyle ilgili olan ibadet konusu ele alınacaktır. 1 • ĐÜSBE Felsefe Ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Doktora Öğrencisi. 1 Bu çalışma Đhvan-ı Safa'nın Siyaset Risalesi Üzerine Bir Đnceleme isimli yüksek lisans tezinin ikinci bölümünden faydalanılarak hazırlanmıştır.

Ruh/nefs konusu kelam, tasavvuf gibi alanların üzerinde durduğu önemli bir konu olup İslam Felsefesinin bu konuya yaklaşımının incelenmesi, varılan sonucun bireyin kendini anlama ve anlamlandırma noktasında işlevselliği açısından oldukça önemlidir. Felsefenin burhan metodunu
kullanması böyle önemli bir konuda evrensel bir mesaj verecek olması açısından merkeze alınmıştır. Nefs konusuna yaklaşımlarını Aristoteles’ten mülhem fizik temelli bir bakış açısı ile belirleyen Meşşâî
geleneğin yorumları ortaya konulup günümüzün nefs tartışmaları ile karşılaştırılmalı olarak ele alınarak modern anlamda bir birey oluşturabilmenin imkânı tartışmaya açılmak istenmektedir. Bu
bağlamda insanın hakikate ulaşmasında nefsin rolü, nefsin insan eylemlerine etkisi, birey toplum ilişkilerinde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri müzakere edilecektir.