Rönesans

Leonardo da Vinci insanlık tarihinde çok önemli değişimlere neden olmuş, sanat, bilim ve düşünce insanıdır. Sadece batı medeniyeti için değil, insanlık için eşsiz dahilerden bir tanesidir. Rönesans hümanizma, aydınlanma gibi terimlerin insanlığa kazandırılmasına sebep olan kişilerden biri olarak Leonardo da Vinci sahip olduğu yeteneklerle gerek resim sanatına, gerek bilime, mühendisliğe ve gerekse düşün dünyamıza birçok yenilikler kazandırmıştır. Resim sanatına da birçok katkılarda bulunan büyük ustanın yapmış olduğu resimler ve resim sanatı yöntemleri sanat tarihinin en büyük hazineleri olarak bizlere miras kalmıştır. Sadece resim yapmamış, bir düşün insanı olarak da yazmış olduğu kitaplarla ve defterlerle Rönesans'ın doğumuna neden olmuştur. Leonardo'nun yöntem anlayışı belirli bir dünya anlayışına, insanın evrendeki yeriyle ilgili yeni bir görüşe yol açar. Sanat, bilim, mühendislik ve felsefi konularda binlerce sayfa çizim ve not bırakmıştır. Leonardo da Vinci aynı zamanda düşün dünyamıza ışık tutmuştur. Milano'da kurmuş olduğu Academia Leonardini Vinci isimli akademide felsefi konuların tartışılmasını sağlamıştır. Yazar Dr. Mustafa Tolay bu kitabında Leonardo da Vinci sadece sanat, bilim ve mühendislik yönlerini değil özellikle Leonardo da Vinci'nin felsefi ve "ezoterik düşünce" yönünü ortaya çıkararak okurlarına sunmaya çalışmıştır.

"İnsanlar akla ne kadar bağlanırsa, mutluluktan o kadar uzaklaşırlar..."
Desiderius Erasmus

Kuzeyde Rönesans, İtalya'dan sonra başladı ve kısa süre sonra reform hareketi içerisinde eridi. XVI. yüzyılın başında yeni bilginin Fransa, İngiltere ve Almanya'da dinsel tartışmaya bulaşmadan yayıldığı kısa bir dönem oldu. Kuzey Rönesansı birçok yönüyle İtalya'nınkinden farklıydı; anarşik ya da ahlâk dışı değildi, aksine dindarlıkla ve kamusal erdemle bütünleşmişti. Kuzeyde daha çok bilginin standartları Kutsal Kitap ile bütünleştirilmeye çalışıldı. Kuzeydekiler İtalya'dakinden farklı olarak bilginin kişisel gösterisiyle değil bilgiyi olabildiğince yaymayı misyon edindiler.

Yüksek Rönesans Sanatçısı Leonardo da Vinci’nin 1495 – 1498 yılları arasında yaptığı ve St. Maria delle Grazie manastır yemekhanesinde bulunan ünlü eseri Son Akşam Yemeği taşınmaz olduğundan bulunduğu konumda tarih boyunca bir çok hasar görmüştür. Uzmanlara göre gördüğü hasarlar resmin yapımının hemen bitmesinden sonra başlamıştır.  Bu sebepten ötürü yapıldığı günden bu yana defalarca restorasyon görmüştür. Ancak bu restorasyonlar tartışmalıdır. En kapsamlı restorasyonu “Pinin Barmbilla Barlicon” tarafından yapılmıştır.

Bu yazıda da Gnostizm’in nasıl ortaya çıktığı ve ortaya çıktığındaki dönemde Hristiyanlığın nasıl bir konumu olduğundan bahsettikten sonra en önemli Gnostiklerden olan Basilide, Marcion ve Valentinus gnostisizmi hakkında bilgi vereceğim. Gnostizm’in sonraki dönemlere ve günümüze nasıl bir etkisi olduğundan bahsederek Budizm ile Gnostizm arasındaki benzerliklere dikkat çekeceğim.

ÖZET
İnsanlık tarihi boyunca, insanın hakikatte ne olduğu, nasıl bir gizemliliğe, esrarengizliğe sahip olduğu ve nasıl anlamlaştırılması gerektiği bilimin odaklandığı, çözmeye çalıştığı konuların en başında gelmektedir. İnsan fenomeni bütün semavi dinlerin temel konusu olmuştur. Birçok bilimsel araştırmalar insanı, sahip olduğu değerler üzerinden “Semanın Çocuğu” olarak kutsarken, pozitivist disiplinlerin aynı insanı “Arzın Kurdu”na dönüştürerek araçsallaştırma ve basite indirgeme eğiliminde olduğu görülmektedir. Ancak insan, Eko-Sistem’in en değerli mikro organizması olarak fıtratı gereği “biyo-psikososyal” bir varlık olarak yaşamını idame ettirmiştir. İnsanı kendi değerleri üzerinden en iyi tarif edebilen hiç şüphesiz ki, onu bu sistem içerisinde eşsiz kılan yaratıcısı Allah’tır. Onun “fiziksel-biyolojik” varlığını “İlm-i Küll” anlayışı ile “can-ruh (nefs)” cevheri ile bütünleştiren Allah (c.c), onun nasıl korunması gerektiğini de ilmi hakikatler olarak tüm insanlığa tebliğ etmiş ve bildirmiştir.

Külli irade insanı bütüncül olarak yaratmış, onu kâinatın en kıymetlisi, eşsizi, en güzeli  (ahsen-i takvim), en şereflisi (eşref-i mahluk)” olarak atfetmiştir. İnsanın bütüncül (ilm-i küll) algılanması onu eko-sistemin bir mikro organizması olarak oldukça değerli kılarken, pozitivist/neolojist, seküler indirgemeci bilimcil yaklaşımlar onu oldukça değersizleştirmiş olduğu bütün açıklığı ile ortadadır. 18. ve 19. Yüzyılın Rönesans (reinaissance)  “Aydınlanma Çağı - Işıklar Yüzyılı (Siécles des Lumiéres)” perspektifinde geliştirilen günümüz sosyal kuram (teori) ve kavramların 21. yüzyıl insan ve toplum sorunlarını çözemediği gibi birçok farklı içinden çıkılamayacak yeni sorunları da doğurduğu araştırmalar ile ortaya konulmuştur. “Sosyal Bilim” ve insana dair geliştirilen pozitivist indirgemeci mevcut sosyal yaklaşımlar mikro-sistem insan ve makro-sistem toplum yaşamlarını oldukça tehdit eder olmuştur. Aydınlanma ve modernizm ile özdeşleştirilen pozitivizmin, içerisinde bulunduğumuz Covid-19 pandemi süreci ile birlikte nedenli bilimsel gerçeklerden, hakikatlerden uzak algılatıldığını bir kez daha bütün açıklığı ile görülebilmektedir.

İnsanlık, güven içerisinde yaşayabileceği toplumlara özlem duyarken, çare olamamış bilimden başka sığınabilecekleri bir kapının da olamadığı bilinmektedir. Dolayısı ile bilim ve bilimsel bütün disiplinlerin, evrensel temel haklar nezdinde insanı merkezine alan yeni kuramlar üzerinden ivedilikle yapılandırılması önem arz etmektedir. İnsan (individuum), sosyal varlığını sürdürdüğü eko-sistem içerisinde gerek bireysel ve gerekse toplumsal bütün yaşamını bilimin kendisine biçtiği değerler üzerinden kodlayabilmektedir. Karakter, tavır, düşünce ve bütün davranışlarını biçilen bu değerler üzerinden yönlendirebilmekte doğru-yanlış, iyi-kötü, hak-batıl, güzel-çirkin arasında bir yön tayin edebilmektedirler. Bu açıdan sosyal bilim, sürdürülebilir bir insan yaşamına ilişkin “İlm-i Hakikat”ler ile bütünleştirilmiş yenilikçi (inovatif) yaklaşım, kuram (teori) ve kavramların geliştirilmesine 21. Yüzyılın bu ilk çeyreğinde daha da çok ihtiyaç duymaktadır.

İnsan fiziksel-biyolojik varlığının ötesinde kendisini kıymetli, cevher kılan değerler üzerinden ancak anlamlaştırılabilmektedir. Bu gerekçeler ile araştırmada, insanı insan yapan, onun bireysel ve toplumsal yapısının korunmasını sağlayan beş temel değer üzerinde durulacaktır. Sosyal bilim ve özellikle de sosyal hizmet disiplininin, insan ve toplumların sadece mevcut sorunlarının çözümüne ilişkin bir yaklaşım olmanı ötesinde, multidisipliner bir yaklaşım olarak insanın bütün alanları ile ilgili olduğu bilinmektedir. Özellikle sosyal disiplinlerin insan ve toplum sorunlar ile karşı karşıya gelmeden öncesinde koruyucu-önleyici, ıslah edici, müdahil ve operasyonel (pratik) yaklaşımlarla çözüm odaklı olması önem arz etmektedir. Dolayısı ile bu araştırma ile sosyal bilimlerin insan ve toplumlara yönelik “vecibe/hak temelli” sorumluluklarının olduğuna vurgu yaparak, insanların kendi yaratılış fıtratları üzerinden yeniden anlamlaştırılmasının gerekliliğine inovatif grafik tasarımları eşliğinde dikkatleri çekmektir. Bu bağlamda insanda korunması gereken beş temel değer; “Can Emaneti, Akıl Emaneti, Din Emaneti, Nesil Emaneti ve Mal/Emek Emaneti” konularına dikkatleri çekerek, insan ve toplumların “onur ve haysiyet dokunulmazlığı”nın sürdürülebilir bir yaşam için nedenli önemli olduğuna ilişkin bir farkındalık oluşturmaktır.

ABD’nin Orta Doğu ve Yakın Asya politikalarının işgal ve bombalamalarla en ateşli doruğuna ulaştığı zaman diliminde Cumhuriyet kurucusu kültür ve eğitim politikalarına yönelik eleştiriler de arka arkaya patlak vermişti. Batılı düşünürler Erik Jan Zürcher’den, Etienne Copeaux’den el ve esin almış kimi aydın ve edebiyatçılarımız, üniversiteli araştırmacılarımız, Cumhuriyet’in bir “reddiye” ve “tepeden inmecilik” olduğu görüşünde birleşiyordu.
Nobel ödüllü ünlü yazarımızın Kar adlı romanında hedef aldığı Cumhuriyet kurucusu “Kemalizm”, emperyalizmin bölge coğrafyası için düşündükleri önünde bir engel oluşturuyor olabilir miydi?
II. Dünya Savaşı sonrasında, “köylere kadar uzanmış kızıl komünist tehlike” diye gösterilerek kapatılan Köy Enstitüleri, 21. Yüzyıl başında ABD ve İngiltere kaynaklı doktora tezlerinde “faşist müessese” makamına nasıl oturtuldu?
Rumeli’nin Kepirtepesi’nden Kars’ın Cılavuzu’na, 21 ocakta eli öpülesi öğretmenler yetiştiren ve Anadolu’ya çok derin izler bırakan Köy Enstitüleri’nin arkasındaki temel gerçeklik neydi? 
Bugün, önümüze yeni bir “Osmanlılık” seçeneği sürülüyor. Egemen Batı’nın toplumumuza giydirmeye çalıştığı yönetim biçimi, Oğuz oymaklarından Gün Han içindeki dört boydan biri olan Kayı Boyu’nun kendisini kardeşi gibi gördüğü diğer bireylerden ayrı tutmamış, gazilikten ötesinde gözü olmamış önderi Ertuğrul’un, ırk, dil, din gibi farklara hiç bakmaksızın, yalnızca insanı seçen tutumu değil, İslam inancını zorba iktidarına ideoloji yapmaya kalkışan Sultan Abdülhamid’in anlayışıdır.
Anadolu Rönesansı, Cumhuriyet kuruluşundan günümüze hayatımıza katılan tüm toplumsal sesleri, renkleri görünür kılmaya çalışan yoğun bir denemedir. Tarihcil gelişimi, siyaseti, edebiyatı birlikte kucaklamaya çalıştı. Tüm Şark toplumlarına 1789 Burjuva Devrimi’nin insanlığa armağanı “Eşitlik, kardeşlik, hürriyet” parolası ve sorgulayan aklı yerine Orta Çağ yaşamını hak gören emperyal güçlere işaret eden bir uyarı sesi olmak istedi…

Haçlılar Doğu'ya dinleri uğruna saldırmışlardı ancak dinlerini temelden sarsacak bilgilerle geriye döndüler. Bizans'ın kanatları altında düşünce geleneğini yüzyıllardır devam ettiren Yunan yarımadasına gelenler, dinlerine birilerini katmaktan çok kendi kafalarını karıştırdılar. Hançerlioğlu'nun ifadesiyle, "İsa'ya yeni kuzular toplamaya gidenler, Yunan yarımadasında mitolojik boğaların sırtlarına binmek zorunda kaldılar". Bizans Kilisesi de Katolik Kilisesi’yle barışmak için Floransa'ya sürekli olarak bilginler gönderiyordu. Barışma hedefine ulaşılamasa da bu temaslar İtalya'nın gözünün açılmasına neden oldu. İstanbul’un Türkler’in eline geçmesiyle İtalya'ya doğru göç başladı.

ÖZ: Bu çalışmada, Hristiyanlıkta İsa'nın Transfigürasyonu, İsa'nın Başkalaşımı ve Metamorfoz olarak da anılan vahiy olayını konu edinen iki eserin incelemesi yapılmıştır. Olayı konu edinen Louevre Müzesi'nden Bizans İkonası ile Raphael'in son tablosu olan 'Başkalaşım' tablosu ikonografik çözümleme yöntemiyle incelenmiştir. Çalışma sonunda, vahiy olayının işlenişi bakımından iki eser karşılaştırılmıştır.

ABSTRACT: This article analyzes two artworks which are about Transfiguration of Jesus that is also called Metamorphosis by the Christians, Byzantine icon in the Louvre Museum and The Transfiguration by Raphael. The article analyzes these two artworks iconographically and it compares them in terms of handling the subject at the end.

Rönesans için Avrupa'da 1400-1600 yılları arasında yaşanan, skolastik ve dini düşüncenin önemli ölçüde reddedilerek yerine doğa merkezli bir düşüncenin geçtiği, Antik Yunan felsefesine dönüşün yaşandığı dönem olarak genel bir tanım verilmektedir. Rönesans düşüncesinin doğuşunda yeni bir üretim ve bölüşüm sistemi olarak kapitalizmin ortaya çıkışının, kağıt ve matbaanın icadının ve kimi iddialara göre Türklerin, İstanbul’u fethi sonrası orada bulunan alimlerin İtalya'ya geçmesinin önemli rol oynadığı söylenmektedir. Bu dönemde öne çıkan düşünsel eğilimler hümanizm, doğa felsefesi, Aristotelesçilik, stoacılık, kuşkuculuk ve siyaset felsefesi olmuştur.  Avrupa merkezli görüşe göre, Rönesans hareketi, klasik Yunan-Roma düşüncesine yöneliş, sanat, edebiyat ve bilimlere olan ilginin canlanması, hümanist felsefenin ve modern siyaset anlayışının doğuşu şeklinde tasvir edilerek Ortaçağ'dan Yeniçağ'a geçişin yaşandığı bir dönem olarak belirtilir.

This article introduces the Renaissance “Iron Gate” erected in 1503–4 in the Khan’s Palace in Bahçesaray, Crimea. It proposes a new interpretation of this famous portal in the residence of the Crimean khans, taking into consideration the broader cultural context of early modernity. The research focuses on the visual appearance of the Iron Gate and the content of its unique inscription. Comparison with other portals and a tomb from the Balkans, on one hand, and with titulature in inscriptions, coins, and diplomatic documents from the Turco-Mongol-Islamic environment, on the other, furnishes enough data to situate the portal within the historical-cultural context of the khanate in the northern Black Sea region. Through an analysis of ways in which envoys were received in the Crimean capital, and an assessment of the architectural environment of the palace, new dimensions are opened into understanding Khan Mengli Geray I’s self-representation as ruler during this historically significant period.


ÖNSÖZ
Aydınlık mevsimi mi, yoksa karanlık mevsimi miydi; insanların umut baharı ya da umutsuzluk kışı mıydı? Mutluluk için insanlar aklını kullanmalı mıydı, yoksa mutsuzluk akılda mıydı? Dünya, insanın mı, kendisinin mi etrafında dönüyordu? İnsan, çağın ortasında karanlıkta mı kalmıştı; zaman gelip güneş, akıllarından başka hiçbir şeyi olmayan insanların üzerine doğacak ve onlar da zincirlerini kırarak özgür mü kalacaktı? Aydınlanma! İnsanın, karanlık dünyasını görmesini sağlayan, yakılan bir mum; yoksa canını yakan bir ateş miydi? İnsan ya aklı ya da kalbi mi seçmeliydi; insan, hem akla hem de kalbe sahip olamaz mıydı? İnsan, bu düalizmin uçlarında mı, var olmak zorundaydı. İdealleri uğruna hayatlar vakfedilen, baskılara göğüs gerilen, yakılarak can verilen bu aydınlanma neydi? İnsan, aklını kullanmaya cesaret etmek ve var olmak için, var değil miydi? İşte! Aydınlanma insanın kendisi olarak, küçük dünyasında nefes alması için açılan bir pencereydi. Ve insan, onun için açılan bu pencereye, ancak itaat zincirlerini kırmaya cesaret edebildiğinde ulaşabilmişti.

Özelde Avrupa genelde ise tüm dünya tarihi için önemli olan Aydınlanmacılık Hareketi'nin ortaya çıkışının, karanlık bir ortamda aniden yakılan bir mum ile gerçekleşen bir aydınlanma olmadığını, bunun XII. yüzyıldan itibaren katlanarak gelen değerlerin bir süreç sonunda meydana geldiği, yaşananların bir zincirin halkaları gibi birbiriyle bağlantılı olduğu, bu çalışmanın ana tezidir. Ortaçağ merkez değer yargılarının, Bilimin Yükselişi'yle birlikte oluşturulan yeni değerlerin merkez değer haline gelmesiyle, insanın kendisinde ve dünyasında aydınlanma gerçekleşmeye başlamıştır. Bu çalışmaya gereksinim duyulmasının sebebi, Aydınlanmacılık Hareketi'nin bir sebep-sonuç olarak ele alınması ve hâlâ devam ettiği iddiasının doğru olmamasıdır. Bu çalışmanın amacı, yaşanan bu süreçte değişen merkez değer yargılarının tespiti ve devinimin nasıl gerçekleştiğidir. Gerçekleşen bu devinim, çalışma esnasında oluşturulan "Toplumsal Devinimlerde Biraradalık Perspektifi"yle Avrupa'da Ortaçağ felsefesi, Aydınlanmacılık Hareketi'nin altyapısı ve ortaya çıkışı bölümleriyle aktarılmıştır.

Maniyerist Dönem kabaca 1520 yılında Raphael"in ölümünden 1600"e Barok Dönemi"nin başlangıcına kadar sürmüştür. Bu süreçte Avrupa'nın dini ve sosyal kurumlarına karşı toptan bir karşı duruş söz konusudur. Avrupa'da yaşanan siyasal ve toplumsal sorunlara bir tepki olarak ortaya çıkması dışında, Maniyerizm, son dönemlerde sanatçıların yükselen sosyal statülerinin doğrudan bir sonucu olmuştur. Maniyerizm, Yüksek Rönesans ve Barok arasında köprü oluşturmuş dönemin sanatsal üslubuna verilen isimdir. Terim, "tavır" ya da "üslup" anlamındaki İtalyanca "maniera" kelimesinden gelmektedir. Örneğin Vasari, Giotto"dan önceki sanata daha doğrusu Bizans üslubuna "maniera Greco" demiştir. Yani, ona göre maniera sanatçıyı, erken dönem sanatçılarından ayıran ve onları büyük sanatçı yapan önemli özelliklerden birisidir. Buna karşın Maniyerizm tam manasıyla 18. yüzyılda kullanılmaya başlanmış bir terimdir. Dönemin sanatı, şiddetli, heyecanlı ve genellikle karabasan sahneleri ile Yüksek Rönesans"ın uyumundan çok uzaklaşıldığını gösterir. Maniyerizm"i bir devir üslubu olarak kabul eden sanat tarihçilerine karşılık, bir o kadarı da sanat tarihinde Maniyerizm diye ayrı bir sanat devri tanımamaktadır. Bu bakımdan genel sanat tarihi yayınlarında bazen "Maniyerizm" diye bir devir ele alınmamıştır. Maniyerist üslubun temsilcisi olarak tanıtılan eserler bazı yayınlarda yüksek veya geç Rönesans, bazılarında ise Barok üslubun birer temsilcisi olarak yer alır. Jacobo Pontormo, Parmiggianino, Correggio, Rosso Fiorentino, Guilo Romano, Guiseppe Arcimboldo, Jacobo Tintoretto, El Greco, Boronzino ve Michelangelo Maniyerist resmin en bilinen temsilcileridir. Maniyerizm, insan figürlerinde klasik çizgi, uyum ve perspektifi ikinci plana iten büyük bir konu, poz, perspektif ve renk çeşitliliğiyle karakterize olmuştur. Çoğu kez yarı-hareket halindeki resimlerde, kahramanlık olayları Rönesans"a oranla daha az işlenmiştir. Maniyerist sanatın gerçek öncüsü ve başlatıcısı olarak Michelangelo kabul edilmektedir. 1524-15334 yılları arasında tasarlamış olduğu Laurentian Kütüphanesi"nin merdivenleri ve aynı yıllarda Mediciler için tasarlanan Şapeldeki, omzunun üzerinden arkasına bakar vaziyette tasvir edilmiş "Gün" heykeli, bu akımın ilk dışavurumu olarak değerlendirilebilir. Ayrıca sanatçının 1535-1541 yıllarında Sistine şapeli"nin batı duvarına "Mahşer" konulu dev Şaheseri de bu akımın en güzel örneklerinden birisidir.(Gülbudak 2017:141) Resim.1: Michelangelo, Day, Medici Chapel in San Lorenzo in Florence.

Rönesans sanatın yeniden doğuşu değil ölümü oldu… ve daha bir çok şeyin! Rönesans’ın fikir dünyamızda açtığı yaralar bugün dahi kapanmış değil. Maddenin mânâyı tahakküm aldığı, adına “Aydınlanma” dediğimiz karanlık çağların miladı hiç şüphesiz bu dönem. Güzel ahlâk ile güzel sanatın irtibatının kopuşudur Rönesans. Bu kopuş yüzündendir ki insanlık sadece sanatta değil siyaset, bilim, felsefe, iktisatta lâdini dünya görüşünü Hakikat’in yerine koydu.

Güzelliği fehmedemeyenlerin onu ölçmeyi vehmetmesi bir rastlantı değil. Rönesansçı zeminde güzel ve güzellik kavramı öylesine aşındı ki bugün “güzellik yarışmaları” yapılıyor. Güzellik’i kilogram ve santimetreler cinsinden ölçüp genç kadınları en güzelden en çirkine doğru dizebiliyorlar. Verimli inekler, ucuz otomobiller ve fabrikadaki kusurlu yedek parçalar gibi. (Bkz. Derin Lügat: Güzellik / Cazibe / Attraction). Sonradan bütün dünyaya dayatılacak olan Avrupa sanatı Rönesans’tan itibaren bilimselleşti. Anatomi, optik, matematik kuralları ve özellikle de merkezî perspektif sanatta insanî ifade imkânını sınırladı. Sömürgeciliği, dünya savaşlarını ve insanları homo-economicus zanneden ideolojileri doğuran işte bu zihniyet oldu.

Rönesans’ın yaptığı tahribatlardan biri, belki de en önemlisi mekân tasavvuru. Zira merkezî perspektifi Rönensans dogmaları arasına sokanlar ressam değil mimar ve matematikçiydi: Brunelleschi, Piero Della Francesca, Andrea Mantegna, Leon Battista Alberti… Fakat ne yazık ki ülkemiz ressamları halen Rönesans’ın kazdığı çukurun dibini sanatın doruğu sanmaktalar. Merkezî perspektif İnsan’ın etik ve estetik hürriyetine zincir vuran bir dünya tasavvurunu gözlerimize (=aklımıza) dayatıyor. Çünkü yalanlardan oluşan bir “akaid” üzerine bina edilmiş: Erwin Panofsky’nin tabiriyle:

« Tamamen rasyonel, başka bir deyişle sonsuz, sabit ve homojen bir mekân inşasını garanti edebilmek için merkezi perspektif aslında dile getirilmeyen son derece önemli öncüllerden/ mukaddemattan hareket eder: Bunlardan birincisi, hareketsiz tek bir gözle bakıyor olduğumuz öncülüdür; diğeri ise, görme piramidini bölen düzlemsel arakesitin, bizim optik imgemize muadil bir reprodüksiyon olduğudur. Aslında bu iki öncül de, gerçekliğin (tabii burada “gerçeklik” derken, hakiki, öznel optik izlenimi kastediyorsak) epey cüretkâr soyutlamalarıdır. » (Perspektif: Simgesel bir biçim, alm. Die Perspektive als “symbolische Form”, 1924)

Gerçekte mekân tekdüze/homojen bir varlık değildir, durağan/statik değildir. Olan her şeye olma imkânı veren mümkünat âleminin illâ bir şeyi ihtiva ettiğini iddia edeceksek bu sebepler ve sonuçlar olabilir; cisimler ya da vücutlar değil. (Bkz. Derin Lügat: Nedensellik / Causality / العلاقة السببية ) Zira Kant ya da Descartes’in vehmettiği ve bizi akvaryum balıkları gibi hapseden aşılmaz cam duvarlar yok etrafımızda. Hareketlerimizi ve tercihlerimizi mümkün kılan, hatta nefsanî serbestlik ile insanî özgürlük arasında her an yeniden özgürce tercih yapmamıza imkân veren bir kudret tecellisi var. (Bkz. Hayvan Serbesttir, İnsan Özgürdür)

İnsanlık asırlardır hapsolduğu merkezî perspektiften kurtulabilir; kurtulmalıdır da. Bu kurtuluşun neticeleri ise sadece sanatla sınırlı kalmayacak, ahlâkî, siyasî, felsefî tekâmüllere kapı açacaktır.

Rönesans’ın Kara Kitabı bu kurtuluşa katkıda bulunmak amacıyla yazıldı. Başta Pavel Florenski ve Erwin Panofsky olmak üzere George Orwell, Juhani Pallasmaa, Michel Foucault, Ahmed Yüksel Özemre, Zygmunt Bauman, Stanley Kubrick, Cemil Meriç, Henri Lefebvre, Lucien Lévy-Bruhl, Rasim Özdenören, Mircea Eliade, René Guénon gibi sanatçı ve düşünürlerin eserlerinden ve iki değerli araştırmacımızın, Ozan Avcı ile Gönül Eda Özgül’ün makalelerinden istifade edildi. Buradan indirebilirsiniz.

Bu denemede Medici Ailesi'nin Rönesans aydınlanmasını teşvik ettiğine dair ürettiği idari ve iktisadi politik yeniliklerin yanında desteklediği sanatçıların yarattığı kültürel tanımlamalarla antik dönemin tüm nüvelerini nasıl ortaya koymasına yardımcı olduğuna ilişkin düşünsel analizler yapılmış ve Rönesans'ın kültür boyutunun nitelikli ve derinlikli içtimai analizlerinin tüm detayları açıklanmaya çalışılmıştır.

Köy Enstitüleri Türkiye Cumhuriyeti tarihinde önemli izler bırakmış olmanın yanında UNESCO tarafından gelişmekte olan tüm ülkelere örnek eğitim modeli olarak önerilmesiyle de bilinir...
İkinci Dünya Savaşı'nın kıtlık ve yokluk yıllarında yeni kurulmuş bir Doğu Cumhuriyeti Köy Enstitüleri ile büyük bir atılım gerçekleştirmiş, Anadolu'da Batı Rönesansı'na benzer birçok değişime öncülük etmişti.
Köy Enstitüleri'nin bir Aydınlanma adımı mı, bir Rönesans çabası mı olduğu sorusuna yanıt vermeye çalışırken Mihail Bahtin'in Batı Rönesansı ve Dostoyeviski, Octaivo Paz'ın Latin Kültürü üzerine yaptığı çalışmalar, Paula Freire'nin EZİLENLERİN PEDAGOJİSİ'nde dile getirdiği birçok ayrıntı bizim için yol gösterici olacaktır...

The French term "trompe l'oeil" meaning "eye illusion" is a depiction tradition that has been used for centuries. This form of representation, which is widely used today, aims to make an object, person or scene appear as realistic and natural as the depiction itself (as much as that) and deceives the audience. Successful implementations of this method cause confusion in the viewer as to whether the depicted is real or a representation at first glance. Although Trompe L'oeil was the most convincing form of representation among all the methods of depiction from the Renaissance to Clement Greenberg's avant-garde art theorizing in 1939, it has since become one of the most discussed issues of art by artists, theorists and philosophers. Many discussions have been made in the past both in perception psychology, philosophy and aesthetics on trompe l'oeil, which Richard Leppert defines as "something like the hybrid of the hybrid". This article prioritizes the discussion of trompe l'oeil, a problematic of art, in terms of analysis, representation and meaning through a phenomenological analysis. For this purpose, in the light of the data obtained from the literature review, the research subject is limited to two examples: William M. Davis' A Canvas Back (Back of a Table) and Andy Warhol's Brillo Box.

İtalyan siyaset teorisyeni Niccolò Machiavelli (1459-1517), ahlâki kaygı ya da mütalaalardan tamamen bağımsız hale oluşturduğu devlet teorisiyle, modern siyaset felsefesinin kurucusu olarak görülür.  Öncekilerden farklı olarak Machiavelli, olması gerekenle değil olanla ilgilenmiştir. İnsanlarda baskın olan şeyin kendi çıkarları olduğunu, onların kişisel çıkar duygusuyla hareket ettiklerini savunmuştur. Bu durum karşısında yöneticilerin ise, kendilerini ahlâki mütalaalarla sınırlamamaları ve ahlâk kurallarına kayıtsız kalmaları gerektiğini söylemiştir.

Bu çalışmada disiplinlerarası etkileşimin tarihi incelenmiş olup, Antik Yunan ve Ortaçağ’da farklı disiplinlerin nasıl bir arada ele alındığına dair örnekler verilmiştir. Renk ve ses analojisinin tarihsel sürecine değinerek, Rönesans sanatçısının çok yönlülüğü ve Arcimboldo’nun geliştirmiş olduğu ilk renk klavseni fikri üzerinde durulmuştur. Rönesans’tan itibaren pozitif bilimlerin önem kazanması ve hümanizm düşüncesiyle birlikte plastik sanatlar ve müziğin geçirdiği paralel evrim, bu iki sanatın birbiriyle olan ilişkisini güçlendirmiştir. Bu bağlamda çalışmada Barok dönemin resim ve müzik estetiğindeki benzer düşüncelerine ve koşutluklarına yer verilmiş, Fransız rahip ve biliminsanı Castel’in tartışmalara yol açan ve disiplinlerarası bakışla geliştirdiği renk klavyesi tasarımı incelenmiştir. 18. yüzyıl disiplinlerarası deneyselliğin yoğun yaşandığı bir dönemdir ve önceki sanat teorilerinden farklı olarak estetik anlamda otonomiyi önemser. Castel, Newton’un Opticks kitabından ve Pitagoras’ın Kürelerin Yasası teorisinden ilham alarak notaları renklerle ilişkilendirdiği bu enstrümanın, dinleyiciyi en az müziğin kendisi kadar etkileyeceğini düşünür. Renk ve ses etkileşimine dayalı bu girişim potansiyel olarak iki sanatı kombinlemek üzerine tasarlanmıştır. Castel’in hayalindeki renk müziği fikrinin işleyişi ve etkileri, bu konudaki başarısı ya da başarısızlığı, ilham verdiği sanatçılar ve teorisyenlerin bu tasarım hakkındaki görüşleri çalışmanın merkezini oluşturur.

Thomas Aquinas (1224-1274) Hıristiyan Ortaçağ felsefesinin ünlü Skolastik düşünürüdür. Aristoteles felsefesini benimseyen ve insan aklının erişebileceği en muazzam yapı olarak değerlendiren Thomas, söz konusu rasyonel felsefeyi Hıristiyan inancıyla uzlaştırmaya çalışmıştır (Patristik düşünce). O, felsefe tarihinde kazandığı büyük ünü Hıristiyanlık ile Aristotelesçilik arasında yapmış olduğu senteze borçludur. Thomas'ın söz konusu sentezi, akıl ile iman arasındaki ona göre, ideal ilişkiyi ifade eder.  IX. yüzyıldan sonra Ortaçağ düşüncesine üniversitelerinde kabul ettiği skolastik düşüncenin ve Aristoteles'in yeniden doğuşuna bağlı düşünce biçiminin hâkim olduğu söylenir.  Thomas üzerinden döneme hâkim olan siyasal düşünceleri inceleyerek O’nun kendinden sonraki dönemlere etkisine ve toplum, yasa, yönetim biçimleri, meşru iktidar, mülkiyet gibi kavramlara Thomas'ın yüklediği anlamlara bakalım. Thomas'a göre yasa: "Yasa bir davranış kuralı ya da ölçüsüdür, bir şeyin yapılmasını emreder ya da yasaklar, yasa kişilerin tutum ve davranışlarıyla ilgili yükümlülükler getirir." Thomas akla vurgu yaparak şöyle devam ediyor: "İnsanın tutum ve davranışlarının kuralı ve ölçüsü ise akıldan başka bir şey değildir, çünkü akıl kişinin amacına ulaşabilmesi için yapması gereken ile kaçınması gerekeni gösterir. Böylece yasa aklın bir emri, kuralı olur." Thomas yasayı, "toplumu yönetme görevini üstlenmiş olan yöneticinin, ortak yararı sağlamak amacıyla koyduğu ve yayınladığı aklın emri" olarak tanımlıyor.

Cumhuriyet tarihinin çök özel bir dönemine denk gelmiş Köy Enstitüleri’ndeki sanat ve edebiyat anlayışı, tüm ülkeyi yerinden oynatacak yarım kalmış bir mucize, bir Rönesans çıkışıdır aynı zamanda. Edebiyat alanında ünlenmiş Köy Enstitülü yazarların yapıtlarına edebiyat kuramları ışığında daha yakından bakıldığında onların içerdiği farklı bir zenginliğin farkına varılmaktadır. 
Türkçe yazında halkın konuşma dili olan Türkçe’nin kullanılmasıyla birlikte halk kültürü öğeleri üst kültürümüze, roman ve yazın dünyamıza da taşınmaya başlamıştır. Ancak, halk kültürünün “grotesk” öğelerinin yazınsal alanda yaşam bulmasını asıl sağlayan Köy Enstitüsü çıkışlı yazarlar olmuştur. Batı Rönesansı üzerine ayrıntılı çalışmaları olan kültürbilimci Mihail Bahtin’in, Rönesans kapısı olarak gördüğü Rabelais romanı ile Köy Enstitülü yazarların yapıtları, halk kültüründen seçip aldıkları ve kurguladıkları arasında büyük koşutluklar bulunmaktadır.
Köy Enstitülü yazarların yapıtlarını kaba bir "Toplumcu Gerçekçilik" başlığı altında toplayarak onları savunduğunu savlayan kimi düşünürler onların yapıtlarındaki değişimci gücü, çoksesliliği, Halk Gülmece Kültürü'nün devrimci özünü görmezden gelerek onları bir ölçüde değersizleştirmiş olurlar.

ÖZET Mitler, bir toplumun ya da bütün insanlığın temel hakikatlerini yansıtmakla birlikte, zaman zaman siyasi söylemlere meşruiyet kazandırma amacıyla da kullanılmıştır. Bu çalışmanın amacı, birkaç örnek üzerinden bazı Antik Yunan ve Roma mitlerinin İtalyan Rönesansı'nda politik imgeler olarak kullanıldığına dikkat çekmektir. Klasik mitolojinin Rönesans'ta kesin biçimde tanımlanmış tarihsel bir fenomen olarak yeniden doğuşuyla birlikte pek çok İtalyan sanat hamisi Yunan ve Roma mitlerini konu edinen sanat eserleri sipariş etti. Bu sanat hamilerinden biri de, Floransa'nın siyaset sahnesinde önemli bir rolü olan Medicilerdir. Herakles temsilleri, Rönesans'ın bazı başyapıtlarını finanse eden bu banker ailenin muhtelif üyeleri arasında çok popülerdi. Oysa Herakles 13. yüzyıldan itibaren Floransa Cumhuriyeti'nde "tiranları yenen komünün sembolü" olarak da görülüyordu. Mediciler Floransa'nın kentsel retoriğini alıp incelikli biçimde kendisiyle ilişkilendirerek bunu kamusal ve yarı kamusal alanlarda sergilediler. Mitolojinin buna benzer bir kullanımı Yüksek Rönesans döneminde Roma'da da görülür. Papalık, Babil Tutsaklığı ve Batı Kilisesi Bölünmesi nedeniyle bir yüzyıla yakın bir süre boyunca Roma'dan uzak kalmıştı. Reform haraketiyle birlikte otoriteleri iyiden iyiye sorgulanmaya başlayan papalar Roma'nın soylu aileleri, Roma yönetimi ve yabancı ülkelerin yöneticileri üstünde tekrar tahakküm kurmak için Roma'nın kuruluşuyla ilgili mitlerden, Remus ve Romulus'un hikayesinden faydalandı.

ABSTRACT
Although myths reflect the basic truths of a society or of all humankind, they are sometimes used to legitimize political discourses. The object of this paper is to draw attention to the fact that some Ancient Greek and Roman myths can be used as political images in the Italian Renaissance.

With the rebirth of Classical mythology as a well-defined historical phenomenon in the
Renaissance, many patrons of art in Italian communes ordered artworks depicting Greek and Roman myths. One of these patrons was the Medicis who played an important role in the political scene of Florence. Images of Hercules was very popular among several members of this banking family who financed some of the masterpieces of the Renaissance. Hercules, however, was also seen as “the symbol of the Republic of Florence that defeated tyrants” from 13th century onwards. Identifying itself with the civic rhetoric, the House of Medici displayed Herculean images in public and semi-public places.

A similar use of mythology can be seen in Rome during the High Renaissance. The papacy remained far from Rome for almost a century due to the Babylonian Captivity and the Western Schism. The popes, who began to be questioned thoroughly with the Reform movement, used myths of the foundation of Rome, the story of Remus and Romulus, in order to dominate local Roman families, the Roman government and the princes of foreign countries.

Rönesans Ortaçağ'dan kesin bir kopuşu mu temsil eder? Jacques Le Goff bu kanaatte değil. Rönesans’ın tarihteki imtiyazlı konumundan biraz aşağı çekilmesi gerektiğini düşünüyor ama bunun tarihte bir dönemlendirme sorunundan kaynaklandığını da görüp konuyu geniş bir çerçevede ele alıyor.