Niğde

İnsanlık tarihi kadar eski olan suç ve ceza sistemi tarihi dönemlere göre çeşitlilik göstermiştir. Ortaçağ uygarlıklarında ceza suçlu bulunan bireyin bedenine yönelik olmuş, işkenceler ve ölüm asli caydırıcı olarak kullanılmıştır. Modernleşme ile birlikte ise insana karşı bakış açısı değişmiş ve bedenin kutsallığına vurgu yapılmaya başlanmıştır. Bunun akabinde hem kişinin topluma zarar vermesinin engellenmesi hem de toplumdaki adalet duygusunun tesisi için suçlunun tecrit edilmesi uygulamasına geçilmiştir. Bu anlayış değişikliği ile doğru orantılı olarak hapishane kurumu modern manadaki şeklini almıştır. Avrupa'da başlayan hapishane reformu kısa bir süre sonra Osmanlı'da da uygulanmaya çalışılmıştır. Bu eksende çeşitli tarihlerde pek çok vilayet ve sancak merkezlerinde müstakil hapishaneler inşa edilmiş, kazalarda da genellikle kiralama yöntemi ile hapis mekanları temine dilmiştir.
Konya vilayeti hapishaneleri de bu bağlamda inşa edilmiş ve uzun yıllar varlığını sürdürmüştür.

Alper Göncü'nün Niğde Şehrengizi adlı kitabının tanıtımıdır. Tanıtımı betimlemeli türde yapılmıştır. Alper Göncü'nün arkaplanına kısa bir değinişten sonra kitabın künyesi verilmiş sonra kapak ve sayfa tasarımıına değinilmiş sonra mimarisine bakılmıştır. İçerikte ise Konuların işlenisi, sıralanışı, anlatım teknikleri, metin dışı görsel ögeler incelenmiştir.

This is the introduction of Alper Göncü's book titled Niğde Şehrengizi. The introduction was made in descriptive genre. After a brief mention of Alper Göncü's background, the imprint of the book was given, then the cover and page design were mentioned, and then its architecture was examined. In the content, the processing of the subjects, sequencing, narrative techniques, non-textual visual elements were examined.

1893 yılında Sapanca'da doğan Hasan Hüsnü, memuriyet ile birlikte çok sevdiği öğretmenliğe, 1. Dünya Savaşı zamanlarında, Adana Karaisalı'da başlar. Sırası ile Karaman, Konya, Niğde, Aksaraya, Afyon, Ankara, Kayseri ve tekrar Ankara'da çalışarak sıra dışı ve büyük işlere imza atar. Karaman ve Aksaray'da çalışırken bu şehirlere de  kitaplar hazırlar. Ayrıca, konferans, seminer ve makaleleri vardır, çok sayıda.  Başta Karaman kitapları olmak üzere  kaynak eser özelliği taşıyan eserleri mimari, dil ve anlatım, içerik bakımından incelemeye değerdir.

Born in 1893 in Sapanca, Hasan Hüsnü started his career as a civil servant and teacher, which he loved very much, in Adana Karaisalı during World War I. He worked in Karaman, Konya, Niğde, Aksaray, Afyon, Ankara, Kayseri and Ankara again, accomplishing extraordinary and great works. While working in Karaman and Aksaray, he also prepared books for these cities. He also has many conferences, seminars and articles.  His works, especially his Karaman books, are worth examining in terms of architecture, language and expression, and content.

Selçuklular tarafından Anadolu'ya getirildiği düşünülen ve devlet arması hüviyetindeki çift başlı kartal figürünün konu edildiği bu çalışmada, Niğde'de tespiti yapılan Müslim ve gayri Müslim'e ait çift başlı kartal figürleri örneklendirilerek söz konusu şehrin özeline gidilme amaçlanmıştır.

Eski ve yeni Türk inancında,  kültüründe ve mimarisinde taşların önemine yönelik araştırmalar ve bu yönde yayınlarda bulunmaktadır. Bu konudaki eserlerden birisi de Hakkı Acun’un “Türk Kültüründe Taşlar” isimli kitabıdır. Acun kitabında: “Dünya kültürleri arasında önemli bir yere sahip olan taşlarla ilgili tarihin en ilkel topluluklarından en gelişmiş topluluklarına kadar inançlar ve adetlerde söz konusudur” demektedir. Acun bunları da; “tapınma, sihir, büyü, tılsım, uğur, ilaç, bereket, şifa, adak, yemin, çocuk doğurmak, cinsiyet tayini, rüzgâr çıkartmak, yağmur ve kar yağdırmak gibi…” önü açık şekilde sıralamaktadır.  Çalışmamız, Niğde Tepeköy (Allusun)’de, baharla birlikte yaylalara göç yolculuğunda taşlarla ilgili sıra dışı bir takım uygulamalar üzerinedir.
Şehir ve Kültür Dergisi'nin 104. sayısı olan Mart-2023 tarihli sayısında ilk bölümü okuduğunuz makalemizin ikinci bölümü  Şehir ve Kültür Dergisi'nin 105. sayısı olarak okumaktasınız.

Eski ve yeni Türk inancında,  kültüründe ve mimarisinde taşların önemine yönelik araştırmalar ve bu yönde yayınlarda bulunmaktadır. Bu konudaki eserlerden birisi de Hakkı Acun’un “Türk Kültüründe Taşlar” isimli kitabıdır. Acun kitabında: “Dünya kültürleri arasında önemli bir yere sahip olan taşlarla ilgili tarihin en ilkel topluluklarından en gelişmiş topluluklarına kadar inançlar ve adetlerde söz konusudur” demektedir. Acun bunları da; “tapınma, sihir, büyü, tılsım, uğur, ilaç, bereket, şifa, adak, yemin, çocuk doğurmak, cinsiyet tayini, rüzgâr çıkartmak, yağmur ve kar yağdırmak gibi…” önü açık şekilde sıralamaktadır.  Çalışmamız, Niğde Tepeköy (Allusun)’de, baharla birlikte yaylalara göç yolculuğunda taşlarla ilgili sıra dışı bir takım uygulamalar üzerinedir.
Şehir ve Kültür Dergisi'nin 104. sayısı olan Mart-2023 tarihli sayısına ait olup makalemizin ilk bölümünü okumaktasınız. Makalemizin diğer yarısını Şehir ve Kültür Dergisi'nin 105. sayısı olacak Nisan-2023 sayısında okuyacaksınız.

En basit ifadeyle tarihi coğrafya, geçmişin coğrafyası olarak tanımlanmaktadır. Tarihi coğrafya araştırmalarının ilk adımlarından birini yerleşim yerlerinin tespiti konusu oluşturmaktadır. Biz de bu çalışmada, Osmanlı dönemine ait arşiv belgelerinden yararlanarak 16. yüzyılın ilk çeyreğine karşılık gelen 1500–1522 yılları arasında Niğde kazasına bağlı yerleşmelerin lokalizasyonunu yapmaya çalıştık. Yapmış olduğumuz çalışmada 120 yerleşmenin 88’i tespit edilerek % 73 oranında başarı elde edilmiştir. Çalışmanın neticelendirilmesinde çizilmiş olan harita üzerine tespitleri yapılmış 88 köy yerleştirilmiştir. Yerleri belirlenememiş 32 köy yerleşmesi ise bu harita üzerine tahmini olarak farklı bir lejantla işlenmiştir.

BOSTON’DAKİ HOPE CEMETERY’DE 80 KADAR MÜSLÜMAN MEZARININ BULUNDU- ĞUNU, MEZAR TAŞLARINDAKİ OSMANLICA İFADELERİN VE AY-YILDIZLARIN RAHAT- LIKLA SEÇİLEBİLDİĞİNİ BİLİYOR MUSUNUZ? AMERİKAN ORDUSUNDA GÖREV YAPAN YAHUT ZAMANLA ASİMİLE OLUP İSİMLERİ DEĞİŞEN MÜSLÜMAN GÖÇMENLERİN MEDFUN OLDUĞU TOPRAKLAR KİM BİLİR NE MUAMMALAR SAKLIYOR KOLLARINDA.

Yerel basın, belirli bir yörede yayımlanan ve yerel kamuoyuna yönelik hareket alanı içindeki iletişim araçlarının bütününe sahip olan basın olarak adlandırılmaktadır.' Hıfzı Topuz ise Ankara ve İstanbul dışında yayım yapan bütün gazetelerin yerel basını oluşturduğuna işaret etmiş ve taşra basını olarak tanımlamıştır.' İster taşra basını isterse de Anadolu basını olarak adlandırılsın, bulunduğu bölgenin siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik belleğini oluşturması açısından yerel basının işlevi oldukça önemlidir.
Yerel basının işlevlerine bakılacak olursa; yöneten-yönetilen ilişkisi çerçevesinde kamu hizmetlerinin sağlıklı ve doğru biçimde halka duyurulması, kamuoyu yaratılması, yerel yönetimlerin hizmetlerinin duyurulması, yerel yönetim-yurttaş ilişkisinin sağlanması ve ulusal iradenin doğru ve amaca uygun yansımasın-da gerekli demokrasi kültürünün yerleştirilmesi gibi işlevlerinin ön plana çıktığı görülür. 'Söz konusu işlevleri dışında yerel basım, aynı zamanda, bulunduğu yerdeki hedef kitleleri ile yakın bir iletişim ve etkileşim içerisinde olması nedeniyle yerel kamuoyu için en etkin ve önemli iletişim aracı konumundadır. Buradan hareketle, Niğde yerel basınının önemli isimlerinden Niğde ve Bilgi/Resmi Niğde gazetelerinin, Atatürk dönemi siyasi, sosyal ve ekonomik inkılâplarına bakış açısının ne olduğu, nasıl bir kamuoyu oluşturduğu, kamuoyunu inkılâplara karşı nasıl yönlendirdiği, yerel yönetimin çalışmalarını halka nasıl aktardığı ve diğer işlevlerini nasıl yerine getirdiği örneklerle sunulmaya çalışılacaktır.

ÖZETBu çalışmada humik asitin, derin su kültüründe farklı alüminyum konsantrasyonlarında yetiştirilen fasulye (Phaseolus vulgaris L.) fidelerinin büyüme parametreleri, embriyolojik gelişmesi ve mineral kompozisyonu üzerindeki etkileri belirlenmiştir.ABSTRACTIn this study, the effects of humic acid on growth parameters, embryological development and effects on mineral composition of common bean (Phaseolus vulgaris L.) grown under different Al concentrations in deep water culture were determined

Niğde tarihi süreç içinde birçok medeniyete ev sahipliği yapan önemli kentlerden bir tanesidir. Türklerin Anadolu'yu fethiyle birlikte başlayan iskan ve imar faaliyetleri Anadolu'nun hemen her şehrinde olduğu gibi Niğde'de de Osmanlı Devletinin son dönemlerine kadar devam etmiştir.
Karahanlı döneminde Türklerin islamiyet'i kabulü ile birlikte camii; mescit, türbe vs. gibi yapı tür­leri de Türklerin mimari geleneğine göre şekillenmiştir. Fethedilen şehirde ilk olarak bir merkez camisi inşa edilmiştir. Vakit namazları için de küçük camiler yani mescitler yapılmıştır.
Niğde merkezdeki mescitler genel olarak düzgün kesme taştan, kare veya dikdörtgen planda inşa edilmiştir. Bu mescitler sonradan yapılan eklemelerle özgün özelliklerini büyük oranda kay­betmişlerdir. Günümüze ulaşan mescitlerin büyük bir bölümü Osmanlı dönemine tarihlenmek­tedir.
Araştırma konumuz Niğde merkezde yer alan mahalle mescitlerinin tanıtımından ziyade kırsal kesimde inşa edilen iki farklı mesddin tanımlanması, mimari ve plan özelliklerinin belirlenmesi­dir.
Araştırmanın amacı bağ mescidi adı verdiğimiz bu yapı türlerinin tanıtılması ve literatüre kazan­dırılmasıdır.

Niğde İli, Merkez, Çayır Mahallesi, Dayı Oğlu sokakta 2317 Ada 3 nolu parsel üzerindeki hazire ve mescidin İbnidai Vakfı’nın mülkiyetinde olduğu anlaşılmaktadır. Mescid ve mezarın inşa kitabesi günümüze ulaşmamıştır. Prof. Dr. Mehmet Özkarcı  tarafından “İbnidai Mescidi” olarak telaffuz ettiği yapıya ait inşa kitabesi 1937 yılında Zeki Oral  tarafından okunduğu anlaşılmaktadır. İki satırlık kitabesinde “bu mübarek mescidin inşasını Mehmet oğlu Hacı Mahmud 830/1426 yılında emretti” bilgisi vardır.

SUMMARY Last decade (1991-2001) had been very severe for India, which was subjected to 5 damaging earthquakes. Important feature was that most of them, particularly the last one, had hit the urban settlements. Professional community of India, engaged in the ...

Prof. Dr. Mehmet Özkarcı’nın “Danabaş” olarak telaffuz ettiği sokağa ilişkin 1047 numaralı Osmanlı Tahrir Defterinde, Mahalleyi Tanıbaşı/ Tanıbaş şeklinde bir kayıt vardır. 16. yüzyılın başında  düzenlenen bu defterden yola çıkarak Evliya Tanıbaşı adına mezar 16. yüzyılın başında inşa edilmiştir. Evliya Tanıbaş, El Hacı Mahmud  caddesinde bulunan  “El-Hacı Mahmud” ve Nusrettin Sokak’ta bulunan  “Nusreddin Baba” ile  aynı devirde yaşadığı anlaşılmaktadır. Mezar, yörede “Evliya Tanıbaş” olarak bilinmekte ve bulunduğu sokağa da ismini vermiştir

Bu çalışmamızda Niğde İli, Eskisaray Mahallesi, Hakkı Eroğlu Caddesi, Nusrettin Sokak’ta bulunan ve mahalle insanınca “Nusreddin Baba Yatırı” olarak adlandırılan mezar yapısı mimari ve süslemeleri açısından incelenmiş ve tanıtılmaya çalışılmıştır. Mahalle sakinlerince mezarın Nusreddin Baba’ya ait olduğunu ifade edilmektedirler. Mezar daha öncesinde bulunduğu kâgir taş binanın dışında iken 1980’li yıllarda yapılan üst kata çıkışı sağlayan betonarme merdivenin altına denk gelmesi sonucu mezar yapısı bina içine geçmiştir.

Bu çalışmamızda Niğde İli, Sırali Mahallesi, Elhacı Mahmud Caddesi üzerinde bulunan ve yöre insanınca “Yeşil Mezar” ve “Elhacı Mahmut Yatırı” olarak adlandırılan mezar yapısı mimari ve süslemeleri açısından incelenerek, bilim dünyasına tanıtılacaktır. Mahalle sakinlerince mezarın El-Hacı Mahmud’a ait olduğunu ifade etmektedirler. El-Hacı Mahmud Efendi Hazretleri'nin kabri 1950’li yıllarda şehir içi yolları genişletilirken kaldırılmak istenmiş, fakat bu işi edepsizce yapmak isteyenlerin başlarına çeşitli kötü olaylar gelmiştir. Yerinden kaldırdıkları takdirde büyük felaketlerden korkan ilgililer, El-Hacı Mahmud Efendi Hazretleri'nin kabrine bir daha dokunamamışlardır.

Mezarlıklar ve mezar taşları şehirlerin geçmiş kimliklerine, sosyal yapılarıyla kültürlerine sağladığı katkıları büyüktür. Anadolu’da tarihi dokusunu ve değerlerini önemli ölçüde koruyan şehirlerimizden olan Niğde, mezar mimarisi ve mezar taşları çeşitliliği açısından oldukça zengin sayılır. Bu çalışmamızda, yeni tespit ettiğimiz Niğde Alaeddin Cami (1223) içerisinde muhafaza edilen ve Derbent şehir mezarlığında bulunan mezar taşlarının mimari ve yazıları açısından incelenmiş, bilim dünyasına tanıtılmıştır.

Niğde’de Bektaşi kelimesi ve Bektaşilik birçok alanda karşımıza çıkmakta ve görülmektedir. Su ve su kültürü bu alanlardan birisidir. Pınar ve pınarların beslediği derelerin isimlendirmelerinde ve bu alanlarda cereyan eden menkıbelerde Bektaşi isimlendirmelerine ve isimlerine rastlamaktayız. Kayaardı, Paşabağı Pınarları ve Menkıbesi, Bor Bektaş Veli Suyu (pınarı) ve Menkıbesi, Gümüşler Kasabası, Gümüşler Deresi üzerindeki su değirmeninde geçen Kırklar Menkıbesi, Dündarlı Köyü, Bektaş Suyu (pınarı) ve Menkıbesi gibi. Su ve pınarların dışında Niğde’de Bektaşilik kültürüne yönelik örneklerin olduğu diğer bir alanda mezar taşlarıdır. Çalışmamızda, Niğde ilinde tespitini yapmış olduğumuz mezar taşı hüviyetindeki iki özgün eser incelenmiştir. Hacı Mecid-i Baba ve Hacı Halil Efendi. Konumuzun en önemli parçalarından olan mezar ve mezar taşları hakkında kısa bilgiler eşliğinde; mezar üzerinde yer alan yazı ve sembollerdeki mesajları anlamaya çalışmak, Bektaşiliği ve Bektaşiliğin mutlak piri olan Hünkâr Hacı Bektaş-i Veli ekseninde Bektaşi Tarikatına da kısaca değinilmiştir. Bektaşilikte kutsal sayı olan on iki rakamı mezar taşlarında ekseriyetle on iki dilimli Hüseyni taç olarak karşımıza çıkmaktadır. Niğde İlinde Bektaşilik tarikatı ve kültürüne güzel örnek teşkil eden bu iki mezarın; Niğde İli, inanç kültürü zenginliğine de önemli bir katkı sağlayacağı düşüncesindeyiz.

1200’lerde kurulan Hasaköy'de eski kilisenin yerine 1848’de kilise-manastır inşa edilir. Kilise de Hz. Meryem başta olmak üzere Hz. İsa ve pek çok azizin, kanatlı meleklerin tasvirleri ile birde mermer lahit bulunur. Mübadele ile Rumların terk ettiği köye Türkler, 151 hane, 376 erkek, 377 kadın toplam 753 nüfusla Kayseriye’nin Karamanlı, Üsküpler, Aşıklar, Sofular, Adilova ve Kozana’nın Çobanlı, Şahinler, Haydarlı ve Karaferye’nin Köseler köylerinden gelmişlerdir. Köye yerleşen Müslüman Türkler 1951 yılına kadar büyük kiliseyi cami olarak kullanırlar.

Niğde’nin kuzeyinde, il merkezine ortalama 40 km. uzaklıktadır. Gölcük Kasabasının eski adı Limne/Limni’dir. Limne, Helen dilinde göl-gölcük anlamına gelir. Kapadokya Krallığınca “Limnes/Limni” olarak telaffuz edilen köy, Türk-İslam döneminde Türkçeleştirilerek “Gölcük” adını alır. Kervanyolu üzerindeki Gölcük Kasabası’nın 881/1476 senesi vakıf defterinde “Gölcük-Gökçek” olan isminin değişmeden günümüze kadar geldiğini görmekteyiz. Kasaba da günümüze ulaşan ve yeni doğan çocukların şifa bulmasına yönelik olan iki ayrı uygulama makalemizde yer bulmuştur.

Niğde, tarihi ve kültürel unsurlarını önemli ölçüde günümüze ulaştıran şehirlerimizden birisidir.
Hitit ve Asur ile başlayan Frig, Hellenistik, Roma, Bizans dönemleriyle süregelen (Türk-İslam
Kültürünü ihya ve inşa eden) Anadolu Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı ile zenginleşen tarihi ve
kültürel mirası bünyesinde bulundurur. Medeniyetlere ev sahipliği yapan şehir, su ve su kültürü
açısından da oldukça zengin örneklere sahip yapıları bünyesinde barındırır. Suyun gücünden
faydalanmaya verilecek örneklerin başında ise hiç kuşkusuz su değirmenleri gelmektedir. Bu
çalışmamızda, yeni tespit ettiğimiz ve Anadolu’da benzer yapıda örneklerine tesadüf edilmemiş
olan Niğde, Hacıabdullah Kasabası-Hacı Ahmedin Değirmeni ile Niğde, İçmeli Köyü-Keler
Değirmeni mimari ve teknik açıdan incelenerek bilim dünyasına sunulacaktır. Niğde, Hacıabdullah
Kasabası-Hacı Ahmedin Değirmeni yöreye özgü tüf kayalık alanın oyulmasıyla oluşturulan
değirmen ve ahır odası ile bir alt katta yer alan çark odasına sahip, yüzeyde ise taş malzeme ile
örgülü kapalı oluğu bulunmaktadır. Niğde, İçmeli Köyü- Keler Değirmeni de yöreye özgü tüf
kayalık alanın oyulmasıyla oluşturulan değirmen ve ahır odası ile bir alt katta çark odasına sahip,
yüzeyde ise taş malzeme ile örgülü kapalı oluğu vardır. Yeraltında olan odalara bağlantı geniş
tutulan açıklıklarla sağlanmıştır. Her iki su değirmen yapısı günümüzde fonksiyonunu yitirmiş
olup değirmen taşları ve çark sistemini içinde barındıran kurulumları ise yerlerinde
görülmemektedir.

Niğde İli, Himmetli Köyünde Çeşmeüstü Deresi üzerine kurulu su kemeri; Büyükpırtak Tepesinden pişmiş toprak künkler vasıtasıyla gelen suyun derede cazibe kazanması amacıyla yapıldığı anlaşılmaktadır. Osmanlı dönemi taşra işi mühendisliği olan su kemeri günümüze kısmen sağlam ulaşmıştır. Su kemerinin eğimli dere yamaçlarına dayanan kanat duvarlarına ait taşların sonradan söküldüğü görülmektedir. Köprü görüntüsü hissi veren su kemerinin kemer uzunluğu 3.60 cm., kemer yüksekliği 2.05 cm.dir. Kemer taşlarının kalınlığı ise ortalama 22 cm.dir