Toplumsal Bellek

Yaşamın her alanında bahsedilebilecek unutma eylemi en belirgin olarak kamusal alanlarda karşımıza çıkmaktadır. Bu alanlara yönelik yapılan tasarım çalışmalarında kullanılan esnek tasarım öğeleri ile bir yandan bireysel belleğin mekânda ifade edilmesi diğer yandan da toplumsal belleğin mekân üzerinden sürekliliğinin sağlanması önemli bir açılım oluşturmaktadır.
Toplumsal bellek ve tasarım arasındaki karşılıklı ilişkinin önemine değinen bu çalışma, kamusal mekânda yapılan esnek tasarım örneklerinin kullanıcıda belleğin ifadesi ile mekânda oluşan esneklik göstergesinin seçilen proje içeriklerindeki analizini kapsamaktadır. Analiz ile kentsel mekâna yüklenen anlamların değişmesi ile mekânın kullanımında meydana gelecek farklılaşmaların yer, tasarım ve bellek arasında kurguladığı ilişki bütünü tartışmaya açılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Toplumsal bellek, yer tasarımı, bellek mekânı, esneklik, enstalasyon çalışmaları.

Türkiye’de farklı toplumsal ve kültürel grupların yaşam deneyimlerinin günümüz teknolojileri kullanılarak kaydedilmesi; bu yolla da resmi tarih yazınında görünür olmayan, sessiz kalmış alanların gün ışığına çıkartılması, Türkiye toplumunun demokratikleşmesi ve farklılıklara saygı kültürünün gelişmesine katkıda bulunacak önemli  bir çabadır. Bilinir ya da görünür olmak; toplumsal alanda farklılıkların dezavantaja dönüşmesini engelleyecek önemli araçlardır. Farklı toplumsal ve kültürel gruplar arasında  ilişkiler güçlendikçe toplumsal ayrımcılık da azalacaktır.

Tarih Vakfı, Afrikalılar Dayanışma, Kültür ve Yardımlaşma Derneğiyle işbirliği içinde yürüttüğü projede, Batı Ege Bölgesi’nde yaşayan, üç farklı kuşaktan Afrika kökenlilerin yaşam anlatılarını; araştırmacılar, tarihçiler, sosyologlar, antropologlar, öğrenciler, kısacası Türkiye’nin renklerini merak edenler için kaydederek arşivledi. Bu kapsamda, İzmir, Aydın, Muğla ve Balıkesir’in kentsel ve kırsal yerleşim alanlarındaki farklı yaş, cinsiyet ve meslek gruplarından toplam 100 kişiyle yaşam öyküsü görüşmesi yapıldı ve bu anlatılar köken/geçmiş kurgusu, ekonomik ve toplumsal yaşam gibi ana temalar ve oyun, çocukluk, iş ve çalışma yaşamı, aile ve akrabalık ilişkileri vb alt temalar altında gruplandırılarak, yaşam anlatıları arasındaki benzerlikler ve farklılıklar analiz edildi. Bu çalışmanın önemli bir bölümü www.afroturks.org adlı proje web sitesinde kullanıcılarla paylaşıldı.

Buraya yüklenen dosyada proje süreci, yöntemine ve sonuçlarına ilişkin detaylar verilmiştir.

Beşerî gerçeklik insanın yaşadığı, toplumsal dönüşümü sağladığı ve hatırladığı bir bütündür. Beşerî gerçekliğin sonucu ortak bir tarih oluşumudur. Bu gerçeklik toplumsal hafızanın güçlü ve güvenilir olmasıyla bağlantılıdır. Muhafazakâr düşünceye göre toplum, onu oluşturan bireylerden fazla ve onların üstünde yaşayan bir varlıktır. Aynı zamanda toplum sadece bugünü ve görüneni değil; geçmişi, geleceği, görüneni ve görünmeyeni de içeren sürekli bir ortaklıktır. Hafıza birey için ne kadar önemli ve ne kadar varoluşsal ise toplumlar için de o kadar önemlidir. Çünkü toplum, bireylerin toplamından daha büyük ve daha geniş bir gerçekliktir. (...)
Toplumsal hafızayı kaliteli ve dopdolu bir şekilde inceleyen bu sayımızda sizlere iyi okumalar diler, gelecek sayımızın “nostalji” konusunu işleyeceğini tüm okurlarımıza hatırlatırız.

İbrahim Sarıtaş

Öz İnsan grupları ve onların yaşadığı mekânlar arasında karşılıklı bir etkileşim sürecinin olduğu ve her bir adın arka planında barındırdığı hikâye açısından folklorik bir anlam taşıdığı bilinmektedir. Bu adlardan bir kısmı yer adlarıdır (toponimi) ve yer adları halkbilimi disiplininin içinde sadece coğrafi alanları ve yerleşim yerlerini değil aynı zamanda yerleşim yerlerinin daha küçük parçaları olan mahalle, cadde, işyeri gibi mekânların adlarını da kapsayan bir çalışma alanıdır. Herhangi bir toplumun zihinsel haritasını, kullandığı adlardan kavrayabilmenin mümkün olduğu varsayımından hareketle bu çalışmada Sivas cadde isimleri üzerinden Sivas kent belleğine dair çıkarımlar yapılması hedeflenmektedir. Sivas Belediyesinden 2020 yılında alınan veriler doğrultusunda Sivas'ta bulunan 278 cadde ismi sınıflandırılarak değerlendirilmiştir. Sınıflandırma sonucunda cadde isimlerinin en önemli kaynağı olarak kişi adları belirginleşmektedir. Adları caddelere verilen kişilerin en önemli niteliklerinden birinin, Sivas'ın yerel kültürü ile ulusal kültür arasında bir bağ işlevi üstlenmeleri olduğu saptanmıştır. Böylelikle cadde adlarının da katkısı ile biçimlenen kent belleğinde, ulusal bütünün bir parçası olmaya dair fikirlerin daima muhafaza edildiği görülür. Kişi adları dışında çevresel faktörler, tarihî temalar, kentler ve meslekler de bu sınıflandırmada belirginleşen gruplar olarak kent belleğine dair verileri içerir. Ayrıca cadde adları üzerinden yaşatılan kimlik bilincinde; yatırlardan âşıklara uzanan sembollerle halk kültürünün de önemli bir yer tuttuğu saptanmıştır.

Geçmişi Susturmak: Tarihin Üretilmesi ve İktidar Michel-Rolp Trouillot Çev. Sezai Ozan Zeybek, 2015, İthaki Yayınları, İstanbul, 224 syf. Tarih, iktidar, suskunluklar, anlatılar ve dahası hepimizin az çok tartışmalarımıza konu olmuş kavramlardır. Trouillot tarafından yazı-lan bu eser tüm bu kavramları ve onların birbiri ile ilişkilerini oldukça farklı pencerelerden bize sunuyor. Temel olarak tarihin iktidarla ilişki-sini ele almakla birlikte onları ne pozitivist yaklaşımın ele aldığı gibi bir ilişki içinde ne de postmodernistlerin varsaydığı gibi bir konumda görür. Tarih ve iktidar arasındaki ilişkiyi çok yönlü, katmanlı ve farklı değişkenlerinde devreye girdiği bir çerçeveden sunar. Ana tezi bu çer-çeve içinden açığa çıkar ve Trouillot'un temel tezi; hikâyeler ile örnek-lendirdiği tarih yazımının tarihçinin arşive girmesinden sonra başla-madığı; aksine arşivlerden çok önce defalarca ve birbirinden farklı hikâyeler olarak yazıldığıdır. Bunun nasıl olduğunun cevabını da tarihsel anlatıların üretilme sürecinde birbiriyle rekabet eden pek çok grubun ve kişinin olduğu; tarih yazımı için gereken araçların ise bu gruplar arasında eşit dağılmadığı üzerinden verir. Kitabın ana tezi etrafındaki tüm tartışmalar tarih çalışmaları beraberinde, bellek ve siyaset disiplinlerinin yanı sıra sosyal bilimler alanındaki birçok disip-lin için fayda sağlayabilecek konumdadır.

Özet Bolşevik İhtilâli'nden sonra Sovyetler Birliği'nde kolektifleştirme siyaseti hâkim olur. Bu siyaset an-layışının teorisi eşitlik esasına göre kurgulanmasına rağmen uygulaması çok büyük toplumsal trav-malara sebep olur. Özellikle Stalin dönemi bu konuda en ileri uygulamalara sahne olur. Bu çalışmada Elçin'in Ölüm Hükmü ve Cengiz Aytmatov'un Gün Olur Asra Bedel romanlarında yansımasını bulan kolektifleştirme siyasetinin Kırgızistan ve Azerbaycan'da toplumu benliğinden koparan uygulamaları ele alınmıştır. Her iki romanda da topluma şiddet yoluyla benimsetilen yeni sistemin, yüzyıllardır toplu-mu oluşturan dinamikleri başka bir ifadeyle kültürel belleği nasıl paramparça ettiği görülür. Toplumun geçmişten miras aldığı manevi bir güç olan bu dinamiklerin parçalanmasına duyarsız kalmayan Elçin ve Aytmatov eserlerinde Sovyet idaresi altında milletlerinin zorla yaşadığı trajik değişimi anlatmaya çalışırlar. Her iki yazar da eserlerinde efsane, masal, halk hikâyeleri, din, dil, âdetler, mezarlık ve eğitim sistemi gibi hususlara yoğunlaşır ve yitirilmeye çalışılan millî şuuru canlı tutmaya çalışır. İkisi de yeni sistem tarafından silinmeye çalışılan toplumsal belleğin korunması için eserlerinde yalın ama usta bir kurgu oluştururlar.

ÖZET
Fıkralar halk edebiyatının güldürürken düşündüren anlatı türleridir. Kaynağı yaşanılan hayat olan
fıkralar, yoğun bir anlatıma sahiptir. Millî olmaları bakımından anlatıldıkları toplum hakkında önemli
bilgiler ihtiva ederler. Tek bir tip etrafında kurgulanan fıkralar, insan dehasının ürünü olmaları
münasebetiyle, ince bir mizah ekseninde topluma uzanırlar. Böylece mizah-toplum ilişkisi içerisinde,
anlatıldıkları kültürün hafızasında yer edinirler. Kültürel bellekte yer edinen fıkra tiplerinden biri de
İncili Çavuş’tur.
Türk mizah kültürünün meşhur şahsiyetlerinden olan İncili Çavuş, engin dünya görüşüne sahip bir
tiptir. İncili Çavuş etrafında oluşmuş fıkralar, ortak kültürel değerleri temsil etmektedir. Bu fıkralar,
İncili Çavuş’un tarihî bir şahsiyet olması sebebiyle, yaşadığı döneme de tanıklık etmektedir. O,
fıkralarında devrin otoriter güçleri karşısında bile zekâsı, açık sözlülüğü ve nüktedan karakteriyle ön
plana çıkmıştır. İncili Çavuş’un saraya yakın bir tip olmasına rağmen halktan kopmayan yönü ve ona ait
fıkralarda sosyal ve insanî değerlerin yer alması gibi hususlar, İncili Çavuş’un toplumun ortak hafızasını
temsil ettiğini göstermektedir. Fıkralar aracılığıyla ortaya konan mizahın sosyal ve kültürel yönlerinin
çözümlenmesi, birey, toplum ve kültür hakkında önemli bilgiler ortaya koyacaktır. Bu bağlamda İncili
Çavuş fıkralarının, mizahın topluma yön veren boyutu içerisinde, kültürel bellekte yer aldığı
görülmektedir.
Bu bildiride, İncili Çavuş fıkralarında mizahın toplumsal yönü ve kültürel bellek içerisindeki yeri ele
alınacaktır. Böylece fıkraların, mizahî ve ironik yapısı dâhilinde; sosyal ve kültürel hayata dair kültürel
bellekte şekillenen içeriği ile toplumun dünya ve varlık algısı birlikte değerlendirilebilecektir.
Anahtar Kelimeler: Kültürel bellek, mizah, toplum, fıkra, İncili Çavuş.

ABSTRACT
Anecdotes which are both laughing and thinking are the kind of narrative in folk literature. The
source of anecdotes is life and it has an intense expression. Anecdotes are national narratives because of
this they contain important information about the community. The anecdotes constructed around a single
type. They are the product of human genius and hence they extend to society in a subtle humour axis.
Thus, in humour-society relationship, they occupy a place in the memory of the culture which they
narrated. One of the types of anecdote which place in the cultural memory is Incili Cavus.
Incili Cavus one of the famous figures of Turkish culture humour is a type with a wider world view.
The anecdotes which formed around Incili Cavus represent collective cultural values. These anecdotes,
because of Incili Cavus’s historic personality, bear witness to an age which he lived. In his anecdotes,
even in the face of authoritarian power, has come to the fore with his outsmart, frank and witty character.
Despite Incili Cavus being close to the palace stance with the public and issues such as the inclusion of
social and humanitarian value in his anecdotes, shows that he represent the community's collective
memory. An analysis of the social and cultural aspects of humour which demonstrated through anecdotes
will reveal vital information about the individual, society and culture. In this context the anecdote of
Incili Cavus, humour that dimension in the direction of society, seen that take place in the cultural
memory.
In this work, anecdotes of Incili Cavus’s social aspect of the humour and its place in the cultural
memory will be discussed. Thereby humours and ironic structure within anecdotes, its content is shaped
by the cultural memory on the social and cultural life together with society's perception of the world and
existence will be considered together.
Keywords: Cultural memory, humour, society, anecdote, Incili Cavus.

Especially in recent years with increasing technology, developed in the context of social relations has become a subject of research by many disciplines in memory. In the historical process, to change memory and to be in a close relationship with space, memory has become an important research topic in the planning discipline.
The memory is the most important bond between the individual and society. The memory which is occurred by the individual production and social relations, is affected by many external elements such as socio-economic conditions, life styles, traditions and at the same time effects the external elements. But this is not one-sided interaction. On the one hand, the elements in space change the memory, on the other hand changes in memory may change the use of space and the physical appearance of space.
The most important areas are public spaces which is collective memory formation and effective in sustaining the relationship between indiviual and memory. On the public spaces which communities come together in order to express themselves and protect of the rights, interaction with the memory is very strong. In the study, the memory replacement is examined terms of the historical development of Taksim Square and Taksim Square Pedestirian Project, and discussed a critical perspective.

Bu çalışmada, Antalya Halkevi’nin 1937’de getirttiği ses düzeni ile halka konferanslar, ajans ve radyo yayınları dinletilmeye başlanmasından, yapımı tamamlanan Sarıçınar televizyon verici istasyonunun 1977’de TRT Ankara yayınına bağlanıncaya kadar geçen süreç içerisinde radyonun toplumsal bellekteki yeri ele alınmıştır. Radyo yayını, radyo aygıtının keşfi, geliştirilmesi ve ilk yayın denemelerinden kısa süre sonra Türkiye’de de başlamıştır. Savaştan yenik çıkmış bir ülkenin ardılı olan genç Türkiye Cumhuriyeti ve onun kurucusu Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), bu yeni aygıtı, bilhassa halkevleri ve halkodalarında kullanıp, okuma yazmayı yaygınlaştırmak ve Cumhuriyet’in ulusal kimliğini inşa etmek için kullanmıştır. Ardından iktidara gelen Demokrat Parti (DP) ise radyoyu gündelik hayata daha fazla dâhil etmiş, ayrıca siyasi parti amaçları doğrultusunda da kullanmıştır. Antalya’da Türkiye’ye ne zaman sıçrayacağı belli olmayan 2. Dünya Savaşı’nın gidişatına ilişkin ayrıntılar, ABD’nin Ay’a ayak basışı dâhil, içeride ve dışarıda birçok olay, ilk kez radyodan haber alınmıştır. Toplum, yüzyıla yakın bir süre bu sihirli kutudan eğitim, kültür, müzik-eğlence, drama, haber, spor ve din programları dinlemişlerdir. Ankara Radyosu başta olmak üzere, İstanbul Radyosu, İzmir Radyosu, Polis Radyosu, Meteoroloji Radyosu, Londra’nın Sesi, Amerika’nın Sesi gibi istasyonlar dinlenmiştir. Ayrıca Mısır, Tunus, Kıbrıs ve Yunanistan yayınları da anımsanmaktadır. Yurttan Sesler, Tarihten Bir Yaprak, Çocuk Saati, İdman Saati, Günaydın, Radyo Tiyatrosu, Arkası Yarın ve Radyo Gazetesi gibi programlar anımsanmaktadır. Halk, kahvehaneler, Şehir Kulübü, radyo dükkânları, komşuluklar, evler, bahçeler, okullar, Konyaaltı obaları ve teknelerde radyo dinlemiştir. Yayın, 1938’den sonra Antalya Halkevi tarafından sokak hoparlörlerindendinletilmiştir. Tüm bu süreçte radyo sadece toplumun; dinleyicilerin ve tek tek bireylerin yaşamlarının bir parçası olmakla kalmamıştır; insanların bakış ufkunu genişleten bir aygıt olarak da algılanmıştır. Aynı zamanda bir propaganda aracı olan radyo yayını, Türkiye’de 1927’de başladığı tarihten 1992’ye kadar devlet eliyle şekillenmiştir.Toplumsal kimliğin inşasında radyoya başat bir rol biçilmeye çalışılmıştır. Radyo bunun ötesinde, kültürel yaşamda kendi özgün yerini almış ve yaşamları bir parça da olsa şekillendirmiştir. Bu araştırmada, 2007-2019 arasında Antalya Kent Belleği Merkezi tarafından 201 kişiyle yapılan toplam 820 saatlik sözlü tarih görüşmesinin video kaydı dinlenmiş ve analiz edilmiştir. Ayrıca-en eski nüshası 1922’ye tarihlenen yerel gazeteler ile fotoğraf ve muhtelif belgelerin olduğu- Antalya Kent Belleği Merkezi Arşivi taranmış; yazılı arşiv malzemesi ile öz yaşam öyküleri bir arada değerlendirilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın amaçları doğrultusunda 2017-2019 arasında 10 kişiyle tematik sözlü tarih görüşmesi gerçekleştirmiştir. Araştırmada, 20.yüzyılda Antalya’da radyonun toplumsal bellekteki yeri incelenerek, 52 kaynak kişinin tanıklığıyla, kronolojik olarak dökümü yapılmaya çalışılmıştır.

Bu çalışmada yedinci sanat olan sinemanın çeşitli direnme pratikleri ile yarattığı etki ve dinamikler ele alınmıştır. Kültürel hegemonya iktidarın çıkarı doğrultusunda sanatı araçsallaştırarak kullanır. Buna karşın sanatçının muhalif duruşuyla, sanat özgün ve özgür bir şekilde üretilerek, özerk kalabilir. Özgür sanat üretimleri ise, birer direniş biçimi olabilir.
Sinema toplumsal imgelerin temsilidir. Bu sebeple sinema izleyici ile ilişki kurarak, izleyicinin dünya ile bağını kuvvetlendirebilir. Bu bağ izleyicinin tarihsel, kültürel ve toplumsal arka planı ile ilişkilenerek kurulabilmekte, bu da bireyi yalnızlaştırarak, pasifleştiren sisteme karşı bir direniş pratiği olabilmektedir. Diğer yandan, sinema iktidarın veya herhangi bir dil, din, ırk ya da milletin çıkarları doğrultusunda üretilmeden yersizyurtsuz bir şekilde vuku bulabilir. Sinema aynı zamanda resmi ideoloji tarafından üretilen tarihe alternatif olan toplumsal belleği inşası ve paylaşılmasında da önemli bir rol oynayabilmekte ve toplumsal belleğe sahip çıkabilmektedir. Bütün bunların ışığında sinema bir direniş yaratabilir. Böylesi bir direniş, ister doğrudan ister dolaylı olarak değerlendirilsin sanatçılara, üzerlerindeki iktidar baskılarına ve ideolojik bir aygıt olan medyanın manipüle etme gücüne karşı, alternatif bir üretim inşa edebilme kudreti sağlayabilir.
Bu çalışma, resmi anlatılara karşı, birer fail olarak sinema yönetmenlerinin söylemlerini paylaşması ve yorumlaması bakımından nitel bir çalışma olup, toplumsal belleğe katkı sağlamaktadır.

Özet: Kuzey Afrika’da başlayan, daha sonra Ortadoğu’ya, ABD’ye, Avrupa ve Latin Amerika’ya yayılan; Arap Baharı, İşgal Hareketi (Occupy), Öfkeliler (Indignados) gibi farklı adlarla anılan toplumsal hareketler içinde, çokluklar, çok geniş bir aralıkta sosyal, politik, ekonomik ve kültürel talepler ortaya koydu (Hardt ve Negri, 2013). Benzer bir toplumsal hareket, 27 Mayıs 2013 tarihinde, İstanbul’da, Gezi Parkı’nda başladı ve kısa sürede Türkiye’ye yayıldı. Gezi Direnişi sürecinde, merkezi bir örgütlenme dışında, enformel ağları kullanarak bir araya gelen ve heterojen nitelikler gösteren çokluklar, coşkun bir yaşam kudretiyle, neredeyse direnişin her anını kayıt altına aldılar. Kameralar her yerdeydi! Sanki, Gezi Direnişi’nin her anını kapsayan, çok katmanlı bir belgeseli yapılıyordu. Gezi Direnişi’nin, çoklukların yaşam gücünü artıran, heyecan dolu duygulanımları sinemacıları da sardı. Bu noktada, sinemacıların kendilerine sordukları temel soru, Gezi Direnişi belgeselinin nasıl yapılabileceği, nasıl yapılması gerektiği sorusuydu. Gezi Direnişi’ni kavramamızı sağlayabilecek, onu aktarabilecek olası yeni belgesel biçimlerinden ve yapım anlayışlarından biri, Gezi Direnişi’ni kayıt altına alan farklı aktörleri ve onların ürettiği görüntüleri üretim sürecine dahil etmek olabilir. Böyle bir yeni belgesel biçimini ve yapım anlayışını geliştirebilmek için öncelikle bir kavramsal çerçeveye ihtiyacımız var. İşte, bu yazı, bu doğrultuda, bir kavramsal çerçeve kurma denemesidir.

Anahtar Sözcükler: Gezi Direnişi, belgesel sinema, kolektif bellek, teknik, montaj, yeni medya

We examine the socialization spaces that were created by fountain pools with the proclamation of Ankara as the capital city of Turkey in terms of the transformation and the place of these areas in memories by searching archives (such as newspapers, periodicals and photograph
archives of the period) and published memoirs.

Gezi Direnişi’ni de içine alan Arap Baharı, Occupy, Öfkeliler gibi toplumsal ha- reketlerin ortak özelliklerinden biri, yaşanan toplumsal olayların belgeselciler, foto/ video muhabirler, video aktivistler ya da devletin kolluk güçlerinin kameramanların- dan daha çok ve artan oranda eylemciler ve tanık yurttaşlar tarafından görsel-işitsel olarak kayıt altına alınmalarıdır. Bu son grubun ürettiği görsel-işitsel materyal yığı- nı göz ardı edilemeyecek düzeyde ciddi bir yekûn tutmaktadır. Tam olarak miktarı- nı bilemesek de, kişisel depolama alanlarında saklanan, torrentlerde biriktirilen, kıs- men de sosyal medyada ve internet video platformlarında paylaşılan bu görsel-işit- sel materyal, Gezi Direnişi ve benzeri toplumsal hareketlerin kolektif belleği, tarihya- zımı ve belgesel yapımı için çok kıymetli. Bu makalenin temel sorusu, bu görsel-işit- sel materyalin Gezi Direnişi (veya benzeri bir toplumsal hareket) belgeselinin üreti- minde kullanılması ile yetinilmeyip, yeni belgesel biçimleri ve yapım anlayışları içinde, söz konusu materyali üreten eylemcilerin ve tanık yurttaşların da belgesel üretim sü- recine nasıl dahil edilebileceğidir. Burada, bu yeni belgesel biçimlerinden birinin “ye- ni medya belgeselciliği” içinde “veritabanı belgeseli” olabileceği iddia ediliyor. Veri- tabanı belgeselinin, tüm yeni medya belgesel türleri gibi etkileşimli olmasının yanı sı- ra, katılıma ve birlikte üretime açık olma niteliklerinin Gezi Direnişi’ni anlamakta bi- ze yardımcı olacağı ortaya konuyor. Bu bağlamda, örnek veritabanı belgeselleri üze- rinden, üretici olarak veritabanı belgeselcisinin sunduğu montaj aracı ile eylemcilerin ve tanık yurttaşların üretim sürecine katılımı ve birlikte yaratımın imkânlılığı eleştirel biçimde sorgulanıyor.

Hatırlamak.

Geçmiş, insanın zincirleridir Nietzsche’ye göre, nereye giderse gitsin onunla gelir. “Zamanın tomarından” kopan her yaprak, insana geçmişini hatırlatır: Geçmişin ağır yükünü taşıyan “hatırlamak”tır. Geçmişin ve geleceğin yükü olmaksızın bugünü yaşayan çocukların huzuru, “bir zamanlar…” ifadesinin anlamını öğrenince bozulacaktır. Bu yüzden insanın geçmişi, hiçbir zaman geçip gitmiş değildir, hatırlandıkça şimdiki zamanda var eder kendisini.

Geçmişin zincirlerine karşı Ahmet Muhip, “Ey unutuş! kurtar bu gamlardan beni.” diye seslenir dizelerinde. “İnsan” kelimesinin kökeni bakımından “nisyan” (unutmak) ve “ünsiyet” (alışmak) kelimeleriyle ilişkili olması, insanın “unutan ve alışan bir canlı” şeklinde tanımlanmasına kapı aralar. Her şey zıddı ile kaimdir, hatırlayan insan unutur da.

Hatırlamak ve unutmak arasında salınan insan, geçmişini hiçbir zaman olduğu gibi hatırlayamaz. Walter Benjamin “Tarih, yerini bağdaşık ve boş zamanın değil ama şimdiki anmanın oluşturduğu bir kurgulamanın nesnesidir.” demektedir. Her tarihin bugünün tarihi olduğu düşünüldüğünde hatırlananlar da unutulanlar da çağın ruhuna göre değişecektir.

Tarih kelimesinin Fransızcada “öykü” kelimesi ile eşanlamlı olması dikkate değerdir. Tarihin bir kurgulama nesnesi olması, onu bir iktidar pratiği olarak da konumlandırır. Tarih, bir iktidar pratiği ise hatırlamak ve hatırlatmak da politik bir eylem halini alacaktır.

Noktasız Dergi, altıncı sayısında "hatırlamak" başlığını ele alıyor.

Bu çalışmada aile fotoğraflarının sosyal medyada paylaşılmasıyla oluşan fotoğrafik temsiller, göç ve bellek bağlamında incelenmiştir. Yeni medyanın göçmen aile fotoğraflarındaki temsil göstergelerinin aktarımındaki etkisinin incelenmesinin amaçlandığı bu çalışmanın problemini ailenin ve göçün fotoğrafik temsillerinin neler olduğu ve bu temsillerin günümüzde hangi mecralarda yeniden üretildiği oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini Diaspora Türk Twitter hesabı oluşturmaktadır. Bu bağlamda, topluluğun Twitter hesabından seçilen beş gönderi ve bu gönderide bulunan fotoğraf ve hikâyeler analiz edilmiştir. Bu gönderiler, amaçlı örneklem türü olan ölçüt örnekleme yöntemine göre belirlenen sınırlılıklar çerçevesinde seçilmiştir. Gönderilere gelen yorum ve alıntı tweetler ise veri çeşitliliği sağlaması için analizde kullanılmıştır.
Araştırmada kullanılan verilerin analizinde, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan Foto-Tematik Analiz kullanılmıştır. Bu yöntem doğrultusunda, analiz edilmek üzere seçilen fotoğraflarda kodlamalar yapılmış, daha sonra bu kodlamalardan aile temsili, mekân ve görünüm olmak üzere üç ana tema oluşturulmuştur. Yapılan analizler doğrultusunda üç temel sonuca ulaşılmıştır. Sosyal medya aracılığıyla dijital arşivlerin oluşması bu sonuçların ilkini oluştururken, fotoğrafların sosyal medyada paylaşılmasıyla kuşaklar arası bellek aktarımının gerçekleşmesi ikincisini; bireysel ve toplumsal belleğin yeniden inşa edildiği bu platformlarda paylaşılan fotoğrafların geçmişte ve şimdide yeni temsiller üretmesi ise ulaşılan üçüncü sonucu oluşturmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Bellek, Temsil, Aile Fotoğrafları, Göç, Sosyal Medya, Twitter, Diaspora Türk

ÖZ
Bellek yaşananları ve öğrenilen konuları, bunların geçmişle ilişkisini bilinçli olarak zihinde saklama gücü olarak tanımlanmaktadır. Toplumsal bellek ise kültürel bir olgunun etrafında şekillenmekte, aynı zamanda tarihsel bir sürecin de bir parçası olarak oluşmaktadır. Sinema filmleri toplumsal belleğin oluşması ile ilgili önemli bir işlevi üstlenmiştir. Çalışmada Türkiye'den Almanya'ya göç olgusunu ele alan filmler arasından seçilen bir örneklem incelenmiş ve Almanya'ya göç olgusuna ilişkin filmlerde sürekli olumsuz imgelerin yer aldığı, yabancılaşma, kültürel değerlerden, gelenek-göreneklerden kopma, uyum sağlayamama, robotlaşma, makineleşme gibi konulara değinildiği görülmüştür. SUMMARY The memory is defined as the deliberate that happened and learn the topics, their past relationship storage capacity of mind. Social memory that is formed around a cultural phenomenon, as a part of a historical process is composed at the same time. Movies about the formation of social memory have an important function. In this study, a sample of films examined that selected from the films which related the phenomenon of migration from Turkey to Germany and these films that constant negative image on the phenomenon of migration to Germany such as alienation, stay away from traditions and cultural values, inability to adapt, robotic-up and mechanization is seen as addressing issues.

Öz: Birbirleriyle kurulmuş en uzun birlikteliğin yol arkadaşları olarak anabileceğimiz iki kavramdan biri göç diğeri hafıza olarak sayılabilir. Hafıza, yıkım ve savaşın arasından; göç edilen yerden konaklanan yere en çok götürülendir. Mübadele sonucu Türkiye'ye gelen mübadillerle ilgili genel kanaat Türk-lüklerinden mütevellit kültürel bağlarından dolayı Türkiye Türklerine kolay eklemlendikleri ve tarihi birikimin kaçınılmaz çıkarımı olarak Türkiye Türkleriyle bağ kurdukları ve belleklerinin de bu doğrultuda şekillendiğidir. Ancak özellikle Girit üzerinde yapılacak mütalaa, Girit'in çok özel sosyo-kültürel ve tarihi bir süreğin içinde olduğunu görmeden ele alınamaz. Girit Türklerinin daha ziyade Yunanca konuşu-yor olmalarından, Girit'in ada özellikleri taşımasına; Girit Müslümanlığına eklemlenmiş Latin kültürün-den, Bektaşiliğin ada üzerindeki etkisine birçok özgül özellik Girit özelinde barınmaktadır. Bu girizgâh çalışmasında hedeflenen öncül çıkarım Girit Türklerinin, Türkiye Cumhuriyeti anakarasına Türklüğün kültürel belleğinden ziyade Girit'te inşa olunmuş toplumsal belleklerini taşıdıkları; kendi aralarındaki mukavemeti tarihi bir çıkarım sonucu Türklük kültürü üzerinden değil, Giritlilik üzerinden " kendi grupsal belleklerini " , başka bir ifadeyle toplumsal bellekleri üzerinden sağladığıdır. Bellek türleriyle ilgili geniş bir kavramsal tartışmadan sonra Girit örneği üzerine eğilinecektir. Abstract: Emigration and memory…Both are the friends of the longest unity that established with each other. Through war and destruction memory is taken by the migrant to the place where they have to stay. As a result of the general conclusion of a general idea Turkish exchangee has gone easily with Turkey conditions because of their Turkishness; as inevitable inferences of historical accumulation, and that their memories are shaped in this direction. However, especially the discussion on Crete cannot be considered without seeing that Crete is had been in a very special socio-cultural and historical period. From the Cretan Turks speak more Greek, they carry the island characteristics of Crete; due to the Latin culture articulated in Crete Muslims, many specific features of the influence of Bektashism on the island are sheltered in Crete. The aim of this preliminary study is that the Cretan Turks carried the social memories built in Crete rather than the cultural memory of Turkishness on the Turkish Republic mainland; the resistance among themselves is not a historical consequence of the Turkic culture but of their "collective memories" through their social memories, over Cretan(ness). In the first part, a conceptual discussion will be made on memory types, and in the second part will be addressed to the Cretan example.

Bellek var olmanın, bugünü anlamlandırmanın anahtarıdır. Bellek bireysel olarak bir insan için ne kadar önemliyse bir toplum için de aynı derecede önemlidir, hayati bir önemi vardır. Bir toplumun belleğini şekillendiren pek çok unsur vardır. Bunlardan en sarsıcısı olarak değerlendirilebilecek olan savaş bir toplumda sarılması çoğu zaman imkânsız yaralar açar, nesillerin kaybolmasına bile sebep olabilir. 1. Dünya Savaşı’nın bıraktığı yıkımların aynası niteliğinde olan Kayıp Nesil edebi topluluğunda savaşın toplumsal hafızayı nasıl parçaladığı görülür. Bu çalışmada Ernest Hemingway’in “Kilimanjaro’nun Karları” hikâyesi ışığında savaş, savaşın toplumsal belleğe etkileri ve Kayıp Nesil edebi topluluğunun özellikleri incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Toplumsal bellek, Savaş, Kayıp Nesil, Hemingway.

Araştırma, konferansın konusu olan “mühürlü” kapının bulunduğu Türkiye-Ermenistan sınırındaki Iğdır yöre halklarının, geçmişte ve bugündeki Ermeni’ye Ermenistan’a dair algısına yönelik bir bellek çalışmasıdır. Teori iki ana hat üzerinde kurgulanmaya çalışılmıştır; devletlerin kimlik oluşturma eylemleri ile halkların hatırlama – unutma tepkileri. Dolayısıyla kesişimde bulunan bellek problemine odaklanmakta ve Iğdır halklarının özne olma, milli aidiyet ve kimlik belirleme süreçlerinde Ermeni ve Ermenistan algıları çözümlenmeye çalışılmaktadır. Araştırmanın etrafında dolandığı soru\n komşuluktur

19. yüzyılda Avrupa ülkelerine tanınan ticari imtiyazlar ve sonrasında yayınlanan Tanzimat ve Islahat fermanları nedeniyle Osmanlı İmparatorluğu’nda hız kazanan “Batılılaşma” ekonomik, toplumsal ve siyasi hayatta etkili olmuştur. Bu dönemde yeni mimari üsluplar ve Avrupai yaşam tarzının beraberinde getirdiği gereksinmeler nedeniyle mevcut yapılarda meydana gelen dönüşümler ve inşa edilen batı kökenli yeni bina türleri özellikle başkent İstanbul’un fiziki yapısında değişikliklere yol açmıştır. Günümüzde mevcudiyetlerini sürdüren ve Batılılaşma Dönemi İstanbul’unda batı kökenli bir bina türü olarak değerlendirebileceğimiz pasajlar, işlevlerinde meydana gelen farklılaşmalara rağmen; sahip oldukları mimari özellikleri ve korumaya devam ettikleri izleriyle Osmanlı toplumundaki batılılaşma hareketlerini 21. yüzyıl İstanbul’unda dahi hatırlamamızı sağlayan bellek mekânları olarak karşımıza çıkarlar. Bu çalışmada öncelikle basılı ve dijital literatür taraması yapılarak bellek, toplumsal bellek ve bellek mekânı kavramları üzerinde durulacak ve bu kavramların batılılaşma dönemi İstanbul’unda inşa edilen pasajlarla ilişkileri Beyoğlu’ndaki Hacopulo Pasajı örneği üzerinden irdelenecektir Anahtar Kelimeler: Bellek Mekânı, İstanbul, Batılılaşma, Pasaj, Hacopulo Pasajı

1980’lerden beri arkeoloji içinden ve dışından yükselen eleştiriler tarafsız olduğu iddia edilen anlatıların günümüzdeki iktidar mücadelelerinde üstünlüğü olanlara yaradığını ortaya koymuş ve “karşıt anlatılar” geliştirmiştir. Hem üstünlüğü bulunanın bilgisi hem de karşıt anlatılan bilgi politiktir. Politik olmak hem arkeoloğun hem de arkeoloğun içinde bulunduğu koşulların eylemliliğiyle açığa çıkan diyalektik ilişki sonucu güçlenir. Diğer bir deyişle arkeoloğun kendisi hem sisteme içkin bir birey olarak bu döngüde rol sahibidir hem de bu döngünün etkileneni konumundadır. Özellikle geçmişteki toplumsal cinsiyetler/cinselliklere dair yorumlara bakıldığında arkeolojinin, geçmişteki anlatı parçalarını birleştirerek toplumsal belleğin şekillendirilmesine nasıl katkı sağladığı önemli bir soru olarak sorgulanmalıdır.

Bu çalışmanın amacı, salgınların hatırlanma/unutulmasında medyanın aracı rolünü ortaya koymaktır. Bunun için araştırmada, son yıllarda Türkiye’de doğrudan etkili olan domuz gribi ile dolaylı olarak etkilendiği Ebola ve MERS-CoV salgınları örnek olay seçilmiştir. Niceliksel ve niteliksel araştırma yöntemlerinin birlikte kullanıldığı araştırmanın ilk bölümünde Hürriyet gazetesinin arşivinde yer alan 2009 – 2020 yılları arasında bu salgınlar ile ilgili yayımlanan haberler içerik analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırmanın ikinci aşamasında, içerik analizinden elde edilen verilerle hazırlanan ve bu üç salgın ile ilgili bireylerin medyada gündem olan haberlerden hangilerini hatırladıklarını ölçmek için anket yöntemi uygulanmıştır. Ayrıca anket çalışmasında, bireylerin salgın konusunda bilgi edinmede kullandığı kaynaklar ve salgın haberlerinde öne çıkan temalar ile bireylerin hatırlama/unutmaları arasında ilişki de incelenmiştir. Medyanın, toplumsal belleğin inşasında ve oluşumunda kültürel bir araç olarak ele bu çalışmanın kavramsal çerçevesi, Maurice Halbwachs’ın “toplumsal bellek” kavramı ile José Van Dijck’in “medya aracı bellek” kavramlarına dayanmaktadır. Çalışmada, geçmiş salgınları hatırlamada medyanın aracı bir rolü ortaya koyulmuş, medyada gündem olan haber temaları ile bireylerin hatırlamaları arasında bağlantı ortaya
koyulmuştur. Ayrıca Covid-19 haberilerinde, geçmiş salgınlara göndermede bulunulduğu ve medyanın salgın konusunda bireylerin toplumsal bellek oluşumuna etkisi olduğu tespit edilmiştir.

Kağıthane sınırları içerisinde yer alan mahalleleri baz alan çalışmada, sözlü tarih görüşmelerini gerçekleştiren araştırmacılardan biriydim. Kağıthane Belediyesi'nin desteğiyle yapılan araştırma, toplumsal bellek bağlamıyla ve sözlü tarihin kullanım alanı bakımından yerel yönetimler için örnek teşkil edecek nitelikte bir çalışmadır. Saha araştırmasında sözlü tarih yöntemiyle kültürel ve sınıfsal yapı, sanayi, tarihsel anlamıyla gecekondu pratikleri ve politik mücadeleler incelenmiştir.

Pakrat Estukyan dolu dolu yaşadığı hayatını anlatıyor. Yüz yıl önce ailesinin uğradığı zulümle başlayarak iki kuşak geriye gidiyor; ailenin İstanbul’a gelişi, “herkes için gurbet olan” bu şehirde kök salışıyla devam ediyor. İstanbul’un çeşitli semtlerinde geçirdiği dönemleriyle kendi zamanının İstanbulu’na ışık tutarken, okulda, iş hayatında, sosyal hayatta karşılaştığı zorlukları anlatıyor, yaşadığı mutlulukları da es geçmiyor. Sayat Nova korosuyla müziğe olan tutkusunu, Agos’ta verdiği mesaiyle yazıya olan bağlılığını ve aynı zamanda her şeye rağmen ayakta kalma mücadelesini gösteriyor. Estukyan, kendi deyimiyle “büyük insanların” tarihinden sıyrılıp, kendi tarihini anlatırken aslında bir topluluğun, bir şehrin, hatta bütün bir ülkenin tarihine de ışık tutuyor.

“Yaşamım boyunca uğradığım yoksunlukların, zorlukların, mağduriyetlerin hiçbirinden iz kalmadı. Yaşandıkları anlarda büyük acılara yol açan bir yığın şeye karşı asla ‘keşke’ demek zorunda kalmadım. Yüzüme kapanan her kapının ardından açabileceğim bir yenisini buldum. Babamın kirvesi olduğu sevgili Harutyun Keşişyan’ın ‘Çok yukarı bakma, fesin düşer’ sözü daha önce de bahsettiğim gibi bende adeta bir yaşam felsefesine büründü. Büyük hırslar edinmedim. Heves edip de kavuştuklarımın kıymetini ise hep bildim.”

Toplumsal yapıyı anlayabilmek için “kültürel bellek” ve “toplumsal değişim” kavramlarının izini sürmek gerekmektedir. Sosyokültürel bir ürün olan toplumsal hafıza ile bağımlı/bağımsız değişkenlerden oluşan ve karmaşık bir süreç içerisinde şekillenen toplumsal değişim kavramlarının her biri tarihsel özellik arz eder. Bu bağlamda toplumsal hafızanın ve değişimin bir bütünü olarak ortaya çıkan toplumsal yapı, nesiller boyunca toplanan bilgi ve birikiminin tarihsel süreç içerisinde çeşitli değişimlere uğrayarak sürekli hatırlanışı olarak tanımlanabilir. İdil Ural bölgesinde yaşayan Tatar Türkleri kendi tarihleri boyunca aynı coğrafyayı paylaştıkları toplumlarla birlikte yaşamanın yollarını aramışlardır. Etnik kimliklerin çeşitliliği ve beraberinde getirdiği çatışmaların en yoğun olduğu dönemlerde bile Tatar Türklerinin birlikte yaşam arayışı devam ederken Tatar Türk toplumsal yapısının ve kültürünün muhafazası için çeşitli mücadele ve savaşlar da verilmiştir. Özellikle bu coğrafyada toplumlar, bazen kaynaştırılarak bazen de ayrıştırılarak çeşitli suni ve politik coğrafi sınırlar içerisinde azınlık kimliklere dönüştürülmüşler, çoğu zaman bir problem nazarıyla bakılan siyasi enstrümana dönüşmüşlerdir. Günümüz Rusya Federasyonu içerisinde Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte tüm federasyonda olduğu gibi İdil-Ural bölgesinde de yeniden gündeme gelen kültür ve aidiyet arayışları, Rusya içerisinde hem nüfus hem de nüfuz olarak önemli bir yer teşkil eden Tatar-Türk milletini de etkilemiştir. Bu çalışma ile bölgede yüzlerce yıldır farklı toplumlarla kesintisiz etkileşim sonucu demografik ve toplumsal değişim içerisinde olan TatarTürk kültür ve kimliğinin araştırılması amaçlanmıştır. İdil-Ural bölgesinde yaşayan Tatar-Türk kültür ve kimliğinin araştırıldığı bu çalışma nitel veri toplama yöntemleri kullanılarak hazırlanmıştır.

ÖZ: Bu çalışmada Türk toplumunun sözlü anlatı türleri olan efsane, menkıbe, destan, halk hikâyesi ve fıkra örnekleri içerisinde yer alan Hıristiyan imajına dair veriler saptanarak değerlendirilmiştir. Hıristiyan imajı; beden, mekân, ahlaki nitelikler ve anlatılardaki asıl kahramanlarla kurulan ilişki biçimleri üzerinden ele alınmış ve söz konusu imajın anlatıda üstlendiği işlevlere ulaşılması hedeflenmiştir. Hıristiyan imajının, diğer dinsel kümelere dâhil edilebilecek ötekiliğe dair imajlara nazaran daha görkemli bir biçimde Türk anlatı geleneği içerisinde kendine yer bulduğu söylenebilir. Bunun yanında söz konusu imajın özellikle destan gibi çatışma temasının yoğun olarak işlendiği örneklerde ve dinsel kimliğin örgütlenmesi amacı ile belirginleşen menkıbe gibi türlerde yoğunlaştığını söylemek mümkündür. Sembolik bir kirlilikle bağıntılı olarak korkunç ve tehlikeli kabul edilen Hıristiyan imajının pejoratif niteliklerinin, anlatıların üreticisi ve tüketicisi olan kitlenin karşıt grupla girişeceği mücadelenin meşru bir zemine konumlandırılmasına katkı sağladığı söylenebilir. Buna koşut olarak Türk anlatı geleneğindeki Hıristiyan imajının Müslümanların olumlu niteliklerine dair fikirlerin gösterilmesi açısından araçsallaştırıldığı da eklenebilir.
Anahtar Kelimeler: Anlatı, Hıristiyan, kimlik, imaj, stereotip.

ABSTRACT: In this study, the data about the image of Christianity was determined and evaluated from the examples chosen from the legend, religious legend, epic, folk story and jokes which are the oral narrative types of Turkish society. Christian image is dealt with its body, place, moral qualities, and the relationship between the main heroes in the narratives and discussed through the characteristics of the image and the functions undertaken in the narrative. It can be said that the Christian image finds its place in the Turkish narrative tradition more gloriously than the images of otherness that can be included in other religious clusters. In addition, it is possible to say that the image in question is concentrated especially in examples where the theme of conflict is intensively studied, such as the epic, and in the genres such as the Religious legend, which becomes evident for the organization of religious identity. It can be said that the pejorative qualities of the Christian image, which is regarded as dreadful and dangerous in connection with symbolic pollution, contribute to the positioning of the struggle that the producer and consumer of the narratives will engage with the opposing group on a legitimate basis. Parallel to this, it can be added that the Christian image in the Turkish narrative tradition is instrumentalized in terms of showing ideas about the positive qualities of Muslims.
Keywords:  Narrative, Christian, identity, image, stereotype.

ÖZET
Kentin belleğini oluşturan fiziksel çevre zamana bağlı olarak değişir ve dönüşür. Ancak
kimi olaylar bu süreçte ani kırılmalara ve kesintilere yol açabilir. İzmir'de depremin yol
açtığı etkiler de bu çerçevede değerlendirilmelidir. Ortaya çıkan yeni durum toplulukların bu sürece uyumu sorunsalını oluştururken, yıkılan yapılarla birlikte yiten geçmişin yerini nasıl bir mekansal hikayenin dolduracağı sorusunu da beraberinde getirir. Bu yazıda tartışılan ise enkaz sonrası ortaya çıkan kentsel boşlukları esnek, dönüşebilen, farkındalığı arttıran ve yerelin gündelik yaşantısının tam da içinde yer alan bir program ile kurgulamaktır.
Anahtar Kelimeler: Bellek, Dirençlilik, Olay, Mekan

ABSTRACT
The physical environment that constitutes the memory of the city changes and
transforms depending on time. However, some events may cause sudden breaks and
interruptions in this process. The effects caused by the earthquake in İzmir should be
evaluated within this framework. While the emerging new situation creates the problem of the adaptation of communities to this process, it also raises the question of what kind of spatial story will fill the place of the lost past with the destroyed structures. What is discussed in this article is to construct the urban gaps that emerged after the debris with a flexible, transformable, awareness-raising program that is directly included in the daily life of the local.
Keywords: Memory, Resilience, Event, Space

Toplumlar, geçmişten günümüze kadar ekonomik, siyasi, dini, kültürel ve toplumsal alanda çeşitli gelişmeler yaşamıştır. İnsanlığın ilk dönemlerinden içinde bulunduğumuz çağa kadar olağanüstü değişim ve dönüşümlerin yaşandığı su götürmez bir gerçektir. Yaşanan bu değişim ve dönüşümler, bireyleri etkilemekte ve bireylerin toplumsal hafızalarının oluşmasına katkıda bulunmaktadır. İçinde yaşanılan çağın ruhuna uygun olarak bireyler ve toplumlar, her türlü olay ve olguya ortak veya farklı tepkiler vermekte; gerektiğinde toplumsal dönüşümün sağlanması adına eylemlerde bulunmaktadır. Bu anlamda, toplumları etkileyen ve onların zihinlerinde yer eden olayların birikmesi ile toplumsal bellek oluşmaktadır. Toplumsal belleğin oluşmasında ve sosyal gruplara aktarılması sürecinde ise medya önemli bir araç konumundadır. İletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler ile 1970'li yıllardan itibaren televizyon, 2000'li yıllardan itibaren ise dijital teknolojiler, toplumsal belleğin konsolide edilmesi ve nesilden nesle aktarılmasında önemli rol oynamıştır. Toplumsal belleğin oluşmasında medyanın rolüne odaklanılan bu çalışmada; Türkiye'nin demokrasi yolculuğunu ve toplumsal gelişmelerini dönemler halinde işleyen 32. Gün Belgeselleri, toplumsal bellek ekseninde içerik analizi yöntemiyle incelemeye tabi tutulmuştur. Çalışma neticesinde, 32. Gün Belgeselleri'nin dönemin politikacıları, gazetecileri ve askeri yetkilileri aracılı ğı ile ürettiği içeriklerle yakın tarihe ışık tuttuğu ve geçmiş dönemlere ait tarihsel olayları aktarırken toplumsal belleğin oluşmasına katkı sağladığı gözlemlenmiştir.

Gezi direnişi, kamusal alanda birlikte olmanın gücüyle mücadele dinamiklerini kuran, kent hakkı, bellek hakkı, yaşam hakkı savunusunu taşıyan bir toplumsal karşı çıkış, otoriteye ve totaliter devlete karşı gerçekleşen bir direnişti. Salgın ise biyolojik olarak, bedeni eve kapanmaya iten, yalnız ama birlikte, fiziksel olarak yalnızlaşmış ama toplumsal olarak ortak karar alma ve dayanışma mekanizmalarını pekiştiren bir yapıya sahiptir. Dayanışmanın güçlendirilmesine muhtaç, toplum sağlığı açısından “iyi hali” korumayı hedefleyen bir eğilimi vardır.

ÖZ
Bellek yaşananları ve öğrenilen konuları, bunların geçmişle ilişkisini bilinçli olarak zihinde saklama gücü olarak tanımlanmaktadır. Toplumsal bellek ise kültürel bir olgunun etrafında şekillenmekte, aynı zamanda tarihsel bir sürecin de bir parçası olarak oluşmaktadır. Sinema filmleri toplumsal belleğin oluşması ile ilgili önemli bir işlevi üstlenmiştir. Çalışmada Türkiye'den Almanya'ya göç olgusunu ele alan filmler arasından seçilen bir örneklem incelenmiş ve Almanya'ya göç olgusuna ilişkin filmlerde sürekli olumsuz imgelerin yer aldığı, yabancılaşma, kültürel değerlerden, gelenek-göreneklerden kopma, uyum sağlayamama, robotlaşma, makineleşme gibi konulara değinildiği görülmüştür. SUMMARY The memory is defined as the deliberate that happened and learn the topics, their past relationship storage capacity of mind. Social memory that is formed around a cultural phenomenon, as a part of a historical process is composed at the same time. Movies about the formation of social memory have an important function. In this study, a sample of films examined that selected from the films which related the phenomenon of migration from Turkey to Germany and these films that constant negative image on the phenomenon of migration to Germany such as alienation, stay away from traditions and cultural values, inability to adapt, robotic-up and mechanization is seen as addressing issues.